ÖRME TEKNİĞİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA: ESKİŞEHİR PATİK VE MOTİFLERİ

Abstract

Tarih boyunca her toplum yaşadığı çevrenin etkisiyle kendine özgü bir kültürel anlayışa sahip olmuştur. Göçebe Türklerin en önemli kültür mirası olan el sanatları incelendiğinde, Anadolu göçebe insanının günlük yaşantısı ve özel günlerinde kullandığı örülmüş patikler; yapıldıkları yer, dönem, dönem özellikleri, patikleri ören kişilerin yaşam ve duygularını anlatan zengin motif kültürünü oluşturan ortak bir dilin öğesidir. Eskişehir, 13. yüzyıldan itibaren çeşitli göçmen gruplarının da yerleşim yeri olmuştur ve bu gruplar kültürlerini koruyarak yaşatmışlardır. Örme patikler, Türk kültüründe köklü bir geçmişe sahiptir. Uygarlık tarihi boyunca insanların geçirdiği gelişim dönemlerine paralel değişiklikler gösteren örme örnekler, insanların gereksinimlerinin karşılanmasında, giyecek, ev eşyası ve süs eşyalarının yapımında kullanılmaktadır. Özellikle çeyiz hazırlığında önemli yer tutmakta ve günümüzde hediyelik eşya olarak satılmaktadır. Ayrıca örme patikler, giyenin kültürel kimliğini göstermektedir. Örme patikler kültürel kimliklerin sessiz görsel belgeleri ve tanıklarıdır. Örme; ince ya da kalın bükümlü çeşitli cinsteki ipliklerin iğne, mekik, şiş, tığ gibi basit araçlar kullanılarak el yardımıyla yapılan ilmek ya da düğümlerin bir araya getirilmesiyle oluşturulan dokusal yüzeylerdir. Bu teknik, geçmişte olduğu gibi günümüzde de önemini korumaktadır. Eskişehir’in kültürel mirasının önemli bir parçası olan patik örmeciliği, geçmişten günümüze kadar devam eden ve gelecek nesillere aktarılması gereken değerli bir geleneksel Türk sanatıdır. Eskişehir örme patik ve çoraplarında kullanılan desen kompozisyonları, genellikle geometrik ve bitkisel motiflerden oluşmaktadır. Eskişehir'de patik örme teknikleri, yöresel farklılıklar göstermekle birlikte genellikle beş şiş, iki şiş ve tığ kullanılarak yapılmaktadır. Beş şişle örülen patiklerde, burundan başlanarak ayak bileğine kadar olan bölüm yuvarlak örülmekte, sonra aynı parçadan ilmek çıkarılarak alt taban örülmektedir. İki şişle örülen patiklerde ise, ayak üzerinden başlayarak parmak uçlarına doğru ön yüzü oluşturulup, patiklerin tabanlarında ise genellikle düz örgü ve haraşo/ters örme teknikleri kullanılmaktadır. Bu tasarımlar Eskişehir'in kültürel zenginlikleri ve geleneksel Türk sanatları alanındaki ustalığı, bölgenin tarihi ve kültürel kimliğinin önemli bir bileşenini oluşturur. Bu mirasın korunması ve gelecek nesillere aktarılması, şehrin kültürel ve sanatsal sürdürülebilirliği açısından büyük önem taşımaktadır. Bu makalede Eskişehir’in örme patik ve çorapları, çeşitli kaynaklardan faydalanılmış, alan araştırması ile inceleme yapılarak bulgular metne aktarılmıştır. Eskişehir patik ve çoraplarında kullanılan motifler ve desen kompozisyonlarının teknik çizimleri yapılarak ayrıntılı biçimde incelenmiştir.