Jan Thlon’s scientific contributions

Celem artykułu jest przeniesienie koncepcji teoretycznych dotyczących ryzyka i niepewności w gospodarce na praktyczny wymiar związany z rynkiem energii elektrycznej w Polsce. Przeanalizowano możliwość przypisania zjawiskom rynkowym właściwości ryzyka lub niepewności w celu oceny możliwości prognozowania zmian na rynku energii. Autorzy starają się odpowiedzieć na pytanie, czy na polskim rynku energii doszło do nadzwyczajnej zmiany warunków rynkowych dopuszczającej prawną możliwość zmiany relacji umownej pomiędzy sprzedawcą a nabywcą energii. Problemem badawczym jest zmienność cen energii elektrycznej w Polsce determinowana w kontekście możliwości jej prognozowania. Metody badawcze obejmują analizę ekonomiczno-prawną oraz analizę danych empirycznych dotyczących istotnych szoków cenowych na polskim rynku energii. Proces wywodu obejmuje analizę czynników ekonomiczno-prawnych będących przyczyną gwałtownych zmian na polskim rynku energii elektrycznej. Analiza została przeprowadzona na podstawie danych rynkowych dotyczących pierwszego z serii istotnych szoków cenowych odnotowanych na polskim rynku energii w 2018 r.

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest przeniesienie koncepcji teoretycznych dotyczących ryzyka i niepewności w gospodarce na praktyczny wymiar związany z rynkiem energii elektrycznej w Polsce. Przeanalizowano możliwość przypisania zjawiskom rynkowym właściwości ryzyka lub niepewności w celu oceny możliwości prognozowania zmian na rynku energii. Autorzy starają się odpowiedzieć na pytanie, czy na polskim rynku energii doszło do nadzwyczajnej zmiany warunków rynkowych dopuszczającej prawną możliwość zmiany relacji umownej pomiędzy sprzedawcą a nabywcą energii. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Problemem badawczym jest zmienność cen energii elektrycznej w Polsce determinowana w kontekście możliwości jej prognozowania. Metody badawcze obejmują analizę ekonomiczno-prawną oraz analizę danych empirycznych dotyczących istotnych szoków cenowych na polskim rynku energii. PROCES WYWODU: Proces wywodu obejmuje analizę czynników ekonomiczno­-prawnych będących przyczyną gwałtownych zmian na polskim rynku energii elektrycznej. Analiza została przeprowadzona na podstawie danych rynkowych dotyczących pierwszego z serii istotnych szoków cenowych odnotowanych na polskim rynku energii w 2018 r. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: W wyniku przeprowadzonych analiz wskazano czynniki, które miały najbardziej istotny wpływ na wzrost cen energii elektrycznej na polskim rynku w 2018 r. Stwierdzono, iż ówczesna zmienność rynkowa miała charakter nadzwyczajny – pozwalający przyjąć, iż nie było możliwości przewidzenia ex ante skali zmian cen energii elektrycznej. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Na podstawie przeprowadzonej analizy sformułowano wnioski dotyczące konieczności opracowania strategii zarządzania ryzykiem cenowym na rynku energii elektrycznej w Polsce. Wyniki mają istotne znaczenie praktyczne dla stabilizacji procesów gospodarczych i zarządzania ryzykiem cenowym na rynku energii. Inspiracją do wyboru okresu analizy były liczne procesy sądowe odnoszące się do zmian rynkowych w 2018 r., toczone pomiędzy firmami energetycznymi a odbiorcami korporacyjnymi z żądaniem „dostosowania” wynagrodzenia kontraktowego z uwagi na zaistnienie nieprzewidywalnego wzrostu cen rynkowych cen energii na podstawie klauzuli rebus sic stantibus, uregulowanej w art. 3571 oraz 632 § 2 Kodeksu cywilnego.

W obliczu dynamicznych zmian na rynku energii elektrycznej, które miały miejsce na polskim rynku energii w latach 2021–2022, zaistniała potrzeba do‑ głębnej analizy czynników kształtujących ceny energii. Okres analizy zbiegł się w czasie z bezprecedensową od dekad sytuacją zapoczątkowaną w czwartek 24 lutego 2022 r., kiedy to o godz. 3.45 czasu miejscowego rosyjska telewizja wyemitowała wystąpienie prezydenta Rosji Władimira Putina, w ramach którego poinformowano, iż Rosja rozpoczyna „operację specjalną” w obronie republik na wschodzie Ukrainy, które Rosja kilka dni wcześniej uznała za niepodległe państwa [Kremlin, 2023]. Deklaracja ta stanowiła początek wojny toczącej się do dnia dzisiejszego na terenie wschodniej Ukrainy, zmieniając sytuację społeczno‑ ‑gospodarczą całego regionu.

Wirus COVID-19 powszechnie nazywany koronawirusem rozprzestrzenił się do tej pory w ponad 110 krajach, z których wiele odnotowuje gwałtowny wzrost liczby nowych infekcji. Oprócz wpływu na zdrowie i życie ludzi koronawirus wywołuje również poważne skutki gospodarcze. Analitycy oczekują obecnie negatywnego wpływu na wszystkie sektory gospodarki, od wąskich gardeł w logistyce i zamykaniu zakładów po spowolnienie inwestycji biznesowych i wydatków konsumenckich. Według najnowszego komunikatu OECD (z 27 marca) każdy miesiąc zastoju dużej gospodarki, spowodowany pandemią koronawirusa oznacza spowolnienie rocznego wzrostu o 2 proc. PKB tego państwa. Większość przedsiębiorców w Polsce zadaje sobie dziś pytanie, jak przetrwać kryzys i zachować płynność finansową. Pewną oczywistością jest stwierdzenie, że największe problemy będą dotyczyć tych firm, które już wcześniej zmagały się z zatorami płatniczymi, a sytuacja związana z koronawirusem jedynie pogłębi ten stan. Jednak ograniczenia w prowadzeniu działalności gospodarczej nieuchronnie doprowadzą do pogorszenia się kondycji finansowo-ekonomicznej większości przedsiębiorstw. Wiele z nich w krótkim czasie znajdzie się w bardzo trudnej sytuacji.