Atiye Emiroğlu’s scientific contributions

Osmanlı Devleti, askerlerinin talim ve terbiyesine dikkat etmiş ve güçlü ordular kurmuştur. Ancak bilim ve teknikte ciddi bir ilerleme kaydedemeyen imparatorluk, askeri alanda güçsüzleşmiş ve 19. yüzyılın sonlarına doğru tüm halkın beden terbiyesine önem veren çalışmalar yürütmüştür. İçinde milliyetçilik anlayışının da barındığı bu çalışmalar, Türkiye için bir tür laboratuvar niteliğinde olmuştur. İmparatorluğa bağlı uluslar, kendi milli devletlerini kurdukça imparatorluk içindeki aydın kesim Türk kimliğine daha sıkı sarılmıştır. I. Dünya Savaşı ve ardından gelen Milli Mücadele üzerine kurulan Türkiye Cumhuriyeti Devleti, Osmanlının yanlış veya doğrularından dersler çıkararak milli bir devlet üzerine temellenmiştir. Halkın ruhen ve bedenen sağlıklı olması, eğitimde önemle üzerinde durulan bir konu olmuştur. Milliyetçilik ilkesiyle de bütünlük arz eden beden terbiyesi eğitimi, muasır medeniyetler seviyesine ulaşmanın en temel şartlarından sayılmıştır. Milletler için bir toplumun bedenen ve ruhen sağlıklı olması önemlidir. Bu nedenle Hastalıklarla mücadele etme noktasında sağlam vücut kavramı insanlık tarihi kadar eskidir. Güçlü ve kuvvetli beden, dönemin şartları açısından devletlerin devamlılığı için gerekli görülmüştür. Bu bağlamda spor, geçmiş yüzyıllardan günümüze uzanan ve içinde birçok farklı dalları barındıran bir tür dinlenme, sağlıklı olma, eğlenme faaliyetleri olarak devletler tarafından desteklenmiştir. Hem Osmanlı hem de Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nde spora ve dolayısıyla beden terbiyesine verilen önem birçok araştırmada konu olmuştur. Ancak beden terbiyesine milliyetçilik ilkesi çerçevesinde araştırmak çalışmayı diğerlerinden farklı kılmaktadır. Araştırma sürecinde birincil kaynaklar özellikle tercih edilmiştir.

ZET Tarih boyunca devletler, bekalarını sürdürebilmek amacıyla savaş, barış, askeri ve ekonomik güç, tarımsal alanda kalkınma, sanayide ilerleme, yenilik hareketleri, sağlıklı bir toplum yaratma, sağlıklı ve eğitimli çocuklar yetiştirme yöntemlerine başvurmuştur. Osmanlı Devleti yüzyıllar boyu ayakta durabilmeyi başarabilmiş ve geniş coğrafyada hüküm sürmüş bir imparatorluktur. Birden fazla kıtada hüküm sürmek, ileri görüş, iyi bir yönetim anlayışı, adaletli yaklaşımları gerektirmektedir. Osmanlı Devleti'nin yapıcı kurumlarını miras alan Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin temel gayeleri ilerleme ve devletin bekasını sürdürme hedefine dayanmaktadır. Her iki devlet, hedeflerini gerçekleştirme sürecinde toplumun sağlığı ve gelişmesi adına çocuk eğitimi ve beden terbiyesi hususunda önemli adımlar atmışlardır. Çalışmanın amacı çocuk bakımı adına tesis edilen Darü'ş-şafaka, Dar'ül-aceze, Dar'ül-hayr ve Dar'ül-eytam kurumlarının kuruluşu, devlet politikalarındaki yeri ve Türkiye Cumhuriyet i Devleti'ne yansımalarını inceleyerek çocuk yetiştirme politikalarının toplum hayatına katkısını tarih bakış açısıyla değerlendirmektir. ABSTRACT Throughout history, states hve resorted to methods of war, peace, military and economic power, agricultural development, industrial progress, innovation movements, creating a healthy society, and raising healthy and educated children in order to maintain their survival. The Ottoman Empire is an empire that has managed to survive for centuries and has ruled over a wide geography. Ruling on more than one continent requires farsightedness, a good management approach, and fair approaches. Inheriting the constructive institutions of the Ottoman State, the main goals of the State of the Republic of Turkey are based on the goal of progress and the survival of the state. Both states have taken important steps in terms of child education and phy sical tarining in the name of the health and development of the society in the process pf realizing their goals. The aim of the study is to analyze the contribution of child rearing policies to social life by examining the establishment of Dar'ş-şafaka, Dar'ül-aceze, Dar'ül-hayr and Dar'ül-eytam institutions established for childcare, their place in state policies and their reflections on Republic of Turkey. Evaluate it from a historical point of view.

Araştırmada Edebiyat Fakültesinde Müderris olan Ali Muzaffer Bey tarafından kaleme alınan 14 Ağustos 1928 tarihinde Oslo’da toplanan Uluslararası Tarih Kongresi hakkında, müellifin izlenimleri göz önüne alınarak bilgi verilecektir. Bu kongre Oslo’da yapılan uluslararası tarih kongrelerinin altıncısıdır. Bu kongrenin seçilmesinin ana nedeni, milliyetçilik esası üzerine kurulmuş olan yeni devletin tarih çalışmaları ve öğretilerinin şekillenmesinde kongrenin etkisini incelemektir. Oslo Tarih Kongresini ele alan özgün bir çalışmanın olmayışı bu çalışmanın değerini artırmaktadır. Henüz Dünyada milliyetçilik akımlarının tohumları serpilirken uluslararası tarih kongresinin Oslo’da yapılması ve buraya Türkiye tarafından bir gözlemcinin gönderilmesi Türk tarih çalışmalarının kökeni bakımından önem taşımaktadır. Bu amaçla müellifin kaleme aldığı notların gün yüzüne çıkarılması tarih çalışmalarının kökenine ışık tutmak amacıyla elzemdir. Çalışmada Oslo’da toplanan uluslararası tarih kongresi arşiv belgeleri ışığında ele alınmıştır. Araştırmanın yöntemi, nitel araştırma kapsamında tarihsel araştırma yöntemidir. Doküman analiz tekniği kullanılarak veriler analiz edilmiştir.

Kadının çalışma hayatında yer edinmesi, siyasete dâhil edilmesi, Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin gelişmesi ve ilerlemesi adına temel hedefleri arasında yer almaktadır. Ancak her ne kadar kadın iş hayatında yer edinmiş olsa da yöneticilik pozisyonlarına yükselme ya da meclise girme noktasında büyük sıkıntılarla karşı karşıya kalmıştır. Araştırmada Türkan Akyol’un Türkiye’nin ilk kadın bakanı olması ve bu bakanlığı sürecinde yaptığı çalışmalar ve karşılaştığı sorunlar araştırılmıştır. Bir kadının bakanlık bünyesinde yaptığı çalışmalar, Türk toplumunun kadına verdiği değer adına örnek teşkil etmektedir. Çalışmanın amacı, gelişme ve ilerlemenin temel hedeflerinden sayılan kadının iş hayatında edindiği yer kadar yönetici pozisyonlarında da yer edinmesine katkı sağlamaktır. Bu çerçevede Türkan Akyol’un hayatına da kısaca değinilerek yaptığı çalışmalardan bahsedilmiştir. İlk kadın Sağlık Bakanı olması her ne kadar bir darbe girişimi sonucu gerçekleşmiş olsa da Türkan Akyol, dâhil olduğu hükûmetin demokrasi dışı tavırlarını asla onaylamamış ve yeri geldiğinde de istifa etmiştir. Araştırmada, nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Konuyla ilgili birinci el kaynaklar incelenmiş, Türkiye Büyük Millet Meclisi Arşiv belgeleri (Tutanaklar Dergisi, Milletvekilleri Albümü, Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergi kayıtları ve Meclis Zabıt Cerideleri), Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi, dönemin resmî ve özel gazete ve dergileri taranmış, konuyla ilgili makaleler incelenmiş ve telif eserlere bakılmıştır. Tasnifi yapılarak çalışmaya dâhil edilen tüm kaynaklar metin içerisinde belirtilmiştir.

Kadınlar günümüzde dahi bazen çalışma hayatının içinde olmak gibi en doğal haklarını bile çalışma koşulları ve anne olma durumları yüzünden tam kullanamamaktadırlar. Bu durumun toplumların ancak ve ancak tüm bireylerin katılımı ile kalkınabileceği gerçeği düşünüldüğünde genelde dünya sağlık bildirgeleri, özelde ülkelerin yasalarınca desteklenmesinin önemi büyüktür. Çalışmada kadın sağlık çalışanlarına verilen hakların geçmişten günümüze toplumsal hayatın üzerine yüklediği sorumluluklar bağlamında bu beklentiyi karşılayıp karşılamadığı, kadın sağlık personelinin aile ve iş hayatı ikileminde karşılaştıkları sorunlar, mesleki ilerlemeleri ya da aile hayatının devamlılığı üzerindeki etkisi, kanunlar ve yönetmelikler bağlamında tarihsel süreç içinde karşılaştırmalı olarak değerlendirilecektir. Anahtar Kelimeler: Kadın; Kadın hakları, Sağlık çalışanları.

Amaç: Osmanlı Devleti XIX. Yüzyıl'da çok uluslu yapısını kaybetmeye başlamış, sınırları giderek daralmıştı. Bu durum Osmanlı ve Türkiye Cumhuriyet'inde devletin bekası ve sağlam temeller üzerine inşası adına çocuk sağlığı ve bakımı adına eylemlerde bulunulmasına sebep olmuştur. Çalışmanın amacı bu iki dönem arasında çocuk yetiştirme politikalarını irdeleyerek devletlerin gelişimine ve ilerlemesine katkısını ortaya koymaktır. Yöntem: Çalışmada, 1860-1940 arası Osmanlı ve Türkiye Cumhuriyeti'nde çocuk bakımı ile ilgili Servet-i Fünun, Tanin, Akşam, Cumhuriyet gibi gazeteler ile Başbakanlık Osmanlı ve Cumhuriyet Arşivlerine ait belgeler, 6 Ocak ve 28 Haziran tarihleri arasında yazarlar tarafından Osmanlı alfabesinden günümüz Türkçesine çevrilerek çalışmaya dahil edilmiştir. Makale, kitap gibi ikinci el kaynaklarda araştırma sürecinde kullanılmıştır. Bulgular: Osmanlı ve Türkiye Cumhuriyeti Devleti dönemlerinde nüfusu artırmak ve sağlıklı nesiller oluşturmak adına çalışmalar yapılmıştır. Çalışmalar, gelecek nesillere etki ederek Türk toplumunun çocuk yetiştirme bilgisini artırmıştır. Sağlıklı toplum yetiştirme adına yapılan çalışmalar, daha sağlıklı nesillerin temelinin atılmasını sağlarken beraberinde nüfus da artmıştır. Sonuç: Osmanlı Devleti'nin çocuk yetiştirme politikaları Osmanlı tebaasında yer alan Müslüman ve gayrimüslimlere uygulanmıştır. Yetim ve kimsesiz çocuklar adına ıslahhaneler açılmış Himaye-i Etfal cemiyeti çerçevesinde gerçekleştirilen faaliyetlerle gelecek nesillerin sağlıklı olmasına ehemmiyet verilmiştir. Türkiye Cumhuriyeti Devleti de Himaye-i Etfal cemiyetine yüklediği görev ve sorumluklarla birlikte cemiyetin temellerini sağlamlaştırmak adına fetvalar yayınlatmış ve birçok bağışın bu cemiyete intikal etmesini sağlamıştır. Çalışmalar, toplumda dil, din, ırk ayrımı yapılmadan uygulanmıştır. Çocuklar geleceğin büyükleridir. Günümüzde anne sağlığı, bebek ve çocuk sağlığına verilen önem bilinmektedir. Geçmiş örnek alınarak çocuğun bedensel ve zihinsel gelişimine yönelik çalışmalar yapılmalı ailelere yönelik bilim ve teknolojideki gelişmeler doğrultusunda eğitimler verilmelidir.

Giriş ve Amaç: Salgın hastalıklar, günümüzde olduğu gibi geçmişte de insanlığı etkileyen savaşlarda ölen insan sayısından daha çok ölüme ve yıkıma neden olabilen bir tür afettir. Bir salgına neden olabilen virüs ya da bakteri gözle görülemeyecek kadar küçük varlıklar olmasına rağmen insanlık henüz bu varlıklara karşı bir zafer kazanabilmiş değildir. Yüzyıllar içinde salgın ya da pandemiye karşı insanlığın tutum ve davranışı gibi devletlerin salgın hastalıklara karşı politikaları ve uygulamaları da değişmiştir. Yöntem: Araştırmada arşiv belgeleri, telif eserler, makale ve gazeteler taranmıştır. Çalışmada açıklayıcı ve öğretici anlatım şekilleri kullanılarak devletlerin salgın hastalıklar karşısındaki yaklaşımının salgın hastalığın seyri üzerindeki etkisi değerlendirilmiştir.Bulgular: Araştırma konusunun çerçevesini, Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde karşılaşılan salgın hastalıklara karşı alınan önlemler; Osmanlı mirasını devralan Cumhuriyet kadrosunun sağlık sisteminde getirdiği değişimle salgın hastalıklarla mücadelesi ve COVID-19’a karşı alınan önlemlerin neoliberal sağlık sistemi bağlamında değerlendirmesi oluşturmaktadır.Sonuç: Bugün bilim, teknoloji ve tıptaki ilerlemelere rağmen bir pandeminin insanlığı nasıl etkisi altına aldığı, ülke ekonomilerinin bu süreçten nasıl etkilendiğini XXI. yüzyıl insanı da tıpkı geçmiş yüzyıllardaki ataları gibi tecrübe etmektedirler. Bu bağlamda gelecekte yaşanabilecek pandemilere yönelik en etkili sağlık politikalarının alınması geçmiş dönemdeki sağlık politikaları ve bu politikaların etkisinin bilinmesiyle mümkün olacaktır.

Giriş ve Amaç: Salgın hastalıklar, günümüzde olduğu gibi geçmişte de insanlığı etkileyen savaşlarda ölen insan sayısından daha çok ölüme ve yıkıma neden olabilen bir tür afettir. Bir salgına neden olabilen virüs ya da bakteri gözle görülemeyecek kadar küçük varlıklar olmasına rağmen insanlık henüz bu varlıklara karşı bir zafer kazanabilmiş değildir. Yüzyıllar içinde salgın ya da pandemiye karşı insanlığın tutum ve davranışı gibi devletlerin salgın hastalıklara karşı politikaları ve uygulamaları da değişmiştir. Yöntem: Araştırmada arşiv belgeleri, telif eserler, makale ve gazeteler taranmıştır. Çalışmada açıklayıcı ve öğretici anlatım şekilleri kullanılarak devletlerin salgın hastalıklar karşısındaki yaklaşımının salgın hastalığın seyri üzerindeki etkisi değerlendirilmiştir. Bulgular: Araştırma konusunun çerçevesini, Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde karşılaşılan salgın hastalıklara karşı alınan önlemler; Osmanlı mirasını devralan Cumhuriyet kadrosunun sağlık sisteminde getirdiği değişimle salgın hastalıklarla mücadelesi ve COVID-19’a karşı alınan önlemlerin neoliberal sağlık sistemi bağlamında değerlendirmesi oluşturmaktadır. Sonuç: Bugün bilim, teknoloji ve tıptaki ilerlemelere rağmen bir pandeminin insanlığı nasıl etkisi altına aldığı, ülke ekonomilerinin bu süreçten nasıl etkilendiğini XXI. yüzyıl insanı da tıpkı geçmiş yüzyıllardaki ataları gibi tecrübe etmektedirler. Bu bağlamda gelecekte yaşanabilecek pandemilere yönelik en etkili sağlık politikalarının alınması geçmiş dönemdeki sağlık politikaları ve bu politikaların etkisinin bilinmesiyle mümkün olacaktır.