F. Duygu SABAN’s research while affiliated with Cukurova University and other places

Günümüzde nostaljik bir etkinlik mekânı olarak hatıralarda kalan yazlık sinemalar 1960-1985 yılları arasında Adana kentinin ekonomik, sosyal ve kültürel gelişiminde önemli yer tutmuştur. Kentte ekonomik gelişime bağlı olarak iç göçle artan nüfusa sıcak yaz akşamlarında eğlenme imkânı sağlayan yazlık sinemalara akın edilmesi, her eve televizyonun girmesiyle 1980lerde son bulmuş olsa da, sinemalar hala kentlinin belleğinde yer almakta ve önemli referans noktaları olarak varlığını sürdürmektedir. Bu çalışmanın amacı Adana’daki sinema kültürünün kentsel mekânı nasıl biçimlendirdiğini, kentin gelişimi ile sinemalar arasında nasıl bir ilişki olduğunu ve yazlık sinemaların tasarım özelliklerini sorgulamaktır. Bu amaçlar doğrultusunda 1961, 1972 ve 1985 tarihli hava fotoğrafları üzerinden sinemaların konumları tespit edilmiş, yapılmış araştırmalar ve yayınlar taranarak sinemaların isimleri belirlenmiş, bunların arasından 50 adet salon sineması ve yazlık sinema belirlenerek tarihlere göre kentteki faaliyetleri araştırılmış ve kentin gelişimi ile aralarındaki ilişki ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Buna ilave olarak yazlık sinemaların kentin farklı bölgelerinde yer alan 12 adedinin planları AutoCAD ortamında çizilmiş, seçilen örnekler üzerinden yazlık sinemaların mekânsal özellikleri belirlenmiştir. Çalışmada elde edilen veriler sonucunda tarihi kent merkezinde salon sinemaları ile başlayan film izleme etkinliğinin yazlık sinemalar ağırlıklı olmak üzere 1961-1972 yılları arasında merkezde ve kuzeyindeki iki bölgede yoğunlaştığı, çeperlerdeki mahallelerdeki boş arsalarda yazlık sinemaların oluşturulduğu ve sinemaların oluşumunun kentin gelişimiyle doğrudan ilişkili olduğu tespit edilmiştir. Kapasitesi 150 ile 1300 kişi arasında değişen yazlık sinemalar perdesi dar kenarına yerleştirilen bir dörtgen form içerisinde, zemin kotunda ise yüksek duvarlarla çevrili, tahta sandalyeler üzerinde ve ailelerin kullandığı localarda film izlenilen ve bazılarında süs havuzu bulunan mekânlardır. Halen altı adedinin perdesiyle var olduğu tespit edilen sinemaların kent hafızasındaki yerinin sürdürülmesi kentsel kültürel bellek açısından önemlidir.

Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme ile ortaya çıkan üstün evrensel değer kavramı, UNESCO Dünya Miras Listesi’ne aday olan miraslara ilişkin en önemli ön koşullardan birisidir. Fakat bu ön koşulun pratikte ne şekilde uygulanacağının kararlaştırılmasına yönelik çabalar, ancak uzun yıllar boyunca süren tartışmalar sonrasında bir sonuca ulaştırılabilmiştir. Üstün evrensel değer kavramının tanımı, 2005 yılına kadar süren tartışmalar sonucunda yapılmıştır. Ancak teoride ortaya konulmuş olsa da Listeye yönelik uygulanmasında bir geçiş dönemi yaşanmış ve 2009 yılı, kavramın pratikte nasıl ele alınması gerektiğine dair bir kırılma noktası olmuştur.

Aim: The financial, social and cultural development in urban areas encouraged people to move out from rural areas which resulted in the extinction of vernacular architecture shaped as a result of cultural background. The main aim of this study is to examine how cultural aspects are reflected to spaces in vernacular architecture. Method: Burhanlı Village located in Ceyhan/Adana is chosen as the case study, because of its unique settlement character where yörük culture can still be seen. Within the scope of the study, historical development of Burhanlı village is examined, survey drawings of 16 traditional houses are prepared and interviews with local residents are undertaken in order to understand how culture is reflected in inner and outer spaces. Findings: It is ascertained that building stock in the village is mostly comprised of two storey houses, where ground floors are used as stables or warehouses, the upper floors include spaces for daily living. In the houses where sofa is the main element of the plan organization, wood, mud brick or stone was used as building material and it is revealed that traditional houses are under threat because of poor quality intervention. Conclusion: It is determined that culture was reflected more in details in inner and outer spaces rather than spatial organization and that these unique qualities have to be preserved.

Kırsal yerleşimler, toplumun sosyokültürel yapısı ve doğayla bütünleşerek şekillenen yerlerdir. Yöre sakinlerinin geleneksel olarak devam ettirdiği yaşam şekli, geçim kaynakları, iklimsel faktörler, topografya ve yakın çevrede bulunan malzeme vb. etkenler yerleşimdeki yöresel olan yapıların biçimlenmesini sağlar. Bu çalışma geleneksel olarak nesiller boyu süregelmiş olan kültürün mekâna nasıl yansıtıldığını kırsal mimari miras üzerinden araştırmayı hedeflemektedir. Çalışmada ayrıca iç ve dış mekân organizasyonu, mekân adlandırmaları, kullanım amaçları, zaman içinde yapılan müdahaleler ve nüfusun azalması ya da farklılaşmasına paralel olarak gerçekleşen dönüşümler tartışılmıştır. Adana ilinin Ceyhan ilçesinde bulunan Mustafabeyli köyü, Balkan kültürünün yaşatılması ve bu kültüre ait özgün örnekleri barındırması nedenleriyle çalışma alanı olarak seçilmiştir. Çalışma kapsamında Mustafabeyli köyünün tarihsel oluşum ve gelişimi incelenerek yerleşim yeri değerlendirilmiş, yerleşimdeki 15 adet geleneksel konutun fotoğrafları çekilip rölöveleri alınarak yapıların mevcut durumu belgelenmiştir. Kültürel etkilerin köydeki parsel organizasyonuna, iç ve dış mekânlara nasıl yansıtıldığı yapılan yüz yüze görüşmelerle elde edilen bilgiler doğrultusunda araştırılmıştır. Yapılan çalışma sonucunda, yerleşimdeki yapıların çoğunlukla tek katlı ve dış sofalı plan şemalarında inşa edildiği görülmüştür. Yerleşimde yığma kargir yapım sistemi ile inşa edilen, su basman koduna kadar taş olan evlerde kerpicin yoğunluklu yapı malzemesi olarak kullanıldığı ve kırsal mimarinin niteliksiz müdahalelerle tehdit altında olduğu tespit edilmiştir. Kültürün kırsal mimariye mekânsal organizasyonda olmasa da iç ve dış mekânlardaki detay çözümlerinde yansıdığı, geleneksel yaşamın halen sürdürüldüğü ve bu özgün niteliklerin korunması gerektiği anlaşılmıştır.