Alanyazında okulun değişim ve dönüşüm süreçleri ile etkililiğine yönelik okul içi faktörler
bağlamında en önemli rolün öğretmenlerde olduğuna dair oldukça önemli sayıda araştırma bulgusu yer
almaktadır. Günümüz eğitim anlayışında okul ve öğrenci kapasitesinin geliştirilmesi amacıyla eğitim
örgütlerindeki değişim süreçlerinde aktif rol alabilen, inisiyatif kullanabilen, mesleki profesyonelliğe
sahip öğretmenlere ihtiyaç duyulmaktadır. Zira öğretmenler, küreselleşmenin artan bir hızla devam ettiği
21. yüzyılda toplumsal gelişim ve değişimin sürdürülebilirliği bağlamında başat rolü oynayan stratejik
aktörler arasında görülmektedir. Bireylerin sahip olması gereken bilgi, beceri ve yeterliklerin sürekli
farklılaştığı bu dönemde nitelikli öğretmen yetiştirme uygulamalarının da sürdürülebilir kılınması ve
sürekli gelişim odaklı bir yapıya dönüştürülmesi tüm dünyada büyük önem arz etmektedir. Uluslararası
literatür incelendiğinde öğretmen yetiştirme uygulamalarına yönelik karşılaştırmalı araştırmaların büyük
bir çoğunluğunun yalnızca OECD ülkelerindeki uygulamalara odaklandığı ve Türkistan bölgesinde yer
alan Türk devletlerinde öğretmen yetiştirme sistemlerine odaklanan araştırmalar açısından alanyazında
önemli bir boşluk bulunduğu görülmektedir. Bu araştırmanın amacı Türk devletlerinde öğretmen
yetiştirme sistemlerinin çeşitli boyutlar bağlamında karşılaştırılarak uygulamalardaki benzerlikler ve
farklılıkları belirlemektir. Araştırmanın verileri Türk devletlerinde öğretmen yetiştirme uygulamalarına
ilişkin yazılmış lisansüstü tezler, bilimsel makaleler ve örnekleme dâhil edilen ilgili ülkelerin eğitim
sistemlerine yönelik olarak hazırlanmış çeşitli resmî belgelerden elde edilmiştir. Amaçlı örnekleme
yöntemlerinden ölçüt örnekleme ile belirlenerek veri setine dâhil edilen belgeler, nitel veri analizi
tekniklerinden doküman analizi ile incelenmiştir. Araştırmada elde edilen bulgular, Türk devletlerinde
öğretmen yetiştirme uygulamaları aday öğretmen seçimi, aday öğretmenlerin hizmet öncesi eğitimi,
öğretmenlerin hizmete alınması, öğretmenlerin hizmet içi eğitimleri ve öğretmen kariyer basamakları
temaları altında toplanarak karşılaştırılmış, benzer ve farklı uygulamalar ortaya çıkartılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Öğretmen Yetiştirme, Türk Devletleri, Türkistan, Karşılaştırmalı Eğitim,
Doküman Analizi
A COMPARATIVE ANALYSIS OF TEACHER TRAINING SYSTEMS IN
TURKIC STATES
Abstract
There are a significant number of research findings indicating that teachers play the most important
role in the context of in-school factors related to school change and transformation processes and
effectiveness in the literature. In today’s understanding of education, there is a need for teachers who
can take an active role in the change processes in educational organisations, take initiative and have
professionalism in order to improve school and student capacity. In the 21st century, in which globalisation
continues at an increasing pace, teachers are seen as strategic actors who play the leading role in the
context of social development and sustainability of change. In this period when the knowledge, skills and
competences that individuals should have are constantly differentiating, it is of great importance all over
the world to make qualified teacher training practices sustainable and to transform them into a structure
focused on continuous development. A review of international literature reveals that most comparative
studies on teacher training practices primarily focus on OECD countries, leaving a significant gap in
research addressing teacher training systems in Turkic states in Turkistan region. The aim of this study is
to compare teacher training systems in Turkic states in terms of various dimensions and to determine the
similarities and differences in practices. The data of the study were obtained from postgraduate theses,
scientific articles and various official documents prepared for the education systems of the relevant
countries included in the sample. The documents, which were determined by criterion sampling, one
of the purposive sampling methods, and included in the data set, were analysed by document analysis,
one of the qualitative data analysis techniques. The findings obtained in the research were analysed and
compared under the themes of selection of candidate teachers, pre-service training of candidate teachers,
recruitment of teachers, in-service training of teachers and teacher career steps, and similar and different
practices were revealed.
Keywords: Teacher Training, Turkic States, Turkistan, Comparative Education, Document Analysis