No full-text available
To read the full-text of this research,
you can request a copy directly from the authors.
Vaccinium Cinsine Ait Maviyemiş Türlerinin Süs Bitkisi Özelliklerinin Değerlendirilmesi
Abstract
Bu çalışmada Dünyada ve ülkemizde üretimi, tüketimi aynı zamanda ticareti hızlı bir şekilde artan üzümsü meyve grubu içi yer alan Vaccinium cinsine ait maviyemiş türlerinin süs bitkisi potansiyeli araştırılmıştır. Bu cinse giren türlerin çoğu çiçeklenme dönemindeki ilgi çekici görüntüleri, çiçeklerinin hoş kokusu, meyve rengi, habitüs özellikleri, sonbahar da yapraklarının renklenmeleri ile oldukça estetik bir görünüme sahiptirler. Meyveli türlerinin kullanımı taze gıdaya doğrudan ulaşan mekân kullanıcılarının mekâna ilgisinin artırması ve özellikle çocukların meyvelerin oluşum sürecini takip edebilmesine imkân sağlanması bakımından önemlidir. Ülkemiz florasında yetişen Vaccinium cinsine ait V.arctostaphylos, V.myrtillus, V.uliginosum ve V.vitis-idaea, maviyemiş türleri bulunmaktadır. Maviyemişlerin çiçeklenme zamanı, boyu, çapı, habitatı, yaprak, çiçek vb. özellikleri hakkında bilgiler verilmiş ve süs bitkisi olarak kullanım potansiyeline yönelik değerlendirmeler yapılmıştır. Oldukça sınırlı bir habitatta yetiştirilen maviyemiş çeşitlerinin süs bitkisi sektörüne alternatif bir tür olarak kazandırılması da ön görülmüştür. Çalışılan bu bitkinin özellikle parklar, bahçeler (ev, okul ve özel mekân) ve balkonlarda saksılı süs bitki uygulamalarında, dikey bitkilendirme projeleri ve çatı bahçeleri uygulamalarında kullanılabileceği önerisi geliştirilmiştir.
ResearchGate has not been able to resolve any citations for this publication.
Maviyemiş, yüksek antioksidan kapasiteleri ve diğer biyoaktif bileşiklerinden dolayı insan sağlığı bakımından yararlı olan meyve türlerinden birisidir. Çalışmada, Serik/Antalya bölgesinde saksıda ve topraksız tarım tekniği ile açıkta yetiştirilmiş ‘Camellia’, ‘Venture’ ve ‘Suzie Blue’ güney orjinli yüksek boylu maviyemiş çeşitlerinin meyve kalite ve antioksidan özelliklerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda hasat döneminde alınan meyve örneklerinde meyve ağırlığı, meyve boyu, meyve eni, meyve kabuk rengi (L*, a*, b*), suda çözünebilir kuru madde (SÇKM), titre edilebilir asitlik (TEA), pH, toplam fenolik, toplam flavonoid ve toplam antioksidan kapasitesi belirlenmiştir. Çeşitlerin meyve ağırlığı 2.52-3.28 g, meyve boyu 16.65-19.45 mm, meyve eni 13.33-14.34 mm, L* değeri 25.67-29.95, a* değeri 0.57-1.73, b* değeri -2.86 -1.86, SÇKM %9.60-10.23, TEA % 0.88-1.17, pH 3.58-3.70, toplam fenolik miktarı 205.50-273 mg GAE/100g, toplam flavonoid miktarı 169.80-215.40 mg catechin/100g ve toplam antioksidan kapasitesi ise %28.79-61,05 arasında saptanmıştır. Bu çalışmada, ‘Camellia’ çeşidinin en iri, parlak ve koyu renkli meyvelere ve en yüksek SÇKM, TEA ve pH, toplam fenolik, toplam flavonoid ve toplam antioksidan kapasiteye (% 61.05) sahip olduğu görülmüştür.
Kentlerde insanların, rekreaktif faaliyetlerini gerçekleştirebilecekleri açık yeşil alan tasarımlarına duyulan ihtiyaç gün geçtikçe artmaktadır. Yaşam kalitesinin iyileştirilmesine yönelik olarak tasarlanan bu mekânlarda bitkiler çok önemli bir tasarım materyalidir. Yer örtücü, perennial, mevsimlik gibi türlerin kullanımının yanı sıra; çiçek, meyve, yaprak formu, dokusu ve yaprakların sonbahar renklenmesi gibi estetik özellikleriyle meyve türlerinin de peyzaj mimarlığı çalışmalarında kullanımı mümkündür. Meyve ağaçları ve çalılarının da oksijen üretimi, iklimsel konfor sağlama, erozyon kontrolü, perdeleme, yön gösterme gibi işlevlere sahip olduğu düşünülürse, bitkilendirme tasarımlarında meyve türlerini görmek gerekliliği daha da önem kazanmaktadır. Bu çalışmada Ankara kent merkezindeki bazı önemli kent parkları, resmi kurum bahçeleri, yol kenarları, refüjler ve değişik semtlerdeki konut bahçelerinde bitki materyali değerlendirilmiş, kullanılan meyve türleri belirlenmiştir. Bu meyve türlerinin kullanım yeri ve yoğunluğu belirlenmiş ve kullanım amaçları incelenmiştir. Ankara kentinde süs bitkisi olarak kullanılabilecek meyve türleri listelenmiş, bu türlerin peyzaj mimarlığı açısından değerlendirme olanakları belirtilmiştir. Meyve türleri ile yapılabilecek bitkilendirme tasarımları için öneriler geliştirilmiştir. Ankara kenti açık yeşil alanları değerlendirildiğinde, özellikle konut bahçelerinde soliter veya küçük gruplar halinde meyve türlerinin kullanıldığı, kent parklarındaysa meyve kullanımının yoğun olmadığı, daha çok meyvelerin kültür formlarının tercih edildiği gözlenmiştir. Meyve türleri, çiçek-meyve özellikleri, sonbahar renklenmeleri gibi estetik özellikleriyle açık yeşil alanlara estetik katkılar sağlamalarının yanı sıra, gölgeleme, yönlendirme, odak oluşturma gibi işlevleri de gerçekleştirirler. Meyve türlerinin süs bitkisi olarak kullanımıyla taze gıdaya doğrudan ulaşan mekân kullanıcılarının mekâna ilgisi artacak, özellikle çocukların meyvelerin oluşum sürecini takip edebilmesine imkân sağlanacak, diğer canlılara da yaşam alanı sunarak ve yaban hayvanlarına gıda teşkil ederek kent ekosistemine katkı sağlanabilecektir.
Anahtar Kelimeler: Açık yeşil alan, meyve türleri, peyzaj mimarlığı, süs bitkisi.
In landscape architecture, especially in front gardens and narrow spaces, planting designs can be made with potted plants to create different visual effects. In potted plant uses, the use of seasonal flowers often provides convenience to the user in terms of care, but also provides practical solutions for creating species diversity in different seasons. The aim of this study was to determine the effect of plant density on landscape performance of potted use of Ricotia carnosula in 2018 in the open area of Antalya in March-May (8 weeks). In this study, the effect of 3 different plant densities (1, 3, 5 plants per pot) on landscape performance in 1.5 liter plastic pots with a diameter of 20 cm, which is filled only with soil medium, was determined by measuring the plant growth characteristics and scoring the visual quality each week. As a result of the study, it was determined that visual quality and plant growth characteristics showed differences according to different plant densities and the best landscape performance was determined in pots (3 plants per pot). This study showed that R. carnosula was able to maintain its efficacy in flowering for about 8 weeks and could be used as a potted plant in planting design.
Öz: Permakültür ‘‘permanent culture’’, ‘kalıcı kültür’ ve ‘‘permanent agriculture’’ ‘kalıcı tarım’ kavramlarından oluşmuştur.
Genel olarak permakültür, doğaya göre modellenen bir tasarım sistemi olarak tanımlanmıştır. Permakültür aynı zamanda
doğayı, doğal değerleri korumayı, onarmayı, bu değerlerde planlamayı, tasarımı ve yönetimi destekleyen bir felsefedir. Bu
felsefe peyzaj mimarlığı çalışma alanlarına da yansımaktadır. Permakültür, açık ve yeşil alanların daha sağlıklı, yaratıcı ve
sürdürülebilir olmalarına yardımcı olacak teknikler ve ilkeler ortaya koymaktadır. Bu çalışmanın amacı çocuk oyun
alanlarında permakültürün yansımasını değerlendirmektir.
Dış mekânda oyun oynamanın çocuklar üzerinde fiziksel, sosyal ve bilişsel birçok faydası bulunmaktadır. Çalışmada doğa,
çocuk ve oyun kavramlarına odaklanılarak, çocuk oyun alanları permakültür felsefesiyle bütünleştirilmiştir. Oyun oynadığı
doğal ortamı keşfeden ve farkında olan bir çocuğun, daha sonra peyzajın doğal ve kültürel elemanlarına değer vermeye
başlayacağı önemsenmiştir.
Yapılan araştırmalar sonucu elde edilen veriler, dünya genelinde çocuk oyun alanlarında peyzajın doğal elemanlarının baskın
olduğu oyun alanlarının tasarlandığını ve bu tasarımların uygulandığını göstermektedir. Çalışmada Türkiye’ de de çocuk
oyun alanlarında doğal oyun elemanlarının ve sanatsal aktivitelerle oyun senaryolarının kullanılacağı çocuk oyun alanları
tasarımları ile ilgili öneriler sunulmuştur.
Anahtar Kelimeler: permakültür çocuk oyun alanları, doğa ve oyun, oyun ve peyzaj tasarımları
ABSTRACT
Nowadays, people tend to grow plants in pots inside their houses and outer spaces
such as balcony and terraces in order to make their daily lives more live able. In
particular, unlike the usual ornamental plants, different plant species which are available
with diversified and esthetical shapes has greatly increased the interest. Strawberry
(Fragaria×ananassa L.) is a plant that is considered as functional and aesthetically potted ornamental plants. In this study, ‘Albion’ and ‘Sweet Charlie’ strawberry
cultivars have been grown in decorative pots with three different sizes which are
commonly found in the marketplace (S0, S1 and S2). In the present study; leaf number,
leaflet width and length, petiole length and diameter, r oot length, root collar diameter,
shoot and total plant dry weight, shoot/root ratio plant properties have been analyzed. As
visual quality and aesthetic properties; canopy surface width, length and height, canopy
projection area (PA–cm²), PA/PApot ratio, canopy projection volume (PV–cm³) and
PV/PVpot ratio along with colour parameters of fresh and mature leaves (L, a, b, C, H)
have been investigated. Increasing pot sizes in growing strawberry plants has a positive
effect on various growth, visual quality and colour properties. The most significant
parameter representing quality and aesthetic value of potted strawberry plants was
determined as PA/PApot ratio. Consequently, medium sized pot (S1) was found to be
suitable for growing strawberries in pots.
ÖZET
Günümüzde insanlar, gündelik hayatlarını daha yaşanabilir kılmak için, evlerin içinde ve balkon, teras gibi açık mekânlarda saksı içerisinde bitki yetiştirmeye yönelmektedir. Özellikle alışılagelmiş süs bitkilerinden farklı bitki türlerinin değişik ve estetik şekillerde sunulması ilgiyi artırmaktadır. Çilek (Fragaria×ananassa L.) fonksiyonel ve estetik açıdan saksılı süs bitkisi olarak değerlendirilemeye aday bir bitkidir. Bu çalışmada 'Albion' ve 'Sweet Charlie' çilek çeşitlerine ait bitkiler, piyasada yaygın olarak bulunan, üç farklı boyuttaki dekoratif saksılar (S0, S1 ve S2) içinde yetiştirilmiştir. Çalışmada; yaprak sayısı, yaprakçık genişliği ve uzunluğu, yaprak sapı uzunluğu ve kalınlığı, kök uzunluğu, kök boğazı kalınlığı, sürgün ve tüm bitki kuru ağırlığı, sürgün/kök oranı bitkisel özellikleri incelenmiştir. Görsel kalite ve estetik özellikler olarak ise; taç genişliği, uzunluğu ve yüksekliği, taç projeksiyon alanı (PA–cm²), PA/PAsaksı oranı, taç projeksiyon hacmi (PV–cm³) ve PV/PVsaksı oranı ile genç ve olgun yaprakların renk parametreleri (L, a, b, C, H) incelenmiştir. Çilek bitkisinde yetiştirme saksısının boyutunun artması birçok büyüme, görsel kalite ve renk özellikleri üzerine olumlu etki yaratmıştır. Çalışmada saksılı çilek bitkisinde kalite ve estetik değeri gösteren en belirgin parametre ise PA/PAsaksı oranı olarak görülmüştür. Sonuç olarak, saksı içinde çilek yetiştiriciliği için orta boy (S1) saksının kullanılması uygun bulunmuştur.
Üzümsü meyveler grubunda incelenen maviyemiş, ılıman iklim kuşağına adapte olmuş
bir meyve türüdür. Dünya çapında önemi gün geçtikçe artan maviyemiş tarımı iki binli
yıllarda Türkiye’ye getirilmiş ve tarafınızdan tüm Karadeniz Bölgesine yaygınlaştırılmıştır.
Maviyemişler kuvvetli asit topraklarda yetişebildiği için Atakum İlçesinin yüksek kesimleri
de bu türün ekonomik olarak yetişmesi için uygundur. Çünkü buralarda maviyemiş ile akraba
olan ve likapa, ligarba veya çalı çileği denilen çay üzümü (Vaccinium arctostaphylos) doğal
olarak yetişmektedir. Atakum ilçesinin yüksek kesimlerinde yüzyıllardan beri yabani olarak
yetişen bu türlerin ticari önemi olmadığı gibi kültüre alınma çalışmaları da iki binli yıllara
kadar yapılmamıştır. Günümüzde ticari olarak yetiştiriciliği yapılan yüksek boylu, alçak boylu
ve tavşangözü türlerine giren ve kültürü yapılan maviyemiş çeşitleri 1906 yılından itibaren
Amerika Birleşik Devletlerinde başlatılan seleksiyon çalışmalarının ürünüdür. Bu çalışmalarla
seçilen maviyemiş tipleri daha sonra kendi aralarında melezlenerek yeni çeşitler elde edilmiştir.
Çok hızlı bir şekilde üretilerek satışa sunulan maviyemiş gerek içerdiği vitaminler, mineraller
ve sağlık bileşikleri ile gerekse birim alandaki yüksek getirisinden dolayı dünyada en popüler
meyvelerden biridir. Kuzeydoğu Anadolu Bölgemizde yüzyıllardır kendiliğinde yetişmekte
olan Vaccinium türlerinden (V.myrtillus, V.arctostaphyllos, V. vitis-idea ve V.uliginosum) yola
çıkılarak ikibinli yıllarda kuzeyli yüksek boylu maviyemiş çeşitleri (Vaccinium corymbosum)
Türkiye’ye getirilmiştir. Dünyada “blueberry” olarak tanınan bu meyveye “MAVİYEMİŞ”
ismini veren Prof. Dr. Hüseyin ÇELİK’in yoğun çabaları sonucunda çay ve fındığın ekonomik
olarak yetişmediği alanlarda alternatif bir meyve türü olarak hızla yayılmaktadır. Günümüzde
3000 dekarlık alanda modern tarımı yapılmaya başlayan maviyemişte üretim 750 ton civarında
olup 30 bin ton üretilmek üzere çalışmalar hızlandırılmıştır.
Güzyemişi ise (Elaeagnus umbellata Thunb.) iğdegiller familyasına giren bir tür olup Kore,
Çin, Japonya, Tayvan, Nepal, Pakistan, Hindistan ve Afganistan’da yaygındır. Güzzeytini veya
japon iğdesi de denilen güzyemişi, kışın yaprağını döker, çok gövdeli çalı formundadır, havanın
serbest azotunu toprağa fiske eder ve hızlı büyüme gösterir. Asitli topraklar başta olmak üzere
birçok toprak tipinde yetişebilen güzyemişi; gümüşi renkteki yaprakları ve koyu kırmızı
meyveleri ile süs bitkisi olarak, erozyon ile mücadelede ve cevizler için azot kaynağı olarak
kullanılmaktadır. Likopen içeriği domatese göre 18 kat daha yüksek olduğu için fonksiyonel
gıda olarak tüketimi yaygınlaşmıştır.
Atakum İlçesinin yüksek kesimlerindeki asitli topraklarda veya orman alanları içindeki boş
arazilerde maviyemiş ile güzyemişi kolayca yetiştirilebilir. Bu makalede fonksiyonel gıda
kaynağı olan maviyemiş ile güzyemişinin tanıtımı yapılarak Türkiye ile dünyadaki durumları
tartışılmış, yetiştiricilik koşulları, sağlık açısından yararları ile tarımsal faaliyetlerdeki
uygulamaları hakkında bilgi verilmiştir
This study was conducted to find out performance of some northern highbush blueberries in northeastern part of Turkey. Two years old plants of Berkeley, Ivanhoe, Jersey, Northland and Rekord blueberry (Vaccinium corymbosum L.) varieties planted in Ikizdere, Rize. Their phonological, morphological and yield properties were determined. Among cultivars 'Ivanhoe' had the highest (146.44 cm) and most extremely vigor bushes. 'Berkeley' gave shorter plants with short bushes (82.72 cm) but had bigger (40.76 cm 2) leaves. 'Ivanhoe' was the most productive (2567.80 g/plant) whereas 'Berkeley' had the lowest yield (455.21 g/plant). 'Ivanhoe' also had the largest berry (2.41g) while 'Northland' had the smallest (0.94g) ones. Cultivars begin to ripe in between 10 July ('Ivanhoe') and 25 July ('Jersey' and 'Northland'). Berries per cluster were the highest (54.74) for Jersey. Stem scar diameter was the biggest (2.19 mm) on 'Berkeley' berry while 'Northland' had smallest stem scar (1.46 mm) with small berries. Total soluble solids and titratable acid content were between 10.04% ('Northland')-11.00% ('Ivanhoe' and 'Jersey') and 0.96% ('Rekord')–1.59% ('Ivanhoe'), respectively. 'Ivanhoe', 'Berkeley' and 'Rekord' varieties with large or very large fruits should be consuming as fresh berry. 'Northland' had small fruits is well for industry while Jersey can be use both fresh and processing.
The objective of this study was to evaluate the effect of different ingredients in the container substrate on highbush blueberry production. The experiments were carried out in a greenhouse with 10 1 pots. The first experiment started in 2000 and included six different mixtures and the 'Bluecrop' as two-year-old plants. The ingredients in the substrates were 60 % peat (different proportions of pure and fertilized peat), 5 % sand and different proportions of pine bark (35 or 10 %) and perlite (0 or 25 %). The second experiment started in 2001; in this experiment the best substrate from the first experiment was compared with a recommended commercial container substrate (Klasmann Container Fibre Substrate plus 20 % wood fibre). The cultivars in the second experiment were 'Nui' and 'Puru', as three-year-old plants. In the first experiment, the mixtures including 35 % pine bark had the highest root density. The different proportions of ingredients in the mixtures had no significant effect on plant height and fruit yield. Mean cumulative yield of 'Bluecrop' for three years in the first experiment was 3.26 kg/m(2) and the mean fruit weight was 1.77 g. In the second experiment there were no significant differences between the substrates. Our conclusion is that highbush blueberry plants are not very sensitive to ingredients in the growth substrate and the plants grow well in containers. Both 'Bluecrop' and 'Nui' can be recommended for pot production in the greenhouse.
Süs bitkileri sektör raporu
- G Bay
Bay, G. 2011. Süs bitkileri sektör raporu. Orta
Anadolu İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği.
The performance of some northern highbush blueberry (Vaccinium corymbosum L.) varieties in North eastern part of Anatolia
- H Çelik
Scheduling of flowering and fruiting of southern highbush blueberry as a container ornamental plant
- J E Lopez
- P R Fisher
- S Steed
Lopez, J.E., Fisher, P.R., Steed, S. 2012. Scheduling
of flowering and fruiting of southern highbush
blueberry as a container ornamental plant. In
Proceedings of the Florida State, Horticultural
Society 125:312-316.
Maviyemiş üretim ve ekonomisi
- H Çelik
Çelik, H. 2024. Maviyemiş üretim ve ekonomisi.
Harman Time 134:2-7.
Türkiye’nin doğal-egzotik ağaç ve çalıları
- M Avcı
Avcı, M. 2014. Türkiye'nin doğal-egzotik ağaç ve
çalıları. Orman Genel Müdürlüğü, Ankara, 28-53.
Yüksek boylu maviyemiş (highbush blueberry) yetiştiriciliği
- H Çelik
Çelik, H. 2012. Yüksek boylu maviyemiş (highbush
blueberry) yetiştiriciliği. Gifimey Mesleki Yayınlar
Serisi-3, 150.
Development in field scale blueberry production. The Fruit Grower
- W Eldik
Eldik, W. 2015. Development in field scale
blueberry production. The Fruit Grower, January,
pp:23-24.
Süs bitkisi olarak çilek yetiştiriciliğinde saksı boyutlarının etkisi
- N Köksal
- A Özkaya
- E Kafkas
- S Yasemin
Tıbbi ve aromatik bitkiler ve peyzajda kullanımları
- S Kösa
- S M Güral
Kösa S, Güral SM 2019. Tıbbi ve aromatik bitkiler
ve peyzajda kullanımları. Peyzaj 1(1):41-54.
Blueberries as ornamental edibles. GPN Magazine
- G Fisher
Fisher, G. 2012. Blueberries as ornamental edibles.
GPN Magazine, February, pp:22-27.
Doğal bitkilerin kültüre alınması süreci ve süs bitkisi olarak kullanılması
- Ş Alp
- E Zeybekoğlu
- A Salman
- M E Özzambak
Alp, Ş., Zeybekoğlu E., Salman A., Özzambak, M.E.
2020. Doğal bitkilerin kültüre alınması süreci ve süs
bitkisi olarak kullanılması. Journal of Agricultural
Faculty of Bursa Uludag University, e-ISSN:2651-4044, 34(Özel Sayı):351-357.
Peyzaj planlama ve tasarım çalışmalarında kuşburnu (Rosa canina L.) bitkisinin değerlendirilmesi. Harran Tarım ve
- N Koçhan
Koçhan, N. 2010. Peyzaj planlama ve tasarım
çalışmalarında kuşburnu (Rosa canina L.) bitkisinin
değerlendirilmesi. Harran Tarım ve Gıda Bilimleri
Dergisi 14(4):33-37.
Meyve özellikli odunsu bitki türlerinin peyzaj amaçlı bitkisel tasarımda kullanılabilme olanakları
- T Kılıç
- S Kazaz
- E G Ergür
- A Gül
Kılıç, T., Kazaz, S., Ergür, E.G., Gül, A. 2016.
Meyve özellikli odunsu bitki türlerinin peyzaj amaçlı
bitkisel tasarımda kullanılabilme olanakları. 6. Süs
Bitkileri Kongresi, s:19-22.
Continuous container gardens. swap in the plants of the season to create fresh designs year-round
- S B Townsend
- R Robbins
Townsend, S.B., Robbins, R. 2010. Continuous
container gardens. swap in the plants of the season to
create fresh designs year-round. Storey Publ. 272p.
Small space container gardens
- F Richardson
Richardson, F. 2012. Small space container gardens.
Timber Press, 488p.
Maviyemiş yetiştiriciliği ve üretim trendi
- H Çelik
Çelik, H. 2020. Maviyemiş yetiştiriciliği ve üretim
trendi. Harman Time 91:2-8.
Ormandan bahçeye doğal bitkilerin kültüre alınması. 4. International Non-Wood Forest Products Symposium
- K Erken
- M E Özzambak
Erken, K., Özzambak, M.E. 2018. Ormandan
bahçeye doğal bitkilerin kültüre alınması. 4.
International
Non-Wood
Forest
Products
Symposium, 4-6 October, Bursa/Turkey.
Dünya'da, AB'de ve Türkiye'de süs bitkileri sektöründeki gelişmeler ile bu alandaki uluslararası fuarlar. AB Uzmanlık Tezi
- B Gülçür
Gülçür, B. 2015. Dünya'da, AB'de ve Türkiye'de
süs bitkileri sektöründeki gelişmeler ile bu alandaki
uluslararası fuarlar. AB Uzmanlık Tezi, Gıda Tarım
ve Hayvancılık Bakanlığı Avrupa Birliği ve Dış
İlişkiler Genel Müdürlüğü.
Samsun için yeni ve popüler üzümsü meyveler: maviyemiş ve turnayemişi
- H Çelik
Çelik, H. 2011. Samsun için yeni ve popüler üzümsü
meyveler: maviyemiş ve turnayemişi. Samsun
Sempozyumu, s:13-16.