Fatma KAHRAMAN GÜLOĞLU’s research while affiliated with Yalova University and other places

Sinema filmlerindeki mesaj izleyicisi üzerindeki temsil gücünü aktive etmektedir. Bu gücün engelli kadınlarla ilgili toplumsal algıyı nasıl şekillendirdiğini anlayabilmek için sinema filmlerinin sosyal hizmet bakış açısıyla incelenmesi gereklidir. Engellilik ve toplumsal cinsiyet dezavantajlarına sahip olup kesişimsel ayrımcılığa uğrayan engelli kadınlar sinemada çoğunlukla negatif imajlar ile tasvir edilmektedir. Bu çalışmanın amacı Türkiye sinema filmlerinde yer alan engelli kadın karakterlerin sunumunu ahlaki, tıbbi, sosyal ve insan hakları engellilik modelleri çerçevesinde inceleyerek filmlerdeki imajlarını sosyal hizmet bakış açısı ile ortaya çıkarmaktır. Böylece sosyal hizmetin güçlendirici yaklaşımının sinema aracılığıyla engelli kadınları nasıl güçlendirilebileceğini tartışmaktır. Eleştirel söylem analizindeki Siegfried Jäger’in yaklaşımının yöntem olarak kullanıldığı araştırmada baş rolünde engelli kadın karakter sunumu olan 10 film analiz edilmiştir. Böylece hem söylemin yapısal analizine hem de dönemlere odaklanan bir analiz yapılmıştır. Filmlerin içerikleri sekiz tema öbeği altında toplanmıştır: Kurban edilme, kurbanlaştırma; cinsiyetsizleştirme veya kadın olduğunu vurgulama, erkeksilik, cinsel şiddet mağduru olma; muhtaç, çaresiz, savunmasız olma, desteğe ihtiyaç duyma; kısıtlama, aşırı koruyup kollanma; duyarsız kalma, dışlanma, aşağılama; saklı, sessiz, pasif; bağımlı olma; negatif imajlarla mücadele. Çalışmada Yeşilçam Sineması’nda tıbbi ve ahlaki model ağırlıklı bakış açısıyla engelli kadın temsilinin hasta, muhtaç, bağımlı ve cinsiyet rollerinden uzak tasvir edildiği tespit edilmiştir. 2000 Sonrası Türkiye Sineması’nda ise sosyal modelin hâkim olduğu, topluma adapte olmaya çalışan ancak iş, eğitim ve aile kurma noktasında toplumsal bariyerler ile karşılaşan bir temsil söz konusudur. İnsan hakları modeline ise çok az vurgu yapılmıştır.

Göç odaklı çalışmalar yapan Türk Kızılay Toplum Merkezleri geçici koruma statüsündeki bireylere kamu tarafından sağlanan hizmetlere yönelik destekleyici ve tamamlayıcı uygulamalarda bulunmaktadır. Göç alanında daha çok beceri temelinde ilerleyen sosyal hizmet müdahalelerinin mesleki yaklaşımlardan uzak denilebilecek bir noktada oluşu, verilen hizmetin arka planına yönelik çalışmaların arttırılması gerektiğini göstermektedir. Bu araştırmanın amacı Türkiye’de geçici koruma statüsündeki Suriyelilere yönelik Türk Kızılay Toplum Merkezleri tarafından yürütülen sosyal hizmet çalışmalarında hangi yaklaşımların benimsendiği, hangi mesleki rollerin daha çok kullanıldığı ve uygulamalarda meslek elemanlarının ne tür sorunlarla karşılaştıklarını keşfetmektir. Bu amaca ulaşmak için nitel araştırma desenlerinden durum çalışması kullanılmıştır. Ankara ve Mardin Türk Kızılay Toplum Merkezlerinde geçici koruma statüsündeki Suriyeli bireyler ile çalışan 19 meslek elemanı ile derinlemesine mülakat tekniği kullanılarak görüşmeler yapılmıştır. Meslek elemanlarının bazılarının literatürde göç alanında çalışanların kullanması gereken mesleki yaklaşımları uyguladıkları, bazılarının ise başka yaklaşımları benimsedikleri, en çok savunucu ve güçlendirici rollerini kullandıkları tespit edilmiştir. Meslek elemanlarının karşılaştıkları sorunların başında dil sorunu ve meslek elemanı yetersizliği gelmektedir. Görüşmelerde değinilen diğer bazı sorunlar ise çalışılan kuruma ya da kurumlar arası ilişkilere bağlı iken; bazıları çevre, kültür, fon miktarları, proje kriterleri, mesleki nitelik ile ilişkilidir.

Bireysel ve toplumsal boyuta sahip olan engellilik kavramının anlaşılmasında bazı güçlükler bulunmaktadır. Bu çalışma engellilik hakkındaki kavramsal karmaşanın nedenlerini, Türkçe literatürdeki durumu tespit etmeyi, karmaşanın giderilmesi için çözüm önerileri getirmeyi ve böylece engellilik çalışmalarının daha iyi anlaşılmasını ve ilerlemesini amaçlamaktadır. Bu karmaşanın iki temel nedeni vardır. Birincisi; engellilik modellerinin ve sınıflandırmalarının engelliliğin bireysel ve toplumsal boyutunu ifade etmede zaman içinde değişen kavramları kullanmış olmalarıdır. İkincisi; engelliliğin tanımlanmasında çeşitli güçlüklerin bulunmasıdır. Bunun güçlükler arasında “engelliliğin bireysel ve sosyal yönünün ifade edilmesindeki eksiklikler; engelliliğin çok boyutlu, dinamik yapısının kültürün de etkisiyle engelliliğin tanımını güçleştirdiği ve bu nedenle ulusal ve uluslararası ortak bir tanımın zorluğu; farklı yorum ve alt kategorilere sahip olan engelliliğin yasal metinlerde ve sosyal politikalarda ihtiyaca göre farklı tanımlarının olması” gelmektedir. Bu kavramsal karmaşa Türkçe literatürde çok belirgindir. Sorun sadece hangi kavramın kullanılacağında değil, aynı zamanda kavramların nasıl tanımlanacağındadır.