Nuran KILAVUZ’s research while affiliated with Erzincan Binali Yıldırım University and other places

Siyasi partiler demokratik siyasi hayatın vazgeçilmez unsurlarındandır. Bu çerçevede 1948 de kurulan ancak bir süre sonra kapatılan, tekrar kurulan diğer partilerle birleşerek siyasi serüvenine devam eden Millet Partisi kendisini daha sonra feshetmiştir. Bu siyasi yolculuğunda renkli kişilikleri içerisinde barındıran, basına sık sık haber olan, mitinglerde kalabalıkları toplamasına rağmen bir türlü iktidar olmayan bu partinin Cumhuriyet tarihimizde önemli bir yeri vardır. Ne yazık ki yaptığı muhalefetle demokrasimizin gelişmesine katkı veren bu parti hakkında incelemeler sınırlıdır. Bugün Milliyetçi Hareket Partisi’nin atası durumunda da olan bu parti hakkında bu çalışma yapılmış ve siyasi partiler tarihine katkı yapması hedeflenmiştir.

XX. yüzyıla girerken başta Dünya Savaşları olmak üzere Dünya Tarihi’nde büyük siyasal manevralara neden olan olaylar yaşanmıştır. Yaşanan olaylar dünyanın; siyasi, askeri, ekonomik, kültür, sanat ve sınırlarının tümden değişmesine neden olan olaylardır. 1970’lere gelindiğinde ise yaşanan olaylar silsilesinin Ortadoğu’daki en önemli halkası ise 1979 yılındaki İran İslam Devrimi olmuştur. İran İslam Devrimi, 2500 yıllık İran monarşisinin son monarkı olan Şah Muhammed Rıza Pehlevi’ye karşı Humeyni ve taraftarları tarafından verilen mücadele sonunda gerçekleşmiştir. Öte yandan Dünya Tarihi’nin birçok evresinde çeşitli devrimler yaşanmıştır. Yaşanan devrimler ise genellikle demokrasi, insan hakları ve kültürel unsurlar içeren devrimlerdir. Fakat bunların haricinde tarihte ilk kez bir halk devrimi sonucunda İslami bir cumhuriyet kurulmuştur. İslami cumhuriyetin kurulması yolunda İran’da yaşanan olaylar ve olayların bir halk harekâtına dönüşmesini sağlayan dönüm noktaları olmuştur. Dönüm noktalarından birisi ise İran ve Ortadoğu Tarihi için önemli bir yere sahip olan 19 Ağustos 1978 tarihinde 377 kişinin yanarak can verdiği Rex Sineması Faciasıdır. Dünya Tarihi’ndeki en büyük terör saldırılarından biri olarak da kabul edilen bu facia, İran İslam Devrimi’nin gerçekleşmesini hızlandıran olaylardan birisidir. Çalışmada Pehlevi Hanedanlığı’ndan Rex Sineması Faciasına kadar İran İslam Devrimine giden süreç ele alınarak nitel araştırma yöntemlerinden doküman ve belge analizi yöntemi kullanılmıştır. Böylece arşiv belgeleri, gazeteler, hatıratlar ve dönemi anlatan diğer kaynaklar incelenerek objektif bir çalışma ortaya koyulmaya çalışılmıştır.

Gazeteler günlük olayları halka aktaran en önemli yayın organlarındandır. Mondros Ateşkes Antlaşması sonrası Anadolu’nun işgal edilmesi, özellikle 15 Mayıs 1919’da İzmir’in işgali halk nazarında büyük bir hezeyan uyandırmıştır. Bu işgallere karşı Müdafaa-yı Hukuk ve Redd-i İlhak Cemiyetleri vasıtasıyla Kuva-yı Milliye kurulmuştur. Bu süreçte Anadolu işgallerinin haksız yere yapıldığını ve işgale karşı direnişi desteklemek için Anadolu’da birçok yayın organı faaliyette bulunmuştur. Milli Mücadele dönemine katkı sağlayan en önemli gazetelerden birisi de Kastamonu’da yayın hayatına başlayan Açıksöz gazetesidir. Bu çalışmada, Bursa ve civarında Yunan işgali döneminde yaşanan gelişmelere değinilmiştir. Bu gelişmeler Açıksöz’den edinilen bilgiler çerçevesinde değerlendirilmiş olup aynı zamanda arşiv belgeleri ve telif eserlerden de yararlanılmıştır. Böylece gazetenin zor bir dönemde önemli bir görevi yerine getirme çabası ve Yunan işgali döneminde resmî kayıtların haricinde yaşanılanlar incelenmeye çalışılmıştır. İşgal döneminde sivillerin maruz kaldığı durumlar, işgalcilerin mezalimle birlikte tahrip ve tahkir politikası, bu çalışmanın içeriğini oluşturmaktadır.