Elżbieta Szczepańska’s research while affiliated with Silesian University of Technology and other places

World production and consumption of nuts continue to rise year on year. Nuts, due to their high nutrient content, are becoming increasingly popular among consumers. A potential health risk may result from the consumption of nuts contaminated with metallic trace elements like cadmium or lead. In this research, we measured the content of Cd, Pb, Cr, and Ni in various edible nuts. All elements were detected using the electrothermal atomic absorption spectrometry analytical technique (ETAAS). The study material comprised 69 nut samples including almonds, cashews, hazelnuts, peanuts, and walnuts available on the Polish market. Indicators such as the hazard quotient (HQ) and hazard index (HI) were used to assess the health risk of consumers. The concentrations of elements in all analyzed samples of nuts were as follows: Cd: peanuts > almonds > hazelnuts > walnuts > cashews, Pb: peanuts > almonds > hazelnuts > walnuts > cashews, Ni: cashews > peanuts > walnuts > hazelnuts > almonds, Cr: almonds > cashews & hazelnuts > peanuts > walnuts. Health risk indicators estimated for consumers whose diet is rich in nuts, in which metallic trace elements were recorded, indicate that an unacceptable impact may occur, and the risk of negative health effects (non-cancer) will be moderate to high.

Background/objectives: Diet therapy is a key component of a holistic approach to the physiological and psychological health of children with autism spectrum disorders. A personalized diet, tailored to clinical symptoms, yields positive therapeutic effects. The aim of this study was to assess the intake of specific food groups and the dietary methods used among children and adolescents with autism. Methods: This study included 141 patients from neuropediatric centers diagnosed with autism spectrum disorders. Inclusion criteria were parental consent for the study, age of the child, and autism diagnosis. The research tool was a custom questionnaire covering patients' demographic data, type of disorder, and a qualitative analysis of the dietary habits of selected products. Results: The predominant dietary models were the basic diet (n = 26; 72.22%) and the elimination diet (n = 9; 25%), with a higher application rate among children with autism spectrum disorders. Aversion to specific foods/products was more prevalent in children with autism (n = 79; 75.24%) compared to those with other neurodevelopmental disorders (n = 10; 27.78%). Snacking between meals was significantly more common among the overall neuropediatric patient group (n = 140; 99.29%), with fruit purees (n = 33; 23.57%) and fruits (n = 28; 20%) being the most frequently consumed snacks. Conclusions: The qualitative analysis of dietary habits revealed selective food aversions and eating disorders due to a narrow range of frequently consumed products within dietary groups.

Projekt „Schody Zdrowia – edukacja i nauka wyznacznikiem zdrowego i otwartego społeczeństwa” był realizowany w ramach programu „Społeczna Odpowiedzialność Nauki” – finansowanego ze środków Ministerstwa Edukacji i Nauki – przez Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach (SUM), Regionalny Ośrodek Metodyczno-Edukacyjny „Metis” w Katowicach oraz Fundację Iskierka. Celem projektu było zwiększenie odpowiedzialności nauczycieli i opiekunów prawnych za zdrowie dzieci, a także uświadomienie każdej grupie, że dbałość o zdrowie fizyczne, psychiczne, a także prawidłowe żywienie mają istotny wpływ na jakość życia. W projekcie określono osiem obszernych zadań z zakresu poszerzania wiedzy, umiejętności praktycznych i kompetencji społecznych w trzech obszarach tematycznych: fizjoprofilaktyki, dietoprofilaktyki oraz łącznie zdrowia psychicznego i profilaktyki onkologicznej. W ramach fizjoprofilaktyki realizowano filmy edukacyjne na temat prawidłowej postawy ciała, przeprowadzono profilaktyczne badania postawy ciała u dzieci oraz warsztaty szkoleniowe dotyczące ergonomii i przyjmowania prawidłowych pozycji ciała podczas nauki i zabawy. Podczas etapu związanego z dietoprofilaktyką przeprowadzono badania screeningowe w zakresie nadwagi i otyłości z uwzględnieniem badań antropometrycznych, tj. pomiaru wysokości ciała, masy ciała oraz analizy składu ciała u dzieci. Badano zachowania żywieniowe oraz postawy wobec żywienia wśród dzieci i ich rodziców oraz realizowano interwencję dietetyczną połączoną z edukacją żywieniową. Warsztaty prowadzone dla nauczycieli z wykorzystaniem metody edukacyjnej, jaką jest drama, i superwizji miały na celu poszerzenie kompetencji pedagogów w zakresie wykorzystania tych metod w edukacji zdrowotnej. Objęcie opieką dzieci i młodzieży jest zasadne z uwagi na nawyki zależne od środowiska, w jakim się wychowują (rodzice, nauczyciele, rówieśnicy), a świadome uczestnictwo w tego typu projektach pozwala na przejęcie kontroli nad swoim zdrowiem we współpracy z interdyscyplinarnym zespołem specjalistów.

Wstęp Celem badania była ocena częstości występowania nadwagi i otyłości u młodzieży w wieku 11–13 lat oraz porównanie masy ciała i zawartości tkanki tłuszczowej uczniów klas o profilu ogólnym i sportowym. Materiał i metody W badaniu pilotażowym uczestniczyło 352 uczniów z klas 6 i 7 szkół podstawowych w Bytomiu, biorących udział w projekcie „Schody Zdrowia – edukacja i nauka wyznacznikiem zdrowego i otwartego społeczeństwa”. W badaniu uwzględniono profil klasy. W klasie sportowej realizowano 10 godzin zajęć z wychowania fizycznego tygodniowo, w klasie ogólnej 4 godziny. Skład ciała oceniano za pomocą analizy impedancji bioelektrycznej ( bioelectrical impedance analysis – BIA). Do oceny wskaźnika masy ciała ( body mass index – BMI) zastosowano polskie siatki centylowe. Do oceny prawidłowej zawartości tkanki tłuszczowej wykorzystano normy z uwzględnieniem wieku i płci adolescentów. Wyniki W klasach o profilu ogólnym nadwaga występowała u 77 (25,58%) uczniów, w tym u 36 (22,78%) dziewcząt oraz 41 (28,67%) chłopców. W klasach o profilu sportowym dotyczyła 8 (15,69%) uczniów, w tym 2 (10,53%) dziewcząt i 6 (18,75%) chłopców. Otyłość w klasach sportowych nie występowała, a w klasach o profilu ogólnym dotyczyła 13 (4,32%) uczniów, w tym 6 (3,80%) dziewcząt oraz 7 (4,90%) chłopców. Biorąc pod uwagę procentową zawartość tkanki tłuszczowej, nadwaga występowała u 56 (15,91%) uczniów. Wnioski Nadmierna masa ciała dotyczy ponad 25% adolescentów. Nadwaga i otyłość rzadziej występowała u uczniów klas o profilu sportowym. Ponad 30% dzieci ma za dużo tkanki tłuszczowej. Według tego kryterium u dziewcząt w klasach sportowych rzadziej występowała nadwaga i otyłość niż u dziewcząt z klas o profilu ogólnym. Różnice w zawartości tkanki tłuszczowej u chłopców z klasy sportowej i ogólnej były nieistotne statystycznie.

Profilaktyka nadwagi i otyłości u dzieci i młodzieży koncentruje się na edukacji i promowaniu zdrowego stylu życia. Światowa Organizacja Zdrowia wskazuje na wzrost poziomu zachorowalności na chorobę otyłościową; od 1975 r. poziom ten wzrósł niemal 3-krotnie, a choroba dotyka obecnie wszystkie grupy społeczno-gospodarcze niezależnie od wieku czy pochodzenia etnicznego. Szczególnie alarmujące jest zwiększenie częstości występowania otyłości wśród dzieci i młodzieży. Prognozy wskazują, że do 2025 r. choroba ta może dotyczyć nawet 268 milionów młodych osób w wieku 5–17 lat. Przyczyny tego problemu są złożone, obejmując czynniki genetyczne, środowiskowe, psychologiczne, a także nieprawidłowe zachowania żywieniowe i zbyt niski poziom aktywności fizycznej. Brak precyzyjnych danych epidemiologicznych i systematycznej kontroli nad problemem otyłości wśród dzieci i młodzieży stanowi w Polsce poważne wyzwanie. Istotne jest podjęcie skutecznych działań profilaktycznych, obejmujących edukację żywieniową i promowanie aktywności fizycznej, w celu zmiany nawyków i zapobiegania otyłości. Projekty takie jak „Kolorowo znaczy zdrowo”, „6–10–14 dla Zdrowia” czy „Zdrowa Ja” wskazują na potrzebę wieloaspektowego podejścia do problemu, angażującego instytucje rządowe, szkoły, rodziny i organizacje pozarządowe. Skuteczna walka z otyłością wymaga długofalowych strategii, kompleksowych działań edukacyjnych i zdrowotnych, które będą promować zdrowe wybory i zmieniać społeczne postawy wobec żywienia i aktywności fizycznej. Wdrażanie tych strategii jest kluczowe dla poprawy jakości życia i zdrowia dzieci oraz młodzieży, a także dla redukcji długoterminowych konsekwencji zdrowotnych i społecznych związanych z otyłością.

Anthropometric indices, such as the BMI (body mass index), WC (waist circumference), and WHR (waist–hip ratio) are commonly used for cardiometabolic risk assessment. Consequently, in the context of evaluating cardiometabolic risk in the post-MI population, it is worthwhile to consider indices such as the Visceral Adiposity Index (VAI) and Body Adiposity Index (BAI), which have emerged as valuable risk assessment tools in clinical trials. The aim of this study was to provide a more comprehensive understanding of the importance of anthropometric indices and body composition analysis in evaluating the cardiometabolic risk among post-myocardial infarction patients. In the pursuit of this objective, this study involved assessing the BMI, WC, WHR, WHtR, VAI, BAI, and body composition in a population of patients. This study enrolled a total of 120 patients hospitalised at the Silesian Centre for Heart Diseases (SCCS) due to MI, and body composition analysis evaluated various parameters including the percentage of adipose tissue (FatP) [%], total adipose tissue (FatM) [kg], fat-free mass (FFM) [kg], muscle mass (PMM) [kg], total body water (TBW) [kg], and visceral adipose tissue (VFAT). The mean BMI for the entire group was 27.76 ± 4.08, with women exhibiting a significantly lower value compared with men (26.66 ± 3.33 vs. 28.16 ± 4.27). The mean values obtained for the WHR, WHtR, BAI, and VAI were 0.97 ± 0.08, 0.59 ± 0.07, 28.37 ± 5.03, and 3.08 ± 3.50, respectively. Based on the visceral adiposity index (VAI), in 47.5% patients, there was no adipose tissue dysfunction, with a higher proportion among women (71.88%) compared with men (38.64%). What raises concern is that 32.50% of patients had acute ATD, with a significantly higher prevalence among men (38.64%) compared with women (15.63%). Conclusion: The study results suggest that the BMI, WC, and WHR have their limitations, whereas the WHtR, VAI, and BAI provide a more comprehensive view of cardiometabolic risk, especially in the context of adipose tissue distribution and its metabolic consequences. Incorporating the WHtR, VAI, and BAI into routine clinical practice may enhance the management of cardiometabolic risk, especially among post-MI patients.

Cardiovascular diseases accompanying metabolic syndrome comprise one of the leading causes of death worldwide. The medical community undertakes attempts to improve treatment options and minimize cardiovascular diseases’ numerous consequences and exacerbations. In parallel with pharmacotherapies provided by physicians, nutritionists are developing strategies for diet therapy and prevention based on lifestyle changes, with high success rates. Consumption of specified food compounds included in various products with proven protective properties can be helpful in this regard. Due to the wide possibilities of diet in metabolic health promotion, it seems necessary to systematize information about the metabolically protective and cardioprotective properties of fiber, probiotic bacteria, plant sterols, folic acid, vitamins B12, C, and E, PUFAs, lycopene, polyphenols, arginine, CoQ10, and allicin. The aim of this review was to present the food compounds with potential use in cardiometabolic prevention and diet therapy based on the latest available literature.

Background Red fruits are characterised by a particularly high content of bioactive compounds, e.g. anthocyanins, tannins, pectins, vitamins and minerals. Dietary supply of proper amounts of antioxidants is essential to reduce oxidative stress, and thus is an important element in the prevention of lifestyle diseases. Objective The aim of the study was to evaluate and compare the content of polyphenols in selected red fruit juices (chokeberry, elderberry, pomegranate, cranberry), as well as to assess the impact of storage time on the content of these compounds in the analysed samples. Material and Methods The research material consisted of 17 juices (100%): 3 chokeberry juices, 4 elderberry juices, 5 pomegranate juices and 5 cranberry juices, which differed in terms of the manufacturer, type, price range, country of origin and production method. The total polyphenol content was measured by spectrophotometry using the Folin�Ciocalteu reagent. The procedure was based on a modified method described by Waterhouse. Active acidity (pH) was measured with the potentiometric method using a pH-meter and the sucrose content was measured using a refractometer. Results The highest mean content of polyphenolic compounds was found in chokeberry and elderberry juices. Juice storage time did not reduce the mean content of polyphenolic compounds. The highest sucrose content was found in chokeberry juices and the lowest in cranberry juice. Conclusions Chokeberry and elderberry juices had the highest content of polyphenols among the tested products. Juices stored after opening in accordance with the manufacturer’s instructions (at 4°C) do not lose their nutritional properties.