Content uploaded by Ülkü Mazman İti̇k
Author content
All content in this area was uploaded by Ülkü Mazman İti̇k on Apr 21, 2022
Content may be subject to copyright.
TÜRK TURİZM ARAŞTIRMALARI DERGİSİ
JOURNAL OF TURKISH TOURISM RESEARCH
ISSN: 2587 - 0890
Yıl/Year
Cilt/Volume
Sayı/Issue
: 2021
: 5
: : 2
TÜRK TURİZM ARAŞTIRMALARI DERGİSİ
JOURNAL OF TURKISH TOURISM RESEARCH
Cilt:5 Sayı:2 2021 Vol.:5 No:2
Türk Turizm Araştırmaları alanındaki profesyonellere akademik ve sektörel
uygulamalara katkı sağlayan teorik ve uygulama arasında köprü olan, Türk Turizm
Araştırmaları Dergisi alanlarında ulusal ve uluslararası karşılaştırmaları inceleyen
eserler yer almaktadır. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi’nin yayın kapsamında;
Turizm İşletmeciliği, Seyahat İşletmeciliği ve Turist Rehberliği, Gastronomi ve Mutfak
Sanatları, Rekreasyon Yönetimi, çalışmaları yer almaktadır.
EDİTÖR
Prof. Dr. Yüksel ÖZTÜRK
Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi
editor@tutad.org
https://www.tutad.org
YAYIN KURULU
Prof. Dr. Cevat TOSUN, Macau University of Science and Technology, Macau, Çin.
Prof. Dr. Doğan GÜRSOY, Washington State University, Pullman, Washington, ABD.
Prof. Dr. Elbeyi PELİT, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Ayfon, Türkiye.
Prof. Dr. Fevzi OKUMUŞ, University of Central Florida, Orlando, ABD.
Prof. Dr. Şeyhmus BALOĞLU, University of Nevada, Las Vegas, ABD.
Prof. Dr. Yüksel EKİNCİ, University of Portsmouth, Portsmouth, İngiltere.
Doç. Dr. Erdogan H. EKIZ, Mohammed VI Polytechnic University, Benguerir, Fas.
Doç. Dr. Gonca KILIÇ, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Ayfon, Türkiye.
Doç. Dr. Mehmet KÖSEOĞLU, The Hong Kong Polytechnic University, Hong Kong, Çin.
Doç. Dr. Nurettin AYAZ, Karabük Üniversitesi, Karabük, Türkiye.
Doç. Dr. Onur GÖRKEM, İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi, İzmir, Türkiye.
Doç. Dr. Özlem SÜRÜCÜ, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Ankara, Türkiye.
Doç. Dr. Sedat YUKSEL, Al Sohar, Al Batinah Region, Oman, Umman.
Dr. Öğr. Üyesi Ahmet UŞAKLI, Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul, Türkiye.
Dr. Öğr. Üyesi Hüseyin ALKIŞ, Adıyaman Üniversitesi, Adıyaman, Türkiye.
Dr. Öğr. Üyesi Nazan COLMEKCIOGLU, Nottingham Trent University, Nottingham, İngiltere.
Dr. Öğr. Üyesi Serap SERİN KARACAER, Aksaray Üniversitesi, Aksaray, Türkiye.
Dr. Öğr. Üyesi Serdar ÇÖP, İstanbul Gelişim Üniversitesi, İstanbul, Türkiye.
Dr. Öğr. Üyesi Tarik DOGRU, Florida State University, Orlando, ABD.
TASARIM ve İLETİŞİM KOORDİNATÖRÜ
Orhan SAĞÇOLAK
editor@tutad.org
editor.tutad@gmail.com
İNDEKS – ABSTRACTING & INDEXING
ULAKBİM Sosyal Bilimler Veri Tabanı (TR Dizin)
DOAJ | Directory of Open Access Journals
CEEOL | Central and Eastern European Online Library
DRJI | Directory of Research Journals Indexing
SOBIAD
ASOS INDEX | Academia Social Science Index
CiteFactor
SIS | Scientific Indexing Services
iCi | Indian Citation Index
Google Scholar
Electronic Journal Library
ROAD | ROAD, The Directory of Open Access Scholarly Resources
ReseachBib – Academic Resource Index
ISI | International Scientific Indexing
RI-Rootindexing
Scilit-Scientific Literature
Türk Turizm Dizini
ZDB | ZEITSCHRIFTEN DATENBANK
WorldCat
ICI Index Copernicus International
General Impact Factor
EuroPub Database
Bilgindex
HAKEM KURULU
Prof. Dr. Ahmet KÖROĞLU, Balıkesir Üniversitesi, Balıkesir, Türkiye.
Prof. Dr. Ahmet TAYFUN, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Ankara, Türkiye.
Prof. Dr. Akın AKSU, Akdeniz Üniversitesi, Antalya, Türkiye.
Prof. Dr. Ali YAYLI, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Ankara, Türkiye.
Prof. Dr. Arzu KILIÇLAR, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Ankara, Türkiye.
Prof. Dr. Atilla AKBABA, İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi, İzmir, Türkiye.
Prof. Dr. Atilla YÜKSEL, Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın, Türkiye.
Prof. Dr. Bilgehan GÜLCAN, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Ankara, Türkiye.
Prof. Dr. Burhanettin ZENGİN, Sakarya Üniversitesi, Sakarya, Türkiye.
Prof. Dr. Cafer TOPALOĞLU, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Muğla, Türkiye.
Prof. Dr. Celil ÇAKICI, Mersin Üniversitesi, Mersin, Türkiye.
Prof. Dr. Cevat TOSUN, Macau University of Science and Technology, Macau, China.
Prof. Dr. Cevdet AVCIKURT, Balıkesir Üniversitesi, Balıkesir, Türkiye.
Prof. Dr. Derman KÜÇÜKALTAN, İstanbul Arel Üniversitesi, İstanbul, Türkiye.
Prof. Dr. Doğan GÜRSOY, Washington State University, Pullman, USA.
Prof. Dr. Fevzi OKUMUŞ, University of Central Florida, Orlando, USA.
Prof. Dr. Füsun İSTANBULLU DİNÇER, İstanbul Üniversitesi, İstanbul, Türkiye.
Prof. Dr. Hasan Hüseyin SOYBALI, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyon, Türkiye.
Prof. Dr. İsmail KIZILIRMAK, İstanbul Üniversitesi, İstanbul, Türkiye.
Prof. Dr. Kemal KANTARCI, Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi, Antalya, Türkiye.
Prof. Dr. Kurban ÜNLÜÖNEN, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Ankara, Türkiye.
Prof. Dr. Kurtuluş KARAMUSTAFA, Erciyes Üniversitesi, Kayseri, Türkiye.
Prof. Dr. Murat DOĞDUBAY, Balıkesir Üniversitesi, Balıkesir, Türkiye.
Prof. Dr. Murat HANCER, University of Central Florida, Orlando, USA.
Prof. Dr. Nazmi KOZAK, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir, Türkiye.
Prof. Dr. Orhan BATMAN, Sakarya Üniversitesi, Sakarya, Türkiye.
Prof. Dr. Ozan BAHAR, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Muğla, Türkiye.
Prof. Dr. Rüya EHTİYAR, Akdeniz Üniversitesi, Antalya, Türkiye.
Prof. Dr. Salih KUŞLUVAN, İstanbul Medeniyet Üniversitesi, İstanbul, Türkiye.
Prof. Dr. Şeyhmus BALOĞLU, University of Nevada, Las Vegas, USA.
Prof. Dr. Yasin BOYLU, Kırgızistan Türkiye Manas Üniversitesi, Kırgızistan
Prof. Dr. Yaşar SARI, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir, Türkiye.
Prof. Dr. Yusuf AYMANKUY, Balıkesir Üniversitesi, Balıkesir, Türkiye.
Prof. Dr. Yüksel EKİNCİ, University of Portsmouth, Portsmouth, U.K.
Prof. Dr. Zeliha ESER, Başkent Üniversitesi, Ankara, Türkiye.
Doç. Dr. Ahmet BAYTOK, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyon, Türkiye.
Doç. Dr. Ahmet ÖZTÜRK, University of Central Florida, Orlando, USA.
Doç. Dr. Atınç OLCAY, Gaziantep Üniversitesi, Gaziantep, Türkiye.
Doç. Dr. Ayşe Nevin SERT, Selçuk Üniversitesi, Konya, Türkiye.
Doç. Dr. Burhan KILIÇ, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Muğla, Türkiye.
Doç. Dr. Cenk Murat KOÇOĞLU, Karabük Üniversitesi, Karabük, Türkiye.
Doç. Dr. Cüneyt TOKMAK, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir, Türkiye.
Doç. Dr. Ece KONAKLIOĞLU, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Ankara, Türkiye.
Doç. Dr. Emrah ÖZKUL, Kocaeli Üniversitesi, İzmit, Türkiye.
Doç. Dr. Erdogan H. EKIZ, Mohammed VI Polytechnic University, Benguerir, Fas.
Doç. Dr. Evren GÜÇER, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Ankara, Türkiye.
Doç. Dr. M. Murat KIZANLIKLI, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Ankara, Türkiye.
Doç. Dr. Mehmet KÖSEOĞLU, The Hong Kong Polytechnic University, Hong Kong, China.
Doç. Dr. Muammer MESCİ, Düzce Üniversitesi, Düzce, Türkiye.
Doç. Dr. Murat AKSU, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale, Türkiye.
Doç. Dr. Murat ÇUHADAR, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta, Türkiye.
Doç. Dr. Sedat YUKSEL, Al Sohar, Al Batinah Region, Oman, Sultanate of Oman.
Dr. Öğr. Üyesi Ayşe ATAR, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun, Türkiye.
Dr. Öğr. Üyesi Mehmet ALTIN, University of Central Florida, Orlando, USA.
Dr. Öğr. Üyesi Nazan COLMEKCIOGLU, Nottingham Trent University, Nottingham, U.K.
Dr. Öğr. Üyesi Tarik DOGRU, Florida State University, Orlando, USA.
Dr. Öğr. Üyesi, Muhittin ÇAVUŞOĞLU, Northern Arizona University, USA
TÜRK TURİZM ARAŞTIRMALARI DERGİSİ
JOURNAL OF TURKISH TOURISM RESEARCH
Cilt:5 Sayı:2 2021 Vol.:5 No:2
İÇİNDEKİLER/CONTENTS
Araştırma Makalesi
Turistik Doğu Ekspres Tren Yolculuğunun Değerlendirilmesi
(Evaluation of Touristic East Express Train Travel)
Gülşen BAYAT
ss. 783-798.
Araştırma Makalesi
Nomadlıst’de Dijital Göçebeler Tarafından 2020’de En Fazla Tercih Edilen
Destinasyonların Destinasyon Seçim Kriterlerine Göre Kümelendirilmesi
(Classification of the Most Preferred Destinations in 2020 By Digital Nomads in Nomad List
According to Destination Selection Criteria)
Serpil KOCAMAN
ss. 799-815.
Araştırma Makalesi
Burdur Kentinin Markalaşmasında Soyut ve Somut İmaj Unsurlarının Belirlenmesi
(Determination of Tangible and Intangible Images in Branding of Burdur City)
Tülay ÖZKAN, Burcu ALAN
ss. 816-828.
Araştırma Makalesi
Termal Konaklama İşletmelerinde Sunulan Hizmetin, Müşteri Memnuniyeti
Açısından Değerlendirilmesi: Kahramanmaraş Örneği
(Evaluation of the Service Provided in Thermal Accommodation Businesses in terms of
Customer Satisfaction: The Case of Kahramanmaraş)
Ahmet CUMA, Atınç OLCAY, Ercan İNCE
ss. 829-850.
Araştırma Makalesi
Yabancı Turistlerin Tipolojilerine Göre Seyahat Sağlık Risk Algıları ve Önleme
Davranışlarının Belirlenmesi
(Travel Health Risk Perceptions of Foreign Tourists by Their Typologies and Determination of
Prevention Behavior)
Ayşen ACUN KÖKSALANLAR, Ahmet KÖROĞLU
ss. 851-876.
Araştırma Makalesi
En İyiler Sosyal Medyayı Nasıl Kullanıyor: Instagram Örneği
(How Do the Best Ones Use Social Media: Example of Instagram)
Nazlı KARDEŞ ÇOLAKOĞLU, Şevki ULEMA
ss. 877-891.
Araştırma Makalesi
İstanbul-Beyoğlu Çevresinde Yabancı Turistlerin İlgisini Çeken Özelliklerin
Gençler Tarafından Belirlenmesi ve Çözüm Önerileri
(Determination of Features Attracting Foreign Tourists in Istanbul-Beyoğlu Area by Youth
and Solution Proposals)
İrem KARATAŞ, Nüzhet KAHRAMAN
ss. 892-908.
Araştırma Makalesi
Tüketici Pişmanlığının Müşteri Tatmini ve Davranışsal Niyet Üzerindeki Etkisi:
Restoran Müşterileri Üzerine Bir Araştırma
(The Effect of Consumer Regret on Customer Satisfaction and Behavioral Intention: A Research
on Restaurant Customers)
Sinan ÇAVUŞOĞLU, Bülent DEMİRAĞ
ss. 909-924.
Araştırma Makalesi
Üniversite Öğrencilerinin Destinasyon İmajı Algısı Üzerinde Sosyal Medyanın
Etkisi: Lavanta Turizmi Örneği
(The Effect of Social Media on Destination Image Perception of University Students: The Case
of Lavender Tourism)
Büşra AŞIROĞLU, Murat ÇUHADAR
ss. 925-945.
Araştırma Makalesi
Yenice Mutfak Kültürünün Vegan Mutfak Kapsamında İncelenmesi
(Examination of Yenice Cuisine in the Scope of Vegan Cuisine)
Nuray TÜRKER, Sibel AYYILDIZ
ss. 946-968.
Araştırma Makalesi
İşe Adanmanın Yenilikçi İş Davranışına Etkisinde Kontrol Odağının Düzenleyici
Rolü: Yiyecek-İçecek Departmanı Çalışanlarına Yönelik Bir Uygulama
(The Moderating Role of Locus of Control on the Effect of Work Engagement to Innovative
Work Behavior: An Application for Food and Beverage Department Employees)
Mehmet TEKELİ, Aziz Gökhan ÖZKOÇ
ss. 969-984.
Araştırma Makalesi
Kent Sanal Turlarında Kültürel Mirasın Değerlendirilmesi
(Evaluation of Cultural Heritage in City Virtual Tours)
Hicran Hanım HALAÇ, Büşra SAATCİ İZCİ
ss. 985-1004.
Araştırma Makalesi
Sakin Şehir Konulu Lisansüstü Tezlerin Bibliyometrik Analizi
(Bibliometric Analysis of Postgraduate Theses on Slow City)
Mehmet Mert PASLI
ss. 1005-1017.
Araştırma Makalesi
Beş Yıldızlı Otel Çalışanlarının Covid-19 Sürecini Değerlendirmesi
(Five Star Hotel Employees' Evaluation of Covid-19 Process)
Serap ÖZDEMİR GÜZEL
ss. 1018-1033.
Araştırma Makalesi
Mali Tabloların Dikey Yüzdeler Yöntemi ile Analizi: Bist Turizm Sektöründe Bir
Uygulama (2019)
(Analysis of Financial Statements by Vertical Analysis Method: An Application in BIST
Tourism Sector (2019))
Ülkü MAZMAN İTİK
ss. 1034-1050.
Araştırma Makalesi
‘Kadın ve Turizm’ Konulu Çalışmaların Görsel Haritalama Tekniğine Göre
Bibliyometrik Analizi
(Bibliometric Analysis of ‘Women and Tourism’ Studies with Visual Mapping Technique)
Çilem ELMAS, Ebru Zümrüt BOYACIOĞLU
ss. 1051-1069.
Araştırma Makalesi
Kahve Dükkanında Türk Kahvesi: Tüketici Tutumları Üzerine Bir Araştırma
(Turkish Coffee in the Coffee Shop: A Study on Consumer Attitudes)
İlknur AYAR, Havva TARAKCI
ss. 1070-1087.
Araştırma Makalesi
Termal Turizm İşletmelerinde Sağlık Beklentileri ve Müşteri Memnuniyeti: Bolu
Örneği
(Health Expectations and Customer Satisfaction Bolu Example in Thermal Tourism Enterprises)
Hakkı ÇILGINOĞLU, Sercan AYTUĞAR
ss. 1088-1102.
Araştırma Makalesi
AHP Yöntemi ile Seyahat Acentalarının Ekoturizm Kriterleri Algılarının Tespiti:
Giresun Örneği
(Determination of the Travel Agencies' Perceptions of Ecotourism Criteria with AHP Method:
The Case of Giresun)
Hatun İŞLER, Hakan AKYURT
ss. 1103-1121.
Araştırma Makalesi
Aşçılık Bölümü Tercih Nedenleri ile Kişilik İlişkisi
(Personality Relationship with The Reasons for Choosing the Cookery Department)
Çağla ÜST CAN
ss. 1122-1137.
Araştırma Makalesi
Eğitim Seviyesinin Endüstri 4. 0 Farkındalığına Etkisi: Konaklama İşletmelerinde
Bir Uygulama
(The Effect of Education Level on Industry 4.0 Awareness: An Application in Hospitality
Businesses)
Ebru KEMER
ss. 1138-1149.
Araştırma Makalesi
Beş Yıldızlı Otel İşletmelerinde Yetenek Yönetimi Uygulamalarının İş Tatmini
Üzerindeki Etkisi: Belek Örneği
(The Effect of Talent Management Applications on Job Satisfaction in Five Star Hotels: Belek
Case Study)
Eda ÖZGÜL KATLAV, Emre AYKAÇ
ss. 1150-1166.
Araştırma Makalesi
Ege Bölgesi’ndeki Sakin Şehirler Üzerine Çevrimiçi Bir Araştırma: TripAdvisor
Örneği
(An Online Research on Cittaslow in the Aegean Region: The Case of TripAdvisor)
Çağla ALİMANOĞLU, Ahu YAZICI AYYILDIZ
ss. 1167-1183.
Araştırma Makalesi
Türkiye’deki Gastronomi Müzelerinin Web Sitelerinin İçerik Analizi
(Content Analysis of Gastronomy Museums' Website in Turkey)
Barış DEMİRCİ
ss. 1184-1199.
Araştırma Makalesi
Rehberli Turlarda Algılanan Değer, Akış Deneyimi ve Davranışsal Niyet İlişkisi:
Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alanı Örneği
(The Relationship Between Perceived Value, Flow Experience and Behavioral Intention in
Guided Tours: The Case of Gallipoli Historic Site)
Onur AKGÜL, Özlem KÖROĞLU
ss. 1200-1219.
Araştırma Makalesi
Turizm Araştırmalarında Sosyal Değişim Teorisi’nin Çeyrek Yüzyılı
(Quarter Century of Social Exchange Theory in Tourism Researches)
Merve DOĞAN, Seda SÖKMEN
ss. 1220-1237.
Araştırma Makalesi
Türk Mutfağında Füzyon Uygulamalarına Yaklaşım Ölçeğinin Geçerlenmesi
(Validation of the Scale of Approach to Fusion Applications in Turkish Cuisine)
Leyla ÖZGEN, Mehmet GÜLLÜ, Aygün KALIN, Ebubekir YILMAZ
ss. 1238-1257.
Araştırma Makalesi
Mutfak Şeflerinin Beslenme ve Gıda Güvenliği Bilgi Düzeyinin Belirlenmesi
(Determination of Nutritional and Food Safety Knowledge of Chefs)
Veli CEYLAN, Aybuke CEYHUN SEZGİN
ss. 1258-1279.
Araştırma Makalesi
Gastronomi Turist Taksonomisi
(Taxonomy of Gastronomy Tourist)
Gülden KURT, Reyhan ARSLAN AYAZLAR
ss. 1280-1298.
Araştırma Makalesi
Kültürel Miras Farkındalığı: Kastamonu Üniversitesi Turizm Fakültesi Öğrencileri
Üzerine Bir Araştırma
(Cultural Heritage Awareness: A Research on Kastamonu University Faculty of Tourism
Students)
Emrah YAŞARSOY, Dilara Eylül KOÇ, Şevki ULEMA
ss. 1299-1318.
Araştırma Makalesi
Türkiye’de Kış Turizmine Yönelik Yapılan Çalışmalar Üzerine Bir Meta Analizi
(A Meta-Analysis on The Researches for Winter Tourism in Turkey)
Nurettin AYAZ, Ömer Ceyhun APAK
ss. 1319-1331.
Araştırma Makalesi
Z Kuşağının Tatil Tercihini Etkileyen Faktörler
(Factors Affecting the Vacation Preferences of Generation Z)
Levent KARADAĞ, Betül YEŞİLTEPE ERKAYIRAN
ss. 1332-1348.
Araştırma Makalesi
Osmaniye Mutfak Kültüründe Yer Alan Yemek Ritüelleri Üzerine Bir Araştırma
(A Research on Food Rituals in Osmaniye Culinary Culture)
Meral ÜZÜLMEZ, Merve ONUR
ss. 1349-1368.
Araştırma Makalesi
Turizm ve Festival İlişkisine Yönelik Araştırmaların Bibliyometrik
Haritalandırılması (1975-2020)
(Bibliometric Mapping of Research on the Relationship between Tourism and Festival (1975-
2020))
Yasemin AKGÖL, Gökhan AYAZLAR
ss. 1369-1387.
Araştırma Makalesi
Bisiklet Turizmi Bağlamında Bisiklet Dostu Şehir Uygulamalarına Yönelik Bir
Araştırma: Twitter Örneği
(A Research on Bicycle Friendly City Practices in The Context of Bicycle Tourism: Case of
Twitter)
F. Kübra AYLAN
ss. 1388-1403.
Araştırma Makalesi
Turizm ve Otel İşletmeciliği Bölümü Önlisans Öğrencilerinin “Tatil” Kavramına
İlişkin Algılarının Metaforlar Yardımıyla Analizi
(Analysis of the Perception of Tourism and Hotel Management Associate Degree Students
about the Concept of “Vacation” with the Metaphors)
Melike GÜL, Kudret GÜL
ss. 1404-1423.
Araştırma Makalesi
Sosyal Sorumluluk Uygulamalarının Çalışanların Örgütsel Bağlılıklarına Etkisi
Üzerine Bir Araştırma: Otel İşletmelerinde Bir Uygulama
(A Research on The Effect of Social Responsibility Practices on Employees’ Organizational
Commitment: An Application in Hotel Enterprises)
Hümeyra TÖRE BAŞAT, Dilek PEKMEZCİ
ss. 1424-1450.
Araştırma Makalesi
Paydaşların Bakış Açısıyla Muğla İli Sağlık Turizmi
(Health Tourism in Muğla through Stakeholders’ Perspective)
Cesim DALAN, Işıl ARIKAN SALTIK
ss. 1451-1473.
Araştırma Makalesi
Fast Food Restoranlarını Tercih Eden Tüketiciler Üzerine Bir Araştırma
(A Study on Consumers Who Prefer Fast Food Restaurants)
Muzaffer ÇAKMAK, Serdar ÇÖP
ss. 1474-1486.
Araştırma Makalesi
11 Eylül Saldırıları ve 2008 Ekonomik Krizi Örnekleri Üzerinden Terör ve
Ekonomik Kriz Olgularının Yumuşak Güç Unsuru Olarak Turizme Etkileri
(Effects of Terrorism and Economical Crisis as A Matter of Soft Power on Tourism: An analysis
Over The 11th September Attact and 2008 Crisis)
Çiğdem MUTLU, Zafer AKBAŞ
ss. 1487-1508.
Araştırma Makalesi
Küçük ve Orta Ölçekli Otel İşletmelerinin Banka Kredi Limitlerinin Revizesinde
Kredi Tahsis Ön Değerlendirme Kriterlerinin Önemi: AHP Analizi
(Importance of Credit Allocation Pre-Evaluation Criteria in The Revision of Bank Credit Limits
of Small and Medium-Sized Hotel Enterprises: AHP Analysis)
Filiz YETİZ, Burcu ILGAZ
ss. 1509-1524.
Araştırma Makalesi
TripAdvisor Ziyaretçi Yorumlarının İçerik Analizi: Göbeklitepe Örneği
(Content Analysis on TripAdvisor Visitors’ Reviews: The Case of Göbeklitepe)
Ali Rıza MANCI, Engin TENGİLİMOĞLU
ss. 1525-1545.
Araştırma Makalesi
Gönüllü Turizm Konusunda Yapılan Araştırmaların Bibliyometrik Analizi: Scopus
Örneği
(Bibliometric Analysis of Research on Voluntary Tourism: Scopus Example)
Hatice SARI GÖK
ss. 1546-1567.
Araştırma Makalesi
Trakya Bağ Rotasında Bulunan İşletmelerin Hizmet Kalitesinin Ölçümüne Yönelik
Bir Araştırma
(A Research on the Measurement of the Service Quality of the Enterprises Located on the
Thrace Vineyard Route)
Nilüfer VATANSEVER TOYLAN, Kubilay Can ERTÜRK
ss. 1568-1588.
Araştırma Makalesi
İklim Değişikliği ve Gıda Güvenliği Konulu Hakem Denetimli Makalelerin
Bibliyometrik Profili
(Bibliometric Profile of Peer-Reviewed Articles on Climate Change and Food Safety)
Aykut Göktuğ SOYLU, Fügen DURLU ÖZKAYA
ss. 1589-1602.
Türk Turizm Araştırmaları Dergisi
2021, 5(2): 1034-1050.
DOI: 10.26677/TR1010.2021.752
ISSN: 2587–0890 Dergi web sayfası: https://www.tutad.org
ARAŞTIRMA MAKALESİ
Mali Tabloların Dikey Yüzdeler Yöntemi ile Analizi: Bist Turizm Sektöründe Bir
Uygulama (2019)
Dr. Öğr. Üyesi Ülkü MAZMAN İTİK, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas Sosyal Bilimler
Meslek Yüksekokulu, Sivas, e-posta: umazman@cumhuriyet.edu.tr
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2472-9093
Öz
İşletmelerin belirli dönemlerde yayınladıkları mali tablolar, bir taraftan cari dönem ile geçmiş
döneme ait verilerin karşılaştırılmasına ve analiz yapılmasına olanak sağlarken diğer taraftan
muhasebenin önemli fonksiyonlarından birisi olan “Raporlama ve Analiz Etme“ fonksiyonunu
da yerine getirmektedir. Bu analiz tekniklerinden biriside “Dikey Yüzdeler Yöntemi” dir. Dikey
yüzdeler yöntemi muhasebenin temel mali tablolarından olan bilanço ve gelir tablosunda yer
alan verilerin, belirli dönemler içerisinde yüzde cinsinden ifade etmeye yarayan bir yöntemdir.
Dikey yüzdeler yönteminde mali tabloların mutlak değerler yerine yüzde cinsinden ifade
edilmesi mali tablo kullanıcılarına büyük kolaylıklar sağlamaktadır. Çalışmanın amacı turizm
sektöründe faaliyet gösteren, Borsa İstanbul’a kayıtlı şirketlerin 2019 yılı verilerinden
yararlanarak mali tablolarını “Dikey Yüzdeler Yöntemi” ile analiz ederek yorumlamaktır.
Araştırmaya 9 şirketin verileri dâhil edilmiş olup bilanço ve gelir tablosunda bulunan kalemlerin
oransal dağılımı tespit edildikten sonra şirketler birbirleri ile ardından şirket ortalamaları ile
karşılaştırarak yorumlanmıştır. Çalışmada, turizm sektöründe faaliyet gösteren şirketlerin
geçmiş dönemde yaşanan olumsuz gelişmelerin etkisinde kalmalarına ve yüksek maliyetlere
katlanmalarına rağmen büyük çoğunluğunun 2019 yılında kâr ettikleri sonucuna ulaşılmıştır.
Ayrıca şirketlerin dönen varlık yapılarının birbirleri ile benzerlik göstermediği, ayrıca turizm
sektörünün genel özelliği olan duran varlık ağırlıklı bir görününüm sergiledikleri, şirketlerin
yabancı kaynak yerine öz kaynak ile finanse edildikleri sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca analize
dâhil edilen şirketlerin yüksek maliyetlere katlandığı ve ticari borçlar ve alacakların mali
tablolarda önemli yere sahip oldukları tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Mali Tablolar, Bilanço, Gelir Tablosu, Dikey Yüzdeler Yöntemi, Turizm
Sektörü.
Makale Gönderme Tarihi: 25.01.2021
Makale Kabul Tarihi: 03.06.2021
Önerilen Atıf:
Mazman İtik, Ü. (2021). Mali Tabloların Dikey Yüzdeler Yöntemi ile Analizi: Bist Turizm
Sektöründe Bir Uygulama (2019), Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 5(2): 1034-1050.
© 2021 Türk Turizm Araştırmaları Dergisi.
Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 5(2): 1034-1050.
1035
Journal of Turkish Tourism Research
2021, 5(2): 1034-1050.
DOI: 10.26677/TR1010.2021.752
ISSN: 2587–0890 Journal Homepage: https://www.tutad.org
RESEARCH PAPER
Analysis of Financial Statements by Vertical Analysis Method: An Application in
BIST Tourism Sector (2019)
Assistant Prof. Dr. Ülkü MAZMAN İTİK, Sivas Cumhuriyet University, Sivas Vocational School
of Social Sciences, Sivas, e-mail: umazman@cumhuriyet.edu.tr
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2472-9093
Abstract
Financial statements are the tools that enable the information recorded in the accounting system
to be prepared in a complete, consistent, clear, and understandable way and to be conveyed to
the persons related to the business. While the financial statements published by the companies in
certain periods allow the comparison and analysis of the data from the current period and the
past period, on the other hand, they perform the function of “Reporting and Analysis” which is
one of the important functions of accounting. The data of 9 companies were included in the
research, and after determining the proportional distribution of the items in the balance sheet and
income statement, the companies were interpreted by comparing each other with the company
averages. One of these analysis techniques is the "Vertical Analysis Method". Vertical analysis
method is a method that is used to express the data in balance sheet and income table, which are
the basic financial statements of accounting, in percentage terms. In vertical analysis method,
expressing financial statements in percentage instead of absolute values provides great
convenience to users of financial statements. The aim of the study is analyzing and interpreting
the financial statements of the companies operating in the tourism sector, registered in Borsa
Istanbul, using the data of 2019 by analyzing them with the "Vertical Analysis Method". In the
study, it was concluded that the majority of the companies operating in the tourism sector were
profitable in 2019 despite being influenced by the negative developments experienced in the past
period and enduring high costs. Additionally, it is concluded that the current assets of companies
are not similar to each other, they point a fixed asset-weighted appearance, which is the general
feature of the tourism sector, and that companies are financed by equity rather than foreign
resources. In addition, it has been determined that the companies included in the analysis bear
high costs and trade payables and receivables have an important place in the financial statements.
Keywords: Financial Statements, Balance Sheet, Income Statement, Vertical Percentages Method,
Tourism Industry.
Received: 25.01.2021
Accepted: 03.06.2021
Suggested Citation:
Mazman İtik, Ü. (2021). Analysis of Financial Statements by Vertical Analysis Method: An
Application in BIST Tourism Sector (2019), Journal of Turkish Tourism Research, 5(2): 1034-1050.
© 2021 Türk Turizm Araştırmaları Dergisi.
Ülkü MAZMAN İTİK
1036
GİRİŞ
Uluslararası anlamda şirketlerin mali tablolarının karşılaştırılabilir ve şeffaf olması bu bilgilerden
yararlanan kişi ve kurumlar için önem arz etmektedir. Muhasebenin fonksiyonlarından biriside
mali tabloların raporlanması ve analiz edilmesidir. Temel mali tablo olan bilanço ve gelir tablosu
işletmelerin cari dönemde ve iki zaman dilimi arasında yapmış olduğu tüm faaliyetlerin
gösterildiği tablolardır. Mali tabloların analiz edilerek yorumlanması cari dönem bilgilerinden
yola çıkılarak durum değerlendirmesi yapılmasına olanak sağlarken aynı zamanda geleceğe
yönelik tahminlere de zemin hazırlamaktadır. Mali tablolar analizinde kullanılan yöntemlerden
biriside “Dikey Yüzdeler Analizi” yöntemidir. Mali tablolarda bulunan bilgilerin dikey yüzdeler
yöntemi ile analiz edilmesi işletmenin finansal planlama ve geleceğe yönelik karar alma
süreçlerinde önemli bir rol oynamaktadır (Ceylan ve Korkmaz, 2012: 35). Etkin bir finansal
yönetimin önemli iki fonksiyonu olan finansal planlama ve kontrolün başarısı, amaca uygun
finansal analiz tekniğinin seçilmesi ve sonuçların yorumlanarak kararların alınmasına bağlıdır
(Karadeniz vd., 2017: 107). Yoğun rekabet ortamında işletmelerin varlıklarını sürdürebilmeleri
için finansal yapılarını güçlü kılmaları, rakip işletmelerle karşılaştırmalar yaparak hem
kendilerini yıllar itibari ile karşılaştırmaları hem de sektör içerisindeki diğer işletmelerle
karşılaştırarak mevcut durumlarını bilmelerini gerekli kılmaktadır. Bu amacı gerçekleştirmek
için dikey yüzdeler yöntemi işletmeler tarafından kullanılan bir yöntemdir. Dikey yüzdeler
yönteminde bilanço ve gelir tablosunda yer alan tüm kalemler kendi grubu içerisinde ve toplam
içerisindeki payını yüzde ile ifade ettiğinden tabloların anlaşılması daha kolay ve açıklayıcıdır.
Çünkü mutlak rakamların okunması zordur, bu açıdan değerlendirildiğinde dikey yüzdeler
yöntemi diğer analiz tekniklerine göre daha avantajlıdır (Gücenme, 1996: 4).
Dikey yüzdeler yöntemi ile analizi yapılan turizm sektörü, hizmet sektörünün önemli
dinamiklerinden birisi olup ülke ekonomisine olan katkısı her geçen gün artan sektörler
arasındadır. Ayrıca huzurun yerleşmesi, sosyal ve kültürel etkileşim, gelirin dengeli dağılması
gibi birçok alanda turizm sektörünün olumlu etkilerinden de söz etmek mümkündür (Ecer ve
Günay, 2014). Ancak Türkiye de turizm sektörünün toplam gelirleri yıllar itibari ile artış eğilimi
gösterirken ortalama harcama tutarı her yıl azalmaktadır( Tablo 1). Bu durum turizm sektörünün
etkin şekilde kontrol edilmesi gerektiğini ayrıca şirketlerin pazarlama, maliyet ve yatırım
politikalarında daha hassas davranmalarını gerekli kılmaktadır.
Çalışmanın amacı BİST’ da faaliyet gösteren turizm şirketlerinin hazırladıkları bilanço ve gelir
tablolarının “Dikey Yüzdeler Yöntemi” ile analiz edilmesi ve yorumlanmasıdır. Çalışmanın
amacına ulaşmak için önce literatür taraması yapılmış ardından “Dikey Yüzdeler Yöntemi”
anlatılmış ve çalışmanın uygulandığı turizm sektörü hakkında bilgi verilmiştir. Bugün
Türkiye’de finansal piyasaların merkezi olan Borsa İstanbul’da toplam 13 adet turizm şirketinin
hisseleri halka arz edilmiştir ancak çalışmaya 9 adet şirket dâhil edilmiştir. Şirketlerin genel
yapısı incelendiğinde BİST’ da işlem gören şirketlerin, “Oteller ve Lokantalar” alt başlığında yer
aldığı görülmektedir. Çalışmanın uygulama kısmında analize dâhil edilen her şirketin bilanço ve
gelir tablosuna dikey yüzdeler yöntemi uygulanmıştır. Elde edilen sonuçlar şirketlerle ve şirket
ortalamaları ile kıyaslanarak yorumlanmıştır. Çalışmanın sonuç kısmında ise elde edilen veriler
değerlendirilerek yorumlanıştır. Elde edilen veriler Excel ortamında analiz edilerek tablolara
aktarılmış ve ardından yorumlanmıştır.
LİTERATÜR TARAMASI
Literatürde mali tablolar analizine yönelik çok sayıda çalışma mevcuttur. Omağ (2014),
çalışmasında gıda sektöründe faaliyet gösteren bir firmanın 2011 – 2012 yıllarına ait bilanço ve
Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 5(2): 1034-1050.
1037
gelir tablosuna ait verilerini dikey yüzde yöntemi ile analiz etmiştir. Çalışmanın sonucunda gıda
sektörüne dâhil olan şirketlerin varlık ve kaynak yapısı açısından iyi bir görünüme sahip
olmasına karşın satışlar ve maliyetlerdeki değişimin olumsuz etkilendiği sonucuna ulaşılmıştır.
Karadeniz ve diğerleri (2017), çalışmalarında, 2014 yılında turizm sektöründe faaliyet gösteren
Borsa İstanbul’a kayıtlı şirketlerin dikey yüzdeler yöntemi ile finansal tablolarını analiz
etmişlerdir. Dikey yüzdeler yöntemine göre elde edilen verilerle merkez bankası sektör
ortalamalarını karşılaştırmışlar ve her iki sonucu yorumlamışlardır. Çalışmanın sonuç kısmında
sektörün kaynak dağılımının dengeli olduğunu ve kaynakların büyük bir kısmının öz
kaynaklardan oluştuğuna vurgu yapmışlardır.
Bilici ve Aydın (2018), çalışmalarında konaklama sektöründe faaliyet gösteren bir şirketin mali
tablolarını, 2011-2016 yılı verilerini kullanarak finansal analizini yapmışlardır. Finansal analiz
yöntemlerinden trend analizi, karşılaştırmalı tablolar analizi ve dikey yüzde yöntemini
kullanmışlar ve çıkan sonuçları yorumlamışlardır.
Dalak vd. (2018), yılında, hava yolu şirketlerinde yapmış olduğu anket çalışması ile firmalarda
kullanılan finansal analizlerin, kullanım oranı ve önem derecelerini tespit etmeye çalışmışlardır.
Çalışmanın sonucunda hiçbir işletmenin finansal analiz tekniklerinin tamamını kullanmadığını,
fakat çoğunlukla şirketlerin finansal oran analizini tercih ettiklerini tespit etmişlerdir.
Gümüş ve Bolel (2017), çalışmalarında iki büyük havayolu şirketinin mali tablolarını oran analizi
yöntemi ile analiz etmiştir. Analiz sonucunda her bir şirketi yıl bazında değerlendirmiştir.
Çalışmanın sonucunda şirketlerin mali yapı oranında sorun olduğu fakat diğer rasyoların daha
olumlu sonuç verdiğini tespit etmiştir.
Sunar ve Yılmaz (2019), çalışmalarında 2015-2018 yılları arasında faaliyet gösteren ulaştırma
şirketlerinin turizm sektörünü etkileyen olaylardan nasıl etkilendiğini ve işletmelerin karlılık ve
finansal yapı oranlarına nasıl yansıdığını tespit etmeye çalışmıştır.
Özgülbaş (2006) çalışmasında kamu hastanelerinin finansal yapısını trend analizi yardımı ile
tespit etmeye çalışmış ardından hastanenin uyguladığı politikalarla ilgili önerilerde
bulunmuştur.
Göçer (2015), çalışmasında Pendik belediyesine ait 2008-2012 yıllarındaki bilanço ve bütçe
sonuçları tablolarını kullanarak, yatay ve dikey analiz yöntemini uygulamıştır. Çalışmanın temel
amacı finansal analizlerin kamu kurumlarında da yaygın olarak kullanılması gerektiğine vurgu
yapmaktır.
Bülüç vd., (2017) bir hastanenin 2013-2016 yıllarına ait bilanço ve gelir tablosundan yararlanılarak
oran analizi yöntemi uygulanmışlardır. Çalışmanın sonucunda hastane işletmesinin finansal
oranlarının genel anlamda olumlu olduğu aynı zamanda finansal açıdan gelişmekte olduğu
sonucuna ulaşılmıştır.
Kızıl ve Aslan (2019), çalışmalarında Borsa İstanbul’da işlem gören iki büyük şirketin 2013-2017
yılları finansal performansları incelenmiştir. Çalışmanın sonucunda her iki şirketin de dönemler
itibari ile kârlılıklarında dalgalanma görüldüğünü, fakat firmaların, ana faaliyetleri konusunda
kârlı olduklarını tespit etmişlerdir.
Akyüz vd., (2017) çalışmalarında Orman Ürünleri ve Mobilya Sanayi Sektörü bünyesinde yer
alan firmaların 2015-2016 yılları arasındaki değişimini dikey analiz yöntemini ve rasyo analizi
yöntemleri kullanarak analiz etmiştir. Çalışmada her bir analiz için ayrı sonuç elde edilmiştir.
Bardia (2012), çalışmasında Hindistan’da kamu sektöründe ve özel sektörde faaliyet gösteren
demir çelik sektöründe kayıtlı en büyük iki şirketin 1997-2009 dönemine ait mali tablolarını analiz
Ülkü MAZMAN İTİK
1038
etmiştir. Çalışmada Altman Z skoru yanı sıra işletmelerin uzun dönemli ödeme gücünü
göstermek amacıyla dikey yüzdeler yöntemi ve oran analizi yöntemi uygulamıştır. Çalışmanın
sonuç kısmında kamu sektöründe faaliyet gösteren şirketlerin uzun vadede borlarını
ödeyebildiği, karını artırdığı tespit edilmiştir. Özel sektörde faaliyetini sürdüren firmanın ise
uzun vadeli borçlarını ödeyebildiği maddi duran varlıklarını satarak yatırıma dönüştürdüğü
işletmeyi yenileme çalışmalarına ağırlık verdiği ve faaliyetlerinin sonucunda kar elde ettiği tespit
edilmiştir.
Bhat ve Jain (2006), çalışmalarında, özel hastanelerin 1999-2004 yılları arası finansal
performanslarını analiz etmişlerdir. Çalışmada 25 adet finansal rasyo kullanılmış olup,
çalışmanın sonucunda hastanelerin yıllar içerisinde finansal performanslarında marjinal iyileşme
gösterdiğini tespit etmiştir. Ayrıca hastanelerin toplam borç miktarının yüksek olmadığı fakat
hastanelerin borçlanma maliyetlerinin yüksek olduğunu tespit etmiştir.
Singh ve Schmidgall, (2013), yapmış oldukları çalışmada, varlık büyüklüğü 250-500 milyon dolar
arasında olan otellerin mali tablolarını inceleyerek likidite oranları kaldıraç oranları ve faaliyet
oranlarını analiz etmişlerdir. Çalışmada ABD’nin konaklama sektörünün mali profilini çizmek
hedeflenmiştir. Çalışmanın sonucunda, finansal performansın otelin büyüklüğüne ve çalışma
örnekleminin üst, orta ve alt çeyrekliklerine göre farklılaştığını tespit edilmiştir.
RAKAMLARLA 2019 YILI TURİZM SEKTÖRÜ
Turizm sektörü istihdam yaratabilme potansiyeli diğer alanlarla olan bağlantısı ve sosyal ve
kültürel anlamdaki pozitif katkısı ile hem Türkiye ekonomisi hem de dünya ekonomisi için önemi
her geçen gün artan bir sektör niteliğindedir.2019 yılı içerisinde turizm sektörünün genel
görünümü Tablo 1’ de yer almaktadır.
Tablo 1. 2016- 2019 Yılı Türkiye’nin Turizm Verileri
Toplam Gelir
(1000 $)
Ortalama
Harcama$
Turizm Gelirinin
GSYİH İçindeki Payı(%)
2016
22 107 440
705
3,6
2017
26 283 656
681
3,1
2018
29 512 926
647
3,8
2019
34 520 332
666
3,6
Kaynak: https://yigm.ktb.gov.tr/
Türkiye’de Turizm sektörünün toplam geliri 2016 yılında 22,1 milyar dolar düzeyinden, 2019
yılında 34,5 milyar seviyesine yükselerek, sürekli artış eğilimi göstermiştir. Turizm gelirlerindeki
bu artışa rağmen ortalama harcama düzeyi 2018 yılına kadar sürekli azalmış, 2019 yılında ise bir
önceki yıla göre %0,9 düzeyinde bir artış göstermiştir. Turizm gelirlerinin artmasına rağmen
ortalama harcama düzeyinin azalma eğilimi göstermesi, gelen turistlerin gelir düzeylerinin
düşük olması ve her şey dâhil sisteminden dolayı turistlerin harcama eğilimlerinin azalması
şeklinde yorumlanabilir. Turizm gelirlerinin GSYİH içerisindeki payı ise 2019 yılında 3,6
düzeyinde gerçekleşmiştir (www.tursab.org.tr). Türkiye, gelen turist sayısı açısından da Dünya
ve Avrupa’da önemli bir yere sahiptir aynı zamanda turistlerin destinasyon olarak tercih ettikleri
ülkeler kategorisinde dünya genelinde Fransa, İspanya, ABD, Çin ve İtalya’ dan sonra 6. sırada
Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 5(2): 1034-1050.
1039
yer almaktadır. Avrupa ülkeleri açısından bir değerlendirme yapıldığında ise Almanya’dan
sonra turizm gelirleri en yüksek olan 6.ülkedir (www.ttyd.org.tr).
Turizm sektörünün kırılganlığı ve hassas bir yapıda olması ekonomik ve siyasal olaylardan
çabuk etkilenmesine sebep olmaktadır. Yakın zamanda 2015-2016 yılında yaşanan
olumsuzluklar, Rusya ile yaşanan problemler sektörü olumsuz etkilemiş turizm sektörünün
yüksek borç yükü altına girmesine sebep olmuştur. Bu durum sektörün tamamının mali
tablolarında tahribat yaratmış ve etkileri 2019 yılına kadar devam etmiştir. Yaşanan bu gelişmeler
ayakta kalma mücadelesi veren şirketlerin bilançosuna daha fazla kredi ve faiz yükü olarak
yansımıştır. 2019 yılı itibarıyla turizm sektörünün kullandığı krediler 85,4 milyar TL olarak
gerçekleşirken, takipteki kredilerin oranı %7,04 düzeyinde gerçekleşmiştir. Takipteki krediler
2014 yılında ise %2,4 olarak gerçekleşmiştir. Bu durum, ziyaretçi sayısı ve gelirlerdeki güçlü artışa
rağmen şirketlerin finansman yükünü taşımakta zorlandığını ve sektörün nakit akışı ve
kârlılıklarında hızlı bir iyileşmeye ihtiyaç duyulduğunu ortaya koymaktadır (www.ttyd.org.tr).
METODOLOJİ
Araştırmanın Amacı
Turizm işletmeleri, rekabetin yoğun olarak yaşandığı risk ve belirsizliğin yüksek olduğu kırılgan
bir yapıya sahip olan bir sektördür. Ayrıca sektörde yer alan firmaların yüksek maliyetlere
katlanması, Turist sayısının artmasına rağmen ortalama harcamanın aynı oranda artmaması
sektörün önemli sorunlarından birisidir. Tüm bunlar göz önüne alındığında turizm
işletmelerinin finansal analiz tekniklerinden faydalanarak mevcut durumlarını kontrol altında
tutmaları ve sektördeki diğer işletmeler ile finansal tablolarını karşılaştırarak durum tespiti
yapmaları için finansal analizlerden faydalanmaları kaçınılmaz olmaktadır. Bu yöntemlerden
biriside dikey yüzdeler yöntemidir. Dikey analiz yöntemi ile finansal tablolardaki kalemlerin
yüzdesel olarak ifade edilmesi ile aynı sektörde yer alan işletmeler arasında veya sektör
ortalaması ile karşılaştırmaların yapılması mümkün hale gelmektedir (Aydın vd., 2010: 136). Bu
bağlamda çalışmanın amacı Borsa İstanbul’da faaliyet gösteren turizm şirketlerinin dikey analiz
yöntemi ile finansal durumlarının ortaya konulması ve şirket ortalamaları ile karşılaştırılarak
yorumlanmasıdır. Ayrıca şirketlerin gelir ve maliyet politikalarının ortaya konulmasıdır.
Araştırmanın Kapsamı
Çalışmaya konu olan şirketlerin mali tabloları olan bilanço ve gelir tabloları Kamuyu Aydınlatma
Platformu (KAP)’ dan elde edilmiştir. BIST’ da turizm sektörü alt başlığında yer alan otel ve
lokantalar başlığında 2019 yılı itibari 13 şirket işlem görmektedir. Ancak iki şirketin verilerinde
eksiklikler tespit edildiğinden, analize 11 şirketin verileri dâhil edilmiştir. Çalışmanın ilk
aşamasında BIST’ da turizm şirketlerine ait genel bilgiler incelendikten sonra finansal tablolar
olan bilanço ve gelir tablolarına ulaşılmış ve elde edilen veriler excel ortamında dikey yüzdeler
formülü uygulanarak analiz edilmiştir. Ardından dikey yüzdeler yöntemine göre elde edilen
verilerin ortalamaları bulunmuştur. Şirketlerin varlık ve kaynak hesaplarının sonuçları önce
diğer şirketlerle karşılaştırılmış ardından şirket ortalamaları ile karşılaştırılarak yorumlanmıştır.
Yorumlar yapılırken şirketlere ait yıllık faaliyet raporlarından, dipnotlardan ve resmi internet
sitelerinden faydalanılmıştır. Çalışmaya dâhil edilen şirketlerin isimleri ve BIST’ da kullanılan
kısaltılmış şekli aşağıdaki gibidir. Çalışmanın bundan sonraki kısmında şirket isimlerinin
kısaltılmış şeklide yer alacaktır (https://www.kap.org.tr/tr/bist-sirketler).
*Altın Yunus Çeşme Turistik Tesisler A.Ş. (AYCES)
Ülkü MAZMAN İTİK
1040
*Marmaris Altın Yunus Turistik Tesisler A.Ş. (MAALT)
*Tek-Art İnşaat Ticaret Turizm Sanayi ve Yatırımlar A.Ş. (TEKTU)
*Petrokent Turizm A.Ş. (PKENT)
*Metemtur Otelcilik ve Turizm Toptan ve Perakende Ticaret A.Ş (METUR)
*Ulaşlar Turizm Yatırımları ve Dayanıklı Tüketim Malları Ticaret Pazarlama A.Ş. (ULAS)
*Utopya Turizm İnşaat İşletmecilik Ticaret A.Ş. ve Bağlı Ortaklıkları (UTPYA)
*Merit Turizm Yatırım ve İşletme A.Ş. (MERIT)
*Avrasya Petrol ve Turistik Tesisler Yatırımlar A.Ş.( AVTUR)
*Kuşadası Turizm Endüstrisi A.Ş. (KSTUR)
*Etiler Gıda Ve Ticari Yatırımlar Sanayi Ve Ticaret A.Ş.(ETILR)
Araştırmanın Yöntemi
Yoğun rekabet ortamında faaliyetlerini sürdürmek isteyen firmaların düzenlemiş olduğu mali
tabloların sonuçları sadece işletmeleri değil devleti ve diğer çıkar gruplarını da yakından
ilgilendirmektedir. Mali tablo, “Finansal muhasebenin kayıt ve sınıflama yoluyla ürettiği bilgilerin,
belirli zaman aralıklarıyla çeşitli karar süreçlerinde kullanılmak üzere özetlendiği tablolara verilen isimdir”
(Bilici ve Aydın 2018: 2334). Mali tablolar muhasebe sisteminde kayıt edilen bilgilerin eksiksiz
tutarlı açık ve anlaşılır biçimde hazırlanarak işletmeyle ilgili kişilere iletilmesini sağlayan
araçlardır. Mali tabloların gerçeğe uygun ve güvenilir şekilde hazırlanmış olması; genel kabul
görmüş muhasebe ilkelerine uygun olarak düzenlenmesine bağlıdır (Pamukçu, 1999: 257).
Yöneticilerin sağlıklı kararlar alabilmesi ve planlama fonksiyonunu gereği gibi yerine
getirebilmesi için mali tabloların analiz edilmesi ve yorumlanması gerekir (Akgüç, 2010: 10). Mali
tablolar analizi “İşletmelerin amaçlarına uygun olarak bir veya birkaç döneme ait finansal tablolarda yer
alan kalemlerin gerek kendi aralarındaki gerekse bütünle olan ilişkilerinin çeşitli analiz tekniklerinden
faydalanarak incelenmesi, yorumlanması ve işletmenin içinde bulunduğu koşullarında göz önünde
bulundurularak değerlendirilmesi işlemidir” (Akdoğan ve Tenker, 1992: 313). Finansal analiz
işletmelerin içinde bulunduğu cari dönemi sorgulaması, geleceğe yönelik karar vermesi plan
yapması ve karşılaştırma yapması açısından önem arz eder. Finansal analizde dört temel analiz
yöntemi bulunmaktadır (Clemenson ve Sellers, 2013: 257). Bunlar,
*Karşılaştırmalı Tablolar Analizi ( Yatay Analiz)
*Eğilim Yüzdeleri Yöntemi Analizi (Trend Analizi)
*Oran Analizi (Rasyo Analiz)
*Yüzde Yöntemi İle Analiz (Dikey analiz)
Bu yöntemlerden, yüzde yöntemi ile analiz tekniği ve rasyo yöntemi ile analiz tekniği statik,
karşılaştırmalı tablolar analiz tekniği ve eğilim yüzdeleri tekniği ise dinamik analiz türüdür
(Ürgüp ve Alıcı, 2020: 153). Karşılaştırmalı tablolar analizi finansal tablolardaki kalemler ve hesap
gruplarını yıllar itibari ile karşılaştırmalı olarak düzenlenmekte ve zaman içerisinde sergilenen
değişiklikler incelenerek değerlendirilmektedir. Karşılaştırmalı tablolar tekniğine aynı zamanda
yatay analiz tekniği de denilmektedir (Poyraz, 2008: 64). Karşılaştırmalı tablolar, cari dönem ve
bir önceki dönem olarak iki dönem düzenlenebileceği gibi, cari dönemle birlikte birden fazla
dönemi içerecek biçimde ikiden fazla dönemi kapsayacak şekilde de düzenlenebilir. Eğilim
yüzdeleri yöntemi ile (Trend Analizi) analizde ise finansal tablolarda yer alan finansal
Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 5(2): 1034-1050.
1041
kalemlerden belirli bir yılın verileri “100” olarak kabul edilir. Ardından yıllar itibariyle meydana
gelen değişimler takip edilerek ve bu kalemlerin göstermiş oldukları eğilimlerin nasıl bir yön
izlediği analiz edilerek yorumlanır” (Akdoğan ve Tenker 1992: 336). Oran analizi yöntemi (Rasyo
Analiz) ise, birbiriyle ilişkili kalemlerin oranlanarak anlamlı ilişkiler ortaya koyması temeline
dayanan bir analiz yöntemidir (Karapınar ve Ayıkoğlu, 2012: 44). Oran analizi; kârlılık yönetim
varlıklarındaki verimlilik ve mali yapı gibi işletmenin finansal nitelikleri hakkında değerli bilgiler
ortaya koyan bir yöntemdir.
Araştırmada yöntem olarak dikey yüzdeler yöntemi kullanılmıştır. Dikey yüzde yönteminde
öncelikle finansal tablolarda esas alınacak kalem belirlenir. Bu kalem, bilançoda genellikle aktif
toplamı veya pasif toplamı olmaktadır. Aktif veya pasif toplamı, 100 kabul edilerek her bir
kalemin toplam içerisindeki dağılım oranı tespit edilmiş olur. Aktif veya pasif toplamının yanı
sıra mali tablolarda yer alan grup toplamı esas alınarak da yüzde yöntemi uygulanabilir. Gelir
tablosu dikey yüzdeler yöntemi ile analiz edilmek istendiğinde ise baz alınacak kalem satış
hasılatı kalemidir. Gelir tablosu analizinde satış hasılatı kalemi toplamı “100” olarak kabul
edilerek aşağıdaki formül uygulanır ardından tabloda yer alan diğer kalemlerin bu oran
içerisindeki yüzdelik dağılımı tespit edilir. Dikey yüzdeler yönteminin formülü aşağıdaki
gibidir.
Dikey Yüzde = İlgili Kalem Verisi ÷ Grup Toplamı Alınan Kalem Verisi x 100
Mali tablolar analizinde, temel amaçlardan biriside işletmeler arası karşılaştırılma
yapılabilmesine olanak sağlamasıdır. Dikey analiz yönteminde her tablo kalemi, kendi grubu
içindeki ve genel toplam içindeki yüzde oranı ile ifade edildiğinden tabloların anlaşılması daha
kolay hale gelir. Çünkü mutlak rakamların okunması ve karşılaştırılması zordur. Yüzdelere
indirenmiş tablo verileri diğer işletmelerle karşılaştırma yapılmasını daha kolaylaştırırken daha
sade veriler sunma imkânı tanımaktadır (Gücenme, 1996: 4). Çalışmanın amacını gerçekleştirmek
için KAP ’den turizm sektöründe faaliyet gösteren işletmeler tespit edilmiştir. Çalışmanın
uygulama kısmına konu olan 11 adet şirketin 2019 yılı bilanço ve gelir tablosu verilerine dikey
yüzdeler analizi yöntemi uygulanmıştır. Uygulama kısmında excel programı kullanılmıştır. Elde
edilen veriler şirketlerle ve şirket ortalamaları ile karşılaştırılarak yorumlanmıştır.
BULGULAR
Bu bölümde 2019 yılında turizm sektöründe faaliyet gösteren Borsa İstanbul’ a kayıtlı şirketlerin
dikey yüzdeler yöntemine göre elde edilmiş bulguları üç başlıkta incelenerek yorumlanmıştır.
Varlık Hesaplarına Yönelik Bulgular
Mali tablolardan olan bilanço; “Bir işletmenin belirli bir tarihteki finansal durumunu yansıtan temel
mali tablodur” (Küçüksavaş, 2005: 42). Temel mali tablo olan bilanço, varlık ve kaynak hesapları
olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. 2019 yılında Borsa İstanbul’ da faaliyet gösteren turizm
şirketlerinin varlık hesaplarının dikey analiz yöntemine göre elde edilen sonuçları Tablo 2’ de yer
almaktadır.
Tablo 2’ de 11 adet şirketin varlık hesaplarının dikey yüzdeler yöntemine göre sonuçları yer
almaktadır. Analiz yapılırken esas alınan kalem toplam varlıklardır. Şirketlerin varlık yapısının
genel görünümü incelendiğinde dönen varlık oranının en yüksek olduğu şirket %83,18’lik oran
ile UTPYA şirketidir. UTPYA şirketinin dönen varlık oranının yüksek olmasının sebebi “Satış
Amacıyla Elde Tutulan Duran Varlıklar” oranının yüksek olmasıdır. Türkiye Finansal Raporlama
Standardı Madde 38’e göre “Satış Amacıyla Elde Tutulan Duran Varlıklar” gerekli koşulları
Ülkü MAZMAN İTİK
1042
sağlarsa dönen varlık grubunda yer almaktadır. “Duran varlık olarak sınıflandırılmış varlıklar, satış
amaçlı elde tutulma koşullarını sağladıkları takdirde bilançoda dönen varlıklar içerisinde ayrı olarak
raporlanırlar. Satış amacıyla elde tutulan varlık olarak sınıflandırılan elden çıkarılacak bir varlık grubuyla
doğrudan bağlantılı olan dönen varlıklar, kısa ve uzun vadeli borçlar varsa tüm bunlar bilançoda ayrı ayrı
gösterilmelidir” (Çavuşoglu ve Utku, 2016: 93). Dönen varlık oranının en düşük paya sahip olduğu
şirket ise %1,71 oran ile AYCES şirketidir. Turizm sektöründe faaliyet gösteren şirketlerin genel
anlamda duran varlık oranının dönen varlık oranından yüksek olması olağan karşılanır, ancak
AYCES şirketinin dönen varlık oranı hem şirket ortalamalarına göre “%35,93” hem de diğer
şirketlere oranla düşük seviyede gerçekleşmiştir. Dönen varlık oranının bu kadar düşük seviyede
olması Kısa Vadeli Yabancı Kaynak (KVYK) oranına bakılmasını gerekli kılabilir. Şirketin KVYK
oranı %3,20 düzeyinde olup oldukça hassas bir yapı sergilemektedir. Ayrıca, şirketin varlık yapısı
içerisinde duran varlıklarının oranı %98,29 düzeyindedir. AYCES şirketinin duran varlık
yatırımlarına önem vermesi dönen varlıklarının düşük seviyede kalmasının sebep olmuştur.
Diğer şirketlerin dönen varlık oranı ise %10 ile %78 aralığında dağılım sergilemiştir. BİST
şirketlerinin dönen varlık değerlerinin ortalaması “%35,93” düzeyinde gerçekleşmiştir. BİST
şirketlerinin ortalama değeri ile bir karşılaştırma yaptığımızda şirketlerin dönen varlık
değerlerinin dengeli bir dağılım sergilemediği dalgalı bir görünüme sahip oldukları
görülmektedir. Ortalama değere en uzak şirket, %83,18 oranı ile UTPYA şirketi olup, en yakın
şirket ise %37,93 oranı ile METUR şirketidir. Dönen varlık kalemleri içerisinde ticari alacak
oranının en yüksek olduğu şirket %30,38’lik bir pay ile PKENT şirketidir. Ticari alacak oranının
yüksek olması şirketin müşterilerine kredili mal ve hizmet sunduğu, anlamına gelmektedir.
Yapılan mali tablo incelemelerinde, PKENT şirketinin alacaklarının farklı vadelere sahip senetli
alacak şeklinde olduğu alacakların tamamının reeskonta tabi tutulduğu tespit edilmiştir. Dönen
varlık yapısı içerisinde, yüksek oranda stoklara sahip olan şirket ise METUR şirketidir. Turizm
sektöründe stok seviyesinin çok yüksek olması beklenmez. Bu durum hizmet sektörünün
karakteristik bir özelliğidir. METUR şirketinin stoklarının yüksek düzeyde olmasının sebebi
sahip olunan satılık ve kiralık konaklama tesislerinin varlığıdır.
Tablo 2. BIST Turizm Şirketlerinin Varlık Hesaplarının Dikey Yüzdeler Yöntemine Göre Analiz
Sonuçları (%)
ŞİRKETLER
AVTUR
KSTUR
MAALT
METUR
ULAS
UTPYA
PKENT
MERIT
AYCES
TEKTU
ETILR
ORT
KALEMLER
2019
2019
2019
2019
2019
2019
2019
2019
2019
2019
2019
2019
Dönen V.
10,91
47,34
78,73
37,93
48,31
83,18
39,21
25,94
1,71
7,89
14,07
35,93
Nakit,Nakit B.
0,05
44,21
78,52
16,13
12,49
0,72
4,58
0,07
0,78
0,06
0,39
14,36
Finansal Yat.
0
0,01
0
0
30,63
0,85
0
0
0
0
0
2,86
Ticari Alc.
0,66
0,11
0,04
9,46
0
0,21
30,38
24,75
0,37
0,85
1,93
6,25
Diğer Alc.
10,11
0,01
0
0,02
3,28
4,22
0,20
0
0,03
6,54
6,45
2,81
Stoklar
0,03
2,47
0
6,35
0
0
2,28
0
0,19
0,03
0,63
1,09
Diğer Dön.V
0,06
0,53
0,17
3,85
1,91
0,21
1,77
1,12
0,34
0,41
3,46
1,26
Sat. A. El. T.V.
0
0
0
2,12
0
76,97
0
0
0
0
1,21
7,30
Duran V.
89,09
52,66
21,27
62,07
51,69
16,82
60,79
74,06
98,29
92,11
85,93
64,07
Diğer Alc.
0,05
0,02
0
0,12
0
1,21
0,06
0
0
0,01
0
0,13
Finansal Yat.
0
0,09
0
0
0
3,42
0
71,25
0,08
0
10,83
7,79
Kul.Hakkı V.
0
0
0
1,59
0
0,02
0
0
3,37
0,02
14,53
1,78
Şerefiye
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
8,97
0,82
Yat.Amç.Gym.
62,30
0
11,85
1,50
48,49
0,11
0,63
0
0
24,50
27,75
16,10
Maddi DV
26,72
52,50
9,41
46,23
2,42
11,95
56,77
0
93,75
67,58
6,14
33,95
Mad. Olm D.V
0,02
0,05
0,01
5,92
0,05
0
0,90
0
0,22
0
11
1,65
Ert.Vergi V.
0
0
0
1,54
0,73
0
2,43
0,58
0
0
6,71
1,09
Diğer Dur. V.
0
0
0
5,17
0
0,11
0
2,23
0,87
0
0
0,76
TOPLAM V.
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 5(2): 1034-1050.
1043
Turizm sektöründe faaliyet gösteren şirketlerin dikey analiz yöntemi ile duran varlık yapıları
incelendiğinde, duran varlık oranının %51 ile %98 oranında bir paya sahip olduğu tespit
edilmiştir. Duran varlık oranının en yüksek olduğu şirket %98,2’ lik bir oran ile Altın Yunus
Çeşme Şirketidir (AYCES). AYCES şirketinin maddi duran varlıklarının büyük bir paya sahip
olmasının sebebi otelin ortak kullanım alanlarına ve demirbaşlara yönelik yapmış olduğu
yatırımlardır. AYCES şirketini, %92.11 oran ile TEKTU şirketi, üçüncü sırada ise %89,09 oranı ile
AVTUR şirketi takip etmektedir. Diğer şirketler %85 ile %21 aralığında dağılım göstermiştir.
Mevcut şirketler içerisinde duran varlık oranının en az olduğu şirket %16,82 oranı ile UTPYA
şirketi, ardından ise %21,7’lik yüzde ile (MAALT) “Marmaris Altın Yunus Turistik Tesisleri” dir.
Duran varlık oranının düşük seviyede olması şirketin ilgili dönemde duran varlık yatırımı
yapmamış olduğu veya finansal kiralama yoluna gitmiş olabileceği ihtimalini gündeme
getirmektedir. Borsa İstanbul’ da işlem gören turizm şirketlerin duran varlık ortalaması %64,07
oranında gerçekleşmiştir. Bu oran üzerinden bir değerleme yapıldığında AYCES “Altın Yunus
Çeşme” şirketinin %98,28 oranına sahip olduğu, TEKTU %92,11 ve AVTUR şirketinin ise %89,09
oranı ile ortalamanın üzerinde olduğu, ÜTOPYA şirketinin ise % 16,82 oranı ile ortalamanın çok
altında bir seviyede duran varlığa sahip olduğu tespit edilmiştir. MAALT şirketi dışındaki diğer
şirketlerin ise %98,28 ile % 16,82 Aralığında hareket ettiği görülmektedir.
Kaynak Hesaplarına Yönelik Bulgular
2019 yılında Borsa İstanbul’ da faaliyet gösteren turizm şirketlerinin kaynak hesaplarının dikey
yüzde yöntemine göre elde edilen analiz sonuçları Tablo 3’ te yer almaktadır. Kaynak hesapları
analiz edilirken toplam oranının dağılımı üzerinden yorum yapılmıştır.
Kısa vadeli yükümlülükler içerisinde en fazla paya sahip olan şirket %77,05 oranıyla UTPYA
şirketidir. UTPYA şirketinin KVYK oranının yüksek olmasının sebebi, dönen varlık grubunda
yer alan “Satış Amaçlı Elde Tutulan Duran Varlıklara Ait Yükümlülükler” den kaynaklandığı
görülmektedir. UTPYA şirketini %73,66’lık oranla ETILR şirketi takip etmektedir. En düşük kısa
vadeli yabancı kaynak oranı ise %3.20 ile AYCES şirketine aittir. Tablo 3’ü incelediğimizde
AYCES şirketinin varlıklarının yabancı kaynak ile değil öz kaynak ile finanse ettiği
görülmektedir. Diğer şirketler %4 ile %28 aralığında dağılım sergilemiştir. Kısa vadeli
yükümlülüklerin dağılımını incelediğimizde finansal borçları en yüksek olan şirketlerin %14.22
ile METUR şirketi, % 7.47 ile TEKTU şirketlerine ait olduğu görülmektedir.
BİST’ da işlem gören turizm şirketlerin kısa vadeli yabancı kaynak ortalaması ise %22,25
düzeyinde gerçekleşmiştir. UTPYA %77,05 oranıyla, ETILR%73,66 oranıyla ortalamanın
üzerinde bir seviyede olduğu, tespit edilmiştir. AYCES %3,20, AVTUR %4,31, KSTUR%5,62,
MAALT%5,06 oranı ile ortalamanın altında bir seviyede KVYK oranına sahip olan şirketlerdir.
Diğer şirketler ise %10 ile %28 aralığında dağılım göstermiştir. Kısa vadeli yükümlülüğe sahip
olmak dönen varlık oranı ile değerlendirilmesi gereken bir orandır şirketler kısa vadeli borçlarını
ödeyebilecekleri fona sahip olmazlar ise finans problemi yaşayabilir ve mali krizler kaçınılmaz
olabilir. Bu açıdan bir değerleme yapıldığında ETILR şirketinin dönen varlık oranının %14,07,
KVYK %73,66 oranı dikkat çekmektedir. Şirketin KVYK içerisinde diğer borçların yüksek olduğu
görülmektedir. Yapılan incelemeler sonucunda diğer borç kalemleri içerisinde yer alan ilişkili
taraflara borçların ağırlıkta olduğu tespit edilmiştir. İlişkili taraflara borçların yapısı faaliyet
raporları içerisinde incelendiğinde eskiden ortak olan şirketlere, ana ortaklara, dolaylı ortaklara
borçlar olduğu tespit edilmiştir. Özetle, şirketin kısa vadeli borçlarının genel yapısının vadeye
bağlanmış finansal borç ve ticari borçlardan oluşmadığı görülmektedir. Kısa vadeli borçların
yapısı içerinde dikkati çeken diğer bir kalemde finansal borçların genel görünümüdür. Banka ve
ve kredi kurumlarına olan borçları ifade eden finansal borçların en yüksek seviyede olduğu
Ülkü MAZMAN İTİK
1044
şirket, % 14,22 oranı ile METUR şirketidir. Ticari borç oranının en yüksek olduğu şirket ise % 6,87
oranı ile PKENT şirketidir. Ticari borç oranının finansal borç oranından yüksek olması işletmenin
piyasadaki kredisini kullandığı anlamına gelirken, vade ve nakit giriş çıkışlarında bir sorun
olmadığı müddetçe tercih edilebilecek bir yöntem olarak nitelendirilebilir.
Tablo 3. BİST Turizm Şirketlerinin Kaynak Hesaplarının Dikey Yüzdeler Yöntemine Göre Analiz
Sonuçları (%)
ŞİRKETLER
AVTUR
KSTUR
MAALT
METUR
ULAS
UTPYA
PKENT
MERIT
AYCES
TEKTU
ETILR
ORT
KALEMLER
2019
2019
2019
2019
2019
2019
2019
2019
2019
2019
2019
2019
Kısa Vadeli
Yük.
4,31
5,62
5,06
18,66
10,98
77,05
28,93
6,37
3,20
10,94
73,66
22,25
Finansal Borçlar
0
0
0
14,22
7,58
0
1,12
0
0,91
7,47
3,80
3,19
Diğer Finansal
Y.
0
0
0
0
0
0,01
0,11
0
0
0
0
0,01
Ticari Borçlar
0,60
2,89
0,21
0,92
0,01
0,30
6,87
0,57
1,20
0,51
4,02
1,65
Diğer Borçlar
2,40
1,48
0,01
3,28
0,13
0,01
2,29
1,81
0,07
0,35
43,47
5,03
Ertelenmiş Gel.
0
0
2,90
0
3
0,04
16,89
0
0,28
2,41
2,05
2,51
Müş. Söz.
D.Yük.
0,09
0,43
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0,05
Dnm Kâr V.
Yük.
1,01
0
0,23
0
0
0
0
3,54
0
0
0
0,43
Borç Karşılıkları
0,15
0,25
1,64
0,02
0
0
0,12
0,29
0,68
0,15
1,95
0,48
Diğer K.V Yük.
0,06
0,57
0,07
0,22
0,26
0,02
1,53
0,16
0,06
0,05
18,37
1,94
Sat.A.El.Tut.D.V
0
0
0
0
0
76,67
0
0
0
0
0
6,97
Uzun Vadeli
Yük.
7,02
1,33
41,50
68,59
7
0,63
8,63
3,15
17,18
18,51
14,03
17,05
Finansal Borçlar
0
0
0
68,51
3,11
0
0
0
5,52
9,29
11,96
8,94
Ert.Gel.
0
0
41,14
0
3,07
0
0
0
0
0
0
4,02
Uzun Vad.Karş.
0,06
0,92
0,36
0,08
0,82
0
5,93
1,64
0,51
0,07
1,57
1,09
Müş. Söz.
D.Yük.
0
0,08
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0,01
Diğer UVK
0
0
0
0
0
0
0,62
0
0
0,30
0,50
0,13
Ert. Vergi Yük.
6,96
0,33
0
0
0
0,63
2,08
1,51
11,15
8,85
0
2,86
Yükümlülükler
11,33
6,95
46,56
87,25
17,98
77,68
37,56
9,52
20,38
29,45
87,69
39,30
Öz Kaynaklar
88,67
93,05
53,44
12,75
82,02
22,32
62,44
90,48
79,62
70,55
12,31
60,70
Ödenmiş
Sermaye
43,11
8,01
3,34
50,65
36,37
5,75
1,66
5,03
8,87
23,59
100,80
26,11
His.Snd.İhraç
Pr.
0
0
0
0,01
0
2,80
0
0
0,05
0
0
0,26
Kâr.Ay.K.Yedek.
0,59
8,92
2,10
0,12
52,61
0,06
1,64
1
0,04
0,09
0,17
6,12
Geç.Yıl K/Z
18,07
35,72
5,72
-38,08
-19,03
-29,95
12,15
31,48
-6,18
-1,73
-
107,88
-9,06
Dön Net K/Z
7,16
26,49
10,42
0,01
-3,45
-1,18
20,89
14,21
0,98
-3,50
-1,66
6,40
Diğer Öz S.Kal.
19,74
13,91
31,86
0,05
15,52
44,84
26,10
38,76
75,86
52,10
20,88
30,87
TOPLAM
KAYNAKLAR
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
Uzun vadeli yükümlülüklerin dikey yüzdeler yöntemine göre sonuçları incelendiğinde, şirketler
içerisinde METUR şirketinin %68,59’ luk oranla en yüksek paya sahip olan şirket olduğu
görülmektedir. Konaklama sektöründeki yatırımların uzun vadeli olması uzun vadeli finansal
borçlanma ile yatırımların finanse edilmesi diğer değişkenler sabitken doğru kabul edilebilir.
Şirketin % 68,59 oranındaki yükümlülüğünün sebebi ise finansal borçlarıdır. Finansal borçlar;
işletmenin herhangi bir kredi kuruluşundan aldığı borçları ifade eder. METUR şirketinin finansal
borçlarının tamamı bankadan alınan kredilerden oluşmaktadır. Şirketlerin uzun vadeli
Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 5(2): 1034-1050.
1045
yükümlülükler şeklinde fon temin etmesi, ülkenin içinde bulunduğu ekonomik, sosyal ve siyasal
değişkenler dikkate alınarak karar verilmesi gereken bir konudur. Aynı zamanda, çekilen
kredilerin ulusal para cinsinden olup olmaması ve faiz oranı, değerlendirilmesi gereken
konulardan bir diğeridir. UVYK içerinde ertelenmiş gelirler kaleminin en yüksek olduğu şirket
%41,14 oranla MAALT şirketidir. UVYK içerisinde dikkati çeken diğer bir oranda “Ertelenmiş
Vergi Yükümlülüğü” dür. Vergiye tabi kar (mali kar) üzerinden hesaplanan vergi tutarı ile
muhasebe karı (ticari kar) üzerinden hesaplanan vergi tutarı arasındaki farka “Ertelenmiş Vergi”
adı verilmektedir. Ertelenmiş vergi, ticaret kanunları ve vergi kanunları arasında muhasebe
konusunda var olan farklardan kaynaklanmaktadır (Göğüş Sümer, 2010: 14). Bu oranın AYCES
şirketinde %11,15, TEKTU şirketinde ise %8,85 oranında gerçekleştiği görülmektedir. BİST’ da
işlem gören turizm şirketlerin uzun vadeli yükümlülüklerinin ortalaması ise %17,05 oranında
gerçekleşmiştir. Ortalamanın üzerinde olan şirket % 68,59 oranı ile METUR, %41,50 oranı ile
MAALT şirketidir. Ortalama seviyenin altında olan şirketler ise %0,63 ile ÜTOPYA ve %1,33
oranı ile KSTUR şirketleridir. Toplam yükümlülükler dikey yüzdeler yöntemi ile analiz
edildiğinde en fazla yükümlülüğün olduğu şirketin% 87,69 ETILR, çok az bir farkla %87,25 oran
ile METUR şirketine ait olduğu görülmektedir. En az yükümlülüğe sahip olan şirket ise 6,95
orana sahip olan KSTUR şirketidir.
İşletmenin sahip olduğu varlıklar, kısa ya da uzun vadeli yükümlülüklerle veya öz kaynaklarla
finanse edilir. Öz kaynak, “Varlıklar üzerinde işletme sahip ve sahiplerinin haklarını ifade eden
kalemdir” (Küçüksavaş, 2005: 42). Varlıklarını en yüksek oranda öz kaynakla finanse eden şirket
% 93,05’ lik oran ile KSTUR şirketidir. Şirketin öz kaynak oranının yüksek olmasına rağmen
ödenmiş sermaye oranı %8,01 düzeyinde gerçekleşmiştir. Öz kaynak oranı en yüksek ikinci şirket
ise MERIT AŞ’ dir. Şirketin ödenmiş sermeyesi ise %5,03 düzeyindedir. Öz kaynak dağılımında
dikkat çeken bir diğer nokta ise ETİLER şirketinin öz kaynak oranının diğer şirketlere göre daha
az düzeyde olmasına rağmen (%12,31)ödenmiş sermayenin yüksek olmasıdır. Şirketler içerisinde
2019 yılı verilerine göre en çok kar eden şirket%26,49 oranı ile KSTUR ve 20,89 oranı ile
PETROKENT şirketidir. Öz kaynakların dikey yüzdeler yöntemine göre analizinde dikkati çeken
diğer bir hususta METUR, ULAŞ, UTPYA, AYCES, TEKTU, ETİLER şirketinin geçmiş yıl zararına
sahip olmasıdır. BİST’ da işlem gören turizm şirketlerin öz kaynaklarının ortalaması ise %60,69
oranında gerçekleşmiştir. Şirketlerinin öz kaynak yapıları incelendiğinde, toplam kaynaklar
içerinde öz kaynakların, en düşük paya sahip olduğu şirket ise %12,31’lik bir oran ile ETLR şirketi
olduğu tespit edilmiştir. Diğer şirketler %12,75 ile% 88,67 oranında bir dağılım göstermektedir.
Turizm sektöründe konaklama işletmelerinin varlıklarının finansman sürecinde öz kaynakların
ağırlığı, her bir şirketin kendi iç dinamiklerine göre değişkenlik göstermektedir.
Gelir Tablosu Hesaplarına Yönelik Bulgular
Gelir tablosu iki bilanço tarihi arasında kâr kaleminde oluşan hareketlerin kavranmasına ve
analizine olanak vermesi açısından da önem taşımaktadır. “Gelir tablosu işletmenin belirli bir
dönemde elde ettiği tüm gelirler ile aynı dönemde katlandığı bütün maliyet ve giderleri ve bunların
sonucunda işletmenin elde ettiği dönem karını yâda uğradığı dönem zararını topluca gösteren temel mali
tablodur” (Akdoğan ve Tenker, 1992: 106). Gelir tablosundaki bilgilerle; yöneticiler, işletmeye
kaynak sağlayan ortaklar, işletmede çalışanlar ve işletmeden alacaklı olan üçüncü şahıslar ile
işletme sahiplerinin ve diğer kişilerin haklarını koruyan kamu kuruluşları, vergi daireleri
ilgilenmektedir. İşletme yöneticileri, yükümlülüklerini yürütmek için bu bilgilerden
yararlanarak, işletmenin çeşitli faaliyetlerinin kârlılığını kontrol ederek gerekli önlemleri
almaktadır. Aynı zamanda yöneticiler geçmiş dönemlere ilişkin faaliyet sonuçları ile
Ülkü MAZMAN İTİK
1046
karşılaştırılmalı gelir tabloları düzenlemek suretiyle işletmenin gelecekteki kârlılığı ve büyüme
eğilimleri hakkında bilgi edinebilmektedirler (Akdoğan ve Tenker, 1992: 106).
Gelir tablosunun bölümleri aşağıdaki gibidir.
1)Brüt Satış Kâr/Zarar bölümü
2)Faaliyet Kâr/Zarar Bölümü
3)Olağan Kâr/Zarar Bölümü
4)Olağandışı Kâr/Zarar Bölümü
5)Dönem Kâr/Zarar Bölümü
2019 yılında Borsa İstanbul’ da faaliyet gösteren turizm şirketlerinin gelir tablosu hesaplarının
dikey yüzde yöntemine göre elde edilen analiz sonuçları Tablo 4’ te yer almaktadır. Gelir tablosu
analizi yapılırken ULAŞ şirketinin gelir tablosu verileri “0” olduğu için analize dâhil
edilmemiştir. Gelir Tablosu hesapları analiz edilirken satış hasılatı oranının dağılımı üzerinden
yorum yapılmıştır. 2019 yılında BİST’ da faaliyet gösteren turizm şirketlerinin dikey yüzdeler
yöntemine göre analiz sonuçları Tablo 4’de yer almaktadır
Tablo 4. BİST Turizm Şirketlerinin Gelir Tablosu Hesaplarının Dikey Yüzdeler Yöntemine Göre
Analiz Sonuçları (%)
ŞİRKETLER
AVTUR
KSTUR
MAALT
METUR
UTPYA
PKENT
MERIT
AYCES
TEKTU
ETILR
ORT
KALEMLER
2019
2019
2019
2019
2019
2019
2019
2019
2019
2019
2019
Hasılat
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
Satışların Maliyeti
-80,36
-53,31
-53,12
-49,62
-70,88
-67,45
-2,89
-60,80
-77,48
-72,19
-58,81
BRÜT KÂR
(ZARAR)
19,64
46,69
46,88
50,38
29,12
32,55
97,11
39,20
22,52
27,81
41,19
Pazarlama, S. ve
Dağıtım Giderleri (-)
0%
-0,53
0%
-1,52
-1,71
-4,90
-15,49
-3,52
-6,22
-0,24
-3,41
Genel Yönetim
Gideri (-)
-30,75
-2,82
-66,03
-10,25
-8,83
-1,86
-33,54
-20,07
-21,24
-56,23
-25,16
Diğer Faaliyet
Gelirleri
27,95
8,14
2,94
7,09
4,78
1,73
7,84
1,06
17,24
31,69
11,05
Diğer Faaliyet
Giderleri (-)
-5,08
-14,13
0%
-8,64
-1,67
-7,55
-1,58
-0,75
-32,93
-48,56
-12,09
ESAS FAALİYET
KARI/ZARARI
11,77
37,14
-16,21
37,07
21,68
19,97
54,34
15,91
-20,64
-45,51
11,55
Net Faaliyet
Kar/Zararı
-11,11
43,33
-19,15
38,61
18,57
25,79
48,08
15,60
-4,95
-28,65
12,61
Yatırım Faal.Gelirler
157,32
0
1,33
0,25
0%
0%
8,64
0,11
41,78
102,53
31,20
Yatırım Faal.
Giderler (-)
-4,53
-0,01
0%
-2,84
0%
0%
-0,49
0%
-44,10
-43,48
-9,55
FİNANSMAN
GİDERİ ÖNCESİ
FAALİYET
KÂRI/(ZARARI)
164,56
37,33
-14,88
34,48
21,68
19,97
62,49
16,03
-22,96
13,53
33,22
Finansal Gelirler
0%
14,47
523,82
0%
25,78
8,05
0,14
0,95
63,26
1,19
63,77
Finansal Giderler (-)
-5,14
-6,48
-63,64
-31,06
53,12
-10,17
-0,42
-11,49
-138,96
-27,67
-24,19
SÜRDÜRÜLEN
FAALİYETLER
VERGİ ÖNCESİ
KÂRI/(ZARARI)
159,43
45,32
445,30
3,42
-5,66
17,85
62,21
5,48
-98,66
-12,95
62,17
Sürdürülen
Faaliyetler Vergi
Gelir/Gideri
-17,39
-8,86
-93,56
3,40
0,54
-4,80
-11,90
0,35
5,95
7,89
-11,84
DÖNEM
KÂRI/ZARARI
142,04
36,46
351,74
0,02
-5,12
13,05
50,30
5,83
-92,71
-5,05
49,66
Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 5(2): 1034-1050.
1047
Şirketlerin gelir tablosu içerisinde yer alan, kalemler incelendiğinde şirketler içerisinde satış
maliyeti en yüksek olan şirket AVTUR şirketidir. AVTUR şirketinin satış hasılatının %80,6’sı satış
maliyeti oluşturmaktadır. Bu durum şirketin %19.64 oranında brüt k/z’a sahip olmasına neden
olmuştur. Mevcut şirketler arasında da en düşük brüt k/z’ a sahip olan şirket AVTUR şirketidir.
En düşük maliyete sahip olan şirket ise %2.89 oranla ile MERİT şirketidir. Satılan ticari mal
maliyetleri, şirket ’in ilişkili taraflara yaptığı ticari mal satışlarının maliyetinden oluşmaktadır.
Satış maliyetinin düşük olması brüt k/z oranını yüksek kılacaktır, MERİT şirketinin de brüt k/z’ı
ise %97.11 ile en yüksek seviyede gerçekleşmiştir. Brüt k/z’ ı oranının şirket ortalaması %41.19
düzeyinde gerçekleşmiştir. Turizm şirketlerinin brüt k/z’ nın genel dağılımı ise %19.63 ile %97.11
oranında dağılım göstermiştir. Brüt k/z’ dan faaliyet giderleri çıkarıldıktan sonra faaliyet k/z’ ına
ulaşılır. Faaliyet k/z işletmenin ana faaliyetlerinden elde etmiş olduğu kardır. Tablo 4
incelendiğinde, ETİLR şirketinin %56.23 ile en yüksek genel yönetim giderine sahip olduğu,
MERİT şirketinin ise %15.49 ile en yüksek pazarlama satış dağıtım giderine sahip olduğu
görülmektedir. ETİLR şirketi diğer faaliyet gelirleri ve giderleri açıcından en yüksek paya sahip
olan şirket görünümündedir. Esas faaliyet k/z sonuçları, MAALT şirketi ve ETİLR şirketinde
zarar olarak, diğer şirketlerde ise kâr olarak gerçekleşmiştir. Faaliyet kar ve zararının zarar ile
sonuçlanması şirketlerin ana faaliyet konularına yönelik hizmet sunarken zarar ettiklerinin
göstergesidir. Ancak bu durum dönemi zarar ile sonlandıracakları anlamına gelmez nitekim
MAALT şirketi bu duruma rağmen dönemi kar ile sonuçlandırmıştır. Faaliyet k/z tutarına
finansal gelirler eklenirken finansal giderler çıkarılır ve vergi öncesi k/z rakamına ulaşılır.
Finansal gelirler içerisinde MAALT şirketinin oranı dikkat çekici bir düzeydedir.(% 523,82). Bu
oranın sebebi şirketin varlık yapısı içerisinde nakit ve nakit benzeri varlıklarının yüzdelik
payıdır. MAALT şirketinin mevcut varlıklarının %78.52’si nakit ve nakit benzeri varlıklardan
oluşmaktadır.
Gelir tablosunun son kalemi olan dönem k/z sonuçları incelendiğinde 3 şirketten ETİLR, TEKTU,
UTOPYA şirketlerinin zarar ettiği diğer şirketlerin ise dönemi kâr ile kapattığı görülmektedir.
Gelir tablosu birçok farklı bakış açısıyla yorumlanarak analiz edilebilir. Şirketlerin esas faaliyet
k/z ve dönem k/z’ı temel alınarak bir inceleme yapıldığında MERİT şirketinin esas faaliyet kârı
%54 oranı ile en yüksek şirket olduğu görülmektedir. MAAL şirketi ise % 351,74 oranı ile en
yüksek dönem kârına sahip olan şirkettir. Şirketin esas faaliyet k/z sonucuna bakıldığında %16.21
oranında zarar ettiği, ancak finansal gelirlerinin yüksek olmasıyla dönemi kâr ile kapattığı dikkat
çeken unsurlar arasındadır. Şirket varlıklarını esas faaliyetinden daha yüksek getiriye sahip
finansal yatırımlarda değerlendirmiştir. Ayrıca şirket esas faaliyet karında %-16.21 zarar etmiştir.
Bu bağlamda şirket fonlarını doğru yatırımlarda değerlendirerek doğru bir karar verdiği
söylenebilir.
SONUÇ
Finansal tablolar işletmelerin çeşitli çıkar gruplarına bilgi sahibi olmaları için yardımcı olan en
önemli araçlardır. Bu kapsamda, söz konusu çıkar grupları çeşitli analiz yöntemleri yardımıyla
işletmelerin likidite durumları, finansal durumları ve kaynak dağılımları gibi birçok konuda bilgi
sahibi olabilirler. Mali tablolarda yer alan kalemlerin oransal dağılımını ve ağırlığını gösteren
analiz türü “Dikey Yüzdeler Yönetimi” dir. Çalışmada turizm sektöründe faaliyet gösteren
BIST’e kayıtlı şirketlerin mali tabloları dikey analiz yöntemi ile incelenmiş ve şirketlerin varlık ve
kaynak yapısı, karlılık durumu ile maliyet yapıları elde edilen sonuçları göre yorumlanmıştır.
Çalışmanın sonuç kısmı 3 başlıkta incelenmiş olup sonuçlar şu şekildedir.
Şirketlerin dönen varlık oranlarının ortalama bir dağılım sergilemediği ve her bir şirketin
birbirinden çok farklı bir görünüme sahip olduğu tespit edilmiştir. Dönen varlık payının en az
Ülkü MAZMAN İTİK
1048
olduğu şirket AYCES şirketi olup (%1,71) şirketin kısa vadeli yabancı kaynaklarının (%3,20)
ödemesiyle ilgili finansal bir problem yaşaması olasılık dâhilindedir. ETİLR şirketinin ise dönen
varlık oranının %14 düzeyinde olmasına rağmen kısa vadeli yabancı kaynak oranı %73,66
seviyesindedir ve mevcut şirketler içerisinde likidite sıkıntısı yaşama olasılığı en yüksek şirkettir.
Duran varlıklar açısından bir değerleme yaptığımızda AYCES şirketinin en fazla duran varlık
yatırımı yapan şirket olduğu görülmektedir (% 98.29). Duran varlık oranının genel dağılımı
açısından turizm sektörünün duran varlık ağırlıklı bir yapı sergilediği görülmektedir bu sonuç,
Karadeniz ve diğerleri 2017 çalışmalarının sonuçları ile örtüşmektedir.
Kaynak hesapları ile ilgili analiz sonuçlarında ise toplam yükümlülükler açısından en fazla orana
sahip olan şirketler METUR (%87.69) ve ETİLR (%87.25) şirketidir. Kısa vadeli yabancı kaynak
oranının en yüksek olduğu şirketler ETİLR %73.66, UTPYA %77.05 oranı ile en yüksek
şirketlerdir. Her iki şirketinde dönen varlık yapısı incelendiğinde ödeme konusunda problem
yaşayacağı görünümü hâkimdir. Uzun vadeli yabancı kaynak açışından elde edilen sonuca göre,
METUR şirketi %68.59 oranıyla ilk sıradadır. Şirketlerin büyük çoğunluğu öz kaynak ile
finansmana ağırlık vermiştir. Yaklaşık 6 şirketin öz kaynak oranının %70 ve üzeri olduğu tespit
edilmiştir.
Gelir tablosu ile ilgili yapılan analiz sonucunda en dikkat çeken sonuç, MERİT şirketinin dışında
şirketlerin tamamının %50’ nin üzerinde satış maliyetine sahip olduğudur. Özellikle ETİLR
(%72,19) TEKTU, (%77,48) AVTUR (%80,36) şirketlerinin maliyeti yüksek düzeydedir. Satış
maliyetlerinin yüksek olması ETİLR ve TEKTU, şirketlerinin dönemi zararla sonuçlandırmasına
sebep olmuştur.
Yapılan analiz sonucunda turizm sektöründe faaliyet gösteren BİST’ a kayıtlı analize dâhil edilen
şirketlerin dönen varlık yapısının istikrarlı olmadığı, duran varlık ağırlıklı bir görünüm
sergilediği tespit edilmiştir. Finansman açısından ise, şirketlerin öz kaynak finansmanına ağırlık
verdiği yüksek maliyete katlanmalarına rağmen üç şirket dışında diğerlerinin kar ettiği tespit
edilmiştir. 2019 yılından önceki yıllarda 2015-2016 yılında yaşanan olumsuzluklar, Rusya ile
yaşanan problemler sektörü olumsuz etkilemiş turizm sektörünün yüksek borç yükü altına
girmesine sebep olmuştur. Bu durum sektörün tamamının mali tablolarında tahribat yaratmış
ancak özellikle finansal açıdan problem yaşayan şirketlere yansımasını 2019 yılına kadar
sürdürmüştür. Şirketlerin yaşadığı finansal problemlerin sebebini sadece ekonomik ve siyasal
dalgalanmalara bağlamak elbette anlamlı değildir ancak turizm sektörü gibi hassas sektörler bu
durumdan daha fazla etkilenmektedir. 2019 yılında, geçmişte yaşanan tüm olumsuzluklara
rağmen şirketlerin büyük çoğunluğunun dönemi kar ile sonlandırması sektörün olumsuzluklara
olan direncinin bir göstergesidir. Tüm bunlar göz önüne alındığında turizm işletmelerinin
finansal analiz tekniklerinden faydalanarak mevcut durumlarını kontrol altında tutmaları ve
sektördeki diğer işletmeler ile finansal tablolarını karşılaştırarak durum tespiti yapmaları için
finansal analizlerden faydalanmaları kaçınılmaz olmaktadır.
KAYNAKÇA
Akdoğan, N., ve Tenker, N. (1992). Finansal Tablolar ve Mali Analiz Teknikleri, Genişletilmiş 4.
Baskı, Ankara: Gazi Yayınevi.
Akgüç, Ö. (2010). Finansal Yönetim (8. Baskı). İstanbul: Avcıol Basım Yayın.
Akyüz, K. C., Yıldırım, İ. ve Akyüz, İ. (2017). Yüzde Yöntemi ve Bazı Finansal Oranlar Yardımıyla
Orman Ürünleri Sanayi Sektöründe Yer Alan Firmaların Değerlendirilmesi. İleri Teknoloji Bilimleri
Dergisi, 6(3), 93-101.
Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 5(2): 1034-1050.
1049
Bardia, S. C. (2012). Predicting financial distress and evaluating long-term solvency: an empirical
study. IUP Journal Of Accounting Research & Audit Practices, 11(1), 47-61.
Bhat, R. and Jain, N. (2006). Financial Performance Private Sector Hospitals in India: Some Further
Evidence, Indian Institute of Management, Ahmedabad, INDIA. April 2006 p.2
Bilici, N. S., ve Aydın, N. (2018). Konaklama İşletmelerinde Finansal Analizlere İlişkin Bir Örnek
Olay İncelemesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(4), 2333-2355.
Bülüç, F., Özkan, O., ve Ağırbaş, İ. (2017). Oran Analizi Yöntemiyle Özel Hastane Finansal
Performansının Değerlendirilmesi, International Journal of Academic Value Studies, 3(11), 64-72.
Ceylan, A. ve Korkmaz, T. (2012). İşletmelerde Finansal Yönetim, Gözden Geçirilmiş 12.Basım,
Bursa: Ekin Basın Yayın Dağıtım,
Clemenson, B., and Sellers, R. D. (2013). Hull House: An autopsy of not-for-profit financial
accountability. Journal of Accounting Education, 31(3), 252-293.
Çavuşoğlu, K., ve Utku, B. D. (2016). Duran Varlıkların TFRS 5 Çerçevesinde Değerlendirilmesi
ve BIST (Borsa İstanbul) 30 Endeksinde Yer Alan Firmaların TFRS 5 Uyarınca Satış Amaçlı Elde
Tutulan Duran Varlıkların Sınıflandırılmasına Yönelik Olarak İncelenmesi/ 5. Journal of
Accounting, Finance and Auditing Studies, 2(1), 88-109
Dalak, S., Günay, F., Beyazgül, M. ve Karadeniz, E. (2018). Türkiye'de Faaliyet Gösteren Havayolu
Şirketlerinde Finansal Analiz Tekniklerinin Kullanımı Üzerine Bir Araştırma. İşletme ve İktisat
Çalışmaları Dergisi, 6(2), 1-14.
Ecer, F. ve Günay, F. (2014). Borsa İstanbul’da İşlem Gören Turizm Şirketlerinin Finansal
Performanslarının Gri İlişkisel Analiz Yöntemiyle Ölçülmesi. Anatolia: Turizm Araştırmaları
Dergisi, 25(1), 35-48.
Göçer, K. (2015). Mali Tablolar Analizi: Pendik Belediyesi Örneği, Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi
Dergisi, 10(1) : 139-161
Göğüş Sümer, H. (2010). Ertelenmiş Vergi ve Muhasebeleştirilmesi. Mali Çözüm, 101, 13-29.
Gücenme, Ü. (1996). Mali Tablolar Analizi. Bursa Marmara Kitabevi Yayınları.
Gümüş, U. T. ve Bolel, N. (2017). Rasyo Analizleri İle Finansal Performansın Ölçülmesi: Borsa
İstanbul’da Faaliyet Gösteren Havayolu Şirketleri’nde Bir Uygulama. Adnan Menderes Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(2), 87-96.
http://ttyd.org.tr/akademi/ckfinder/userfiles/files/turizmde%20d%c3%b6n%c3%bc%c5%9f%c3%
bcm%20senaryolar%c4%b1%20raporu.pdf (Erişim Tarihi Nisan 2020)
https://digitalcommons.fiu.edu/hospitalityreview/vol30/iss2/6/ Erişim Tarihi: 04.03.2020.
https://ttyd.org.tr/Akademi/ckfinder/userfiles/files/Turizmde%20D%C3%B6n%C3%BC%C5%9F
%C3%BCm%20Senaryolar%C4%B1%20Raporu.pdf Erişim Tarihi: 04.03.2020.
https://www.kap.org.tr/tr/Sektorler (Erişim Tarihi Nisan 2020)
https://yigm.ktb.gov.tr/Eklenti/69320,turizmistatistikleri2019-4pdf.pdf?0 (Erişim Tarihi Nisan
2020)
Karadeniz, E., Beyazgül, M., Dalak, S., ve Günay, F. (2017). Türk Turizm Sektörünün Finansal
Performansının Dikey Analiz Yöntemiyle İncelenmesi: BIST Turizm Şirketleri ve TCMB Sektör
Bilançolari Üzerinde Bir Araştırma. Sosyoekonomi, 25(32), 105-120.
Ülkü MAZMAN İTİK
1050
Karapınar, A. ve Ayıkoğlu Zaif, F. (2012). Finansal Analiz. Ankara: Gazi Kitabevi.
Kızıl, C. ve Aslan, T. (2019). Finansal Performansın Rasyo Yöntemiyle Analizi: Borsa İstanbul’da
(Bist’de) İşlem Gören Havayolu Şirketleri Üzerine Bir Uygulama, MANAS Sosyal Araştırmalar
Dergisi (MANAS Journal of Social Studies), 8(2), 1778-1799.
Küçüksavaş, N., (2005), Genel Muhasebe ilkeler ve Uygulaması, 4.Baskı, Erzurum: Kare Yayınları.
Omağ, A. (2014). Yüzde Yöntemi İle Analiz ve Gıda Sektörüne Yönelik Bir Uygulama. Finansal
Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 6(11), 65-82.
Özgülbaş, N. (2006). Türkiye’de Kamu Hastanelerinin Finansal Durum Değerlendirmede
Kullanılabilecekleri Bir Yöntem: Trend Analizi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (29), 129-139.
Pamukçu, B. A. (1999). Finans Yönetimi. İstanbul: Der Yayınları,
Poyraz, E. (2008). Açıklamalı Örneklerle Finansal Yönetim, Bursa: Ekin Yayınevi.
Singh, A. J., and Schmidgall, R. S. (2012). Does financial performance depend on hotel size?
Analysis of the financial profile of the US lodging industry. FIU Hospitality Review, 30(2), 109.
Sunar, H. ve Yılmaz, R. (2019). Borsa İstanbul’da Yer Alan Ulaştırma İşletmelerinin Karlılık ve
Finansal Yapı Oranları ile Karşılaştırılması, Journal of Social, Humanities and Administrative
Sciences, 5(21): 1214-1219.
Ürgüp, E.S. and Alıcı, M.S., (2020). Staras Shevchenko 5th International Congress on Social
Sciences, May 8-10, 2020 Kyiv, Ukraine, Iksad - Institute of Economic Development and Social
Research, s 153-175.
www.ttyd.org.tr, (Erişim Tarihi Nisan 2020).
www.tursab.org.tr, (Erişim Tarihi Nisan 2020).
