Mehtap KAYĞUSUZ AKBAY’s research while affiliated with İstanbul Nişantaşı Üniversitesi and other places

Çocuk Dostu Kentler Girişimi (ÇDKG), 1996 yılında Birleşmiş Milletler Çocuk Fonu ve Birleşmiş Milletler İnsan Yerleşimleri Programı (UN-Habitat) tarafından başlatılmıştır. Türkiye'den çeşitli belediyeler projeye dahil olmuştur. Yazının amacı çocuk dostu kentler ile çocuk hakları arasındaki ilişkiye dair genel bir çerçeve çizmek ve bu bağlamda pandemiden olumsuz olarak etkilenen çocuk haklarının bir bölümüne -spesifik olarak sömürü, şiddet ve istismardan korunma hakkı; eğitim hakkı ve sağlık hakkı- ve ilgili alanlardaki eşitsizliğe dikkat çekmektir.

“İklim mültecisi” olduğunu öne süren, Kiribati Cumhuriyeti vatandaşı Ioane Teitiota’nın Yeni Zelanda’ya karşı yaptığı başvuru sonucunda, Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme’nin (MSHİUS) uygulanmasını denetlemekle görevli olan Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komitesi (BMİHK) önemli bir karara imza atmıştır. 24 Ekim 2019’da alınan ve 7 Ocak 2020’de yayınlanan karar, “iklim mültecileri”, geri-göndermeme ilkesi, devletlerin yükümlülükleri ve uluslararası işbirliği gibi birçok konuyu yeniden gündeme getirmiştir. Mevcut çalışmada, tartışmalı olan “iklim mültecisi” kavramının uluslararası hukuktaki yeri ve konunun insan hakları boyutu, daha spesifik olarak geri-göndermeme ilkesi Komite’nin Teitiota kararı ışığında ele alınmaktadır.

Ocak 2020’de, Uluslararası Adalet Divanı (UAD), Gambiya’nın Myanmar’a karşı, Myanmar’ın Soykırım Suçunun Önlenmesine ve Cezalandırılmasına Dair Sözleşme’yi ihlal ettiğini öne sürerek geçici önlemler talep ettiği başvurusuna ilişkin olarak oy birliği ile önemli bir karar almıştır. Divan, sırasıyla yetki meselesini; Gambiya’nın başvuru yapma niteliğine sahip olup olmadığını; korunması beklenilen haklar ve bu haklar ile talep edilen önlemler arasındaki bağı ve son olarak telafi edilemez zarar riski ve aciliyeti değerlendirdikten sonra geçici önlemleri açıklamış, bir diğer ifade belli aşamaları izleyerek kararı kabul etmiştir. Bu nedenle, bu çalışmada da, ana hatlarıyla UAD’nin kararına benzer bir plan izlenecek, esas itibariyle UAD’nin yetkisi ile Gambiya’nın başvuru yapabilmesi; daha sonra ise geçici önlemler yani “makullük” kriteri ve geçici önlemler kararının bağlayıcılığı üzerine yoğunlaşılarak oldukça güncel olan bu karar değerlendirilecektir.