Eustratios Papantoniou’s scientific contributions

Η διατήρηση οικοσυστημάτων υψηλής οικολογικής ακεραιότητας αποτελεί στόχο της Παγκόσμιας Στρατηγικής για τη Βιοποικιλότητα, συνάδοντας με το στόχο της αυστηρής προστασίας του 10% του εδάφους στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Παρουσιάζουμε τον εθνικό χάρτη των Αδιατάρακτων Φυσικών Περιοχών χωρίς δρόμους (ΑΦΠ) της Ελλάδας (https://bc.lab.uoi.gr/el/research/projects/roadless/). Καλύπτουν το 6.1% της Ελλάδας (451 περιοχές) και βρίσκονται κυρίως στα βουνά και τα νησιά: 256 στην ηπειρωτική Ελλάδα, 133 στα νησιά, και 62 είναι νησιά εξολοκλήρου άνευ δρόμων (ΝΑΦΠ). Οι περισσότερες νησίδες έκτασης μικρότερης του ενός τ.χλμ δεν έχουν δρόμους (96%: 3456 νησίδες). Οι ΑΦΠ/ΝΑΦΠ δεν έχουν τεχνητές εκτάσεις, είναι αδιατάρακτες (γεωργική δραστηριότητα 99% της έκτασής τους καλύπτεται από δάση και ημιφυσικές εκτάσεις). Το 68% και 86% της έκτασης των ΑΦΠ και ΝΑΦΠ αντίστοιχα εμπίπτει στο δίκτυο Natura 2000. Aπαντώνται επίσης σε τοπία με χαμηλό δείκτη κατακερματισμού. Είναι ανθεκτικές στην απώλεια της φυσικότητας και στις πυρκαγιές. Οι πυρκαγιές έκαψαν το 1.6% της έκτασης των δασών και ημιφυσικών εκτάσεών τους την περίοδο 2008-2022, αλλά το ποσοστό ήταν 2.7 φορές μεγαλύτερο στα αντίστοιχα οικοσυστήματα με δρόμους της Ελλάδας (4.3%). Οι περισσότερες περιοχές (302) έχουν έκταση άνω των 10 τ.χλμ και ικανοποιούν τα κριτήρια θεώρησής τους ως άγριες φυσικές περιοχές (wilderness). Η διείσδυση των ΑΠΕ απειλεί τις μισές ΑΦΠ (48%) και το ένα τρίτο των ΝΑΦΠ (33%). Υποστηρίζουμε τη χρήση των ΑΦΠ/ΝΑΦΠ (α) στην οριοθέτηση των αυστηρά προστατευόμενων ζωνών του δικτύου Natura, (β) στον εντοπισμό, χαρτογράφηση και προστασία των πρωτογενών-παλαιών δασών, (γ) στην επέκταση του δικτύου προστατευόμενων περιοχών, (δ) στην προστασία των φυσικών τοπίων, και (ε) στην οριοθέτηση ζωνών αποκλεισμού νέων υποδομών και αναπτυξιακών έργων στα χωροταξικά σχέδια. Προτείνουμε μια οριζόντια εθνική νομοθεσία προστασίας του τοπίου, με επίκεντρο τις 302 άγριες φυσικές περιοχές της Ελλάδας.

Preserving ecosystems of high ecological integrity is a crucial target in Biodiversity Strategies, also serving the 10 % target of strict land protection in the European Union (EU). We recommend roadless mapping to delineate wilderness and monitor progress against loss in natural areas. We mapped Greece's roadless land and assessed its ecological attributes. It accounted for 6.1 % of Greece and comprised 451 roadless sites of size over 1 km2: 389 roadless areas and 62 fully roadless islands. Roadless sites occurred in mountains and islands, were undeveloped (no artificial land), undisturbed (no major pressures, <1 % agricultural activity, low Human Influence Index), and natural (>99 % of natural and seminatural vegetation cover, 68 % of their extent in the Natura 2000 network). They also lay in a wilderness continuum of low landscape fragmentation index. Most roadless sites (302) were larger than 10 km2. Larger roadless areas occurred more in higher mountains and steeper terrains, had a lower Human Influence Index and a better Natura 2000 coverage. Roadless sites demonstrated a buffering capacity against naturalness loss and fires (2.5 times lower percentage of burnt land than the national average) but were vulnerable to Renewable Energy Sources deployment, particularly wind farms (33 % of roadless areas might be affected). In support of a roadless policy we suggest using roadless sites to delimit the strictly protected zones in the EU (and Greece), to map primary-old-growth forests, and pinpoint new candidate protected areas. We strongly recommend revisiting the REPowerEU plan to define roadless sites as non-go-to areas for relevant infrastructure deployments.