Content uploaded by Merab Jikia
Author content
All content in this area was uploaded by Merab Jikia on Oct 17, 2024
Content may be subject to copyright.
1
ekonomikuri reforma: analizi, problemebi, perspeqtivebi
ISSN 2587-4713
DOI:10.36962/ECS106/3-5/2024
ეკონომიკა
ECONOMICS
ტომი 106, 3-5 2024
VOLUME 106, ISSUE 3-5 2024
ინდექსირდება საერთაშორისო სამეცნიერო ბაზებში
Indexing in International Scientific Databases:
საქართველო, თბილისი 2024
GEORGIA, TBILISI, 2024
E-ISSN 2733-3361
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
2
yovelTviuri saerTaSoriso recenzirebadi da
referirebadi samecniero Jurnali
„
“
-
“ECONOMICS ” - Monthly International reviewed
and refereed scientific journal
Jurnali gamodis 1918 wlidan Jurnali gamodis 1918 wlidan ll JournJournal published since 1918al published since 1918
r. Sengelia (mT. redaqtori)r. Sengelia (mT. redaqtori)
i. arCvaZe; a. abralava; n. abesaZe; T. babunaSvili; n. bakaSvili; e. baraTaSvili; m. gviCia; i. arCvaZe; a. abralava; n. abesaZe; T. babunaSvili; n. bakaSvili; e. baraTaSvili; m. gviCia;
r. gogoxia; v. daTaSvili; m. kakulia; d. karboni (r. gogoxia; v. daTaSvili; m. kakulia; d. karboni (italiaitalia); p. koRu aSvili; z. lipartia; ); p. koRu aSvili; z. lipartia;
g. malaSxia; e. meqvabiSvili; q. marSava; s. pavliaSvili; v. papava; a, rzepka g. malaSxia; e. meqvabiSvili; q. marSava; s. pavliaSvili; v. papava; a, rzepka (poloneTi)(poloneTi) m. m.
roketliSvili (roketliSvili (aSSaSS); u. samadaSvili; a. silagaZe; a. siWinava; o. soldatenko ); u. samadaSvili; a. silagaZe; a. siWinava; o. soldatenko (ukraina)(ukraina); a. ; a.
sxirtlaZe; d. qavTaraZe; a. quTaTelaZe; r. quTaTelaZe; k. Rurwkaia; g. RavTaZe; n. Senge-sxirtlaZe; d. qavTaraZe; a. quTaTelaZe; r. quTaTelaZe; k. Rurwkaia; g. RavTaZe; n. Senge-
lia; T. Sengelia; n. CixlaZe; J. wiklauri; n. WiTanava; l. xarbedia; m. jibuti; g. jolialia; T. Sengelia; n. CixlaZe; J. wiklauri; n. WiTanava; l. xarbedia; m. jibuti; g. jolia; ;
cezar zarza heranz, cezar zarza heranz, (espaneTi).(espaneTi).
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
.
., ., ., ., ., ., ., ., ., ., ., .,
., ., ., ., ., ., ., ., ., ., ., .,
., . (., . (), ., A., ., ., . ), ., A., ., ., .
., ., ., ., ., ., ., .,
. (. (), ., ., . (), ., ., . (), ., ., ), ., .,
., ., ., ., ., ., ., .,
).).
REVAZ SHENGELIA
i. archvi. archv
CHIKHLCHIKHLn n (ita-(ita-
pavlipavlioketlishvili oketlishvili
tenko tenko A. SkhA. Skhd. qavtaradd. qavtarad
Cesar Cesar
Zarza Herranz (Zarza Herranz (
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
სტატიაში მოყვანილი ფაქტების, მონაცემების სიზუსტესა
და პლაგიატზე პასუხისმგებელია ავტორი.
The Author is responsible for plagiarism
and for the accuracy of the facts, data given in the article.
Tbilisi - 2024
ტომი 106, 3-5.
l
2024 VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024
l
DOI:10.36962/ECS106/3-5/2024
ekonomika
3
ekonomikuri reforma: analizi, problemebi, perspeqtivebi
Sinaarsi
‘’Scopus’’-ში გამოქვეყნებული სტატიები (პოსტპრინტი)
Levan Gabisonia, Revaz Shengelia, Zhuzhuna Tsiklauri-Shengelia, Natia Shengelia -
(ხელოვნურ ინტელექტზე დამოკიდებულება: მულტიფაქტორული
ანალიზი და AiDi ინდექსი) ---------------------------------------------------------------------------------7
Jolia Guram -
The Deficiencies of Industrial Education and Its Contemporary Challenges
(ინდუსტრიული განათლების ხარვეზები და თანამედროვე გამოწვევები) ----------------- 14
ეკონომიკური თეორიის თანამედროვე პრობლემები
ინგულ აბულაძე -
ბიზნეს-პორტფელი და მისი ოპტიმიზაციის საჭიროება
საერთაშორისო კონკურენციის პირობებში
DOI:10.36962/ECS106/3-5/2024-22 ----------------------------------------------------------------- 22
ვლადიმერ ციმაკურიძე -
ხელოვნური ინტელექტის პრაქტიკული გამოყენების
შესაძლებლობები მარკეტინგულ პროცესებში
DOI:10.36962/ECS106/3-5/2024-28 ----------------------------------------------------------------- 28
მიხეილ ხასაია –
ორგანიზაციული რისკების მართვის თეორიული ასპექტები
DOI:10.36962/ECS106/3-5/2024-35 ----------------------------------------------------------------- 35
დარგობრივი ეკონომიკა
მანანა ცინცაძე, ნათია ნატროშვილი, ნაილე ორჯანელი -
საცხენოსნო სპორტი და მისი როლი საქართველოში ტურიზმის განვითარებაში
DOI:10.36962/ECS106/3-5/2024-40 ----------------------------------------------------------------- 40
მერაბ ჯიქია, ლია კოზმანაშვილი -
საბითუმო საქონელბრუნვის ანალიზის მეთოდიკის აქტუალური საკითხები
DOI:10.36962/ECS106/3-5/2024-45 ----------------------------------------------------------------- 45
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
4
ბიზნესი, მარკეტინგი, მენეჯმენტი
ქეთევან ლოჩოშვილი, ლია ბერიკაშვილი -
მარკეტინგის ეფექტიანობის გაზომვა და შეფასება
DOI:10.36962/ECS106/3-5/2024-54 ----------------------------------------------------------------- 54
ლევან კერესელიძე, ნინო გელიაშვილი -
თაიმ-მენეჯმენტის მნიშვნელობა ადამიანის ცხოვრებაში
DOI:10.36962/ECS106/3-5/2024-63 ----------------------------------------------------------------- 63
ლალი ხარბედია, მალხაზ გვიჩია -
სტრატეგიული სტიმულების განსაზღვრა
როგორც კომპანიის გრძელვადიანი წარმატების საფუძველი
DOI:10.36962/ECS106/3-5/2024-67 ----------------------------------------------------------------- 67
შალვა კერესელიძე, ლევან კერესელიძე -
რეინჟირინგი როგორც ბიზნეს-პროცესების მართვის სრულყოფის ეფექტური მეთოდი
DOI:10.36962/ECS106/3-5/2024-76 ----------------------------------------------------------------- 76
მაია ჯამბაზიშვილი -
მუზეუმების მაღაზიები - კულტურული კონტენტის
მედიაციის მეთოდი თუ ბიზნეს აქტორი
DOI:10.36962/ECS106/3-5/2024-81 ----------------------------------------------------------------- 81
შალვა კერესელიძე, მარიკა ხვადაგიანი -
პერსონალის სტრატეგიული მართვის მოდელები და
მათი გადაპროექტების საჭიროება და აუცილებლობა დღეს
DOI:10.36962/ECS106/3-5/2024-85 ----------------------------------------------------------------- 85
მსოფლიო ეკონომიკა
სოფიო ჩანთაძე -
კულტურის სფეროში საქართველო-ევროკავშირის თანამშრომლობა მრავალმხრივ და
ორმხრივ საერთაშორისო ფორმატებში
DOI:10.36962/ECS106/3-5/2024-93 ----------------------------------------------------------------- 93
მილოცვა
გიორგი მალაშხია 90 წლისაა -------------------------------------------------------------------------- 101
მიხელ ჯიბუტი 70 წლისაა ----------------------------------------------------------------------------- 102
სამეცნიერო სტატიის წარმოდგენის და გამოქვეყნების წესი -------------------------------- 104
5
ekonomikuri reforma: analizi, problemebi, perspeqtivebi
CONTENTS
Levan Gabisonia, Revaz Shengelia, Zhuzhuna Tsiklauri-Shengelia, Natia Shengelia-
--------------------------------7
Jolia Guram -
--------------------- 14
MODERN PROBLEMS OF ECONOMICS
Ingul Abuladze –
DOI:10.36962/ECS106/3-5/2024-22 ----------------------------------------------------------------- 22
Vladimer Tsimakuridze -
DOI:10.36962/ECS106/3-5/2024-28 ----------------------------------------------------------------- 28
Mikheil Khasaia –
DOI:10.36962/ECS106/3-5/2024-35 ----------------------------------------------------------------- 35
SECTORAL ECONOMY
Manana Tsintsadze, Natia Natroshvili, Naile Orjaneli –
DOI:10.36962/ECS106/3-5/2024-40 ----------------------------------------------------------------- 40
Merab Jikia, Lia Kozmanashvili –
DOI:10.36962/ECS106/3-5/2024-45 ----------------------------------------------------------------- 45
BUSINESS, MANAGEMENT, MARKETING
Ketevan Lochoshvili, Lia Berikashvili –
DOI:10.36962/ECS106/3-5/2024-54 ----------------------------------------------------------------- 54
Levani kereselidze, Nino Geliashvili –
DOI:10.36962/ECS106/3-5/2024-63 ----------------------------------------------------------------- 63
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
6
Lali Kharbedia, Malkhaz Gvichia –
DOI:10.36962/ECS106/3-5/2024-67 ----------------------------------------------------------------- 67
SHALVA KERESELIDZE, LEVAN KERESELIDZE –
DOI:10.36962/ECS106/3-5/2024-76 ----------------------------------------------------------------- 76
Maia Jambazishvili –
DOI:10.36962/ECS106/3-5/2024-81 ----------------------------------------------------------------- 81
SHALVA KERESELIDZE, MARIKA KHVADAGIANI –
DOI:10.36962/ECS106/3-5/2024-85 ----------------------------------------------------------------- 85
WORLD ECONOMICS
Sophio Chantadze –
DOI:10.36962/ECS106/3-5/2024-93 ----------------------------------------------------------------- 93
CONGRATULATIONS
Giorgi Malashkhia - 90 years Anniversary -------------------------------------------------------- 101
Mikheil Jibuti -70 years Anniversary --------------------------------------------------------------- 102
Publication Requirements ----------------------------------------------------------------------------- 104
7
`SCOPUS~-Si gamoqveynebuli statiebi (postprinti)
00000000000000000000000000000000
““SCOPUSSCOPUS““-ში გამოქვეყნებული -ში გამოქვეყნებული
სტატიები (პოსტპრინტი)სტატიები (პოსტპრინტი)
(Scopus postprint)(Scopus postprint)
Levan Gabisonia
Revaz Shengelia
Zhuzhuna Tsiklauri-Shengelia
Natia Shengelia
ABSTRACT
Keywords:
Introduction
-
-
-
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
8
-
-
-
-
behavior.
-
-
-
-
Main Body Text
-
-
-
-
9
`SCOPUS~-Si gamoqveynebuli statiebi (postprinti)
-
-
-
-
-
-
-
-
century.
Methodology
Framework Development
-
-
-
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
Indicator Selection
-
-
Data Collection and Validation
-
-
-
and data inconsistencies.
Weighting and Aggregation
-
Sensitivity Analysis and Robustness Checks
-
-
AI Dependency Index Formula
-
11
`SCOPUS~-Si gamoqveynebuli statiebi (postprinti)
•
•
•
•
• -
• -
-
-
Case Studies
Healthcare Sector Transformation. -
-
-
Financial Services Innovation
-
-
Manufacturing Industry Disruption
-
-
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
12
-
Conclusion
-
countries.
-
-
gies. As AI continues to reshape industries and societies, it is essential to adopt responsible AI practices,
-
-
Acknowledgments
REFERENCES:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
13
`SCOPUS~-Si gamoqveynebuli statiebi (postprinti)
ხელოვნურ ინტელექტზე დამოკიდებულება: ხელოვნურ ინტელექტზე დამოკიდებულება:
მულტიფაქტორული ანალიზი და AiDi ინდექსიმულტიფაქტორული ანალიზი და AiDi ინდექსი
ლევან გაბისონია,
სტუ დოქტორანტი,
levan.gabisonia@gmail.com;
რევაზ შენგელია,
ემდ, სტუ პროფესორი,
shengeliarevaz12@gtu.ge;
ჟუჟუნა წიკლაური-შენგელია,
ემდ, სტუ პროფესორი,
j.tsiklauri-shengelia@gtu.ge;
ნათია შენგელია,
ედ, სტუ ასოცირებული პროფესორი,
ლუბლინის ტექნოლოგიური უნივერსიტეტის
მოწვეული პროფესორი;
shengelianatia11@gtu.ge.
რეზიუმე
ხელოვნური ინტელექტი (AI) უკვე წარმოადგენს ტრანსფორმაციული ძალას, რომელიც ცვლის
ეკონომიკას მთელ მსოფლიოში. ეს ნაშრომი წარმოგიდგენთ AI-ზე დამოკიდებულების შეფასების
ყოვლისმომცველ ჩარჩოს, რომელიც მიზნად ისახავს რაოდენობრივად განსაზღვროს ქვეყნების
დამოკიდებულება AI ტექნოლოგიებსა და შესაძლებლობებზე. ჩვენ ვთავაზობთ მრავალფაქტო-
რულ ანალიზს, რომელიც აერთიანებს სხვადასხვა ინდიკატორებს, მათ შორის AI-თან დაკავში-
რებული ინდუსტრიების წვლილს მშპ-ში, ხელოვნური ინტელექტის ტექნოლოგიის მიღებულო-
ბის დონეს, გამოცდილი AI პროფესიონალების ხელმისაწვდომობას, სამთავრობო ინიციატივებს,
რომლებიც მხარს უჭერენ ხელოვნურ ინტელექტის განვითარებასა და ინფრასტრუქტურის
მზადყოფნას. თითოეული ინდიკატორი შეწონილია მისი ფარდობითი მნიშვნელობის მიხედვით,
რომელიც განისაზღვრება ექსპერტთა შეფასებით და სტატისტიკური ანალიზით. შესწავლისა და
ემპირიული ანალიზის საშუალებით ჩვენ შეგვიძლია გავაანალიზოთ სხვადასხვა ქვეყნის AI-ზე
დამოკიდებულება, რაც პოლიტიკის შემქმნელებს, მკვლევარებს და დაინტერესებულ მხარეებს
საშუალებას მისცემს გააანალიზოს, შეაფასოს და გადაჭრას AI-ზე ორიენტირებულ ეკონომიკა-
სთან დაკავშირებული გამოწვევები და შესაძლებლობები.
საკვანძო სიტყვები: ხელოვნური ინტელექტი, ხელოვნურ ინტელექტზე დამოკიდებულების
ინდექსი, ეკონომიკური გავლენა, მულტიფაქტორული ანალიზი, პოლიტიკის შედეგები.
SCOPUS LINK:
https://www.scopus.com/record/display.uri?eid=2-s2.0-85186337240&origin=resultslist
SSRN LINK:
https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=4716709
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
14
THE DEFICIENCIES OF INDUSTRIAL EDUCATION
AND ITS CONTEMPORARY CHALLENGES
Guram Jolia
ABSTRACT
-
-
sizes that education is the key to addressing (even partially) these challenges.
-
-
-
Objective: -
Research Methods:-
Keywords:-
esis.
INTRODUCTION
st
-
-
15
`SCOPUS~-Si gamoqveynebuli statiebi (postprinti)
MAIN TEXT
-
-
inclinations.
There is no limit to human immorality... for from within, out of
the heart of men, proceed evil thoughts
-
The main reason for the immoral thoughts and harmful actions of humans is the deficiency in
education and ethical culture. Therefore, it can be argued that the improvement of human behav-
ior, even partially, is achievable primarily through education.
-
Education should cultivate a person to be a good-natured individual. However, even an educated
person may exhibit tendencies towards harmful actions and unethical behaviors.-
Immanuel Kant
We become human only through education
education is the exit of man from his self-imposed immaturity, which he himself
lacks. Immaturity is the inability to use one’s own judgment without the guidance of others
An uneducated individual cannot create a developed society!
-
-
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
16
bought, consumed, or transferred to another by force. Education is inherently a self-renewing
phenomenon. In addition, acquired knowledge is highly specific, as it evolves as “indestructible”
and permanently updates intellectual capital.
Education is an analyzed critical-cultural process of past events and experiences.
dilemma – the likelihood of well-acquainted knowledge/experience in
the future: 1) In the context of existence
absence of existence
in vain.
1
-
As a result, today’s present more significantly diverges from the past, and this divergence sys-
tematically increases. In other words, the current past tends to deviate more from the “yester-
day’s” past, and utilization becomes less frequent.
1.
2.
4C -
proach: Critical thinking, Communication, Collaboration, and Creativity
-
stance, Pythagorasknowl-
edge does not emerge solely in the present context but is rather constructed upon existing knowl-
edge, signifying that new knowledge is acquired through a synthesis with pre-existing wisdom.
Plato“...exists
somewhere, comes down, and every new piece of knowledge is born with it, and its extraction in
part brings us closer to it in our world
Pythagoras’s contemplation of knowledge is more closely aligned with the contem-
porary dynamics, as the present progressive society actively engages in the search, creation, and
utilization of new knowledge.
Through education, an individual secures for oneself essential freedom and becomes a fully
participating member of society.
-
-
17
`SCOPUS~-Si gamoqveynebuli statiebi (postprinti)
-
-
-
in society.
Question: What factors contribute to the current crisis in education?
1. The increasing volume of information
-
Educated individuals consistently consider knowledge insufficient, perceiving it as a perpetu-
al pursuit of knowledge. Recognizing that the main adversary of knowledge is not ignorance but
the illusion of knowledge, a qualified specialist in the informational society is someone who can
learn, can find and use innovations!
2. Discrepancies within the content of education
A. Information Overload Paradox
B. Information Possession Paradox
-
what is
necessary is already known by Google-
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
18
-
-
cal abilities.
Does the changing nature of knowledge accumulated in the cognition of individuals respond
to the demands of global society?
The current system of education, primarily an artifact of the industrial era-
-
The industrial education system, by its nature, is characterized by the teaching of old facts
and practices
-
Modern education, in comparison with theoretical approaches, is more practical, as it is closely
With the advancement of digital technologies, the traditional paradigm of education under-
goes changes-
Contemporary education is global, meaning it is free from national boundaries and constraints.
-
-
-
-
19
`SCOPUS~-Si gamoqveynebuli statiebi (postprinti)
-
-
-
1. Swift adaptation to the working environment
2.
3. Sectoral changes in employment -
increasingly challenging.
-
-
collaboration, creativity, diversity, and inclusivity.
CONCLUSION
1.
2. -
3.
crucial role.
4.
5.
6.
7. -
spond.
8.
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
9. -
REFERENCES:
1.
2.
3.
4. https://library.iliauni.edu.
5.
6.
7.
8.
9.
11.
12.
21
`SCOPUS~-Si gamoqveynebuli statiebi (postprinti)
ინდუსტრიული განათლების ხარვეზები და ინდუსტრიული განათლების ხარვეზები და
თანამედროვე გამოწვევებითანამედროვე გამოწვევები
გურამ ჯოლია
საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის პროფესორი
E-mail: g.jolia@gtu.ge
რეზიუმე
სტატიაში განხილულია ადამიანის ორმაგი ბუნება, როგორც ყველაზე ძლიერი და ყვე ლაზე
სუსტი არსება დედამიწაზე. ნაჩვენებია გონების ძალით თუ როგო შეძლეს მათ კაცობრიობის
განვითარება, თუმცა, იმავდროულად, შეინარჩუნეს ოდითგან თანდა ყო ლილი უზნეო და აგრესი-
ული უნარ-ჩვევები. ყოველივეს გამოსწორება კი (თუნდაც ნა წილობრივ), მხოლოდ განათლებით
მიიღწევა.
მოცემულია განათლების უნიკალური ბუნება, რომ იგი არც მემკვიდრეობით ან ყიდ ვით, ჩუქე-
ბით, მითვისებით და არც იძულებით სხვას არ გადაეცემა. განათლება თვითმო პოვებადი, თვით-
შეძენადი ფენომენია. ამასთან, შეძენილი განათლება (ცოდნა) მეტად სპე ციფიკური საქონელია,
რადგან ძალიან ”მალფუჭებადი” და პერმანენტულად განახ ლე ბადი ინტელექტუალური კაპიტა-
ლია.
ნაჩვენებია სასწავლო პროცესის თავისებურებები, დიდ მოაზროვნეთა (პითაგორას, პლა-
ტონის და სხვათა) შეხედულებები ცოდნის (განათლების) შესახებ. დახასიათებუ ლია განათლე-
ბის მსოფლიო კრიზისის მიზეზები და ფაქტორები, ასევე საგანმანათლებ ლო სისტემის ამოცა-
ნები და პარადოქსები.
განხილულია განათლების თანამედროვე მოთხოვნები, უწყვეტი განათლების სისტე მის გენე-
ზისი და დღევანდელობა, ინდუსტრიული საზოგადოების საგანმანათლებლო სის ტემის ხარვე-
ზები და ახალი გამოწვევები, ციფრული წიგნიერება (კომპეტენციები, უნარ-ჩვევები) და განათ-
ლების მოდერნიზაცია.
კვლევის მიზანი: ზოგადად, კაცობრიობის განვითარებაში განათლების როლისა და მნიშვნე-
ლობის წარმოჩენა, კონკრეტულად კი, ინდუსტრიული საზოგადოების საგანმა ნათლებლო სისტე-
მის ხარვეზების ჩვენება და განათლების მოდერნიზაციის აუცი ლებ ლობის დასაბუთება.
კვლევის მეთოდები: მეცნიერული აბსტრაქციის, ანალიზისა და სინთეზის, ინდუქ ცი ისა და დე-
დუქციის, ისტორიულ-ლოგიკური კვლევის მეთოდები.
საკვანძო სიტყვები: საინფორმაციო ტექნოლოგიები, პარადოქსი, კრიზისი, პილარი, ინ -
ტერნეტი, კომპეტენცია, ინოვაცია, გენეზისი.
SCOPUS LINK:
https://www.scopus.com/record/display.uri?eid=2-s2.0-85186314334&origin=resultslist&
sort=plf-f&src=s&sid=d4b3d8ff5e79ee5f55fc022970b909f3&sot=a&sdt=a&s=DOI%2810.1103
%2FPhysRevLett.132.102301%29&sl=35&sessionSearchId=d4b3d8ff5e79ee5f55fc022970b90
9f3&relpos=0
SSRN LINK:
https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=4742194
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
22
00000000000000000000000000000000
ekonomikuri Teoriis
Tanamedrove problemebi
ბიზნეს-პორტფელი და მისი ოპტიმიზაციის საჭიროება ბიზნეს-პორტფელი და მისი ოპტიმიზაციის საჭიროება
საერთაშორისო კონკურენციის პირობებშისაერთაშორისო კონკურენციის პირობებში
DOI:10.36962/ECS106/3-5/2024-22
ინგულ აბულაძე
მედიცინის მაგისტრი
E-mail: s_paliani@yahoo.com
რეზიუმე
დასმულია საკითხი ბიზნეს-პორტფელის მართვის შესწავლის აუცილებ ლობის შესახებ რო-
გორც ქვეყნებს შორის, ისე კომპანიებს შორის კონკურენციაში გასა მარჯვებლად და ბაზარზე
მოპოვებული ადგილის შესანარჩუნებლად. უპირველესად დახასიათებულია „სუსტი“ და „ძლი-
ერი“ ბიზნეს-პორტ ფელის მქონე ქვეყნები, აგრესიული და კონსერვატიული პორტფელები,
მოყვანილია მათი მაგალითები, საუბარია პორტფელის საკვანძო და უნიკალურ ფაქტორებზე და,
აგრეთვე, ამ მიმართულებით კომპანიების მენეჯერებისთვის მეცნიერების მიერ მიცემულ რჩე-
ვებზე. აღნიშნულია, რომ, მართალია საკვანძო და უნიკალური კომპეტენციები განაპირობებენ
კომპანიების წარმატებას ბაზარზე, მაგრამ მათი უნივერსალური ჩამონათ ვალი არ არსებობს
და სიტუაციის მიხედვითაც იცვლებიან. კომპანიის გენერალურ მენე ჯერს უნდა შეეძლოს კონ-
კრეტულ სიტუაციაში უნიკალურ კომპეტენციაზე ფოკუ სირება და ბიზნეს-პორტფელის დაკომ-
პლექტებაშიც და ოპტიმიზაციაშიც მასზე დაყრდნობა.
წარმოდგენილი და აღწერილია ბოსტონის საკონსულტაციო ჯგუფის მიერ შემოთავაზებული
ბიზნეს-პორტფელის მართვის BCG-მატრიცა, რომელიც გამოადგება ქართულ კომპანიებს.
საკვანძო სიტყვები: ბიზნეს-პორტფელი; პორტფელის დაკომპლექტება; პორტფელის ოპტიმი-
ზაცია; პორტფელის მართვის მატრიცა.
შესავალი
ეკონომიკის გლობალიზაციამ კომპანიებს შორის კონკურენცია გაამწვავა. ალბათ არ არსე-
ბობს საწარმო, მცირე და მიკროსაწარმოების გარდა, რომელიც ამ მსოფლიო კონკურენციაში არ
იყოს ჩაბმული და თუ ჯერ კიდევ არ არის ჩაბმული, არ ფიქრობდეს მასში ჩართვას. მეტიც, არათუ
კომპანიები, არამედ, ქვეყნებიც ამ „ზოგად საკაცობრიო“ კონკურენციაში არიან ჩაბმულნი და
ცდილობენ იმუშაონ შედარებითი უპირატესობის თეორიის პრინციპით, ანუ აწარმოონ ის პრო-
დუქცია, რომლის წარმოება სხვა ქვეყნებთან შედარებით ნაკლები უჯდებათ და მისით ივაჭრონ.
შემუშავებულია შედარებითი უპირატესობის საანგარიშო ალგორითმიც.
რადგან საქართველომ სულ რაღაც 30 წელია რაც დაიწყო საბაზრო ეკონომიკაზე გადასვლა,
ვერ ვიტყვით, რომ ეს საკითხი საქართველოს კომპანიებს, თვით მსხვილ საწარმოებსაც კი, მაღალ
დონეზე აქვთ გაცნობიერებული, და, ამიტომ გადავწყვიტეთ ეს სტატია ამ საკითხს მივუძღვნათ.
ძირითადი ტექსტი
უპირველესად დავსვათ ასეთი კითხვა: რას ეწოდება ბიზნეს-პორტფელი? რადგან პორტფელი
(„Portfelio“) გარკვეული ელემენტების ერთობლიობაა, ცხადია, ბიზნეს-პორტფელი სხვადასხვა
სახის ბიზნესების (ბიზნეს იდეები, ბიზნეს-პროექტები და ა. შ.) ერთობლიობად უნდა ჩავთვალოთ.
მონოპროფილურ კომპანიებს ბიზნეს-პორტფელი ფაქტიურად არა აქვთ, რადგან ისინი ერთი სა-
ხის ბიზნესს ახორ ციელებენ. ბიზნეს-პორტფელი აქვთ დივერსიფიცირებულ მსხვილ კომპანიებს.
23
ekonomikuri Teoriis Tanamedrove problemebi
ისინი სხვადასხვა დარგში საქმიანობენ და თავის დაქვემდებარებაში ამ სფეროებში შვილო ბილი
კომპანიებიც აქვთ გახსნილი.
ბიზნეს-პორტფელი ქვეყნის ფორმატშიც შეიძლება იქნეს განხილული. იგი ნების მიერ ქვეყა-
ნას გააჩნია, თუმცა, ზოგიერთი ქვეყნის ბიზნეს-პორტფელი მწირია (ავღანეთი, მონღოლეთი და
სხვა), ზოგიერთის კი - პირსავსე (აშშ, გერმანია, საფრანგეთი და სხვები).
ტერმინ „პორტფელის“ გამოყენება საქართველოში ეკონომიკაზე გადასვლას დაუ კავ შირდა.
საბჭოთა პერიოდში მის მაგვრად გამოიყენებოდა სიტყვათა წყობა „ეკონო მიკის დარგობრივი
შედგენილობა“. მაშინ საქართველოს „ეკონომიკური პორტფელი“ უფრო მრავალფეროვანი იყო.
„საბაზრო ეკონომიკაზე“ გადასვლის შემდეგ აღნიშნული პორტფელიდან ამოღებული იქნა შავი
მეტალურგია, აბრეშუმის მრეწველობა და ზოგიერთი სხვაც. ჩაითვალა, რომ ეს დარგები საქა-
რთველოსთვის არამომგებიანი იყვნენ. ამ პროცესს საბაზრო ეკონომიკის ენაზე ბიზნეს-პორტფე-
ლის ოპტიმიზაცია ეწოდება. პარალელურად დაიწყო სააქციო საზოგადოებებად გარდაქმნილი
საბჭოური ერთპროფი ლიანი ფაბრიკა-ქარხნების დივერსიფიცირება სხვადასხვა სფეროებში. ეს
პროცესი დღესაც გრძელდება. შედეგად მივიღეთ კომპანიები, რომლებსაც ერთდროულად აქვთ
რამდენიმე სახის საქმიანობა, ანუ რამდენიმე ბიზნესი (მაგალითად, შპს „ე. ლოჯისტიკი“, გ. ბ. „კო-
ნსალტინგი“ და სხვები). ცხადია, არსებობენ ერთპროფილიანი კომპანიებიც. ისინი ძირითადად,
მცირე და საშუალო საწარმოები არიან, მაგრამ, მოცემულ სტატიაში მათზე არ გვექნება საუბარი.
ბიზნეს-პორტფელის დაკომპლექტების ძირითადი ამოცანა იმაში მდგომარეობს, რომ მასში
თავმოყრილმა ბიზნესებმა უზრუნველყონ პორტფელის მფლობელის მიზანი. ყველა შემთხვევაში
ეს მიზანი სტრატეგიულიც არის და ფინანსურიც, სტრატეგიული მიზანი არსებულ ბაზრებზე წი-
ლის გაფართოებაში ანდა ახალ ბაზრებზე გასვლაში გამოიხატება, ფინანსური კი - მეტი შემოსა-
ვლის მიღებაში.
ცნობილია ბიზნეს-პორტფელის ორი სახე: კონსერვატიული და აგრესიული ბიზნეს-პორტფე-
ლები. კონსერვატიული ბიზნეს-პორტფელი მოიცავს ისეთ ბიზნესებს, რომელთა პროდუქცია და
მომსახურება მოთხოვნადია ყველა სიტუაციაში, უკიდურესი სიღარიბის დროსაც კი. მას მართა-
ლია მოაქვს მცირე მოგება, მაგრამ გაკოტრების რისკს არ უქმნის კომპანიას. ასეთია სამკურნა-
ლწამლო საშუალებებით ვაჭრობა (სააფთიაქო ქსელი), სასურსათო საქონლით ვაჭრობა (მარკე-
ტების ქსელი) და სხვა.
აგრესიული ბიზნეს-პორტფელი დაკომპლექტებულია ბიზნესის ახალი სახეებით, რომელთა
პროდუქცია (ან მომსახურება) უცნობია მომხმარებლებისთვის და დიდი მოგების მიღების ბედი
„სასწორზე“ დევს. ამის მაგალითებად დავასახელებთ კომპანია „Uber“-ს ტაქსების მომსახურე-
ბის ბიზნესში, რომელიც ამ სიახლით მილიარდელი გახდა (დღეს მისი კაპიტალიზაცია 160 მლრდ
დოლარია) და კომპანია „WeWorR“-ს სამუშაო სივრცეების ბიზნესში, რომლის თავდაპირველი 47
მლრდ ღირებულება დღეს 10 მლნ დოლარამდეა დაცემული [The Advaced... 2017]. როცა ჩვენ ამ
ორ ბიზნეს-პორტფელს ერთ მანეთს ვადარებთ, საქართველოს კომპანიებს ვურჩევთ იმუშაონ არა
აგრესიული პორტფე ლებით, არამედ, კონსერვატიული პორტფელებით, რადგან, პორტფელური
მართვის დიდი გამოცდილება მათ არა აქვთ.
როგორც უკვე აღვნიშნეთ, ბიზნეს-პორტფელის დაკომპლექტების ამოცანა ბაზრის დიდი წი-
ლის დაუფლებასა და დიდი მოგების მიღებაში მდგომარეობს. ეს ხდება კონკუ რენციაში კომპა-
ნიის გამარჯვებით. კონკურენციაში გასამარჯვებლად დიდი მნიშვნელობა აქვს წარმატების
საკვანძო ფაქტორების ამოქმედებას. კომპანიის საქმიანობაზე მრავალი ფაქტორი მოქმედებს.
მათ რიცხვშია: ახალი ტექნოლოგიის დანერგვა, პროდუქციის მაღალი ხარისხი, მაღალი კვალი-
ფიკაციის შრომითი პერსონალი, შედარებით მცირე დანა ხარჯები, რეკლამა, რეპუტაცია, სიმძლა-
ვრეები, ბაზარზე პროდუქტის პოზიციონირება, პროდუქტის დიზაინი და მრავალი სხვა. ცხადია,
ყველა ისინი ერთდროულად საკვანძო ფაქტორებად არ ითვლებიან, მაგრამ კომპანიაში დგება
მომენტები, როდესაც რომელიმე მათგანის მნიშვნელობა მაღლდება, და, ამიტომ ის საკვანძო
ფაქტორი ხდება. კონკუ რენტულ ბრძოლაში წარმატება სწორედ იმაზეა დამოკიდებული, თუ
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
24
რამდენად შეძლო კომპანიის გენერალურმა მენეჯერმა მოცემულ კონკრეტულ სიტუაციაში წარ-
მატების მომტან საკვანძო ფაქტორზე ყურადების გამახვილება და მისი შესაძლებლობების ამუ-
შავება.
საკვანძო კომპეტენციებში არჩევენ უნიკალურ კომპეტენციას [ტომპსონი, სტრიკ ლენდი.
2010. გვ. 9]. განსხვავება უნიკალურ და საკვანძო კომპეტენციებს შორის ის არის, რომ მეორეს
ევალება უზრუნველყოს კონკურენტულ ბრძოლაში კომპანიის გამარჯვების უზრუნველყოფა,
ხოლო პირველს, ანუ უნიკალურ კომპენსაციას, ამ გამარჯვების განმტ კიცება-გამაგრება ხანგრ-
ძლივი პერიოდის მანძილზე.
საქართველოს ჯანდაცვის დღევანდელ მდგომარეობაში, როდესაც სახეზეა მთელ რიგ ავად-
მყოფობათა ზრდა, სიკვდილიანობის მატება, ექიმების მიერ დაშვებული შეც დომები, ე. წ. „პროფე-
სიულ შემთხვევათა“ სიმრავლე, და, ამ ვითარებაში ჩამოყალიბდა პირდაპირი შედეგი-საქართვე-
ლოს კლინიკებში მკურნალობით პაციენტების უკმაყოფილების ზრდა და ამ მიზნით თურქეთის
კლინიკებში გადანაცვლება, ცხადია, მათ აკლიათ ის უნიკალური კომპეტენცია, რომელსაც ეწო-
დება ექიმ-ექთანთა კორპუსის (ექიმ-ექთანთა გუნდები) პროფესიონალიზმი. დღევანდელ სამყა-
როში, ჯანდაცვაშიც და სხვა სფეროებშიც უმთავ რესი აქტივი ადამიანია. თუ წინა ტექნოლოგიურ
წყობაში, - წერს მეცნიერი გ. ჯოლია, მოქმედებდა ასეთი ჯაჭვი - „მეცნიერი - ინჟინერი - მუშა - მო-
მხმარებლები“, დღეს ეს ჯაჭვი ასეთია: „მაღალკვალიფიციური სპეციალისტი - მომხმარებელი“
[გ. ჯოლია. 2021. გვ. 77].
მეცნიერები საკვანძო და უნიკალურ ფაქტორებს კომპანიის რესურსულ შესაძ ლებ ლობებთან
ერთად კომპანიის ბიზნეს-პორტფელის მყარი კონკურენტუნარიანობის საფუძვლად თვლიან.
განსაკუთრებით ეს ეხება დასაქმებულთა მაღალპროფესიო ნალიზმს. მაღალგანვითარებული
ქვეყნების კომპანიები - „Nike“, „General Electric“, „Amason.com“ და სხვები, ამ უკანასკნელ ათწლე-
ულებში ინტენსიურად ესწრაფვიან, რათა შტატები დააკომპლექტონ მხოლოდ ნიჭიერი ახალგაზ-
რდებით. ამას ისინი იმიტომ აკეთებენ, რომ იციან ნიჭიერ ახალგაზრდებში უნიკალური კომპეტენ-
ციების შექმნის პოტენციალი. ასეთი ადამიანებით დაკომპლექტებულ კომპანიებს ინოვაციური
სიახლების მისაგნებად აღარ სჭირდებათ მეცნიერები, მათ საქმეს ეს ნიჭიერი თანამშრომლები
აკეთებენ. ისინი ისეთ სიახლეებს აგნებენ „რომელთა ადვვილად გამეორება ან იმიტირება კონკუ-
რენტებს არ შეუძლიათ“ [დევიდი&დევიდი. 2017. გვ. 213].
ამავე მიზანს ემსახურება კომპანიის მართვის ორგანიზაციული სტრუქტურის რეინ ჟირინგი,
ანუ ბიზნეს-პროცესების რეორგანიზაცია. მეცნიერებმა მას „ბიზნეს-პროცე სების კონცეფცია“
უწოდეს [Hammer, Champy. 1993]. ეს კონცეფცია ფაქტიურად არის ბიზნეს-პორტფელის გადა-
ხალისება. მისი შინაარსი იმაშია, რომ კომპანიის მართვის სხვადასხვა განყოფილებებში აირ-
ჩევა სტრატეგიულად მნიშვნელოვანი პროცესები და მათ სამართავად შეიქმნება ერთი ცალკე
გუნდი. ამის მაგალითია აშშ-ში (კერძოდ, ქ. ფორტ-მაიერში) სასწრაფო დახმარების საავადმყო-
ფოში დიაგნოზის შესაბამისად დაკომპ ლექ ტებული ექიმ-ექთანთა გუნდი, რომელიც პაციენტებს
ადგილზე უტარებს კომპ ლექსურ მკურნალობას და მათ აღარ სჭირდებათ საავადმყოფოს ერთი
განყოფი ლებიდან მეორეში გადასვლა გამოკვლევების ჩასატარებლად [Hall. Rsental. 1993. p. 119].
ყველა კომპანიას, სამედიცინო პროფილის იქნება იგი თუ სხვა პროფილის, საკვანძო და უნიკა-
ლური კომპეტენციების შექმნა-განვითარების ათასი არჩევანი აქვს. ამ საქმეში არ არსებობს უნი-
ვერსალური მიდგომა და, არც უნივერსალური რჩევა. ყველაფერი დამო კიდებულია კომპანიაში
შექმნილ ვითარებაზე და კომპანიის კულტურაზე. ამის მიუხე დავად, პორტფელის სამართავად
მეცნიერი პორტნი [პორტნი. 2016. გვ. 201] შემდეგ რჩევებს აძლევს კომპანიის მენეჯერებს:
lხშირად დასვით კითხვა - რატომ?
lშეაფასეთ სიტუაცია.
lიყავით წინდახედულნი.
lიყავით ოპტიმისტი.
lიფიქრეთ პორტფელის დეტალებზე.
25
ekonomikuri Teoriis Tanamedrove problemebi
lთქვით ის, რასაც ფიქრობთ.
lსხვა ადამიანები მიიღეთ თანამოაზრეებად.
lდააფასეთ კარგად შესრულებული სამუშაო.
lდააფასეთ სხვების ძლიერი მხარეები.
lიყავით ლიდერი.
როგორც თავდაპირველად აღვნიშნეთ, დროთა განმავლობაში სიტუაციის შეცვლის კვალო-
ბაზე გადახალისება ანუ ოპტიმიზაცია სჭირდება კომპანიის ბიზნეს-პორტფელს. ოპტიმიზაცია
უნდა განხორციელდეს კომპანიის მიერ არჩეული კონკრეტული დარგის ზრდის ტემპით და ბაზა-
რზე დაკავებული წილით ასე უნდა შეფასდეს კომპანიის ბიზნეს-პორტფელში ჩართული თითო-
ეული საქმიანობა. ამ სამუშაოს ჩასატარებლად ბოსტონის საკონსულტაციო ჯგუფი კომპანიას
სთავაზობს BCG-მატრიცას [Boston Consulting Group], რომელიც შემდეგნაირად გამოისახება (იხ.
ნახაზი 1) [ტომპსონი, სტრიკლენდი. 2010].
ნახაზი 1. ბოსტონის საკონსულტაციო ჯგუფის BCG მატრიცა
წარმოდგენილი მატრიცის ამ კვადრატებში კომპანიის მიერ შერჩეული საქმია ნობები (და-
რგები, ქვედარგები) მოხვდებიან. „ვარსკვლავების“ კვადრატში ადგილს დაიმკვიდ რებენ ზრდის
დიდი პერსპექტივის და ბაზარზე მაღალი ხვედრითი წილის მქონე საქმიანობები. „მეწველი ძრო-
ხების“ კვადრატში მოხვდებიან ის საქმიანობები, რომელთაც ზრდის დიდი პერსპექტივა აღარ
აქვთ შესაძლებლობების ამოწურვის გამო, მაგრამ ბაზარზე ჯერ-ჯერობით მაღალი წილით
იმდენი შემოსავალი აქვთ, რომ შეუძლიათ კომ პანიის ის საქმიანობები დააფინანსონ, რომლებსაც
ეს სჭირდებათ. ასეთია მაგალითად, „კითხვის ნიშნებში“ მოხვდრილი საქმიანობები. მათ ზრდის
მაღალი პერსპექტივა აქვთ, მაგრამ დაფინანსება სჭირდება რომ განვითარდნენ და „ვარსკვლა-
ვებად“ იქცნენ. რაც შეეხება „ძაღლებს“, ამ კვადრატში ხვედებიან როგორც ზრდის ტემპით, ისე
ბაზრის წილით უიმედო საქმიანობები.
ბუნებრივია კომპანიის დაფუძნების პირველ წელს მის პორტფელში შემავალი ყველა საქმია-
ნობა, ანუ ყველა სახის ბიზნესი „კითხვის ნიშნების“ კვადრატში იქნებიან. სულ მცირე ერთი-ორი
6
როგორც თავდაპირველად აღვნიშნეთ, დროთა განმავლობაში სიტუაციის შეცვლის
კვალობაზე გადახალისება ანუ ოპტიმიზაცია სჭირდება კომპანიის ბიზნეს-პორტფელს.
ოპტიმიზაცია უნდა განხორციელდეს კომპანიის მიერ არჩეული კონკრეტული დარგის
ზრდის ტემპით და ბაზარზე დაკავებული წილით ასე უნდა შეფასდეს კომპანიის
ბიზნეს-პორტფელში ჩართული თითოეული საქმიანობა. ამ სამუშაოს ჩასატარებლად
ბოსტონის საკონსულტაციო ჯგუფი კომპანიას სთავაზობს BCG-მატრიცას [Boston
Consulting Group], რომელიც შემდეგნაირად გამოისახება (იხ. ნახაზი 1) [ტომპსონი,
სტრიკლენდი. 2010].
ნნაახხააზზიი 11.. ბბოოსსტტოონნიისს სსააკკოონნსსუულლტტააცციიოო ჯჯგგუუფფიისს BBCCGG მმაატტრრიიცცაა
წარმოდგენილი მატრიცის ამ კვადრატებში კომპანიის მიერ შერჩეული საქმიანობები
(დარგები, ქვედარგები) მოხვდებიან. „ვარსკვლავების“ კვადრატში ადგილს დაიმკვიდ-
რებენ ზრდის დიდი პერსპექტივის და ბაზარზე მაღალი ხვედრითი წილის მქონე
საქმიანობები. „მეწველი ძროხების“ კვადრატში მოხვდებიან ის საქმიანობები,
რომელთაც ზრდის დიდი პერსპექტივა აღარ აქვთ შესაძლებლობების ამოწურვის გამო,
მაგრამ ბაზარზე ჯერ-ჯერობით მაღალი წილით იმდენი შემოსავალი აქვთ, რომ
შეუძლიათ კომპანიის ის საქმიანობები დააფინანსონ, რომლებსაც ეს სჭირდებათ.
ასეთია მაგალითად, „კითხვის ნიშნებში“ მოხვდრილი საქმიანობები. მათ ზრდის
მაღალი პერსპექტივა აქვთ, მაგრამ დაფინანსება სჭირდება რომ განვითარდნენ და
?
დარგის ზრდის ტემპი
მაღალი(>10%)
დაბალი(<10%)
ბაზრის წილი
დაბალი (<1%)
მაღალი (>1%)
„ვარსკვლავები“
„კითხვის ნიშნები“
(პრობლემური
ბავშვები)
„მეწველი
ძროხ
ე
ბი“
„ძაღლები“
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
26
წელი უნდა გავიდეს, რომ კომპანიის გენერალურმა მენეჯერმა ბიზნესებს თავის ადგილი მიუ-
ჩინოს BCG-მატრიცის კვადრატებში. თუ უფრო ობიექ ტურნი ვიქნებით, უნდა აღვნიშნოთ, რომ
ერთი-ორი წელი არ არის საკმარისი დრო ბიზნეს-პორტფელში „ჩადებული“ საქმიანობების შესა-
ფასებლად და პორტფელისთვის „სუსტი“ ან „ძლიერი“ სტატუსის მისანიჭებლად. ამას ალბათ, 5
წელი მაინც დასჭირდება. ამ დროის გასვლის შემდეგ, კომპანიის გენერალურმა მენეჯერმა ზე-
მოთ დასახელებული ორი მაჩვენებლით - ზრდის ტემპი და ბაზრის წილი - მკაცრად უნდა შეა-
ფასოს თითო ეული ბიზნესის მდგომარეობა, მისცეს მათ მატრიცაში დამსახურებული ადგილები,
„ძაღლების“ კვადრატში მოხვედრილი ბიზ ნესი საერთოდ ამოიღოს პორტფელიდან, მის ნაცვლად
კი წამოიწყოს რომელიმე სხვა სახის ბიზნესი, რომლის თავდაპირველი ადგილი პორტფელში
იქნება „კითხვის ნიშნების“ კვადრატში.
ზოგადად, ბიზნეს-პორტფელში მოხვედრილი ბიზნესები (საქმიანობები) დროთა განმავლო-
ბაში BCG-მატრიცაში ასე მოძრაობენ. „კითხვის ნიშნების“ კვადრატიდან სათა ნადო დაფინანსე-
ბის შემთხვევაში ისინი გადადიან „ვარსკვლავებში“, „ვარსკვლავებიდან“ თავიანთი პროდუქციით
(თუ მომსახურებით) ბაზრის გაჯერების დასაწყისში გადადიან „მეწველ ძროხებში“, „მეწველ ძრო-
ხებში“ მოხვედრილი საქმიანობები კი ბაზრის გაჯე რების დამთავრებისას (ანუ დაცემის ეტაპზე)
გადადიან „ძაღლებში“. „ძაღლებში“ მოხ ვედრილ ბიზნესს არანაირი ზრდის პერსპექტივა აღარ
აქვს და იგი უნდა ამოვარდეს პორტფელიდან.
ბიზნეს-პორტფელიდან ამა თუ იმ ბიზნესის ამოღების, ანდა პორტფელში ახალი ბიზნესის და-
მატების გადაწყვეტილების მიღებისას, კომპანიის გენერალურმა მენეჯერმა უნდა გაითვალისწი-
ნოს შემდეგი:
1. „კითხვის ნიშნების“ კვადრატში მოხვედრილ ბიზნესებს ზრდის მაღალი პოტენ ციალი გაა-
ჩნიათ, თუ ისინი დაფინანსდებიან სათანადოდ. მენეჯერი უნდა დაფიქრდეს - ექნება კომპანიას
მათი დაფინანსების საშუალება?
2. თუ კომპანია საჭირო დიდ ინვესტიციებს გამოძებნის და „კითხვის ნიშნების“ კვადრატში
მოქცეულ ბიზნესის დაფინანსებას გადაწყვეტს, მან წინასწარ უნდა იანგა რიშოს ამ ინვესტიციე-
ბის ეფექტიანობა, რადგან ინვესტიციები მხოლოდ გრძელვადიან პერიოდში მოგვცემენ შედეგს.
უნდა გამოანგარიშდეს ამ შედეგის დღევანდელი ღირე ბულება, და, შეუდარდეს საინვესტიციო
დანა ხარჯებს. ცხადია, შედეგი უნდა აღემატე ბოდეს მას. სხვა შემთხვევაში „კითხვის ნიშ ნებში“
მოხვედრილი ბიზნესების დაფინან სებას აზრი არა აქვს.
3. ბიზნეს-პორტფელის გაფართოების ან შემცირების გადაწყვეტილების მიღება უნდა დაეყრ-
დნოს მხოლოდ რელევანტურ ინფორმაციას, რომელიც მეტად ხშირად „შელა მაზებულია“. ამიტომ
კომპანიის გენერალურმა მენეჯერმა თავის გუნდთან ერთად კრიტიკულად უნდა გადაამოწმოს
იგი, რადგან ამ ინფორმაციაზე მიღებული გადაწყვე ტილება განსაზღვრავს კომპანიის მომავალს.
მართალია ბიზნეს-პორტფელების დაკომპლექტების ბოსტონის საკონსულტაციო ჯგუფის მა-
ტრიცა გაკრიტიკებულია მეცნიერ დევიდის მიერ, რადგან მასში არ არის ასახული ზრდის საშუ-
ალო ტემპის მქონე ბიზნესსაქმიანობები [David. 2010], მაგრამ, რადგან, საქართველოს კომპანი-
ები ახალი გადასული არიან საბაზრო ეკონომიკაზე და პორტფელურ მართვის და პორტფელური
ეკონომიკის შესწავლასაც ეხლა იწყებენ, ჩვენ ამ სტატიას ამით დავამთავრებთ და მომავალში
ბიზნეს-პორტფელის დაკომპ ლექტების სხვა ფორმებსაც სხვა სტატიაში განვიხილავთ.
დასკვნა
კარგი საშედეგო მაჩვენებლების მისაღწევად კომპანიები გამსხვილებას ესწრაფვიან. ეს მი-
იღწევა დივერსიფიკაციით, ანუ საკუთარ „ბიზნეს-პორტფელში“ სხვა დასხვა სახის ბიზნესების
(საქმიანობების) თავმოყრით. ასეთი მისწრაფების არსი იმაშია, რომ თუ მოკლევადიან პერიოდში
რომელიმე ერთი ბიზნესი ხარჯთეფექტური არ იქნება, იგი დაფინანსდება მეორე (მესამე, მეოთხე
და ა. შ.) ბიზნესის შემოსავლებით, რომელიც მისგან განსხვავებით მოკლე დროშიც ეფექტური
იქნება და ა. შ.
27
ekonomikuri Teoriis Tanamedrove problemebi
როგორც კომპანიების, ისე ქვეყნის დონეზეც ბიზნეს-პორტფელების ეფექტური დაკომ-
პლექტების და ოპტიმიზაციის საბოლოო მიზანი არის კონკურენციაში გამარჯვება და სტაბი-
ლური ეკონომიკური მდგომარეობის შენარჩუნება. ამის უზრუნველსაყოფად, როგორც მაკრო,
ისე მიკროდონის ხელმძღვანელობამ უნდა იცოდეს ბიზნეს-პორტ ფელების მართვა.
გამოყენებული ლიტერატურა:
1. დევიდი ფ., დევიდი დ. სტრატეგიული მენეჯმენტი (თარგმანი ინგლის.). თბ., 2017.
2. პორტნი ს. როექტის მართვა (თარგმანი ინგლის.). თბ., 2016.
3. ტომპსონი ა., სტრიკლენდი ა. სტრატეგიული მართვა. 2010
4. Maurice Kendall The advanced Theory of Statistic 2012.
5. Hammer M., Champy J. Reengenecation. Now-York. 1993.
6. Hall G., osenmal J. How to Make Reengineering Really Work. Harvard Bussines Review. December. 1993.
7. David F. Strategic Management. Twelfth Edition. New-York – 110001. 2010.
REFERENCES:
1. David F., David D. Strategic management (English translation). Tb., 2017.
2. Portney S. Project management (English translation). Tb., 2016.
3. Thompson A., Strickland A. strategic management. 2010 The advanced Theory of Statistic-
4. Maurice Kendall. The advanced Theory of Statistic-2012.
5.Hammer M., Champy J. Reengenecation. Now-York. 1993
6.Hall G., osenmal J. How to Make Reengineering Really Work. Harvard Bussines Review. December. 1993
7. David F. Strategic Management. Twelfth Edition. New-York – 110001. 2010.
BUSINESS PORTFOLIO AND THE NEED FOR ITS OPTIMIZATION
IN THE CONDITIONS OF INTERNATIONAL COMPETITION
Ingul Abuladze
RESUME
In the article - “Business portfolio and the need for its optimization in the conditions of inter-
national competition” – there is discussed -
-
Keywords: -
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
28
ხელოვნური ინტელექტის პრაქტიკული გამოყენების ხელოვნური ინტელექტის პრაქტიკული გამოყენების
შესაძლებლობები მარკეტინგულ პროცესებშიშესაძლებლობები მარკეტინგულ პროცესებში
DOI:10.36962/ECS106/3-5/2024-28
ვლადიმერ ციმაკურიძე
სტუ დოქტორანტი
E-mail: ladotsima@gmail.com
რეზიუმე
განხილულია ხელოვნური ინტელექტის (Artificial Intelligence) პრაქტიკული გამოყენების შესაძ-
ლებლობები მარკეტინგულ პროცესებში. ცალსახაა, რომ მარკეტინგი განვითარების ახალ ერაში
შევიდა (მარკეტინგული კონტროლი) და დღითიდღე თვალსაჩინო ხდება რა მასშტაბის ცვლილე-
ბები მოაქვს ციფრულ ტრანსფორმაციას მარკეტინგის დარგში, სიახლეების, გამოწვევების და
ცვლილებების კუთხით. ვერავინ იტყვის გადაჭრით, საბოლოო ჯამში, ჩანაცვლდება თუ არა ადა-
მიანური შემოქმედებითობა ხელოვნური ინტელექტის რესურსით, მითუმეტეს, რომ ხელოვნურ
ინტელექტს, ქონთენთის გენერაციის კუთხით, დღეს უკვე აქტიურად იყენებს ბევრი წამყვანი
კომპანია. მაგალითისათვის ნიშანდობლივია, რომ სულ ახლახანს, ფაქტიურად ჩვენს თვალწინ,
2023 წლის 14 მარტს კომპანია OPENAI-მ დააანონსა მე-4 თაობის GPT4 (Generative Pre-trained
Transformer 4 - გენერაციული წინასწარ მომზადებული ტრანსფორმერი 4) ხელოვნური ინტე-
ლექტის ქსელში გაშვება და როგორც თავად ამ ტექნოლოგიის შემქმნელი კომპანია აცხადებს:
„GPT-4-ის უახლესი ვერსია 50-ჯერ უფრო ჭკვიანია, ვიდრე მისი წინამორბედი. GPT-4 ხელოვნური
ინტელექტი სწრაფად გახდება რეკლამის მომავალი.“ რეკლამის განმთავსებლები უკვე აქტიუ-
რად იყენებენ ხელოვნურ ინტელექტს აუდიტორიის იდენტიფიკაციისა და სეგმენტაციისთვის,
კრეატიული სარეკლამო ქონთენთის შესაქმნელად, რეკლამის ეფექტურობის შესამოწმებლად,
რეკლამის შესრულების ხარისხის, შინაარსობრივი დეტალების საკორექციოდ, გასაუმჯობესებ-
ლად, ასევე დროისა და ხარჯების ოპტიმიზაციისთვის - რაც უმნიშვნელოვანესია თანამედროვე
მარკეტინგში და მის პროცესებში. ხელოვნური ინტელექტი სარეკლამო კომუნიკაციას განახო-
რციელებს ავტომატურად დამუშავებული ანალიზის საფუძველზე, რეალურ დროში, ნებისმიერი
მასშტაბით. იგი ავტომატურად შექმნის რეკლამებს, განსაზღვრავს მისი ბრენდისთვის საჭირო
სამიზნე ჯგუფებს და განახორციელებს რეკლამის ტესტირებას შერჩეულ აუდიტორიებზე, მიღე-
ბული უკუკავშირების ფონზე კი უნივერსალურობამდე გააუმჯობესებს და გააძლიერებს რეკლა-
მის ეფექტურობას, შეღწევადობას და სამიზნე აუდიტორიაზე რეკლამის გავლენას!
საკვანძო სიტყვები:
ხელოვნური ინტელექტი, ქონთენთ მარკეტინგი, გენერაციული წინასწარ მომზადებული ტრა-
ნსფორმერი, გუგლის მარკეტინგული პლატფორმა;
შესავალი
ხელოვნური ინტელექტის განვითარების ტენდენციები, ერთ-ერთი ყველაზე განხილვადი
თემაა დღეს მსოფლიოში. როგორც ამერიკული გამოცემა Financial Times იუწყება, მსოფლიოში
ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი და პოპულარული ხელოვნური ინტელექტის, ChatGPT-ის შემქმნელი
კომპანიის, OpenAI-ის აღმასრულებელმა დირექტორმა სემ ალტმანმა ხელოვნური ინტელექტის
რეგულირების საკითხი უკვე თავადვე წამოაყენა. გთავაზობთ ამონარიდს Financial Times-ში გა-
მოქვეყნებული სტატიიდან: „კომპანია OpenAI-ის აღმასრულებელმა დირექტორმა სემ ალტმანმა
29
ekonomikuri Teoriis Tanamedrove problemebi
ხელოვნური ინტელექტის რეგულირების საკითხი წამოაყენა. ალტმანის თქმით, ეს პროცესი მალე
უნდა დაიძრას - სანამ გვიანი არ არის. ალტმანმა სენატის ქვეკომიტეტს მიმართა, რომ მარეგული-
რებლებმა სასწრაფოდ შექმნან „სახელმძღვანელოები იმის შესახებ, თუ რა არის მოსალოდნელი“.
ალტმანი 2024 წლის აშშ-ის საპრეზიდენტო არჩევნებსაც შეეხო და აღნიშნა, რომ საფრთხეები
ამ მხრივაც არსებობს. მისი თქმით, ხელოვნურმა ინტელექტმა შეიძლება აშშ-ს საპრეზიდენტო
არჩევნების შედეგები წინასწარ განსაზღროს და საზოგადოებრივ აზრზე უმძლავრესი გავლენა
მოახდინოს. ალტმანის განმარტებით „ხელოვნურ ინტელექტს მანიპულირების, დარწმუნების,
ერთგვარი ინტერაქტიული დეზინფორმაციის გავრცელების საშუალება აქვს. თუ ეს ტექნოლო-
გია არასწორად განვითარდა, ის შეიძლება ძალიან საშიში იყოს. ამიტომ, ჩვენ გვინდა ვიმუშაოთ
მთავრობასთან ერთად, რადგან ეს ასე არ მოხდეს“, — დასძინა ალტმანმა. ალტმანი მარტო არ
არის. ბოლო დროს უკვე ბევრი აღნიშნავს, რომ ხელოვნური ინტელექტის რეგულირება საჭიროა.
2023 წლის დასაწყისში, იგივე თქვა ილონ მასკმაც. ხელოვნური ინტელექტის საფრთხეზე თავად
„ხელოვნური ინტელექტის ნათლიად“ წოდებულმა ჯოფრი ჰინტონმაც ისაუბრა.“ - აქვეყნებს
Financial Times.
ხელოვნური ინტელექტისა და ზოგადად ტექნოლოგიების გლობალური განვითარების ტე-
ნდენციების ფონზე, რაც დღითიდღე უფრო საინტერესოს ხდის მსოფლიო ტექნოლოგიურ მიღწე-
ვებს, შესაძლებლობებს და გამოწვევებს, შეგვიძლია ვივარაუდოთ, რომ მოვიდა დრო, კაცობრი-
ობა, ლოგიკური და თანმიმდევრული აზროვნების უნარის ფლობის პარალელურად, ინტუიციური
აზროვნების უნარებისა და შესაძლებლობების განვითარებაზე დაფიქრდეს, რაც შესაძლოა
ერთადერთ შესაძლებლობად იქცეს კიბერ-ტექნოლოგიებზე კაცობრიობის უპირატესობის შესა-
ნარჩუნებლად, რადგან დღეისათვის, მინიმუმ რაც ეჭვგარეშე ვიცით, ხელოვნური ინტელექტი ვე-
რასოდეს გასცდება ინფორმაციაზე დაყრდნობით ლოგიკური და თანმიმდევრული დასკვნებისა
და ანალიზის ჩარჩოებს.
ყოველივე ზემოთთქმულის ფონზე, ხელოვნური ინტელექტი (AI) თამამად შეიძლება მოვიხსე-
ნიოთ, როგორც ხვალინდელი დღე, რომელიც უკვე დადგა. ერთი შეხედვით მსგავსი ფორმული-
რება პარადოქსული და ალოგიკურია, თუმცა ფაქტია, რომ ჩვენს რეალობაში უკვე დღითიდღე
იჭრება თვითგანვითარებადი, ხელოვნური ინტელექტის მქონე კიბერტექნოლოგიები და თვით-
განვითარებადი მანქანური სწავლების მქონე მოწყობილობებიც ხელშესახები და აბსოლიტურად
რეალურია. ...და მაინც, რა არის ხელოვნური ინტელექტი და როგორ განმარტავენ მას?! - ხელოვ-
ნური ინტელექტი (Articial Intelligence) არის ადამიანური ინტელექტის სიმულაცია, რომელსაც
ადამიანის გონების შემეცნებით შესაძლებლობებთან შედარებით, შეუძლია შეისწავლოს უზარ-
მაზარი მოცულობის ინფორმაცია და დროის უმოკლეს მონაკვეთში გადაამუშავოს იგი ლოგი-
კაზე დაყრდნობით. დღეს უკვე ამ რეალობის უამრავი განვითარების სცენარია გაანალიზებული,
მსოფლიოს სამეცნიერო წრეებში, რაც არაერთგვაროვან რეაქციებს იწვევს საზოგადოებაში.
მაგალითად, ხელოვნური ინტელექტის თვითგანვითარებამ შესაძლოა მიგვიყვანოს კიბერ ტექ-
ნოლოგიათა თვითგადაწყვეტილებებამდე, რაც იმას ნიშნავს, რომ მანქანურ სწავლებაზე დაფუძ-
ნებული ხელოვნური ინტელექტის მქონე რობოტექნიკა შესაძლოა მარტივად გამოვიდეს ადა-
მიანური კონტროლიდან, ასეთ შემთხვევაში კი ისმის კითხვა, თუ რა მოქმედების არეალი რჩება
ადამიანს?! - პასუხი მარტივი და ცალსახაა, ასეთი რეალობის დადგომის შემთხვევაში, ადამიანს
უპირატესობის მოსაპოვებლად რჩება სწორედ ლოგიკის მიღმა არსებული ირაციონალური გადა-
წყვეტილებები და ისეთი თვისებების, უნარების განვითარება-გაძლიერება, როგორიცაა ინტუი-
ცია, შემოქმედებითობა, მგრძნობელობითი იმპულსები, საკუთარი შესაძლებლობებისა და თავის
უკეთ ფლობა და მართვა. კალიფორნიის უნივერსიტეტის პროფესორის მონა ჯერაჰის შეფასებით
„გადაწყვეტილების მიმღებს, ანუ ადამიანსა და ხელოვნურ ინტელექტს შორის კავშირი (და არა
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
ჩანაცვლება), შეიძლება გამოვლინდეს ორი სახით: 1. ადამიანური და ხელოვნური ინტელექტის
ტექნოლოგიებს შორის თანამშრომლობით შესაძლებელია გადაწყვეტილების მიღებისას სხვადა-
სხვა საკითხის გადაჭრა, რადგან ხელოვნური ინტელექტს კარგი შესაძლებლობები გააჩნია, რომ
გაუმკლავდეს კომპლექსურ საკითხებს ანალიტიკური მიდგომების გამოყენებით. ადამიანებს კი
შეუძლიათ მეტად კონცენტრირდნენ შემოქმედებითობასა და ირაციონალურ ქმედებებზე, რაც
მოითხოვს უფრო ინტუიციური მიდგომების გამოყენებას. 2. ყველაზე რთული გადაწყვეტილებე-
ბიც კი, მოსალოდნელია, რომ შეიცავდნენ გაურკვევლობისა და ორაზროვნების ელემენტებს, რაც
მოითხოვს ადამიანის ჩართულობას და მხოლოდ ადამიანის მიერ შეიძლება იქნას განხორციელე-
ბული. შესაბამისად, ადამიანი და ხელოვნური ინტელექტი ერთობლივად ითამაშებენ ერთმანეთის
შემავსებელ როლს თითქმის ყველა რთული გადაწყვეტილების მიღების პროცესში.“ ბუნებრივია,
მსჯელობის ეს მიმართულება ხელოვნური ინტელექტის შესახებ სულაც არ ნიშნავს იმას, რომ
მისი უნიკალურობისა და უზარმაზარი გამოყენებითობის როლი დავაკნინოთ. ფაქტი ერთია, რომ
ხელოვნური ინტელექტის ეპოქა დადგა, ეს უკვე რეალობაა და მის განვითარებას ვეღარაფერი
შეაჩერებს და მაშ რა არის ხელოვნური ინტელექტის გამოყენების საუკეთესო შესაძლებლობები,
რა დანიშნულებით შეგვიძლია გამოვიყენოთ ის და როგორ მუშაობს იგი?!
ძირითადი ნაწილი
ხელოვნური ინტელექტის (AI) პროგრამირება დაფუძნებულია სამ კოგნიტურ უნარზე: შეს-
წავლა, ლოგიკური ანალიზი და თვითგანვითარება/თვითკორექცია. ხელოვნური ინტელექტის
სწავლის პროცესი გულისხმობს მონაცემთა შეგროვებას, მიღებას, შესწავლას და ლოგიკური
პროცესინგის შესაბამის წესების შექმნას, იმისათვის რომ დამუშავეულ ინფორმაციებზე დაყრ-
დნობით შექმნილი ლოგიკები იქცნენ მისი გადაწყვეტილებებისა და მოქმედებების საფუძვლად.
ლოგიკური ანალიზისა და გადაწყვეტილებების მიღების პროცესების ასპექტი ფოკუსირებულია
სწორი ალგორითმის არჩევაზე ყველაზე ლოგიკური და მართებული გადაწყვეტილებების მისა-
ღებად და შედეგის დასადებად. ხოლო, თვითგანვითარებისა და თვითკორექტირების ასპექტი
გულისხმობს ხელოვნური ინტელექტის ინფორმაციული გამდიდრების საფუძველზე ალგორი-
თმების მუდმივ დახვეწას, გაუმჯობესებას, განვითარებას შედეგების სიზუსტის უნივერსალიზა-
ციის უზრუნველსაყოფად. და მაინც რატომ არის მნიშვნელოვანი ხელოვნური ინტელექტი?! - ხე-
ლოვნური ინტელექტი მნიშვნელოვანია, რადგან მას შეუძლია შეასრულოს და განახორციელოს
ნებისმიერი ტიპის ლოგიკაზე დაფუძნებული დავალება, გააანალიზოს მილიონობით არსებული
ნიმუში და მათი კომპონენტური ანალიზის საფუძველზე შექმნას იგივე ტიპოლოგიის ახალი ნი-
მუში, ნაწარმი, იკვლიოს პროცესები, პასუხი გასცეს მილიონობით ადამიანს ხშირად დასმულ კი-
თხვებზე, მისცეს მათ რჩევები, დაამუშავოს უზარმაზარი მონაცემები და მიიღოს უნივერსალური
გადაწყვეტილება საუკეთესო გამოსავალზე, გაანალიზოს დიდი რაოდენობის აუდიტორიის ყო-
ველწამიერი ინტერაქციის შედეგები და უკარნახოს ბიზნესს საპასუხო ქმედებების სცენარები,
მართოს ბიზნეს პროცესები, ასევე ციფრული მარკეტინგული და სარეკლამო კამპანიები ისე, რომ
პოტენციურად დაინტერესებულ ადამიანებს მიაწოდოს სწორედ მისთვის საინტერესო და აუცი-
ლებელი ქონთენთი, იმის მიხედვით თუ რა ქმედებებს ანხორციელებს, რა ქცევებს ავლენს და რა
ინტერესებს გამოხატავს ციფრულ სამყაროში, საკვლევ მიზანში ამოღებული ადრესატი. ხელო-
ვნური ინტელექტის გამოყენებითობისა და სარგებელის აღწერა დაუსრულებლად შეიძლება და
აღნიშნული ინოვაციური ტექნოლოგიებია სწორედ, რაც საფუძვლად დაედო ზოგადად მსოფლიო
ტექნოლოგიურ რევოლუციას, რამაც ობიექტურად დაუდო სათავე მსოფლიო განვითარების,
მიღწევების და უზარმაზარი ცვლილებების ახალ ერას პრაქტიკულად ყველა სფეროსა და მიმა-
რთულებაში.
31
ekonomikuri Teoriis Tanamedrove problemebi
ხელოვნური ინტელექტის განვითარების ფონზე დღითიდღე ვითარდება სხვადასხვა სფეროსა
და დარგში მისი პრაქტიკული გამოყენების ინსტრუმენტები. ასე მაგალითად, დღეისათვის მსო-
ფლიოში ყველაზე გამოყენებადი ხელოვნურ ინტელექტზე დაფუძნებული მარკეტინგული ინსტ-
რუმენტების მცირე ჩამონათვალი ასე გამოიყურება:
https://albert.ai - ხელოვნურ ინტელექტზე დაფუძნებული მარკეტინგული პლატფორმა, რო-
მელიც ციფრული მარკეტინგული კამპანიების ავტომატიზაციის და ოპტიმიზაციის საშუალებას
იძლევა;
https://www.persado.com - ხელოვნურ ინტელექტით აღჭურვილი მარკეტინგული პლატფო-
რმა, რომელიც გამოიყენება მარკეტინგული შეტყობინებების ფორმირებისთვის, სამიზნე აუდი-
ტორიაზე დამიზნების, მოცვისა და პროცესების ოპტიმიზაციისთვის;
https://www.acquisio.com - ხელოვნურ ინტელექტზე დაფუძნებული მარკეტინგული პლატფო-
რმა, რომელიც გამოიყენება ციფრული რეკლამებისთვის და ეხმარება მარკეტერებს სარეკლამო
კამპანიების მართვასა და ოპტიმიზაციაში;
https://www.salesforce.com – Salesforce Einstein არის ხელოვნური ინტელექტით აღჭურვილი
ინსტრუმენტი, რომელიც ინტეგრირებულია Salesforce CRM პლატფორმაში და გვთავაზობს პრო-
ნოზირებულ ანალიტიკას, მომხმარებელტა სეგმენტაციას და პერსონალიზებულ რეკომენდაცი-
ებს მარკეტინგის ეფექტურობის და მომხმარებელთან წვდომის გასაუმჯობესებლად;
https://www.optimizely.com – optimizely არის ექსპერიმენტული პლატფორმა, რომელიც იყე-
ნებს ხელოვნურ ინტელექტს და ეხმარება მარკეტერებს აწარმოონ A/B ტესტები, განახორციე-
ლონ ქონთენთის პერსონალიზება მომხმარებელთა ცალკეული ჯგუფების გამოვლენის დონეზე,
რის შემდეგაც მიღებული მონაცემების საფუძველზე მარკეტერები შეძლებენ მიიღონ ეფექტური
გადაწყვეტილებები;
https://www.ibm.com/watson - IBM Watson Marketing არის ხელოვნურ ინტელექტზე დაფუძ-
ნებული მარკეტინგული ინსტრუმენტების ნაკრები, რაც მარკეტერებს საშუალებას აძლევს გა-
ზარდოს მომხმარებელთან ინტერაქცია, წვდომა და მათი ჩართულობის ხარისხი კომუნიკაციაში,
რის ფონზეც, მონაცემთა ბაზაში მოგროვებული მონაცემების ანალიზის საფუძველზე მარკეტე-
რებს ეფექტური კამპანიის წარმოების საშუალებას აძლევს;
https://www.hubspot.com – Hubspot არის ხელოვნურ ინტელექტზე დაფუძნებული მარკეტინ-
გული პლატფორმა, რომელიც გამოიყენება ქონთენთის გენერირებისთვის E-Mail და Chatbot მა-
რკეტინგისთვის;
https://www.adobe.com/sensei.html - Adobe Sensei ინტეგრირებულია Adobe-ის მარკეტინგულ
ნაკრებში, მათ შორის Adobe Experience Cloud-ში და მარკეტერებს სთავაზობს ინტელექტუალურ
ფუნქციებს ქონთენტის გენერირებისთვის, პერსონალიზაციისთვის, შემდეგ კი ანალიტიკისა და
პროცესების, ფინანსების ოპტიმიზაციისთვის;
https://marketingplatform.google.com – Google Marketing Platform აერთიანებს სხვადასხვა მარ-
კეტინგულ ინსტრუმენტებს, როგორიცაა Google Analytics, Google Ads და Google data studio, რომ-
ლებიც ინტეგრირებულია ხელოვნურ ინტელექტთან. აღნიშნული ინსტრუმენტები ხელოვნური
ინტელექტის მეშვეობით დამოუკიდებლად ანხორციელებს აუდიტორიის სეგმენტაციას, რეკლა-
მის ოპტიმიზაციას და კამპანიის მიმდინარეობის რეალურ დროში მუდმივ ანალიზს.
https://datarobot.com – Datarobot არის ხელოვნური ინტელექტის პლატფორმა, რომელიც ეხ-
მარება მარკეტერებს შექმნან პროგნოზირებადი კამპანიის მოდელები, ოპტიმიზაცია გაუწიონ
კამპანიებს და გააუმჯობესონ გადაწყვეტილების მიღება ხელოვნური ინტელექტის მიერ მოწო-
დებული ანალიზის საფუძველზე;
https://chat.openai.com/ - ხელოვნური ინტელექტის (AI) ჩატბოტი, რომელიც ახდენს ადამია-
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
32
ნთან კითხვა-პასუხის რეჟიმში ინტერაქციას და ადამიანის მიერ დასმული კითხვებისა და ამოცა-
ნების მიხედვით აგენერირებს სხვადასხვა პასუხებს, გვთავაზობს დასმული ამოცანის შესაბამის
გადაწყვეტილებებს, ქმნის სტატიები, სოციალური მედიის პოსტებს, ესეებს და ა.შ.
ზემოთ მოცემული პლატფორმები უკვე მნიშვნელოვან როლს თამაშობს, მსოფლიოს წამყვან
ქვეყნებში, მარკეტინგული საქმიანობის პროცესებში, მიუხედავად მათი სიახლისა და ინოვაციუ-
რობისა, თუმცა ამ თვალსაზრისით, ჩვენთვის უპირველეს ყოვლისა საინტერესოა ბოლო წლებში,
საქართველოში მარკეტერთა მიერ ხელოვნური ინტელექტის ტექნოლოგიებთან ადაპტირების
ხარისხი.
2022 წელს, საქართველოში მოქმედ მცირე, საშუალო და მსხვილ საწარმოებში, ხელოვნურ
ინტელექტზე დაფუძნებული ტექნოლოგიების დანერგვასთან დაკავშირებით, საქართველოს
სტატისტიკის ეროვნული სამსახურის მიერ ჩატარებული კვლევის შედეგები შემდეგნაირად გა-
მოიყურება:
ცხრილი N1.
საქართველოში მოქმედ საწარმოებში AI-ს (ხელოვნური ინტელექტი)
გამოყენების წილი 2022 წლის 1 იანვრის მდგომარეობით
წელი 2020 2021
საწარმოთა წილი საქართველოში, რომლებიც იყენებენ
ხელოვნური ინტელექტის ტექნოლოგიებს 2.1% 2.9%
მათ შორის შემდეგი მიმართულებით:
ტექნოლოგიები, რომლებიც ასრულებენ წერითი ენის ანალიზს
(ტექსტის ინტელექტუალური ანალიზი) 17.5% 23.7%
ტექნოლოგიები, რომლებსაც სამეტყველო ენა გადააქვთ ციფრულ ინფორმაციად
(მანქანით წასაკითხი ფორმატი) (ხმის ამოცნობა) 16.1% 8.7%
ტექნოლოგიები, რომლებიც აწარმოებენ დაწერილი, ან ადამიანის ენით
გამოხატული ინფორმაციის კომპიუტერულ ანალიზს
(ბუნებრივი ენის დამუშავება)
11.0% 8.4%
ტექნოლოგიები, რომლებიც ახდენენ სურათების საფუძველზე ობიექტების ან
პირთა იდენტიფიკაციას (სურათის ამომცნობი, სურათის დამუშავება) 12.6% 24.6%
მანქანური სწავლება (მაგ. ღრმა სწავლება) მონაცემთა ანალიზისთვის 17.2% 11.7%
ტექნოლოგიები, რომლებიც ავტომატურად მართავენ სხვადასხვა სამუშაო
პროცესებს, ან ეხმარებიან ადამიანურ პერსონალს გადაწყვეტილებების მიღების
პროცესში (ხელოვნური ინტელექტის საფუძველზე შექმნილი ავტომატური
რობოტები)
14.1% 11.6%
ტექნოლოგიები, რომლებიც უზრუნველყოფენ მანქანების ფიზიკურ
გადაადგილებას ავტონომიური გადაწყვეტილებების საფუძველზე, რომლებიც
დაფუძნებულია შემოგარენის დაკვირვებაზე
(ავტომატური რობოტები, თვითმართვადი მანქანები, ავტომატური დრონები)
11.5% 11.3%
სულ 100.0% 100.0%
33
ekonomikuri Teoriis Tanamedrove problemebi
დასკვნა
ხელოვნური ინტელექტის (AI) გამოყენება მარკეტინგულ პროცესებში დღითიდღე უფრო
ინტენსიური ხდება და ფაქტია, რომ მის გარეშე დღეს უკვე შეუძლებელია მარკეტინგული პრო-
ცესების წარმოება. ხელოვნური ინტელექტის როლი მარკეტინგის პრაქტიკულად ყველა მიმა-
რთულებაში ფიგურირებს, იქნება ეს კვლევა, ანალიზი, მონაცემთა ბაზის გენერირება და დამუშა-
ვება, კომუნიკაცია, მომხმარებლის ქცევის ანალიზი, პრომოცია, დიზაინი, ქონთენთისა და იდეის
გენერაცია, სტატიის, ბლოგის, მარკეტინგული კამპანიის ბრიფის შექმნა, თუ ნებისმიერი სხვა
რუტინული სამუშაო ოპერაციები, რაშიც ადამიანური რესურსის ჩანაცვლებაა შესაძლებელი კი-
ბერ ტექნოლოგიების გამოყენებით. აღნიშნული ოპერაციები კი ხელოვნური ინტელექტის გამო-
ყენებით უზარმაზარ ფინანსურ დანაზოგს, დროის ოპტიმიზაციას, საწარმოო დეფექტების მინი-
მუმამდე შემცირებას, მოსალოდნელი შედეგების სიზუსტეს და მიზნების შესაბამისი ამოცანების
სწრაფ და ეფექტურ გადაჭრას გულისხმობს.
გამოყენებული ლიტერატურა:
1. IBM.com. (n.d.). რა არის ხელოვნური ინტელექტი. Retrieved from https://www.ibm.com/topics/
artificial-intelligence
2. Intellipaat.com. (2023). რა არის ხელოვნური ინტელექტი? Retrieved from https://intellipaat.
com/blog/what-is-artificial-intelligence/
3. Marketing Evolution. (2022). რა არის ხელოვნური ინტელექტის მარკეტინგი. Retrieved from
https://www.marketingevolution.com/marketing-essentials/ai-markeitng
4. არჩილ ჩოჩია, კრისტი იოამეტსი. (2020 წელი). ხელოვნური ინტელექტი და მისი გავლენა
შრომით ურთიერთობებზე. თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის სამართლის ჟურნალი N1.
5. საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური. (n.d.). საინფორმაციო და საკომუ-
ნიკაციო ტექნოლოგიების გამოყენება საწარმოებში. Retrieved from https://www.geostat.
ge/ka/modules/categories/105/sainformatsio-da-sakomunikatsio-teknologiebis-gamoqeneba-
satsarmoebshi
6. ფრიდმანი, მაქს. (2023 წელი). როგორ მუშაობს მომხმარებელთან ურთიერთობის მართვის
სისტემა. Retrieved from https://www.businessnewsdaily.com/15918-how-to-use-crm-analytics.html
REFERENCES:
1. -
2.
3. -
4. -
5.
6.
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
34
POSSIBILITIES OF PRACTICAL USE OF ARTIFICIAL
INTELLIGENCE IN MARKETING PROCESSES
Vladimer Tsimakuridze
RESUME
-
-
-
Keywords:
35
ekonomikuri Teoriis Tanamedrove problemebi
ორგანიზაციული რისკების მართვის ორგანიზაციული რისკების მართვის
თეორიული ასპექტებითეორიული ასპექტები
DOI:10.36962/ECS106/3-5/2024-35
მიხეილ ხასაია
სტუ-ს დოქტორანტი
E-mail: mikheil_khasaia@yahoo.com
რეზიუმე
რისკი მრავალმხრივი და რთულია, ჩამოყალიბებულია ინდუსტრიის სპეციფიკური ფაქტორე-
ბითა და თანდაყოლილი გაურკვევლობებით. რისკის შეფასება არის დინამიური პროცესი, რომე-
ლიც მოიცავს პოტენციური საფრთხის იდენტიფიცირებას, ანალიზს და შეფასებას რისკის შერბი-
ლების შესახებ ინფორმირებული გადაწყვეტილებების მისაღებად. ინდუსტრიულ პირობებში, ეს
პროცესი აუცილებელია უსაფრთხო სამუშაო გარემოს შესაქმნელად და ორგანიზაციის საერთო
კეთილდღეობის დასაცავად. რისკის ეფექტური შეფასებისას გათვალისწინებულია მრავალი
ფაქტორის და მეთოდის გამოყენება სხვადასხვა ტიპის რისკების მოსაგვარებლად.
სტატიაში განხილულია საშუალებები, გზები და მეთოდები, რომლებსაც იყენებენ საწარმოები
რისკების ეფექტურად შესაფასებლად. გარდა ამისა, შესწავლილია სტრატეგიები-ფინანსური,
ოპერატიული, ორგანიზაციული, ეკონომიკური, საკრედიტო და ტექნიკური რისკები, რომლებიც
გამოიყენება სხვადასხვა ტიპის რისკების შესაფასებლად.
საკვანძო სიტყვები: რისკი, რისკის შეფასება, საპროცენტო განაკვეთი, ფინანსური, ოპერატი-
ული, ორგანიზაციული, საკრედიტო რისკი.
შესავალი
სამრეწველო საწარმოების საქმიანობა, განსაკუთრებით მცირე და საშუალო საწარმოების
(SME), მიმდინარეობს გაურკვევლობის პირობებში, რომლის ცალსახად დადგენა შეუძლებე-
ლია. შედეგად, საჭიროა ინდუსტრიული საწარმოებისთვის რისკების მართვის სისტემის შექ-
მნა, შემუშავება და დანერგვა მათი მდგრადობისა და კონკურენტუნარიანობის უზრუნველსა-
ყოფად.
გლობალიზაციისა და ინოვაციურ ეკონომიკაზე გადასვლის პირობებში მნიშვნელოვნად იზ-
რდება ინდუსტრიული საწარმოების რისკები, იცვლება მათი სტრუქტურა და წარმოშობის წყა-
როები. ამიტომ თანამედროვე სამრეწველო საწარმოები საჭიროებენ ახალი მიდგომებისა და მი-
მართულებების შემუშავებას და გამოყენებას მათი საქმიანობის ორგანიზებისთვის.
საბაზრო გარემო, რომელშიც თანამედროვე სამრეწველო საწარმოები მუშაობენ, არის ალ-
ბათური ხასიათის, აქვს მაღალი ხარისხის გაურკვევლობა, ამიტომ ნებისმიერი სამრეწველო სა-
წარმოს საქმიანობა ექვემდებარება რისკების დიდ ჯგუფს და სულ უფრო არასტაბილური, ცვა-
ლებადი, რთული და ძნელად პროგნოზირებადი ხდება.
საწარმოო საქმიანობაში რისკის თავიდან აცილება რთულია, უფრო სწორად, თითქმის შე-
უძლებელია. შესაბამისად, მენეჯმენტის უპირველესი ამოცანებია შესაძლო რისკის შეფასება,
რისკის ფაქტორების იდენტიფიცირება, ასევე რისკის მართვის მეთოდების შერჩევა.
ეკონომიკაში, პროექტის განხორციელების ხანგრძლივი პერიოდები, არასაკმარისი ინვესტი-
ციები, დაბალი ბრუნვა და დანახარჯთა ამოგება, ადმინისტრაციულ-მენეჯერული პერსონალის
ეკონომიკური განათლების შედარებით დაბალი დონე ხელს უშლის სარგებლის სტრატეგიის უპი-
რატესობების ობიექტურ შეფასებას, რისკების შემცირებას თანამედროვე საწარმოთა საქმიანო-
ბაში.
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
36
ძირითადი ტექსტი
რისკი არის ქმედების ან უმოქმედობის შედეგი, რის შედეგადაც არსებობს სხვადასხვა ხასია-
თის გაურკვეველი შედეგების მიღების რეალური შესაძლებლობა, რომელიც როგორც დადები-
თად, ასევე უარყოფითად მოქმედებს საწარმოს ფინანსურ და ეკონომიკურ საქმიანობაზე.
რისკთან დაკავშირებული პროექტი ყოველთვის მოიცავს შესაძლო ზარალისა და შემოსავლის
ანალიზს და შედარებას. რისკთან დაკავშირებული უარყოფითი ფაქტორების ზემოქმედების შე-
სამცირებლად აუცილებელია განისაზღვროს: მისი წარმოშობის ძირითადი მახასიათებლები და
წყაროები, ყველაზე მნიშვნელოვანი ტიპები, გაზომვის და შემცირების მეთოდები.
რისკის ძირითადი ნიშნებია: შეუსაბამობა, ალტერნატიულობა და გაურკვევლობა [1].
რისკის შეუსაბამობას, წინააღმდეგობას მივყავართ ობიექტურად არსებული სარისკო ქმე-
დებების მათ სუბიექტურ შეფასების შეჯახებასთან; რისკის ალტერნატივა გულისხმობს გადა-
წყვეტილების, მოქმედებების ან მიმართულებების ორი ან მეტი არსებული ვარიანტიდან არჩევის
აუცილებლობას; ხოლო რისკის გაურკვევლობა თავისთავად ნიშნავს ინფორმაციის არასრულფა-
სოვნებას საწარმოს პირობებში, რომელიც არაერთგვაროვანია თავისი შინაარსითა და ფორმით.
საწარმოს საქმიანობა ხორციელდება გარე გარემოს გავლენით: ეკონომიკური, პოლიტიკური
და სოციალური ფაქტორები.
რისკი განისაზღვრება, როგორც საყოფაცხოვრებო საქმიანობა, რომელიც დაკავშირებულია
ადამიანის პიროვნებასთან და განპირობებულია ბუნებრივი ფაქტორებით; რისკი მოქმედებს რო-
გორც შედეგი და გამოწვეულია მომავლის გაურკვევლობით.
გაურკვევლობის ძირითადი მიზეზებია: შემთხვევითობა, დაპირისპირებული მხარეების არ-
სებობა, სხვადასხვა ინტერესების შეჯახება, მეცნიერულ-ტექნიკური პროგრესი, არასაკმარისი
ინფორმაცია შესწავლილი ობიექტის ან პროცესის შესახებ, გადაწყვეტილებების მიღებისა და
განხორციელებისას შეზღუდული შრომითი და მატერიალურ-ფინანსური რესურსები, ობიექტის
ცალსახა შეწავლის შეუძლებლობა მეთოდების მეცნიერული ცოდნის არსებულ დონეზე [2].
ნებისმიერი კომპანიის საქმიანობის ანალიზისას მნიშვნელოვან როლს თამაშობს რისკების
კლასიფიკაცია, თუმცა არ უნდა არსებობდეს რისკის ტიპები და ქვეტიპები, ანუ არ შეიძლება
დაჯგუფდეს გარკვეულ ჯგუფებად. ეს შეიძლება იყოს მხოლოდ ”ვირტუალური” გაერთიანება.
თითოეული რისკი უნდა შეფასდეს ცალ-ცალკე და რაც უფრო ზუსტად განისაზღვრება რისკი,
მით უფრო ადვილია მისი შეფასება [3].
შესაძლო რისკის მოვლენის მიხედვით რისკები შეიძლება დაიყოს ორ დიდ ჯგუფად: სუფთა და
სპეკულაციური.
მენეჯერული გადაწყვეტილებების მიღების პროცესზე შესაძლოა გავლენა იქონიოს გარკვე-
ულმა ფაქტორებმა: საგადასახადო კანონმდებლობა, ბუნებრივი და გეოგრაფიული პირობები ან
საზოგადოებრივი მორალი, რომლებზეც ზემოქმედება შეუძლებელია. ასეთი ფაქტორები წარმო-
ადგენს სუფთა რისკებს. სუფთა რისკები მოიცავს: ეკოლოგიურ, პოლიტიკურ, სატრანსპორტო,
ბუნებრივ, კომერციულ რისკებს და შესაძლებელია ნულოვანი ან უარყოფითი შედეგის მიღება [4].
სპეკულაციური რისკები, განსხვავებით სუფთა რისკებისგან, მთლიანად არის დამოკიდებული
მენეჯმენტის კომპეტენტურ გადაწყვეტილებებზე და ხასიათდება გამოვლინების გაურკვეველი
ბუნებით, ამასთანავე მათი ანალიტიკური შეფასებები დროთა განმავლობაში იცვლება და გუ-
ლისხმობს როგორც უარყოფითი, ასევე დადებითი შედეგების მიღების შესაძლებლობას. სპეკუ-
ლაციური რისკები მოიცავს ფინანსურ რისკებს, რომლებიც, თავის მხრივ, საკრედიტო რისკების
ნაწილია.
სტრუქტურული ნიშნის საფუძველზე კომერციული რისკები იყოფა ქონებრივ, საწარმოო, სა-
ვაჭრო და ფინანსურ რისკებად [5].
ქონებრივი რისკები დაკავშირებულია მეწარმის ქონების დაკარგვის ალბათობასთან; წარმოების
რისკი მოიცავს ხარჯების წარმოქმნას, დანაკარგებს ან წარმოების შეფერხებას სხვადასხვა ფაქტო-
რების გამო, ხოლო სავაჭრო რისკები დაკავშირებულია წარუმატებელ საბაზრო ოპერაციასთან.
37
ekonomikuri Teoriis Tanamedrove problemebi
რისკების წარმოქმნის ძირითადი მიზეზიდან გამომდინარე, ისინი შეიძლება დაიყოს შემდეგ
კატეგორიებად: ბუნებრივი რისკი, ეკოლიგიური, პოლიტიკური, სატრანსპორტო და კომერცი-
ული რისკები.
ბუნებრივი რისკები დაკავშირებულია ბუნების სტიქიური ძალების გამოვლინებასთან: მი-
წისძვრა, წყალდიდობა, ქარიშხალი, ხანძარი, ეპიდემია და ა.შ.; გარემოსდაცვითი, ეკოლოგიური
რისკები გარემოს დაბინძურებასთან; პოლიტიკური რისკები ქვეყანაში არსებულ პოლიტიკურ
ვითარებასთან და სახელმწიფოს საქმიანობასთან; სატრანსპორტო რისკები საქონლის ტრანსპო-
რტირებასთან; და რაც შეეხება ფინანსურ რისკებს ის წარმოიქმნება ფინანსური გარიგებების,
ოპერაციების განხორციელებისას, სადაც საქონელად გვევლინება ფასიანი ქაღალდები, ვალუტა
ან ნაღდი ფული. ფინანსური რისკები შეიძლება დაიყოს ორ ტიპად: რისკები, რომლებიც დაკავში-
რებულია ფულის მსყიდველუნარიანობასთან და რისკები, რომლებიც დაკავშირებულია საინვე-
სტიციო კაპიტალთან [6].
ფულის მსყიდველუნარიანობასთან დაკავშირებული რისკებია: ინფლაციური და დეფლაცი-
ური რისკები, სავალუტო რისკები, ლიკვიდობის რისკები.
ინფლაციური და დეფლაციური რისკები: ინფლაცია ნიშნავს მსყიდველუნარიანობის შემცირე-
ბას ფასების ზრდის გამო, ხოლო დეფლაცია არის ინფლაციის საპირისპირო პროცესი, გამოიხატება
ფასების შემცირებით და, შესაბამისად, ფულის მსყიდველობითუნარიანობის ზრდით. შესაბამისად
ინფლაციური რისკი მიღებული შემოსავლის უფრო სწრაფად გაუფასურების პროცესია, რეალურ
მსყიდველუნარიანობის ზრდასთან შედარებით; ხოლო დეფლაციის რისკი არის დეფლაციის გაზ-
რდისას ფასების დონის დაცემა, რაც იწვევს შემოსავლის არსებით შემცირებას [7].
სავალუტო რისკები წარმოადგენს სავალუტო ზარალის პოტენციალს საგარეო ტრანზაქციე-
ბის დროს გაცვლითი კურსის რყევების გამო.
ლიკვიდურობის რისკები ასოცირებულია ფასიანი ქაღალდების ან საქონლის გაყიდვისას პო-
ტენციურ ზარალთან მათი აღქმული ხარისხისა და ღირებულების ცვლილების გამო.
საინვესტიციო რისკები მოიცავს რისკების შემდეგ ქვეტიპებს: მოგების დაკარგვის, მოგების
შემცირების და პირდაპირი ფინანსური ზარალის რისკი.
მოგების დაკარგვის რისკი არაპირდაპირი ფინანსური ზარალის რისკია და გამოწვეულია
ისეთი ღონისძიების შეუსრულებლობის გამო, როგორიცაა დაზღვევა, ინვესტიცია.
შემცირებული მომგებიანობის რისკი ინვესტიციებიდან, სესხებიდან და დეპოზიტებიდან შე-
მოსავლის პოტენციური შემცირებაა და მოიცავს საპროცენტო განაკვეთის და საკრედიტო რის-
კებს.
საპროცენტო რისკები მოიცავს ზარალის შესაძლებლობას, რომელიც შეიძლება განიცადონ
ბანკებმა, საკრედიტო დაწესებულებებმა ან საინვესტიციო ინსტიტუტებმა საპროცენტო განა-
კვეთების გაზრდის შედეგად; ინვესტორებს ასევე შეიძლება დაეკისროთ დანაკარგის რისკი, აქ-
ციების დივიდენდების, ობლიგაციების, სერტიფიკატების და სხვა ფასიანი ქაღალდების საპრო-
ცენტო განაკვეთების ცვლილების გამო [8].
საკრედიტო რისკი არის სიტუაცია, როდესაც მსესხებელი არ/ვერ უხდის კრედიტორს ძირს,
ისევე როგორც პროცენტს. საკრედიტო რისკი ასევე შეიძლება იყოს სახესხვაობა პირდაპირი ფი-
ნანსური ზარალის რისკებისა, რომლის სახეობებია: საფონდო რისკი, შერჩევითი რისკი, გაკოტ-
რების რისკი და საკრედიტო რისკი [9].
სავალუტო/საფონდო/საბირჟო რისკები წარმოადგენს საბირჟო ოპერაციებიდან ზარალის
საშიშროებას: კომერციულ ოპერაციებზე გადაუხდელობის რისკი, საბროკერო ფირმის საკომი-
სიოს გადაუხდელობის რისკი და ა.შ.; კაპიტალის ინვესტიციის, კაპიტალის ჩადების სახეების არა-
სწორი არჩევის რისკია შერჩევითი/სელექციური რისკები; გაკოტრების/ბანკროტის რისკი არის
კაპიტალის ინვესტიციის არასწორი არჩევანით, მეწარმის მიერ საკუთარი კაპიტალის სრული ან
ნაწილობრივი დაკარგვით ან მისი ვალდებულებების დაფარვის უუნარობით გამოწვეული რისკი;
საპროცენტო განაკვეთის რისკებია პოტენციური ზარალი საპროცენტო განაკვეთების ცვლილე-
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
38
ბის გამო, რაც გავლენას ახდენს ფასიანი ქაღალდების და ინვესტიციების ღირებულებაზე; სა-
კრედიტო რისკის შემთხვევაში მსესხებელი ვერ უხდის კრედიტორს ძირსა და პროცენტს, რაც
ასევე მოქმედებს სავალო ფასიანი ქაღალდების ემიტენტებზე.
არსებობს რისკების ალტერნატიული კლასიფიკაცია. ამ კლასიფიკაციის მიხედვით, რისკები
შეიძლება დაიყოს შემდეგ ტიპებად [10]:
ბიზნეს/ბიზნესის რისკები: რისკები, რომლებიც დაკავშირებულია ორგანიზაციის საერთო ფი-
ნანსური მდგომარეობის გაუარესების და მისი კაპიტალის ღირებულების შემცირების ალბათო-
ბასთან;
ორგანიზაციული რისკები წარმოიქმნება კომპანიის მენეჯმენტის შეცდომების, თანამშრომ-
ლების მიერ გადაწყვეტილების მიღების, ცუდად ორგანიზებული სამუშაო რეგულაციებისა და
შიდა კონტროლის სისტემის პრობლემებისგან. რაც გავლენას ახდენს კომპანიის შიდა ფუნქცი-
ონირებაზე;
ბაზრის რისკები ეკონომიკურ არასტაბილურობასთან, მათ შორის ფინანსურ ზარალთან სა-
ქონლის ფასების რყევების, ვალუტის კურსის, ლიკვიდობის საკითხების და ბაზრის სხვა დინამი-
კის გამო დაკავშირებული რისკებია;
საკრედიტო რისკები, კონტრაგენტის მიერ ვალდებულებების განსაზღვრულ ვადაში შეუსრუ-
ლებლობის რისკი;
სამართლებრივი რისკები მოქმედი კანონების უგულებელყოფით ან გაუგებრობით გამოწვე-
ული რისკები, ტრანზაქციის შესრულებისას კანონმდებლობის ცვლილებები, სხვადასხვა იუ-
რისდიქციის კანონებს შორის შეუსაბამობა და დოკუმენტაციაში არსებული შეცდომები, რაც პო-
ტენციურად იწვევს ხელშეკრულების დარღვევას;
ტექნიკური და წარმოების რისკები არის ავარიის, ხანძრის, აღჭურვილობის; საპროექტო და
სამონტაჟო შეცდომების გამო ობიექტის მუშაობის შეფერხების; წარმოების ტექნოლოგიის და
პროცესებში მოწყვლადობის და მშენებლობასთან დაკავშირებული სხვადასხვა რისკების ა.შ. შე-
დეგად.
მოცემული კლასიფიკაცია მკაფიოდ განსაზღვრავს რისკების კონკრეტულ ჯგუფს და იძლევა
რისკების შეფასების ერთიანობის საშუალებას. უფრო სრულად მოიცავს რისკების არსებულ
მრავალსახეებს, რაც საშუალებას იძლევა ყველაზე კომპეტენტურად გამოვლინდეს არსებული
რისკწარმომქმნელი ფაქტორების მრავალფეროვნება.
დასკვნა
1. მცირე და საშუალო საწარმოები მართავენ ეკონომიკურ ზრდას ექსპორტის, ინოვაციების
და თანამედროვე სამეწარმეო კულტურის ხელშეწყობის გზით.
2. “რისკის” ცნება მრავალმხრივია, რაც განპირობებულია კონკრეტული ტიპის საქმიანობის
და გაურკვევლობის სპეციფიკურ მახასიათებლების სხვადასხვაობით. საკმაოდ რთულია ყველა
რისკის წარმომქმნელი ფაქტორის გამოვლენა.
3. ფინანსური და ეკონომიკური საქმიანობის რისკების კლასიფიკაციის სისტემები ხელს
უწყობს რისკის სტანდარტიზებულ შეფასებას, რომელიც მოიცავს რისკის ტიპების ფართო
სპექტრს სრულყოფილად, ასახავს რისკების არსებულ მრავალ სახეებს და საშუალებას იძლევა
ყველაზე კომპეტენტურად გამოვავლინოთ არსებული რისკწარმომქმნელი ფაქტორების მრა-
ვალფეროვნება.
4. ყველა რისკის წარმომქმნელი ფაქტორის იდენტიფიცირება, გამოვლენა და მართვა საკმაოდ
რთულია სხვადასხვა მიზეზების - ზოგადი და საერთო არამედ სპეციფიკური ფაქტორები, წარმო-
შობის განსხვავებული მიზეზები და სხვ. და უნიკალური ორგანიზაციული კონტექსტის გამო.
39
ekonomikuri Teoriis Tanamedrove problemebi
გამოყენებული ლიტერატურა/REFERENCES:
5. ippnou.ru/article.
.s
6.
7.
8.
9.
-
tive, 1997. - 431 p.
11.
12.
13.
14.
15.
THEORETICAL ASPECTS OF ORGANIZATIONAL RISK MANAGEMENT
Mikheil Khasaia,
RESUME
-
-
Keywords
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
00000000000000000000000000000000
dargobrivi ekonomika
საცხენოსნო სპორტი და მისი როლი საქართველოში საცხენოსნო სპორტი და მისი როლი საქართველოში
ტურიზმის განვითარებაში ტურიზმის განვითარებაში
DOI:10.36962/ECS106/3-5/2024-40
მანანა ცინცაძე
სოფლის მეურნეობის მეცნიერებათა დოქტორი
E-mail: cincadzemanana@yahoo.com
ნათია ნატროშვილი
ვეტერინარიის მეცნიერებათა დოქტორი
E-mail: natianatroshvili@mail.ru
ნაილე ორჯანელი
მეცხოველეობის აკადემიური დოქტორი
E-mail: nailiorjaneli@mail.ru
რეზიუმე
მოცემულია მეცხენეობის მიმართულების ზოგადი დახასიათება, კერძოდ,საცხენოსნო სპო-
რტის ნაირსახეობაზე და მის ჩართულობაზე საქართველოში საცხენოსნო ტურიზმის განვითა-
რების კუთხით. სტატიაში მოკლედ წარმოდგენილია საცხენოსნო სპორტის ისტორია და აბორი-
გენული ჯიშების ჩართულობა საქართველოში ტურიზმის განვითარების მხრივ, რომელიც, ასევე
შექმნის სამუშაო ადგილებს და მნიშნელოვან როლს ითამაშებს ხალხის დასაქმებაში, რაც ეკონო-
მიკური თვალსაზრისით ქვეყნისთვის მეტად მომგებიანია. ნაშრომში ყურადღება არის გამახვი-
ლებული იმ ძირითადი რგოლის-ცხენსაშენის ჩამოყალიბებაზე, სადაც დასაქმებული უნდა იქნეს
მხოლოდ მაღალკვალიფიცირებული მეცხოველე სპეციალისტები, რომლებიც მოშენების მეთო-
დების გამოყენებით და სელექციური მუშაობის შედეგად მიღებული თაობის სწორი მოვლა-შენა-
ხვის და კვების პირობების შექმნით საცხენოსნო ტურიზმის აღორძინებას ხელს შეუწყობს. აღსა-
ნიშნავია, რომ საცხენოსნო ტურიზმი გავრცელებული ფორმაა, რომელიც ეკოლოგიურად სუფთა
გარემოში ადამიანის და ცხენის ურთიერთობის ჰარმონიული დამოკიდებულებას წარმოადგენს.
უნდა აღინიშნოს ის ფაქტიც, რომ საცხენოსნო ტურიზმის განვითარების ფართო მასშტაბი შეიქ-
მნა. კერძოდ გაჩნდა ახალი მარშუტები, რომელიც ტურისტს საშუალებას აძლევს გაეცნოს საქა-
რთველოს ბუნებრივ სილამაზეს.
საკვანძო სიტყვები: მეცხენეობა, საცხენოსნო სპორტი, საცხენოსნო თამაშები, ხედნილობა,
სამჭიდი, კონკური, რბოლა, ნავარდი, ჯირითი, დოღი, ნიზაკი, პაპახ-იონუ, როდეო, ისინდი, ყაბახი.
შინაარსი
მეცხოველეობა საქართველოში უძველესი დარგია და მათ შორის მეცხენეობა, რომელიც გა-
მოირჩევა თავისი წარსულით, აწმყოთი და მომავლით. შეიძლება ითქვას, რომ საქართველოს
ისტორიაში ცხენსაც და მისდამი დამოკიდებულებას შეიძლება ითქვას საპატიო ადგილი ეკავა.
მეცხენეობის მრავალი მიმართულებიდან არ შეიძლება არ გამოვყოთ საცხენოსნო სპორტი.
ამ სტატიაში მოვახდენთ საცხენოსნო სპორტის ზოგად დახასიათებას, შევეხებით მისი განვი-
თარების ისტორიას და სასპორტო სახეობებს. ასევე გავაშუქებთ საქართველოში ტურიზმის გა-
ნვითარებაში ცხენის როლზე, რომელიც შეიძლება ითქვას ტურიზმის განვითარებასთან ერთად
ცხენზე მოთხოვნილებაც იზრდება და ქმნის კოლორიტს ტურიზმის სფეროში, რაც მჭიდრო კავ-
შირშია ჩვენის ქვეყნის ეკონომიკური პირობების გასაუმჯობესებლად, კერძოდ ტურიზმის აღმა-
ვლობის მიმართულებით.
41
dargobrivi ekonomika
საცხენოსნო სპორტი შეიცავს სპორტის ზოგიერთ სახეს, რომელსაც, შეიძლება ითქვას, ადგი-
ლობრივი ნაციონალური მნიშვნელობა აქვს. ზოგიერთი საცხენოსნო სპორტი ლამაზი სანახაო-
ბის გამო მიმზიდველი გახდა მსოფლიოს ბევრ ქვეყანაში.
ისტორიულ ქრონოლოგიის მიხედვით საცხენოსნო სპორტის ჩასახვა დაიწყო II-III საუკუნეში
ჩვენს ერამდე. ამ პერიოდში ცხენს ძირითადად სამხედრო საქმიანობისთვის იყენებდნენ, რისთვი-
საც საჭირო იყო ცხენის სპეციალური მომზადება, რაშიც იგულისმებოდა - ცხენის ფიზიკური ძა-
ლის განვითარება, გამბედაობა, ამტანობა, სისწრაფე და მოქნილობა. საცხენოსნო სპორტი უა-
ღრესად განვითარებული იყო საბერძნეთში ჩვენს ერამდე პირველი ათასწლეულის შუალედში.
მათ რიცხვში შედიოდა საცხენოსნო ასპარეზი (ეტლით რბოლა, შემდეგ კი განვითარდა ცხენითა
და ჯორით დოღი). ეს უკანასკნელი კი ოლიმპიურ თამაშებშიც ჩართეს.
საცხენოსნო სპორტის განვითარების ისტორიაში ასევე დიდი წვლილი მიუძღვის იტალიასაც,
ხოლო ევროპის სხვა ქვეყნებში უკვე ფეხს იკიდებდა ისეთი ჯიშების გამოყვანა, რომელიც უშუა-
ლოდ მონაწილეობას მიიღებდა საცხენოსნო სპორტის სხვადასხვა სახეობებში. რაც შეეხება შუა
აზიაში და კავკასიის ქვეყნებში საცხენოსნო სპორტის დატვირთვა უფრო ნაციონალური ხასია-
თის მატარებელი აღმოჩნდა. საცხენოსნო სპორტის სხვადასხვანაირ შეჯიბრებებსა და თამაშე-
ბებს შორის ფართოდ არის გავრცელებული: ხედნილობა, სამჭიდი და კონკური. ხედნილობა არის
სპორტის ის სახეობა, როდესაც მხედარმა თავისი დახელოვნება უნდა გამოავლინოს. ამ დროს
ცხენმა წრთვნის სწორი შესწავლის საფუძველზე უნდა შეასრულოს სწორი მოძრაობა ყველა ბუ-
ნებრივ სვლაზე (ნაბიჯი, რბოლა, ნავარდი). გარკვეულ ფიგურებსა და ვარჯიშებს დამაჯერებ-
ლად უნდა ასრულებდეს.
ხედნილობაში შეჯიბრი მიმდინარეობს დახურულ მანეჟში ან ღია 60X20 მეტრიან სწორი ფა-
რთობის მოედანზე. ხედნილობის დროს ცხენის უკეთ მართვისთის გამოიყენება მუდშტუკიანი
აღვირი, რომელიც ბერკეტის ტიპის მოწყობილობაა, რითაც აადვილდება მხედრის მიერ ცხე-
ნის კისრის მოხრა და თავის შვეულად დაკავება. მუდშტუკის მოქმედების გაძლიერების მიზნით
მასზე მიმაგრებულია სპეციალური ძეწკვი, რომელიც გატარებულია ცხენის ნიკაპქვეშ. სამჭიდი
ასევე საცხენოსნო სპორიტის სახეობაა, რომელშიც შედის სამანეჟო სვლა, საველე გამოცდა და
დაბრკოლებათა გადალახვა.
ამ სპორტის ჩატარების ხანგრძლივობა გრძელდება სამი დღე რომელიც ნაწილდება შემდეგ-
ნაირად: პირველ დღეს სრულდება სამანაჟო სვლა, რომელიც ხედნილობის გამარტივებულ მა-
გალითს წარმოადგენს. მეორე დღეს - საველე გამოცდა ტარდება, სადაც გამოცდის ჩატარების
ტრასას ოთხ ნაწილად ყოფენ. პირველი და მესამე ტრასა არის - 20-20 კმ სიგრძის. ამ ტრასებზე
მხედარმა უნდა იმოძრაოს ცვლადი ალურით დროის გარკვეულ მომენტში, ტრასის მეორე მო-
ნაკვეთი, რომელიც არის 3600 მ სიგრძის მხედარს ხვდება დაბრკოლებები, დაახლოებით 10-12,
ხოლო თვითოეული დაბრკოლება დაახლოებით 120 სმ-ის სიმაღლის არის. დაჯახებისას ეს და-
ბრკოლება ინგრევა. მეოთხე მონაკვეთისთვის კი გამოყოფილია ისეთი ადგილები, სადაც არის
ციცაბო აღმართი, ხევი, არხი, ტყე, ჯაგნარი და სხვა ბუნებრივი დაბრკოლებები. მეოთხე ტრასის
მონაკვეთის სიგრძეც დაახლოებით 7200 მ, სადაც დაახლოებით 28 ყრუ დაუნგრეველ დაბრკო-
ლებებს აწყობენ, რომელთა სიმაღლე დაახლოებით 110-120 სმ ტოლია, ხოლო ფუძე 3 მეტრს აღ-
წევს.
მესამე დღეს ხდება ცხენის ვეტერინარული შემოწმება და შემდეგ სრულდება ღია სივრცეში
შეჯიბრი დაბრკოლებათა გადალახვაში. სივრცის ფართობი არის ფერდობზე დაახლოებით
150X100 მეტრამდე სიდიდის. ყველაზე კლსიკურ სპორტს მეცხენეობაში წარმოადგენს დაბრკო-
ლებათა გადალახვა იგივე კონკური. ამ სპორტს გააჩნია თავისი სახეები, რომელიც ლიტერატუ-
რაში ცნობილია- „მსუბუქი კლასი“, „საშუალო კლასი“, „ძნელი კალსი და „უმაღლესი კლასი“, რა-
საც საფუძვლად უდევს შეჯიბრში მონაწილე სპორტსმენის სპორტული კლასიფიკაცია.
კონკურისათვის დაბრკოლებათა გადასალახავად კეთდება სპეციალური სადგომი და მასზე
ამაგრებენ ლატანს, ღობეს, შლაგბაუმს, „ქვის კედელს“, რომელსაც ამზადებენ ხის მასალისგან.
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
42
ასევე ფიჩხის ღობეს და სხვა. დაბრკოლებები დაახლოებით ყოველ 3-4 მეტრზე კეთდება . კონკუ-
რის ძირითადი სახეების ტექნიკური მაჩვებელი ასე გამოიყურება: (წყარო „მეცხენეობა“ პროფ.
ა.ს. კრასნიკოვის ტედაქციით. გამომცემლობა „განათლება“ 1991 წ)
კონკურის ძირითადი სახეების მახასიათებლები. ცხრილი 1
კონკურის კატეგორია ნახტომის
რაოდენობა
დაბრკოლების
სიმაღლე (სმ)
დაბრკოლების
სიგანე (სმ)
მოძრაობის
სიჩქარე (წთ)
მსუბუქი კლასი 890-100 120-მდე 300
საშუალო კლასი 12 100-110 150-მდე 350
ძნელი კლასი 15-16 140-მდე 200-მდე 350
უმაღლესი კლასი 16 170-მდე 300-მდე 400
ასევე არსებობს საცხენოსნო სპორტი სტიპ-ჩეზი იგივე დოღი, რომელიც დაბრკოლებების გა-
ლახვით მიმდინარეობს. ეს სახეობა ძირითადად გავრცელებულია ინგლისა და ზოგიერთ ქვეყა-
ნაში. საქართველოში საცხენოსნო სპორტიდან ყველაზე მეტად გავრცელებული არის ჯირითი,
რომლის დროსაც გაჭენებულ ცხენზე მხედარი ასრულებს სხვადასხვა სპორტულ ილეთებს.
გარდა საცხენოსნო სპორტისა ასევე არსებობს საცხენოსნო თამაშები, როგორიცაა საქართვე-
ლოში გავრცელებული ისინდი, რომელიც ასევე ჯირითის სახეობაა და მონაწილეობს ორი გუნდი.
არსებობს კიდევ ყაბახი, რომელიც შეიძლება აღიქვას როგორც ქართული-სომხური საცხენოსნო
თამაში, შეიძლება ჩამოვთვალოთ სხვა თამაშები: ოდარიში - რომელიც ცხენოსანთა ორთაბრძო-
ლას წარმოადგენ, სუპახი - ცხენოსნური კალათბურთი, ნიზაკი - გაქანებული ცხენიდან ისრით
დამარცხება, სახუმარო თამაში-პაპახ-ოინუ იგივე ფაფახის წართმევა, ასევე აშშ-ში გავრცელე-
ბული როდეო, რომელშიც ძირითადად კოვბოები მონაწილეობენ და სხვა.
საქართველოში ოდითგანვე იყო მეცხენეობა განვითარებული, რასაც ადასტურებს ადგილო-
ბრივი, აბორიგენული ჯიშების არსებობის მრავალფეროვნება. თითქმის საქართველოს ყველა
კუთხეში შესაბამისი აღნაგობის ცხენის ჯიშები (კახური, თუშური, მეგრული, სამცხე-ჯავახური
და სხვა) ჩამოყალიბდა, რომელიც ერგებოდა მათ გეოგრაფიულ-კლიმატურ პირობებს. მაგა-
ლითად მეცხენეობა კარგად იყო განვითარებული თუშეთში, კახეთში, ერწო-თიანეთში, რასაც
ხელ უწყობდა მაღალპროდუქტიული საძოვრების არსებობა.
ასევე ტრადიციულად არსებობდა ცხენის ჯოგები დასავლეთ საქართველოს ტერიტორიაზე -
ქვემო რაჭაში, სამეგრელოში სვანეთში და სხვა. საწარმოო ძალების განვითარებისა და მექანი-
კური ძალების და ენერგიის ახალი წყაროების დანერგვით ცხენები გამოდევნილი იქნა მატერია-
ლური წარმოებიდან. მუშა ცხენების როლის შემცირებამ გამოიწვია მეცხენეობის განვითარების
ძირითადი მიმართულების შეცვლა-სპოტული, პროდუქტიული და საჯიშე.
საჯიშე მეცხენეობა გამოდის პირველ რიგში როგორც სხვა მიმართულების განვითარების სა-
ბაზისო შესაძლებლობა, მეორეს მხრივ, როგორც დამოუკიდებელი დარგი, რომელიც საფუძვე-
ლია სპორტული ცხენოსნობის განვითათარების. ამასთან დაკავშირებით დიდ მნიშვნელობას
იძენს საჯიშე მეცხენეობის დარგის ეკონომიკა და ორგანიზების საკითხები.
თანამედროვე ბაზრის პირობებში ეფექტიანობა მრავალ ფაქტორზეა დამოკიდებული, პირველ
რიგში არსებული რესურსების რაციონალურ გამოყენებასთან, რომელიც გაზრდის დარგობრივ
სტრატეგიულ კონკურენტუნარიანობას, რაზეც მეტყველებს მეცხენეობის რესურსების გამოყე-
ნება საზღვარგარეთის ქვეყნებში.
დღეისთვის საქართველოში მეცხენეობა მოიზარება, სოციალურ-ეკონომიკური მიმართუ-
ლებით, როგორვ საცხენოსნოს ტურიზმის განვითარების ერთ-ერთი მამოძრავებელი მიმართუ-
43
dargobrivi ekonomika
ლება, რომელიც შექმნის დამატებით სამუშაო ადგილებს, გაზრდის რეგიონის მიმზიდველობას
და იქნება შემოსავლის წყარო ადგილობრივი მოსახლეობისთვის. რაც ასევე ხელს შეუწყობს ჯა-
ნსაღი ცხოვრების წესს. საქართველოში საცხენოსნო ტურიზმი იძლევა საშუალებას ტურისტი
ისეთ ადგილებში მოხდეს, სადაც ტრანსპორტით მიღწევა შეუძლებელია.
საქართელოში არსებობს ასოციაციები, კერძოდ „Horse Tours Georgia”-ს, აესვე პირველი რეგის-
ტრირებული საცხენოსნო ტურების ჯგუფები, ტურისტული კომპანია ზეთა (ZETA), რომლებიც
კურირებენ საცხენოსნო ტურების ჩატარებას. ჩვენს ქვეყანაში საცხენოსნო ტურიზმის განვითა-
რებას თან სდევს აუცილებლად ისეთი ძირითადი რგოლის შექმნა, როგორიცაა მეცხენეობაში სა-
მომშენებლო მუშაობის გაფართოება და სწორი ორიენტებით სასელექციო მუშაობის ჩატარება.
მიღებული თაობას კი შეექმნას სწორი მოვლა-შენახვის და კვების პირობები, რაც ხელს შეუწყობს
ცხენის ისეთ ფორმირებას, რაც დააკმაყოფილებს თანამედროვე საცხენოსნო ტურიზმის მოთხო-
ვნებს. ამისთვის კი ძირითად რგოლებში უნდა მოხდეს მეცხოველე სპეციალისტების ჩართვა, რაც
ასევე დადებითად იმოქმედებს მეცხენეობის შემდგომ განვითარებაზე. ეს კი შექმნის დამატებით
სამუშაო ადგილებს, რაც თანამედროვე ეკონომიკაზე ასევე დადებითად იმოქმედებს და ხელს შე-
უწყობს ახალგაზრდების და სპეციალისტების დამაგრებას ქვეყნის სხვადასხვა რეგიონში.
ამრიგად, საცხენოსნო სპორტის განვითარებას, მის სამომავლო გზებს და ჩვენს ქვეყანაში მე-
ცხნეობის განვითარებას მჭიდრო კავშირი აქვს ტურიზმთან, რომელიც ორგანულად იქნება და-
კავშირებული მეცხოველეობის სფეროს სპეციალისტებთან. ყოველივე ეს მთლიანობაში შექმნის
ახალ სამუშაო ადგილებს და ადამიანის რესურსი იქნება მაღალ დონეზე გამოყენებული, რაც და-
დებითად იმოქმედებს ჩვენი ქვეყნის ეკონომიკურ განვითარებაზე.
გამოყენებული ლიტერატურა:
1. კრასნიკოვის რედაქციით - „მეცხენეობა“ გამომცემლობა განათლება 1981 წელი
2. მ.ცინცაძე. ნ.ორჯანელი. ნ. ნატროშვილი - „ცხოველებთან მუშაობა“ გამომცემლობა „მწიგ-
ნობარი“ 2022 წ
3. რ. მიტიჩაშვილი „ცხოველთა მომშენებლობა’ თბ. 2010 წ
4. საცხენოსნო ტურიზმის განვითარების პერსპექტივები საქართველოში file:///C:/Users/Nai/
Downloads/admin,+21+%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98-224-233%20(1).pdf
(მომქმედი საიტი. 9/02/24 წ)
5. თუშური, მეგრული და ჯავახური ცხენი – მეცხენეობა საქართველოში https://agrokavkaz.
ge/dargebi/mecxoveleoba/thushuri-megruli-da-javakhuri-tskheni-metskheneoba-saqarthveloshi.
html (მომქმედი საიტი 9/02/24 წ).
REFERENCES:
https://agrokavkaz.ge/dargebi/
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
44
EQUESTRIAN SPORT AND ITS ROLE
IN THE DEVELOPMENT OF TOURISM IN GEORGIA
Manana Tsintsadze
E-mail:
Natia Natroshvili
E-mail:
Naile Orjaneli
E-mail:
RESUME
-
-
-
Keywords-
45
dargobrivi ekonomika
საბითუმო საქონელბრუნვის ანალიზის მეთოდიკის საბითუმო საქონელბრუნვის ანალიზის მეთოდიკის
აქტუალური საკითხებიაქტუალური საკითხები
DOI:10.36962/ECS106/3-5/2024-45
მერაბ ჯიქია
თსუ-ს ასოცირებული პროფესორი
ლია კოზმანაშვილი
თსუ-ს ასისტენტ პროფესორი
E-mail: lia.kozmanashvili@tsu.ge
რეზიუმე
საბითუმო ვაჭრობა (ინგლისურად wholesale trade) არის პროდუქციის დიდი მოცულობით ყიდ-
ვა-გაყიდვა. პროდუქციის დიდი მოცულობით შეძენა ძირითადად მწარმოებლებისაგან ხდება და
შემდეგ ეს პროდუქცია საცალო ვაჭრობის მაღაზიებს მიეწოდება.
წარმოების სფეროდან საქონლის მოხმარების სფეროში დაყვანას საქონელბრუნვა ეწოდება. სა-
ქონელბრუნვა, თავის მხრივ, იყოფა საბითუმო და საცალო საქონელბრუნვად. როგორც წესი, წარმო-
ებისა და მიმოქცევის პირობების გამო საქონელმა წარმოებიდან უშუალოდ მომხმარებლამდე დასა-
ყვანად უნდა გაიაროს დამზადების, გასაღებისა და ვაჭრობის შუალედური რგოლები. შუალედურ
რგოლებს შორის საქონლის ყიდვა-გაყიდვის ოპერაციებს საბითუმო საქონელბრუნვა ეწოდება.
საბითუმო საქონელბრუნვის შედეგად საქონელი ჯერ კიდევ არ გადადის პირადი მოხმარების
სფეროში, იგი განაგრძობს ბრუნვას მიმოქცევის სფეროში, გადადის რა საცალო ვაჭრობის განკა-
რგულებაში ან საწარმოო გადამუშავებაში, რათა შემდეგ ისევ მონაწილეობა მიიღოს საქონელმი-
მოქცევაში.
ამგვარად, საქონლის საცალო სავაჭრო ქსელში დასაყვანად საჭიროა შუამავალი რგოლები,
რომლებიც საბითუმო საქონელბრუნვას ახორციელებენ. ძირითადად ასეთებია დისტრიბუტო-
რები, რომლებიც დიდ როლს ასრულებენ საქონელბრუნვის ორგანიზაციაში უმოკლესი გზით
საქონლის საცალო ქსელამდე დაყვანის, მათი ბრუნვადობის დაჩქარებისა და მიმოქცევის ხარ-
ჯების შემცირების საქმეში. შესაძლოა, მწარმოებელი საქონელს თავად აწვდიდეს საცალო მაღა-
ზიას და საბითუმო ვაჭრობით დაკავებული შუამავალი (დისტრიბუტორი) არ ჰყავდეს.
საბაზრო ეკონომიკის პირობებში, საბითუმო და საცალო საქონელბრუნვის ანალიზის მეთო-
დიკის სრულყოფის საკითხების შესწავლა ერთ-ერთი აქტუალური თემაა, ვინაიდან ბიზნესის ეს
ორი ფორმა (საბითუმო და საცალო ვაჭრობა) მარკეტინგული არხის მნიშვნელოვანი შუამავლე-
ბია და ამ ორი რგოლის არარსებობის შემთხვევაში მთელი ჯაჭვი ჩაიშლება.
საკვანძო სიტყვები: საბითუმო საქონელბრუნვა, საცალო საქონელბრუნვა, ფასების ინდექსი,
მოცულობის ინდექსი, დინამიკური მწკრივი, ზრდის ტემპი, ტენდენცია, გაყიდვების პროგნოზი,
ვარიაციის კოეფიციენტი, საშუალო კვადრატული გადახრა, თანაბარზომიერების კოეფიციენტი.
ძირითადი ტექსტი
საბითუმო საქონელბრუნვა ვაჭრობაში წარმოადგენს გაყიდული საქონლის ღირებულებას,
რომელიც შეძენილია გარედან და გამიზნულია მათი შემდგომი გაყიდვისათვის ფიზიკურ და იუ-
რიდიულ პირებზე, გარდა საქონლის მიყიდვისა მოსახლეობაზე, რომელიც მიეკუთვნება საცალო
ვაჭრობის საქონელბრუნვას.
საბითუმო საქონელბრუნვა ნიშნავს მოძრაობის დაწყებას მწარმოებლიდან მომხმარებლამდე,
მათი მეშვეობით საქონელი გადადის მიმოქცევის სფეროში, მყარდება კავშირი მწარმოებელსა და
საცალო ვაჭრობის ორგანიზაციებს შორის.
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
46
საბითუმო საქონელბრუნვა მიეკუთვნება საბითუმო ორგანიზაციების მახასიათებელ უმთა-
ვრეს მაჩვენებელთა რიგს. ჩვეულებრივ, საბითუმო ორგანიზაციების საქმიანობის შესწავლა სა-
ბითუმო საქონელბრუნვის მოცულობის ანალიზით იწყება. საბითუმო გაყიდვების მოცულობა
ასევე, მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს საბითუმო ვაჭრობის მთელ რიგ ფინანსურ-ეკონომიკურ
მაჩვენებლებზე. საბითუმო ვაჭრობის ზრდას, უპირველეს ყოვლისა, განაპირობებს საქონლის წა-
რმოების მოცულობის გადიდება, საბითუმო ორგანიზაციების, სასაწყობო ფართობების, საცალო
საქონელ-ბრუნვის გაზრდა და ა.შ.
საბითუმო საქონელბრუნვის კუთხით ეკონომიკური ანალიზის ჩატარება გულისხმობს შე-
მდეგი ამოცანების შესრულებას:
lშესწავლილ იქნეს საქონელბრუნვის პროგნოზული მოცულობა მთლიანად წლის გან-
მავლობაში და ცალკეული პერიოდების მიხედვით, აგრეთვე, საქონლის შემადგენლობისა და
ასორტიმენტის მიხედვით, ღირებულებით და ნატურალურ გამოსახულებაში;
lმომწოდებლებისაგან საქონლის მიღების შეფასება და მათი შესაბამისობა სახელშეკრუ-
ლებო პირობებთან რაოდენობის, ასორტიმენტის, ხარისხისა და მოწოდების ვადების მიხედვით;
lმყიდველებისთვის საქონლის გაგზავნის დოკუმენტების შესწავლა და მათი შესაბამისობა
სახელშეკრულებო პირობებთან საქონლის რაოდენობის, ასორტიმენტის, ხარისხისა და მიწოდე-
ბის ვადების მიხედვით;
lიმ ფაქტორების განსაზღვრა, რომლებმაც გამოიწვია საბითუმო საქონელბრუნვის ცვა-
ლებადობა და მათი რაოდენობრივი განსაზღვრა;
lსაბითუმო ორგანიზაციების საქმიანობის სრულყოფის შიდასაწარმოო რეზერვების გამო-
ვლენა და მათ საფუძველზე საქონელბრუნვის მოცულობის გადიდება.
საბითუმო საქონელბრუნვის ანალიზის ჩატარების ინფორმაციულ წყაროს წარმოადგენს ბუ-
ღალტრული და სტატისტიკური ანგარიშგების მაჩვენებლები; მიმდინარე ბუღალტრული აღრი-
ცხვის მონაცემები (ორგანიზაციის საწყობში საქონლის მოძრაობის სინთეზური და ანალიზური
აღრიცხვის მონაცემები); შერჩევითი კვლევის მასალები და ა.შ.
საბითუმო საქონელბრუნვის ანალიზი ხორციელდება განსაზღვრული თანმიმდევრობით:
კეთდება საპროგნოზო მაჩვენებლების შესრულების ზოგადი შეფასება; განისაზღვრება სა-
ქონლის გაყიდვების დინამიკა; შეისწავლება საქონელბრუნვა რეალიზაციის მიმართულების,
გაყიდვების ფორმებისა და სასაქონლო სტრუქტურის მიხედვით; დგინდება ფაქტორები, რომ-
ლებიც გავლენას ახდენს საქონელბრუნვის მოცულობაზე და დგინდება მათი გადიდების რეზე-
რვები.
საბითუმო საქონელბრუნვის ანალიზის ჩატარებისას, ცალკეული რეგიონებისა, თუ ქვეყნის
მასშტაბით, შეიძლება გამოყენებულ იქნეს ანალიზის ისეთი ხერხები, როგორიცაა: შედარება,
დაჯგუფება, კორელაცია, დისპერსია, ჯაჭვური ჩასმის ხერხი, აბსოლუტური სხვაობის ხერხი და
სხვა.
საბითუმო საქონელბრუნვის განვითარების საერთო კანონზომიერება თავის გამოხატულე-
ბას, უპირველეს ყოვლისა, საბითუმო ვაჭრობის ცალკეული საწარმოებისა და ორგანოზაციების
საქმიანობაში პოულობს. მათი საქონელბრუნვა, როგორც წესი, ხასიათდება ზრდის საერთო ტე-
ნდენციით, თუმცა, შეიძლება, მატების ტემპები არ დაემთხვეს.
საბითუმო საქონლის დინამიკა დროითი მწკრივით ხასიათდება, რომელიც განვლილი წლების
მიხედვით არის აგებული, ამასთან, მასში გაითვალისწინება ფასთა ცვლილებებიც.
საბითუმო საქონელბრუნვის ინდექსი ფაქტობრივი ფასებით ან შესაბამისი წლების ფასებით
ასახავს საანალიზო პერიოდში რეალიზებული საქონლის მოცულობისა და ფასების ცვლილე-
ბებს, ამიტომ დინამიკური მწკრივების აგებისას მნიშვნელოვანია საქონელბრუნვის გამოსახვა
47
dargobrivi ekonomika
ერთნაირი ფასებით (ჩვეულებრივ საბაზისო პერიოდის ფასებით), რისთვისაც აუცილებელია გა-
ანგარიშებული იქნეს საქონელბრუნვის ფიზიკური მოცულობის ინდექსი:
საქონელბრუნვის ასეთი გაანგარიშება შესადარი ფასებით აგრეგატული სქემების მიხედვით
შეიძლება ჩატარდეს მაშინ, თუ საქონელი აღირიცხება არა მხოლოდ თანხობრივად, არამედ რაო-
დენობრივადაც.
ინდექსური გაანგარიშების შედეგად შეიძლება განვსაზღვროთ საბითუმო საქონელბრუნვის
არა მარტო შეფარდებითი ცვლილება (რაოდენობრივი და ფასების ფაქტორების გავლენით),
არამედ განვსაზღვროთ მათი აბსოლუტური ცვლილებებიც.
საქონელბრუნვაზე ფასების ცვლილების გავლენა გაიანგარიშება, როგორც სხვაობა ფაქტო-
ბრივი მოცულობის საქონელბრუნვასა (ფაქტობრივი რაოდენობითა და მოქმედი ფასებით) და
ამავე პერიოდის საქონელბრუნვას შორის შესადარის ფასებში , ხოლო საქო-
ნელბრუნვაზე ფიზიკური მოცულობის გავლენა გაიანგარიშება, როგორც სხვაობა მიმდინარე
და საბაზისო პერიოდის საქონელბრუნვას შორის შესადარის ფასებში მაშასა-
დამე, გაანგარიშების სქემა იქნება შემდეგი სახის:
სადაც, არის რაოდენობრივი ცვლილების გავლენა,
- ფასების ცვლილების გავლენა.
თუ რეალიზებული საქონლის რაოდენობრივი აღრიცხვა არ ხორციელდება, მაშინ ფასების
ინდექსი განისაზღვრება საშუალო ჰარმონიული ინდექსის სქემის მიხედვით:
სადაც,
საბითუმო საქონელბრუნვის დინამიკური მწკრივების ანალიზის საფუძველზე შეიძლება და-
ვადგინოთ მისი განვითარების ძირითადი ტენდენცია და არსებული ზრდის ტემპების პირობებში,
შეიძლება, განვსაზღვროთ საქონლის გაყიდვების მოცულობის პროგნოზული მაჩვენებელი.
საქონლის გაყიდვების პროგნოზული მოცულობის თანაბარზომიერების დასადგენად, უნდა
გავიანგარიშოთ ვარიაციის კოეფიციენტი. ამისათვის განისაზღვრება საშუალო კვადრატული
გადახრა შემდეგი ფორმულის მიხედვით:
სადაც - გაყიდვების პროგნოზის შესრულებაა კვარტალში, თვეში, დღეში.
- საშუალო შესრულება პერიოდის განმავლობაში;
- საქონელბრუნვის საპროგნოზო მაჩვენებელი პერიოდის განმავლობაში.
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
48
საქონელბრუნვის მოცულობა 2023 წლის მარტისთვის. ცხრ. N1
დეკადები საქონელბრუნვა, ათასი ლარი გეგმის შესრულების %
პროგნოზი ფაქტობრივად
I დეკადა 1300 1287 99,0
II დეკადა 1500 1514 109,3
III დეკადა 1500 1489 99,2
სულ 4300 4290 99,7
თუ საანალიზო პერიოდის განმავლობაში, საქონელბრუნვის პროგნოზულ მაჩვენებელში არ
არის არსებითი გადახრები, მაშინ შეიძლება გავიანგარიშოთ საშუალო-კვადრატული გადახრა
შემდეგი ფორმულის მიხედვით:
სადაც, არის კვარტლების, თვეების, დღეების და ა.შ.
საშუალო კვადრატული გადახრის გაანგარიშების შემდეგ განისაზღვრება ვარიაციის კოეფი-
ციენტი:
ვარიაციის კოეფიციენტი (v) გვიჩვენებს პროგნოზული საქონელბრუნვის მაჩვენებლის გადა-
ხრის ხარისხს (პროცენტებში). რაც უფრო დიდია გადახრა, მით უფრო მაღალია ვარიაციის კოე-
ფიციენტი (იხ.ცხრ. N2).
საბითუმო საქონელბრუნვის კვარტალური პროგნოზის შესრულების გადახრების გაანგარიშება ცხრ. N2
დეკადები 2023 წ. მარტის თვე
გეგმის შესრულება, %
I დეკადა 109,2 1,1 1,21
II დეკადა 109,2 +1,1 1,21
III დეკადა 105,2 -2,9 8,41
სულ წლის განმავლობაში 108,1 12,27
ცალკეულ მყიდველებზე საქონლის მიწოდების ხელშეკრულებების ზოგადი შეფასება ხო-
რციელდება მმართველობითი აღრიცხვისა და ოპერატიული ანგარიშგების მონაცემების სა-
ფუძველზე, რომელიც მიიღება შემდეგი ფორმის შესაბამისად (იხ.ცხრ N3).
49
dargobrivi ekonomika
საცალო ვაჭრობის ორგანიზაციებზე საქონლის მიწოდების ხელშეკრულებების
შესრულება 2023 წლის მარტის თვეში ცხრ. N3
საქონლის დასახელება
საზომი ერთეული
ხელშეკრულების მიხედვით
მიწოდების გეგმა
ფაქტობრივად გაგზავნილი
მათ შორის
სავაჭრო ცენტრი N 1
და ა.შ.
ხელშეკრულებით ფაქტობრივად
გაგზავნილია
რაოდენობა
ცალობით
თანხა
ათასი
ლარი
რაოდენობა
ცალობით
თანხა
ათასი
ლარი
ასეთი მონაცემების არსებობის შემთხვევაში შესაძლებელია მოვახდინოთ საქონლის მიწოდე-
ბის სახელშეკრულებო ვალდებულებების შესრულების შეფასება ფაქტობრივად მიწოდებული
საქონლის საფუძველზე მთლიანად საბითუმო ორგანიზაციის მასშტაბით, ასევე, ცალკეული
მყიდველების მიხედვით, როგორც ღირებულებით, ისე ნატურალურ გამოსახულებაში, საქონლის
ცალკეული ჯგუფისა და სახეობების მიხედვით.
მყიდველებზე საქონლის გაგზავნის ასეთი ანალიზი უნდა ხორციელდებოდეს ყოველთვიურად
წლის დასაწყისიდან ნაზარდი ჯამით, რაც მოგვცემს შესაძლებლობას თვალყური ვადევნოთ სა-
ქონლის მიწოდების თანაბარზომიერებას მთელი საანგარიშგებო პერიოდის განმავლობაში.
საბითუმო ორგანიზაციები, განკარგავენ რა ბუღალტრული აღრიცხვისა და ოპერატიული
ანგარიშგების მონაცემებს, შესაძლებლობა ეძლევათ შეისწავლონ საქონლის გაყიდვების მოცუ-
ლობა, კვარტალურ, თვიურ და დეკადურ ჭრილში. საბითუმო ორგანიზაციების მარკეტინგული
განყოფილებები ახორციელებენ ოპერატიულ აღრიცხვას ცალკეული მყიდველების მიხედვით
გაგზავნილ საქონელზე, რომელთა მონაცემებიც წარმოადგენს მნიშვნელოვან წყაროს ანალი-
ზისთვის. ამასთან, საქონლის გაგზავნის აღრიცხვა ხორციელდება მთლიან სასაქონლო ნო-
მენკლატურაზე ანალიზური აღრიცხვის კუთხით.
საბითუმო საქონელბრუნვის რიტმულობის დამახასიათებელ მაჩვენებლად გამოიყენება გა-
გზავნის თანაბარზომიერების კოეფიციენტი. იგი იანგარიშება ნების-მიერი პერიოდისათვის (5,
10, 15 დღე) ყველა გაგზავნაზე, ცალკეული მყიდველისა და საქონლის მიხედვით. ამისთვის წინა-
სწარ ანგარიშობენ საშუალო კვადრატულ გადახრას და ვარიაციის კოეფიციენტებს.
საშუალო კვადრატული გადახრა გაიანგარიშება შემდეგი ფორმულის მიხედვით:
სადაც - გაგზავნის პროცენტია i-იურ პერიოდში;
- გაგზავნის საშუალო პროცენტი;
n - საანალიზო პერიოდების რიცხვი.
ვარიაციის და თანაბარზომიერების კოეფიციენტი გაიანგარიშება:
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
საბითუმო ორგანიზაციის მიერ 2023 წლის I კვარტალში მყიდველებისთვის გაგზავნილი საქონელი ცხრ. N4
მაჩვენებლები 1-15/I 16-31/I 1-15/II 16-28/II 1-15/III 16-31/III სულ
კვარტალში
მყიდველი A
გაგზავნილია:
ათას ლარებში 35 52.5 70 80 110 152,5 500
% კვარტალურ
სიდიდესთან 7 10,5 14.0 16 22 30.5 100
გადახრა
საშუალო
პროცენტთან
(16,7%)
-9,7 -6,2 -2,7 -0,7 +5,3 +13,8 -
გადახრის
კვადრატი -94,,9 38,44 7,29 0,49 28,09 190,44 358,84
მყიდველი B
გაგზავნილია:
ათას ლარებში 46,2 62,7 72,6 90,75 113,85 163,9 550
% კვარტალურ
სიდიდესთან 8,4 11,4 13,2 16,5 20,7 29,8 100
გადახრა
საშუალო
პროცენტთან
(16,7%)
-8,3 -5,3 -3,5 -0,2 +4,0 +13,1 -
გადახრის
კვადრატი 68,89 28,09 12,25 0,04 16,0 171,61 296,88
მყიდველი C
გაგზავნილია:
ათას ლარებში 40,8 46,08 77,28 88,32 104,64 122,88 480
% კვარტალურ
სიდიდესთან 8,5 9,6 161,1 18,4 21,8 25,6 100
გადახრა
საშუალო
პროცენტთან
(16,7%)
-8,2 -7,1 -0,6 +1,7 +5,1 +8,9 -
გადახრის
კვადრატი 67,24 5,41 0,36 2,89 26,01 79,21 226,12
საშუალო კვადრატული გადახრა მყიდველების მიხედვით:
51
dargobrivi ekonomika
ვარიაციის კოეფიციენტი მყიდველების მიხედვით შეადგენს:
თანაბარზომიერების კოეფიციენტი მყიდველების მიხედვით იქნება:
A - 100 - 46,3 = 53,7%
B - 100 -41,9 = 58,1%
C - 100-36,8 = 63,2%
ჩატარებული გაანგარიშებები მეტყველებს საბითუმო ორგანიზაციის მიერ მყიდველებისთვის
საქონლის გაგზავნის არათანაბარზომიერებაზე. ასე, მაგალითად; მყიდველი A-სთვის საბითუმო
ორგანიზაციას ყოველ 15 დღეში უნდა გაეგზავნა 83,3 ათასი ლარის საქონელი, მყიდველი B-ს-
თვის - 91, 7 ათასი ლარის, ხოლო მყიდველი C-სთვის - 80 ათასი ლარის საქონელი. ფაქტობრივად,
საქონლის გაგზავნის მოცულობა A მყიდველთან მერყეობს 35-დან 52,5 ათას ლარამდე; B მყიდ-
ველთან 46,2-დან 163,9 ათას ლარამდე, ხოლო С მყიდველთან 40,8-დან 122,88 ათას ლარამდე.
გაგზავნის არათანაბარზომიერებაზე მიანიშნებს ფაქტობრივი გაგზავნის პროცენტის გადახრა
საშუალო პროცენტულ მაჩვენებელთან, რამაც გავლენა იქონია ვარიაციის კოეფიციენტის სიდი-
დეზე. სამი განხილული მყიდველიდან, საქონელი შედარებით თანაბარზომიერად მიეწოდებოდა
C მყიდველს. ამასთან, ჩვენს მიერ გაანგარიშებული გაგზავნის თანაბარზომიერების კოეფიციე-
ნტები კორექტირებული უნდა იქნეს აქცეპტზე უარის თქმის თანხის სიდიდით.
მმართველობითი ანალიზის პროცესში, აუცილებელია ცალკეული მყიდველების მიხედვით
შესწავლილ იქნეს საქონლის მიწოდების სახელშეკრულებო ვალდებულებების შესრულება სა-
ქონლის სახეობების, მიწოდების ვადების, ანაზღაურების ფორმების, გაგზავნის წესების, წარმო-
დგენილი პრეტენზიების რაოდენობის მიხედვით (რაც შეეხება საქონლის მოცულობასა და ხა-
რისხს) და ა.შ.
საქონლის გაგზავნის თანაბარზომიერება ბევრადაა დამოკიდებული უშუალოდ საცალო
ქსელში დისტრიბუტორების მიერ შემოზიდვის ზუსტ ორგანიზაციაზე. საქონლის შემოზიდვა მო-
იცავს საბითუმო ბრუნვის იმ ნაწილს, რომელიც მაღაზიების მომარაგებასთანაა დაკავშირებული.
იგი რეგლამენტირებულია გრაფიკით, რომელიც შეთანხმებულია სათანადო საცალო ვაჭრობის
ორგანიზაციებსა და საწარმოებთან. გრაფიკით გათვალისწინებულია შემოზიდვის რაოდენობა,
ერთი შემოზიდვის სიდიდე, შემოზიდვის სიხშირე და სხვა მაჩვენებლები. გრაფიკის დაცვა ანა-
ლიზდება ოპერატიული აღრიცხვის მასალის მიხედვით, რომელსაც ახორციელებენ დისტრიბუ-
ტორები.
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
52
რაც უფრო მაღალია მყიდველებისათვის გაგზავნილი და ანაზღაურებული საქონლის ხვდრითი
წონა, მით უფრო რიტმულად ხორციელდება სავაჭრო ორგა-ნიზაციაში მუშაობის პროცესი. სა-
ქონლის გაგზავნის თანაბარზომიერებაზე გავლენას ახდენს რიგი ფაქტორები, კერძოდ, გაგზავ-
ნის ფორმები (ტრანზიტული ან სასაწყობო). მყიდველების ადგილმდებარეობა, მომწოდებლისგან
საქონლის თავისდროული მიღება და ა.შ.
რეზიუმე
საბითუმო საქონლის ანალიზი ხორციელდება განსაზღვრული თანმიმდევრობით: კეთდება
საპროგნოზო მაჩვენებლების შესრულების ზოგადი შეფასება; განისაზღვრება საქონლის გაყიდ-
ვების დინამიკა; შეისწავლება საქონელბრუნვა რეალიზაციის მიმართულების, გაყიდვების ფო-
რმებისა და სასაქონლო სტრუქტურის მიხედვით; დგინდება ფაქტორები, რომლებიც გავლენას
ახდენ საქონელბრუნვის მოცულობაზე და დგინდება მათი გადიდების რეზერვები.
საბითუმო საქონელბრუნვის ინდექსური გაანგარიშების შედეგად შეიძლება განვსაზღვროთ
საქონელბრუნვის არა მარტო შეფარდებითი ცვლილება (რაოდენობრივი და ფასების ფაქტორე-
ბის გავლენით), არამედ განვსაზღვროთ მათი აბსოლუტური ცვლილებებიც.
საქონლის გაყიდვების პროგნოზული მოცულობის თანაბარზომიერების დასადგენად უმჯო-
ბესია გამოვიყენოთ ვარიაციის კოეფიციენტი, ხოლო თუ საანალიზო პერიოდის განმავლობაში,
საქონელბრუნვის პროგნოზულ მაჩვენებელში არ არის არსებითი გადახრები, მაშინ ვანგარი-
შობთ საშუალო კვადრატულ გადახრას.
საბითუმო საქონელბრუნვის რიტმულობის დასახასიათებლად გამოიყენება გაგზავნის თანა-
ბარზომიერების კოეფიციენტი, რისთვისაც წინასწარ გაიანგარიშებენ საშუალო კვადრატულ გა-
დახრას და ვარიაციის კოეფიციენტებს.
გამოყებებული ლიტერატურა:
1. მ. ჯიქია - ეკონომიკური ანალიზი, თბილისი, 2018 წ.
2. ი. ჭილაძე - ფინანსური ანალიზი, თბილისი, 2018 წ.
3. Jikia M. (2023). Comments on the problems of methodology of calculation by regulatory cost in
the ACCA management accounting.
4. ფ. კოტლერი, კ.ლ. კელერი - მარკეტინგის მენეჯმენტი (თარგმანი ქართულ ენაზე თსუ-ს
გამომცემლობა 2015 წელი).
5.
6.
7.
Journal 8(1).
REFERENCES:
-
nal 8(1).
53
dargobrivi ekonomika
CURRENT ISSUES OF METHODOLOGY
OF WHOLESALE TURNOVER ANALYSIS
Merab Jikia
Lia Kozmanashvili
RESUME
-
-
-
-
Keywords:
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
54
00000000000000000000000000000000
biznesi, marketingi, menejmenti
მარკეტინგის ეფექტიანობის გაზომვა და შეფასებამარკეტინგის ეფექტიანობის გაზომვა და შეფასება
DOI:10.36962/ECS106/3-5/2024-54
ქეთევან ლოჩოშვილი
სტუ დოქტორანტი
E-mail: k.lochoshvili@gtu.ge
ლია ბერიკაშვილი
სტუ ასოცირებული პროფესორი
E-mail: l.berikashvili@gtu.ge
რეზიუმე
მარკეტინგი წარმოდგენილია როგორც მეწარმეობის ფილოსოფია და ინსტრუმენტი, რომლის
აქტიურად დანერგვა და გამოყენება ხდება ბაზრის სტრუქტურების მატერიალური და არამატე-
რიალური აქტივების ფორმირების პროცესში. ამავდროულად, ავტორის მიერ მარკეტინგი განიხი-
ლება მომხმარებელთა უპირატესობის მოსაპოვებელ ძირითად ფაქტორად, რადგან, მათი აზრით,
იგი მოქმედებს როგორც ეფექტური საშუალება კონკურენტუნარიანობის გაზრდისა და კომერცი-
ული სუბიექტებისთვის კაპიტალის შესაქმნელად, ასევე ფულადი სახსრების ნაკადის წყაროდ.
ნაშრომში აღინიშნება, რომ ღირებულების შექმნა, რომელშიც ჩართულია მარკეტინგი, მჭიდროდ
არის დაკავშირებული ენერგიისა და ინფორმაციის მატერიალური რესურსების რაციონალურ
ძიებასთან და გამოყენებასთან. ღირებულების შექმნის პროცესის სამართავად, საჭიროა მისი გა-
ზომვა, რომელიც შეიძლება ჩაითვალოს როგორც საზომი სისტემის გასაზომ ობიექტთან ურთიე-
რთქმედების პროცესი დროის გარკვეულ მონაკვეთში. აღნიშნულია, რომ ყველაფერი, რაც შედის
დამატებული ღირებულების შექმნაში, ექვემდებარება გაზომვას. ეს არის არა მხოლოდ ფინანსური,
არამედ ლოგისტიკური, მატერიალური, ენერგეტიკული, საინფორმაციო, მარკეტინგული და სხვა
ნაკადები, რაც წარმოადგენს კომერციული სტრუქტურის პირველ სისტემას. ამ სტრუქტურაში
ინტეგრირებულია მარკეტინგული ნაკადებიც, რადგან ეს ხსნის ბაზარზე ეფექტიანობის გაუმჯო-
ბესების გზების განსაზღვრისა და ახალ შესაძლებლობათა შესწავლისათვის.
მარკეტინგული საქმიანობის ეკონომიკური ეფექტიანობის ინდიკატორების მეტრიკის გაზო-
მვისა და შემუშავების მეთოდოლოგია ეფუძნება მარკეტინგის როლსა და მნიშვნელობას წარმო-
ების პროცესში და ადამიანის საჭიროებების დაკმაყოფილებაზე. მარკეტინგული მახასიათებ-
ლების გაზომვა და მარკეტინგული მეტრიკის ფორმირება უნდა ეფუძნებოდეს ეკონომიკური
გაზომვების თეორიას, მარკეტინგის სისტემის სუბიექტებს შორის ურთიერთობების აგების
პროცესს ღირებულებების გაცვლასთან დაკავშირებით. მარკეტინგული მეტრიკა მოქმედებს
როგორც კომუნიკაციის ფორმა მარკეტინგული შესრულების მართვის სისტემაში და საშუალე-
ბაა მარკეტინგული გადაწყვეტილებების კრიტიკული და საკვანძო წარმატების ფაქტორების და-
საბუთება, ასევე წარმოადგენს საფუძველს მარკეტინგული ხარჯების ეკონომიკური შეფასების
კრიტერიუმების გონივრული არჩევანისთვის.
საკვანძო სიტყვები: ეფექტიანობა, ინტერაქციის მარკეტინგი, გაზომვა, მეტრიკა.
შესავალი
ეკონომიკური აქტივობის მოთხოვნები, არასტაბილური გარემო პირობები, მყიდველის როლის
ზრდა საბაზრო ბიზნეს კომუნიკაციების პროცესში ზრდის მარკეტინგის როლს და მისი, როგორც
წამყვანი ინსტრუმენტის, კონცეფციას - ეს არის ინტერაქციის მარკეტინგი. ინტერაქციის მარკე-
ტინგი - ესაა მარკეტინგული სისტემის სუბიექტების ურთიერთქმედება, რომლის ფარგლებშიც
გრძელვადიანი ურთიერთობების ჩამოყალიბება, რესურსებისა და ინფორმაციის გაცვლა განიხი-
ლება, როგორც პროცესის შემადგენელი მოქმედებების გარკვეული თანმიმდევრობა.
55
biznesi, menejmenti, marketingi
შედეგები და მათი განსჯა
ზოგადად, ურთიერთქმედების პროცესის ეფექტიანობა დამოკიდებულია:
lმარკეტინგის სისტემის თითოეული სუბიექტის ქცევის საერთო მიზანზე,
lკონტროლირებადი სისტემის სიტუაციაზე ან მდგომარეობაზე,
lრესურსების ხელმისაწვდომობაზე;
lსისტემის სუბიექტების ერთობლივი ქმედებებისთვის მზადყოფნის დონეზე.
ურთიერთქმედების პროცესი შეიძლება ჩაითვალოს მარკეტინგის სისტემის ფუნქციონირების
კუმულაციურ ტიპად, რომელიც ახასიათებს ქსელის სუბიექტებს ურთიერთქმედების ხარისხს,
მეთოდებსა და ფორმებს დასახული ბიზნეს მიზნების მიღწევის პროცესში.
იმისათვის, რომ ურთიერთქმედების პროცესი ეფექტურად განხორციელდეს, აუცილებელია
ამ პროცესის თითოეული ეტაპის მახასიათებლების გაზომვა. გაზომვების და მათი ანალიზის
შედეგებზე დაყრდნობით, საჭიროა ბაზარზე კომერციული სტრუქტურის ქცევის ახალი სტრა-
ტეგიების დასაბუთება. ამავდროულად, დაბალანსებული მიწოდებისა და მოთხოვნის ურთიერთ-
ქმედების შედეგად ურთიერთობები ხდება ყიდვა-გაყიდვის ობიექტი, ანუ პროდუქტი, რომელშიც
ინტეგრირებულია ინტელექტუალური და საინფორმაციო რესურსები - საბაზრო ურთიერთობე-
ბის სტაბილურობის მთავარი ფაქტორები.
ნახატზე (1) ნაჩვენებია კომერციული სტრუქტურების (ფ1; ფ2) ურთიერთქმედების პროცესი,
როცა ადგილი აქვს პარტნიორთა ინტეგრაციას და ღირებულების (ღ) შექმნის ორმხრივი ეკონო-
მიკური და სოციალური ვალდებულებების არსებობას სასურველი ეფექტიანობის მისაღწევად
(ე1; ე2).
ნახატი 1. კავშირების სისტემა: ა) ურთიერთობა; ბ) მარკეტინგული კომუნიკაციების პროცესი
ეფექტიანობის მისაღწევად (ე1; ე2).
ნნაახხაატტიი 11.. კკაავვშშიირრეებბიისს სსიისსტტეემმაა:: აა)) უურრთთიიეერრთთოობბაა;; ბბ)) მმაარრკკეეტტიინნგგუულლიი კკოომმუუნნიიკკააცციიეებბიისს
პპრროოცცეესსიი
ჩვენი აზრით,
მმაარრკკეეტტიინნგგუულლიი სსააქქმმიიაანნოობბიისს შშეედდეეგგეებბიისს გგააზზოომმვვაა უუნნდდაა
გგაანნიიხხიილლეებბოოდდეესს,, რროოგგოორრცც მმაარრკკეეტტიინნგგიისს სსიისსტტეემმიისს მმაახხაასსიიაათთეებბლლეებბიისს ((მ
მეეტტრრიიკკიისს))
ეეკკოონნოომმიიკკუურრიი დდაა სსტტაატტიისსტტიიკკუურრიი აასსაახხვვიისს პპრროოცცეესსიი ბბააზზაარრზზეე მმიიწწოოდდეებბიისსაა დდაა მმოოთთხხოოვვნნიისს
რრეეგგუულლიირრეებბიისს პპრროოცცეესსშშიი..
მარკეტინგული საქმიანობის ეკონომიკური გაზომვის საგანია ეკონომიკური
გაზომვების მეთოდოლოგია და მეთოდები, რაც განაპირობებს მათი ერთიანობასა და
სიზუსტეს. ფაქტობრივად, საგანს წარმოადგენს მარკეტინგის სისტემის ქცევის
მეტროლოგიის პრობლემები, მისი კვალიმეტრია.
1
ამავდროულად, მარკეტინგული სისტემის ეკონომიკური გაზომვების თეორიის
ჩამოყალიბება და განვითარება მოიცავს:
1
The Economics of Metrology and Measurement; Report for National Measurement Office, Department for
Business, Innovation and Skills. Available at:
https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/297870/prof-
swann-report-econ-measurement-revisited-oct-09.pdf
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
56
ჩვენი აზრით, მარკეტინგული საქმიანობის შედეგების გაზომვა უნდა განიხილებოდეს, რო-
გორც მარკეტინგის სისტემის მახასიათებლების (მეტრიკის) ეკონომიკური და სტატისტიკური
ასახვის პროცესი ბაზარზე მიწოდებისა და მოთხოვნის რეგულირების პროცესში.
მარკეტინგული საქმიანობის ეკონომიკური გაზომვის საგანია ეკონომიკური გაზომვების მე-
თოდოლოგია და მეთოდები, რაც განაპირობებს მათი ერთიანობასა და სიზუსტეს. ფაქტობრივად,
საგანს წარმოადგენს მარკეტინგის სისტემის ქცევის მეტროლოგიის პრობლემები, მისი კვალიმე-
ტრია.1
ამავდროულად, მარკეტინგული სისტემის ეკონომიკური გაზომვების თეორიის ჩამოყალიბება
და განვითარება მოიცავს:
lცნებებისა და ტერმინების დალაგების ანალიზს;
lჰიპოთეზებისა და გაზომვის პრინციპების დასაბუთებას;
lკონცეპტუალური საფუძვლების ჩამოყალიბებას ეკონომიკური ღირებულებების შაბლო-
ნების ფორმირებისთვის და მეთოდების ძიებას ლატენტური და რეალური შესრულების ინდიკა-
ტორების გამოსავლენად;
lეკონომიკური ფასეულობების საზომი ერთეულების ძიებას და დასაბუთებას მათი თავსე-
ბადობის გათვალისწინებით;
lგაზომვის სიზუსტის ლიმიტების დასაბუთებას;
lმრიცხველების დიზაინის დაპროექტებას აგრეგირებული ან განზოგადებული (კონვოლუ-
ციური) მახასიათებლების სახით;
lსაზომი ხელსაწყოების სტანდარტიზაციის ეტაპების, სიხშირისა და საჭიროების განსა-
ზღვრას;
lგაზომვის შედეგების ანალიზს, განზოგადებასა და გამოყენებას.
მარკეტინგული სისტემის ქცევის ეკონომიკური გაზომვების ჩატარების აღწერილი პროცესი
იძლევა წარმოდგენას მარკეტინგული სისტემების მეტროლოგიის ყველაზე მნიშვნელოვან პრო-
ბლემებზე. ამავდროულად, ეკონომიკური გაზომვების ძირითად პრობლემად რჩება წარმოდგე-
ნის, უნიკალურობისა და ადეკვატურობისა და გაზომვების სიზუსტის პრობლემები. ყველაზე
მნიშვნელოვანია მეტრიკული კონსტრუქციის პრობლემა, რომელიც ურთიერთქმედების მარ-
კეტინგის მიმართ ნიშნავს ისეთი ურთიერთობების აგებას, რომლებიც შეიძლება შეფასდეს რი-
ცხვითი ინტერპრეტაციით.
მარკეტინგის სისტემის ქცევისა და მუშაობის ეკონომიკური გაზომვები მიზნად ისახავს:
lმარკეტინგული სისტემის სხვა საბაზრო სისტემებთან ურთიერთქმედების შედეგების შე-
ფასებას;
lმარკეტინგის, როგორც ფულადი ნაკადების წყაროს, ეფექტიანობის გასაუმჯობესებლად
რეზერვების იდენტიფიცირებასა და განხორციელებას;
lმარკეტინგული რესურსის გამოყენების რაციონალიზაციის მიზნით ზომების შეთავაზებას;
lმარკეტინგული ტექნოლოგიის კონტროლისა და აუდიტის ორგანიზებას;
lმარკეტინგის სისტემის ეფექტური განვითარების ძირითადი გზებისა და ინსტრუმენტე-
ბის პოვნას.
მარკეტინგული საქმიანობის ეკონომიკური შედეგების გაზომვა დაკავშირებულია სირთულე-
ებთან, რაც ძირითადად წარმოებისა და განაწილების ამ ფუნქციის თავისებურებებითაა განპი-
რობებული.
როგორც წესი, მარკეტინგული აქტივობები უტოლდება კორპორაციულ საქმიანობას. თუმცა,
მარკეტინგის მნიშვნელობა ფასდება კომპანიის საბოლოო აქტივობით, მისი ზოგადი ეკონომი-
კური მაჩვენებლებით. ამ შემთხვევაში გამოიყენება ვერბალური შეფასება: „თუ ორგანიზაცია კა-
რგად მუშაობს, მაშინ ამ ორგანიზაციის მარკეტინგი ძალიან ეფექტიანია“. [1; გვ.2]
-
ness, Innovation and Skills. Available at: https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/up-
57
biznesi, menejmenti, marketingi
მარკეტინგული საქმიანობის შედეგის შეფასებით ან საწარმოებსა და ეკონომიკის სხვა იერ-
არქიულ დონეზე მარკეტინგული აქტივობების განხორციელების შედეგად მიღებული ეფექტის
წილის განსაზღვრით კი მხოლოდ მეცნიერები თუ არიან დაკავებულნი, მაშინ როდესაც პრაქტი-
კოსები საჭიროდ არ თვლიან ხარჯების და შედეგების შედარებას მარკეტინგის სფეროში.
მარკეტინგული ხარჯებისა და მათი შედეგების შეფასების აუცილებლობის მიტოვების ერთ-ე-
რთი მთავარი მიზეზი გაურკვევლობისა და ეკონომიკური რისკის პროცესების სირთულის პირო-
ბებში საჭირო ინფორმაციის ნაკლებობაა. კიდევ ერთი მიზეზი არის ფირმის საერთო ეფექტია-
ნობის არსებულ ფუნქციებზე და პროდუქტებზე გადანაწილების თეორიისა და მეთოდოლოგიის
არარსებობა. არსებობს საწარმოები და დარგები, რომლებიც აწარმოებენ საქონლისა და მომსა-
ხურების მთელ სპექტრს, ხოლო მათი წარმოების სპეციფიკა მოითხოვს მთლიანი ხარჯების და
ეფექტიანობის გადანაწილებას გაყიდულ პროდუქტებსა და სერვისებზე. აქტიური ინფორმატი-
ზაციისა და მედია ტექნოლოგიების დანერგვის პირობებში მარკეტინგული აქტივობების შესახებ
საჭირო ინფორმაციის ნაკლებობის მიზეზი პრაქტიკულად მოხსნილია.
ობიექტური შეფასებისთვის არსებითია საკითხი ყველაზე მნიშვნელოვანი ინდიკატორების
საკმარისობისა და მარკეტინგული საქმიანობის შედეგის შეფასების შესახებ. ინდიკატორები
უნდა ასახავდეს კომპანიის საქმიანობის სისტემას, კერძოდ, ეფექტიანობის განზოგადებული
ინდიკატორები: ადამიანური შრომის, ძირითადი საშუალებების გამოყენების, კაპიტალის, ინვე-
სტიციების, მატერიალური რესურსების, ახალი აღჭურვილობისა და მასალების ეფექტიანობა.
შესაბამისად, ეკონომიკური ეფექტის მიმართულება დაკავშირებული უნდა იყოს: შრომითი რე-
სურსების, მატერიალური რესურსების, ძირითადი საშუალებების, კაპიტალის, ინვესტიციების
გამოყენების გაუმჯობესებასთან, მართვის სისტემის ხარისხის ამაღლებასთან, ეფექტთან სა-
ქონლის ექსპლუატაციისა და გამოყენების სფეროში.
ფ. კოტლერი გვთავაზობს კომპანიის მარკეტინგული აქტივობის დონის შეფასებას და კონტ-
როლს ინდიკატორების სისტემის მეშვეობით [6]:
1. ბრუნვის ოდენობა, ლარი /კლიენტთა რაოდენობა;
2. მიღებული შეკვეთების რაოდენობა, ლარი / მომხმარებელთა რაოდენობა;
3. მიღებული შეკვეთების რაოდენობა, ლარი /ბრუნვა, ლარი;
4. მიღებული შეკვეთების მოცულობა ბუნებრივ ერთეული/კლიენტთა რაოდენობა;
5. მიღებული შეკვეთების რაოდენობა, ლარი/არსებული შეკვეთების რაოდენობა, ლარი;
6. ბრუნვა, ლარი/არსებული შეკვეთების რაოდენობა, ლარი;
7. ბრუნვა, ლარი/მზა საქონელი მარაგი, ლარი;
8. ლარის ბრუნვა/საჩივრების რაოდენობა;
9. პრეტენზიებზე დეფექტების აღმოფხვრის ხარჯები, ლარი/ბრუნვა, ლარი;
10. ბრუნვა, ლარი/ გაყიდვების სფეროში დასაქმებულთა რაოდენობა;
11. ბრუნვა, ლარი/გამყიდველთა რაოდენობა;
12. კომერციული და მარკეტინგული ხარჯების ოდენობა, ლარი/ბრუნვა, ლარი;
13. საწარმოს წილი მთლიან გაყიდვებში კონკურენტულ ბაზრებზე (სეგმენტებში);
14. რეკლამის ხარჯები, ლარი/ბრუნვა, ლარი;
15. სარეკლამო ხარჯები, ლარი/ საწარმოს მოგება, ლარი.
მიუხედავად იმისა, რომ მარკეტინგის დეპარტამენტის მოცემული ინდიკატორებს შეუძლიათ
მარკეტინგული აქტივობების საერთო ეფექტიანობის დახასიათება, ისინი ვერ ადგენენ და გა-
დმოსცემენ თითოეული მათგანის მნიშვნელობას. ასეთი სია უნდა შეიცავდეს ორი ტიპის ინდი-
კატორს: 1) მოკლევადიანი ხარჯები და პროდუქტიულობა და 2) ბრენდზე საკუთრების უფლება
(სავაჭრო ნიშანი).
ტარგეტ-ინდიკატორების (სამიზნე ინდიკატორების) ამგვარ ნაკრებს მარკეტინგული მეტ-
რიკა ეწოდება, რომელიც ახასიათებს კომპანიის მიერ მიზნის მიღწევის სიახლოვეს (ფ. კოტლერი,
1977; პარკინსონი, 1995).
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
58
მეტრიკის ძირითადი ფუნქციებია აქტივობის კონტროლი, ინსტრუმენტული და მეთოდოლო-
გიური მხარდაჭერა, მარკეტინგის მენეჯმენტი, ინოვაციური მარკეტინგული ტექნოლოგიების
ძიება და შიდა მარკეტინგის ხარჯების კოორდინაცია.
მეტრიკის ფუნქციები განსაზღვრავს მათ ძირითად ამოცანებს:
1. მარკეტინგული საქმიანობის (განყოფილება, მარკეტინგის მენეჯმენტი) პროცესის კო-
ორდინაცია კომერციული ან სამთავრობო სტრუქტურის მიერ განხორციელებული ბიზნესის მი-
მდინარე და სტრატეგიულ მიზნებთან (შიდა მარკეტინგი, შიდა ბენჩმარკინგი და ა.შ.);
2. ბიზნეს სტრუქტურის კომერციული ოპერაციების პრევენციული მხარდაჭერა საჭირო
მარკეტინგული ტექნოლოგიებით (საკვანძო წარმატების ფაქტორების ეფექტური გამოყენების
უზრუნველყოფა);
3. მუშაობის მიმართვა მარკეტინგული აქტივობების პროცესის გაუმჯობესებაზე (ხარისხის
ეფექტიანობის შეფასება, კონტროლი, ორგანიზაციის ბიზნესში მარკეტინგული საქმიანობის
წვლილის აუდიტი).
მარკეტინგის მეტრიკამ შეიძლება ხელი შეუწყოს:
lბიზნეს პროცესების მართვას ორგანიზაციის შიგნით და მის ფარგლებს გარეთ;
lგამოავლინოს შეფერხებები და გადაუჭრელი პრობლემები;
lსახიფათო სიტუაციების პროაქტიულად იდენტიფიცირება მარკეტინგულ საქმიანობაში;
lმარკეტინგზე პასუხისმგებელი პერსონალის სტიმულირება;
lფირმის ბიზნეს სტრატეგიის შესაბამება მარკეტინგულ კონცეფციასა და სტრატეგიასთან.
მეტრიკის შემუშავებისა და ფორმირებისას დაცული უნდა იყოს ისეთი პრინციპები, როგორი-
ცაა: სპეციფიკა, გაზომვადობა, მიღწევადობა, რეალიზმი, სიმარტივე, შესაბამისობა, ინფორმა-
ციის ხელმისაწვდომობა, შედარებითობა, პრიორიტეტი, ინტეგრაცია, ბალანსი მომხმარებელთა
კმაყოფილებაში, ინოვაცია.
ტიმ ამბლერი რეკომენდაციას უწევს მარკეტინგული მეტრიკის მთელ ჩარჩოს. [5] მარკეტი-
ნგის მეტრიკა მოქმედებს როგორც მენეჯმენტის ინფორმაცია და როგორც მართვის ინსტრუმე-
ნტი. ბიზნესის შესრულებაზე მარკეტინგული ზემოქმედების ეკონომიკური შეფასებისთვის მნიშ-
ვნელოვანია მარკეტინგული ოპერაციების საბოლოო და შუალედური შედეგების განსაზღვრა,
რომლებიც განსხვავდება ზემოქმედების სფეროების ნაწილში (ცხრილი 1).
აღნიშნული კონცეპტუალური დებულებების ფარგლებში შეიძლება გამოიყოს მარკეტინგული
მეტრიკის გაზომვისა და ფორმირების შემდეგი სფეროები:
lმარკეტინგული საინფორმაციო სისტემის კონცეფცია და ელემენტები, მარკეტინგული
ინტელექტისა და ბენჩმარკინგის ორგანიზაციის მდგომარეობა, მარკეტინგული გადაწყვეტილე-
ბების მხარდაჭერის დონე, მარკეტინგული კვლევის სისტემა;
lმარკეტინგის გარე გარემო - კომპანიის მიკროგარემოსა და მაკროგარემოს ფაქტორები;
lსამომხმარებლო ბაზრები და მყიდველის ქცევა;
lსტეიკჰლდერთა (დაინტერესებულ პირთა) ქცევა;
lცალკე კონკურენტები - მათი იდენტიფიცირება, რაოდენობისა და პოტენციური შესაძ-
ლებლობების დადგენა, სტრატეგიების და მიზნების განსაზღვრა, ძლიერი და სუსტი მხარეების
შეფასება, მათთან ურთიერთობის მოდელის შემუშავება, კლიენტებზე ან კონკურენტებზე მიმა-
რთული სტრატეგიებიდან ერთერთის არჩევა.
სამიზნე ბაზრების არჩევა:
1. ბაზრის მოთხოვნის გაზომვა და პროგნოზირება;
2. ბაზრის სეგმენტების იდენტიფიცირება და მიზნობრივი ბაზრების დასაბუთება.
3. მარკეტინგული სტრატეგიის შემუშავება:
4. მარკეტინგული შეთავაზების დიფერენციაციისა და პროგნოზირების მარკეტინგული
სტრატეგიების დასაბუთება;
5. მომწოდებლების მნიშვნელობისა და შერჩევის განსაზღვრა, პოტენციური კონკურე-
59
biznesi, menejmenti, marketingi
ნტული უპირატესობების გამოვლენა, კომპანიის პოზიციონირებისთვის საკომუნიკაციო ღონის-
ძიებების არჩევა, კონკურენტული დიფერენციაციის ინსტრუმენტების შერჩევა;
6. მარკეტინგული სტრატეგიების შექმნა ბაზრის ლიდერებისთვის, ნოვატორებისთვის, მი-
მდევრებისთვის და ნიშების მფლობელებისთვის;
7. გლობალური ბაზრის სტრატეგიების შემუშავება; გლობალური მარკეტინგული გარე გა-
რემოს შეფასება, საგარეო ბაზრებზე გასვლის გადაწყვეტილების მიღება, მარკეტინგული პროგ-
რამისა და მარკეტინგული სამსახურის ორგანიზაციული სტრუქტურის შესახებ გადაწყვეტილე-
ბის მიღება;
8. ფასების სტრატეგიებისა და პროგრამების შემუშავება: ფასების დადგენა და ადაპტირება,
არჩევა, თუ როგორ უნდა მოხდეს რეაგირება ფასების ცვლილებაზე.
ახალი პროდუქტებისა და სერვისების შემუშავება, ტესტირება და ბაზარზე დანერგვა:
ა) იდეების გენერირება, მათი შეფასება, პროდუქტის განახლების კონცეფციის შემუშავება და
ტესტირება;
ბ) პროდუქტის განვითარება, ბაზრის ტესტირების ორგანიზება და პროდუქტის კომერციალი-
ზაციის პროცესი, მყიდველის მიერ პროდუქტის აღიარების პროცესის შესწავლა;
გ) პროდუქტის სასიცოცხლო ციკლის მართვა;
დ) პროდუქციის ასორტიმენტის მართვა.
სერვისის მეწარმეობის მენეჯმენტი: არსებული და პერსპექტიული სერვისების კლასიფიკა-
ცხრილი 1. მენეჯმენტის გავლენა მარკეტინგის მართვის სისტემაში
ზემოქმედების ობიექტი ზემოქმედების შედეგები
ზ ე მ ო ქ მ ე დ ე ბ ი ს მ ი მ ა რ თ უ ლ ე ბ ა
ობიექტზე
საქონელი
მყიდველი
შუამავლები
კონკურენტები
საქონლის სამომხმარებლო თვისებების გაუმჯობესება; სა-
ქონლის ხარისხის გაუმჯობესება; საქონლის სტილისა და ბრე-
ნდის შეცვლა; ფასის შემცირება
მომხმარებელთა რაოდენობის ზრდა; საცალო და საბი-
თუმო ვაჭრობის სტრუქტურის შეცვლა; მონათესავე პროდუქ-
ციის გაყიდვები მომსახურების სექტორში
საკუთარი ლოგისტიკური სისტემის განვითარება; პრო-
დუქტის განაწილების ფუნქციების გადაცემა ფირმის ბაზრის
წილის ზრდა; ხარისხის მაჩვენებლების გაუმჯობესება; პრო-
დუქტიულობის ზრდა
პროცესზე
ეკონომიკური ფაქტორები
ფსიქოლოგიური ფაქტორები
სოციალური ფაქტორი
ახალი პოლიტიკის ფორმირება საინვესტიციო სფეროში,
პროდუქტის დივერსიფიკაცია, საინვესტიციო პოლიტიკის
გაძლიერება
მყიდველთან და კომპანიის თანამშრომლებთან ურთიე-
რთობის გაუმჯობესება. ახალი პროდუქტის იმიჯის ფორმი-
რება
სამუშაოთი კმაყოფილების გაზრდა, ხელფასების გაზრდა,
გადასახადების შემცირება, ბაზრის სოციალური ორიენტა-
ციის გათვალისწინებით.
ფუნქციებზე
დაგეგმვა
მართვა
კონტროლი
აღრიცხვა
ანალიზი
სტრატეგიული და ტაქტიკური დაგეგმვის ახალი მეთოდე-
ბის დაგეგმვა პოზიტიური მართვის მეთოდების გამოყენება
აუდიტის განხორციელება, ყოვლისმომცველი აღრიცხვის
სისტემის შექმნა მარკეტინგის მართვის პროცესის მახასია-
თებლების გაუმჯობესება
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
ცია, სერვისების მახასიათებლების ანალიზი, მომსახურების სექტორში კომპანიის მარკეტინ-
გული სტრატეგიის შემუშავება, პროდუქტის შესაბამისი სერვისების მართვა.
საქონლისა და მომსახურების განაწილების არხების შერჩევა და მართვა:
ა) არხის სტრუქტურის არჩევა;
ბ) გადაწყვეტილების არჩევა არხის მართვის შესახებ;
გ) მარკეტინგული არხის დინამიკის ანალიზი;
დ) საქონლის განაწილების არხების სისტემაში ურთიერთქმედების (თანამშრომლობა, კონ-
ფლიქტი, კონკურენცია) პროცესის შესწავლა;
ე) საცალო და საბითუმო ვაჭრობის მართვა, გაყიდვების პერსონალის ორგანიზება.
საკომუნიკაციო პროცესების მართვა მარკეტინგის სისტემაში:
ა) საქონლის კომუნიკაციისა და პოპულარიზაციის სტრატეგიების შემუშავება, ეფექტური სა-
კომუნიკაციო ალგორითმის დასაბუთება;
ბ) პარტნიორებთან, მომხმარებლებთან და კონკურენტებთან ურთიერთქმედების ეფექტიანი
სისტემის განვითარება;
გ) მულტიმედიურ კამპანიებთან ურთიერთობის ოპტიმალური გადაწყვეტილების შემუშავება:
სარეკლამო მიზნების დამტკიცება, სარეკლამო ბიუჯეტზე გადაწყვეტილების მიღება, სარეკ-
ლამო მედიის არჩევანი, რეკლამის ეფექტიანობის შეფასება;
დ) პირდაპირი მარკეტინგის პროგრამების შემუშავება, გაყიდვების ოპტიმიზაცია და პიარი.
მარკეტინგული გადაწყვეტილებებისა და პროგრამების ორგანიზება, განხორციელება, შეფა-
სება და კონტროლი:
ა) კომპანიის ორგანიზება;
ბ) მარკეტინგის ორგანიზება;
ბ) მარკეტინგული გადაწყვეტილების ეფექტიანობის შეფასება;
გ) მარკეტინგული საქმიანობის კონტროლი და აუდიტი წლიური გეგმების შესრულებაზე, მო-
მგებიანობის, ეფექტიანობის და სტრატეგიული კონტროლი, მარკეტინგული საქმიანობის აუდი-
ტის ორგანიზება.
დასკვნა
მარკეტინგული საქმიანობის ეკონომიკური ეფექტიანობის ინდიკატორების მეტრიკის გაზო-
მვისა და შემუშავების მეთოდოლოგია ეფუძნება მარკეტინგის როლსა და მნიშვნელობას წარმო-
ების პროცესში და ადამიანის საჭიროებების დაკმაყოფილებაზე.
მარკეტინგული მახასიათებლების გაზომვა და მარკეტინგული მეტრიკის ფორმირება უნდა
ეფუძნებოდეს ეკონომიკური გაზომვების თეორიას, მარკეტინგის სისტემის სუბიექტებს შორის
ურთიერთობების აგების პროცესს ღირებულებების გაცვლასთან დაკავშირებით.
მარკეტინგული მეტრიკა მოქმედებს როგორც კომუნიკაციის ფორმა მარკეტინგული შესრუ-
ლების მართვის სისტემაში და საშუალებაა მარკეტინგული გადაწყვეტილებების კრიტიკული და
საკვანძო წარმატების ფაქტორების დასაბუთება, ასევე წარმოადგენს საფუძველს მარკეტინ-
გული ხარჯების ეკონომიკური შეფასების კრიტერიუმების გონივრული არჩევანისთვის.
61
biznesi, menejmenti, marketingi
გამოყენებული ლიტერატურა:
1.
2.
3. -
-
4.
5.
6. -
-
REFERENCES:
1.
2.
-
3. -
-
4.
5.
6. -
-
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
62
MEASURING AND EVALUATING MARKETING EFFECTIVENESS
Ketevan Lochoshvili
Lia Berikashvili
-
opportunities.
-
Keywords
63
biznesi, menejmenti, marketingi
თაიმ-მენეჯმენტის მნიშვნელობა თაიმ-მენეჯმენტის მნიშვნელობა
ადამიანის ცხოვრებაშიადამიანის ცხოვრებაში
DOI:10.36962/ECS106/3-5/2024-63
ლევან კერესელიძე
სტუ ასისტენტ-პროფესორი
E-mail: levani-kereselidze@mail.ru
ნინო გელიაშვილი
სტუ დოქტორანტი
E-mail: geliashvilinino95@yahoo.com
რეზიუმე
განხი ლულია დროის გამოყენების საკითხი საზღვარგარეთ და საქართველოში. აღნიშნულია,
რომ საზღვარგარეთ იგი მეცნიერულადაც ჩამოყალიბდა და სასწავლო დისციპლინადაც. ასეთ
დროს, საქართველოში ამ მიმართულებით არაფერი კეთდება.
მოცემულია დროის გამოყენების გეგმის შედგენის წესი, მისი ანალიზი და საუბარი დროის
მშთანთქმელებზე, რომელიც ბევრ დროს აკარგვინებს ადამიანებს.
ავტორები ურჩევენ ადამიანებს შეადგინონ დროის კალენდარი და იცხოვრონ და იმუშაონ მის
შესაბამისად. კალენდრის შედგენაზე „დაკარგული“ 10 წუთი მათ საშუალოდ 2 საათ დროს დაა-
ზოგვინებს დღეში.
საკვანძო სიტყვები: თაიმ-მენეჯმენტი; დრო; დროის გეგმა.
შესავალი
ტერმინი „თაიმ-მენეჯმენტი“ დროის მართვას, დროის ორგანიზებას ნიშნავს. ადამიანებისთვის
დრო ყველაზე ძვირფასი რესურსია. იგი ადამიანებს ეძლევათ მეტად შეზღუდული რაოდენობით
და საჭიროა მისი სწორად გამოყენება. ეს კი შეიძლება მხოლოდ მაშინ, თუ ადამიანები სწორად
დაგეგმავენ თავიანთ მიზნებს და ამოცანებს, გამოყოფენ პრიორიტეტებს და მათ შორის გაანა-
წილებენ დროს.
ძირითადი ტექსტი
სიცოცხლის საშუალო ასაკიდან გამომდინარე ადამიანებს 30 წელიწადზე ნაკლები აქვთ
იმისთვის, რომ შეიქმნან კარიერა და მიაღწიონ წარმატების მწვერვალებს [1. გვ. 7]. განა შეი-
ძლება, რომ ასეთ დროს ადამიანმა არ იზრუნოს ამ 30 წლის უდანაკარგოდ გამოყენებაზე? რა
თქმა უნდა არა. ამის მიუხედავად,ადამიანები ყველაზე ნაკლებად უფრთხილდებიან დროს, განსა-
კუთრებით ახალგაზრდობის წლებში. ასე ყოფილა ადრეც და ასეა ახლაც. XVIII საუკუნის 30-იანი
წლების დიდი პოლიტიკური მოღვაწე, ინგლისის ლორდი და თემთა პალატის წევრი, გრაფი ფილიპ
სტენჰოპ ჩესტერფილდი თავის წერილებში[2. გვ. 61]ასე არიგებდა თავის ვაჟს: „ყველაზე მეტად
ის მინდა იცოდე, რაიც ძალიან ცოტამ იცის. კერძოდ,თუ რაოდენ დაუფასებელი განძია დრო და
რაოდენ საჭიროა იგი ჭკვიანურად მოიხმარო. ეს ჭეშმარიტება ბევრმა უწყის, მაგრამ მცირედს
თუ ძალუძს თავისი ცხოვრება მას შეუფეროს. თავისი დროის უჭკუოდ მხარჯველ ყველა ბრიყვს
და სულელს მაინც პირზე აკერია ყოვლად გაცვეთილი გამოთქმანი დროის ფასდაუდებლობისა
და ამასთან მისი სწრაფად წარმავლობის თაობაზე. ზუსტად ამასვე გვახსენებს მთელ ევროპაში
მზის საათებზე ნაირ-ნაირი ჭკუამახვილური წარწერები. ამგვარად, თავისი დროის უანგარიშოდ
მფლანგველი ყოველდღე საკუთარი თვალით კითხულობს და საკუთარი ყურით ისმენს, რარიგ
დიდს ნიშნავს ადამიანისთვის დროის ჭკვიანურად მოხმარა და რარიგ შეუძლებელია დაკარგული
დროის ანაზღაურება, მაგრამ ეს დარიგებები ვერას გიშველის, თუ შენდა თავად არ გაგაჩნია
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
64
მტკიცე საძირკველი - ფხიზელი ჭკუა და იგი არ გიკარნახებს ყველა ამ ჭეშმარიტებას... [2].
ამ ამონარიდის წარმოდგენა იმიტომ დაგვჭირდა, რომ უანგარიშოდ წარსულშიც იფლანგებოდა
დიდი დრო. მაშინ არ არსებობდა ერთიანი მეცნიერება დროის მართვის საკითხზე - თაიმ-მენე-
ჯმენტი. ამჟამად ეს მეცნიერება არსებობს. არსებობს მისი შესაბამისი სასწავლო დისციპლინაც,
რომელიც ეფუძნება როგორც მეცნიერულ მიგნებებს დროის სწორად გამოყენების სფეროში, ისე
პრაქტიკულ გამოცდილებას. მთელი რიგი ქვეყნების უმაღლეს სასწავლებლებში თაიმ-მენეჯმენტი
სასწავლო პროგრამებშია შეტანილი. ბევრგან შექმნილია კურსები, თაიმ-მენეჯმენტის საზოგა-
დოებები და სხვა.
ამ ყველაფრით იმის თქმა გვინდა, რომ მსოფლიოში დაიწყო აქტიური მოძრაობა დროის სწორი
გამოყენების მიმართულებით. ასეთ დროს საქართ ველოში ამ მიმართუ ლებით წინ ერთი ნაბიჯიც
არ არის გადადგმული. თაიმ-მენეჯმენტის შესწავლა არანაირი ფორმით არ არის ორგანიზებული
და ცხადია, არც პრაქტიკულად დანერგილი.
დროის მენეჯმენტზე უკვე მრავალი მეცნიერის ნაშრომებია შექმნილი (ს. კოვი, გ. ალტშუ-
ლერი, გ. არხანგელსკი, მ. ხარხელი, ი. კნობლაუხი, ი. ვასილჩენკო, ჯ. მორგენ სტერნი და სხვები).
მათი ავტორები გვირჩევენ, რომ დავგეგმოთ დრო, ანუ შევადგინოთ დროის ხარჯვის კალენდარი.
ეს გეგმა არ იქნება კანონი, რადგან იგი შეცვლილი გარემოებების მიზეზით შეიძლება შეიცვა-
ლოს, მაგრამ იგი იქნება გზამკვლევი.
თაიმ-მენეჯმენტის წამყვან მეთოდათ დაგეგმვა ითვლება. დაგეგმვაში იგულისხმება მიზნის
მისაღწევად მზადება და დროის სწორად განაწილება. პრაქტიკიდან ჩანს, რომ ყოველდღე დაგეგ-
მვაში დახარჯული 10 წუთი ხელს უწყობს სამუშაო დროის 2 საათის დაზოგვას [3. გვ. 35].
თაიმ-მენეჯმენტი გვასწავლის [3]:
1. ზუსტად დავისახოთ მიზნები და არ დავივიწყოთ მათ შესახებ დღის მანძილზე რუტინული
საქმეების ნაკადში;
2. ხარისხიანად დავგეგმოთ დღე;
3. დავამყაროთ წესრიგი საქმეებში;
4. ყურადღება გავამახვილოთ მთავარზე;
5. მოვაწესრიგოთ მუშაობა დოკუმენტებთან, ფაილებთან და ფოსტასთან;
6. ვაკონტროლოთ საკუთარი სამუშაო;
7. მოვასწროთ მეტი ნაკლებ დროში.
ამ ჩამონათვალიდან მეცნიერი ჯ. მორგენსტერნი ყველაზე დიდ მნიშვნელობას ანიჭებს მე-
სამე მოთხვნას - დავამყაროთ წესრიგი საქმეებში. იგი წერს: „დროის განაწესში თქვენი საქმეები
სტრუქტურირებული უნდა იყოს სახეების მიხედვით, ისევე როგორც კარადაში გაქვთ დაწყობილი
სხვადასხვა თაროზე ტანსაცმელ-ფეხსაცმელი. ქუდებს ერთი თარო უკავია, სვიტრებს - მეორე,
ფეხსაცმელებს - მესამე და ა. შ. თუ თქვენ ამ კარადაში ნაჩქარევად რაიმეს უადგილოდ შეაგდებთ,
შემდეგ დიდი დრო დაგეკარგებათ მის მოძებნაზე...“ [4. გვ. 101]. ასევეა დროის განაწილების გეგ-
მაც. იგი სდგება დღის,
კვირის და თვის ჭრილში. გეგმა საქმიანობის ზონებად უნდა იყოს დაყოფილი და დღე და საათი
უნდა ჰქონდეს მითითებული. მასში უნდა მოხვდეს როგორც მუშაობა (საოჯახო თუ სამსახურებ-
რივი), ისე დასვენება, მ. შ. ძილი. მისი სარეკომენდაციო ფორმა ასეთია (ცხრილი 1).
თუ თქვენი ძილ-ღვიძილის ბიოლოგიური რეჟიმი 6 საათზე გაღვიძებით იწყება და 12 საათზე
დაძინებით მთავრდება, მაშინ ცხრილის დროის სვეტში პირველსავე ხაზზე გაღვიძების დროდ
ჩაიწერება 6 საათი, ხოლო დამამთავრებელ ხაზზე - 12 საათი. მათ შუალედში დარჩენილი დრო
თქვენ უნდა გაანაწილოთ თქვენი დღიური საქმეების მიხედვით. ვთქვათ ასე: გაღვიძების შემდეგ
ვარჯიში და აბაზანა, შემდეგ საუზმე, შემდეგ სამსახურში წასვლა, მუშაობა, სადილობა, კვლავაც
მუშაობა და ა. შ. ყველა საქმე უნდა გაიწეროს დროში. დღის ბოლოს უნდა შემოწმდეს გაკეთდა თუ
არა ეს საქმეები დაგეგმილ დროში, ხომ არ გაჩნდა ახალი საქმე და რა დროში გაკეთდა იგი, სად
დარჩა გამოუყენებელი დრო და ა. შ. კვირის ბოლოს უნდა გაკეთდეს კვირის განრიგის ანალიზი.
65
biznesi, menejmenti, marketingi
თუ დროის გამოყენებაში „ფანჯრები“ გრჩებათ, ანუ როცა დროს ვერ იყენებთ და უქმად ხართ,
მაშინ განაწესი უნდა გადაიგეგმოს და გამოუყენებელი დრო ჩაირთოს საქმეში. განაწესში მოცე-
მული საქმიანობის ზონებს შეხედეთ ისე, როგორც ტანსაცმლის კარადაში უყურებთ თაროებზე
ცალ-ცალკე დალაგებულ ნივთებს და ცდილობთ ისინი ერთმა ნეთში არ აურიოთ. ახალი საქმე,
ახალი ამოცანა არ ჩასვათ განრიგის იმ ზონაში, სადაც მას არ ეკუთვნის ჩასმა. თუ იგი თავის
ზონაში დროის მიხედვით არ ეტევა, მაშინ დაათმობინეთ უფრო ნაკლებპრიორიტეტულ საქმეს
მისთვის ადგილი. ასე რომ, არამცდაარამც თქვენი საქმეების „კარადა“ არ არივდარიოთ და მასში
თქვენი საქმეები ისე ჰაიჰარად არ შეალაგოთ. ყველა საქმეს უნდა ჰქონდეს თავისი ზონა და თა-
ვისი შესრულების დრო.
კვირის ბოლოს უნდა გაანალიზოთ თქვენი პირადი დროის გამო ყენების განწესი. თუ აღმოჩ-
ნდა, რომ ყველაფერი გააკეთეთ და დრო უქმად არ დაკარგეთ, ეს გეგმა გამოგადგებათ მეორე
კვირაშიც, ხოლო თუ აღმოჩნდა, რომ თქვენ არ გეყოთ დრო თქვენი საქმეებისთვის და საკმაოდ
მნიშვნელოვანი საქმეები დაგრჩათ გასაკეთებელი, მაშინ დამნაშავე არის დროის „მშთანთქმე-
ლები“. მათ რიცხვშია [5. გვ. 18]:
1. საქმეებში პრიორიტეტების არარსებობა;
2. ერთ ჯერზე ძალიან ბევრი საქმის გაკეთების მცდელობა;
3. სამუშაო დღის ცუდი დაგეგმვა;
4. პირადი არაორგანიზებულობა;
5. დაუგეგმავი საუბრები (ტელეფონზე, პირადად და ა. შ.);
6. ყურადღების გაფანტვა და ა. შ.
ქართულ რეალობაში „მშთანთქმელების“ რიცხვს შეიძლება მივამატოთ დაუგეგმავი ვიზიტო-
რები, უსარგებლო საუბრები (ე. წ. ჭორაობა), სამუშაო ტექნიკის გაუმართავობა, არასათანადო
შრომის და ცხოვრების პირობები და სხვა [6. გვ. 5].
და ბოლოს, დავიმახსოვროთ პ. კლოდელის გამონათქვამი: „ჩვენ კი არა გვაქვს არასაკმარისი
დრო, ეს ჩვენ ვართ მისთვის არასაკმარისნი“. მოვუსმინოთ და დავუჯეროთ ქართველ მეცნიერს
მანანა ხარხელსაც, რომელიც წერს: „პირად ცხოვრებაში წარმატების მისაღწევად ადამიანს სულ
რაღაც 25 წელი აქვს, ეს არის 25 წლიდან 50 წლამდე ასაკი. ადამიანმა ამ პერიოდში უნდა მიაღ-
წიოს წარმატებას, რადგან 50 წლის ასაკიდან მისი ენერგია კლებულობს“ [7. გვ. 11].
ცხრილი 1. საკუთარი თავისთვის გამოყოფილი დროის სარეკომენდაციო განაწილება
დრო ორშაბათი სამშაბათი ოთხშაბათი ხუთშაბათი პარასკევი შაბათი კვირა
საათი გაღვიძება გაღვიძება გაღვიძება გაღვიძება გაღვიძება გაღვიძება გაღვიძება
დაძინება დაძინება დაძინება დაძინება დაძინება დაძინება დაძინება
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
66
REFERENCES:
Levani Kereselidze
Nino Geliashvili
RESUME
Keywords:
67
biznesi, menejmenti, marketingi
სტრატეგიული სტიმულების განსაზღვრა როგორც სტრატეგიული სტიმულების განსაზღვრა როგორც
კომპანიის გრძელვადიანი წარმატების საფუძველიკომპანიის გრძელვადიანი წარმატების საფუძველი
DOI:10.36962/ECS106/3-5/2024-67
ლალი ხარბედია
აკაკი წერეთლის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ასოცირებული პროფესორი
E-mail: lali.kharbedia@atsu.edu.ge
მალხაზ გვიჩია
ეკონომიკის აკადემიური დოქტორი, აკაკი წერეთლის
სახელმწიფო უნივერსიტეტის მოწვეული ლექტორი
E-mail: malkhaz.gvichia@atsu.edu.ge
რეზიუმე
წარმატებული ბიზნესი – ეს არის დეფიციტური რესურსების ეფექტიანი განკარგვა და განთა-
ვსება, რაც დაკავშირებულია ფირმის საქმიანობის სწორ დაგეგმვასთან, იმ გადაწყვეტილებების
და ქმედებების თანმიმდევრული გეგმის შემუშავებასთან, რომელიც საფუძვლად უნდა დაედოს
ორგანიზაციის მიზნის მიღწევას. კომპანიის მიზნის ჩამოყალიბება დამოკიდებულია სტრატე-
გიულ მიმართულებათა განსაზღვრაზე და იმ სტიმულებზე, რაც აყალიბებს ფირმის გარკვეულ
სტრატეგიულ ქცევას. სწორედ აღნიშნულ საკითხის ეძღვნება ნაშრომი „სტრატეგიული სტიმუ-
ლების განსაზღვრა როგორც კომპანიის გრძელვადიანი წარმატების საფუძველი“ .
ნაშრომში განხილულია ბიზნეს სტრატეგიის შემუშავების მნიშვნელობა და განმსაზღვრელი
ფაქტორები. გაანალიზაებულია ორგანიზაციული სტრუქტურისა და ბიზნეს სტრატეგიის ურთი-
ერთდამოკიდებულება, ასევე სტრატეგიული გადაწყვეტილებების შემუშავების თანმიმდევრული
გზები. ხაზგასმულია, რომ წარმატებული ბიზნესი – ეს არის დეფიციტური რესურსების ეფექტი-
ანი განკარგვა და განთავსება, რაც დაკავშირებულია ფირმის საქმიანობის სწორ დაგეგმვასთან,
იმ გადაწყვეტილებების და ქმედებების თანმიმდევრული გეგმის შემუშავებასთან, რომელიც სა-
ფუძვლად უნდა დაედოს კომპანიის მიზნის მიღწევას.
გაკეთებულია დასკვნა, რომ ფირმის საზოგადოებრივი დანიშნულება აზუსტებს მის სტატუსს,
საზღვრავს ყველა ორგანიზაციულ დონეთა სწრაფვას იმ ძირითადი სტრატეგიული მიზნის მი-
საღწევად, რისთვისაც შეიქმნა ორგანიზაცია. ბიზნეს სტრატეგიის შემუშავება და სტრატეგიის
სტიმულების სწორი ფორმირება საშუალებას აძლევს კომპანიას:
lშეიმუშავოს კონკრეტული ბიზნეს-გეგმა;
lგანსაზღვროს კონკრეტული ბიზნეს- მიზნები;
lშემუშავებული ოპტიმალური სამოქმედო გეგმის საფფუძველზე ფოკუსირდეს ეფექტია-
ნობის ზრდაზე;
lჩამოაყალიბოს მისაღწევი მიზნების და შედეგების კონტროლის მექანიზმი.
საკვანძო სიტყვები: ბიზნეს სტრატეგია, ორგანიზაციული სტრუქტურა; სტრატეგიის სტიმუ-
ლები; კომპანიის მისია და ხედვა.
შესავალი
წარმატებული ბიზნესი – ეს არის დეფიციტური რესურსების ეფექტიანი განკარგვა და განთა-
ვსება, რაც დაკავშირებულია ფირმის საქმიანობის სწორ დაგეგმვასთან, იმ გადაწყვეტილებების
და ქმედებების თანმიმდევრული გეგმის შემუშავებასთან, რომელიც საფუძვლად უნდა დაედოს
კომპანიის მიზნის მიღწევას.
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
68
დაგეგმვა გულისხმობს ბიზნესის იმ სფეროების განსაზღვრას, რომლებიც კონტროლდება
მხოლოდ ნაწილობრივ, რაც მოითხოვს ქმედითი ზომების გატარებას ჯერ კიდევ მანამ, სანამ გა-
დავა კონკრეტული რეალური წინადადებებით გარე ინვესტორებზე.
დაგეგმვა – მნიშვნელოვანი ინფორმაციის წყაროა ფირმის შესაძლო პერსპექტივების შესახებ
როგორც ადგილობრივი ადმინისტრაციისათვის, ისე საფინანსო ინსტიტუტებისათვის (ბანკე-
ბისათვის). მსხვილი ფირმები ხშირად წარმატებულად ღებულოლობენ დაფინანსებას სწორედ
იმიტომ, რომ შეუძლიათ წარმოადგინონ დეტალურად დასაბუთებული მოთხოვნები.დაგეგ-
მვა უზრუნველყოფს მომსახურე პერსონალის სხვა დაინტერესებული პირების ინფორმირებას
კომპანიის პერსპექტივების შესახებ;
დაგეგმვა არის გარანტი იმისა, რომ მენეჯერთა მიერ მიღებული გადაწყვეტილებები ეყრ-
დნობა კომპანიის სუსტი და ძლიერი მხარეების ობიექტურ ანალიზს. გარდა ამისა, დაგეგმვა სა-
შუალებას აძლევს მენეჯერებს ზუსტად იცოდნენ ფინანსურად გამართლებული იქნება თუ არა
დეფიციტური რესურსების გამოყენება, ასევე გვიჩვენებს, რომ მენეჯერებს მშვენივრად ესმით
ფირმის სტრატეგია.
დაგეგმვა ხელს უწყობს ინფორმაციის გადაცემას მენეჯმენტის დონეზე, რაც მიღებულ გადა-
წყვეტილებათა ეფექტიანობის საფუძველია;
დაგეგმვა – განსაზღვრავს იმ წამყვან სფეროებს, სადაც ფირმას მეტი გამოცდილების მიღება
სჭირდება;
დაგეგმვა – ეხმარება იმის დადგენაში, იქნება თუ არა წარმატებული ახალი პროდუქტი ან
ახალი საქმიანობა. ის ასევე ეხმარება მენეჯერებს ბაზარზე არსებული კონკურენტული მდგომა-
რეობის დადგენაში.
ნებისმიერ ორგანიზაციას ჩამოყალიბებიდან გააჩნია კონკრეტული მიზანი და ამოცანები. თუ
ორგანიზაცია რთული და მრავალფეროვანია, იგი უფრო რთული ამოცანების წინაშე დგება. ფირ-
მის საზოგადოებრივი დანიშნულება აზუსტებს მის სტატუსს, საზღვრავს ყველა ორგანიზაციულ
დონეთა სწრაფვას იმ ძირითადი სტრატეგიული მიზნის მისაღწევად, რისთვისაც შეიქმნა ორგა-
ნიზაცია. ფირმის მისია უნდა შეიცავდეს სამ ძირითად საკითხს:
თუ რა სამეწარმეო საქმიანობითაა დაკავებული ფირმა;
lგარე სამყარო, რომელიც კარნახობს ფირმას ქცევის წესებსა და კანონებს;
lორგანიზციის კულტურა, თუ რა დონის მუშაკებს აერთიანებს, ვის ემსახურება და რა დონით.
კომპანიის მიერ მისიის შერჩევა ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი მომენტია და იგი დამოკიდებულია
კომპანიის სიდიდეზე და მასშტაბურობაზე. მისი თვისებების მახასითებლებით განასხვავებენ:
კომერციული ორგანიზაციების მისიას, განსაკუთრებულ არაკომერციულ ორგანიზაციათა მი-
სიას, მსხვილ ორგანიზაციათა და მცირე ორგანიზაციათა მისიას და ა. შ. კომპანიის მიზნის ჩა-
მოყალიბება დამოკიდებულია სტრატეგიულ მიმართულებათა განსაზღვრაზე, რაც თავისთავად
ემყარება რიგ ფასეულობათა განსაზღვრას. როგორც ორგანიზაციები, ისე ინდივიდები უპირა-
ტესობას ანიჭებენ გარკვეულ სტრატეგიულ ქცევას. გამოყოფენ ფასეულობათა ექვს ორიენტა-
ციას: თეორიულს, ეკონომიკურს, პოლიტიკურს, სოციალურს, ესთეტიკურს, რელიგიურს.
მიზანთა მახასიათებლები შეიძლება შემდეგი სახით ჩამოყალიბდეს:
lმიზანი არ შეიძლება იყოს აბსტრაქტული, იგი უნდა იძლეოდეს ნათელ წარმოდგენას იმის
შესახებ, თუ რაში მდგომარეობს კომპანიის ადგილი საზოგადოებაში;
lმიზანი უნდა ექვემდებარებოდეს კონკრეტულ ამოცანებად და სამუშაოებად დაყოფას;
lმიზანი ხელს უნდა უწყობდეს შესაძლებლობათა, შემოქმედებით ძალთა და მთელი რესუ-
რსების კონცენტრაციას;
lმიზანი უნდა მოიცავდეს ბევრ ასპექტს, რომელიც დაექვემდებარება რანჟირებას მნიშ-
ვნელობისა დაწილის შესაბამისად;
lმიზანი უნდა უზრუნველყოფდეს კომპანიის განვითარებას, სიცოცხლისუნარიანობის შე-
საძლებლობას.
69
biznesi, menejmenti, marketingi
მიზნის ჩამოყალიბებისას აუცილებელია შემდეგი ძირითადი პრინციპის გათვალისწინება:
lმიზნების ჩამოყალიბება მარკეტინგში;
lინოვაციაში;
lსაკადრო ანუ ადამიანურ ფაქტორთა ორგანიზაციაში;
lფინანსურ რესურსებში;
lმწარმოებლურობაში;
lსოციალურ გარანტიებში;
lმოგების მიღებაში.
უმაღლეს ხელმძღვანელობას ნათლად უნდა ჰქონდეს წარმოდგენილი შემდეგი მთავარი საკი-
თხები:
lრა ესაჭიროება ფირმას უახლოეს მომავალში მენეჯმენტის თვალსაზრისით;
lზუსტად და ნათლად განსაზღვროს თუ ვინ და რა კონკრეტულ საქმეს მართავს და რამდე-
ნად ეფექტურია მისი წვლილი დაკისრებულ საქმეში.
ნებისმიერ ფირმას სამეწარმეო საქმიანობის სწორი წარმართვისათვის ესაჭიროება კომპეტე-
ნტური, ობიექტური და დამოუკიდებელი კონსულტირება და რჩევა, განსაკუთრებით მართვის
უმაღლეს ეშელონებში, ვინაიდან თვით ორგანიზაციაში იშვიათად თუ აღმოჩნდება ადამიანი,
რომელიც საკუთარ ქმედებას სრული ობიექტურობით კრიტიკულად შეაფასებს, რათა დროუ-
ლად გამოიკვეთოს კომპანიის ძლიერი და სუსტი მხარეები, რის მიხედვითაც შეტანილი იქნება
კორექტივები მართვის სტრატეგიასა და ტაქტიკაში.
ნებისმიერი ორგანიზაციული სტრუქტურა, მიუხედავად ძირითადი მიზნებისა, უნდა პასუხობ-
დეს რიგ ფორმალურ მოთხოვნებს:
lყველა ქვედანაყოფი და ყველა მენეჯერი ნათლად უნდა ერკვეოდეს მის წინაშე მდგარ
ამოცანებში, ძირითად მიმართულებებში, სტრატეგიულ მიზნებსა და ამოცანებში, ფლობდეს
საკმარის ინფორმაციას. სიცხადე არ უნდა გავათანაბროთ სიმარტივესთან, ვინაიდან მარტივი
სტრუქტურა, რიგ შემთხვევაში უფრო ძნელი აღსაქმელია, ვიდრე რთული. იგი ოპტიმალურად
უნდა იყოს მორგებული კომპანიის გლობალურ პრობლემებს.
lმეორე მოთხოვნა დაკავშირებულია ეკონომიურობასთან, რაც გულისხმობს იმას, ზედა-
მხედველობა და სტიმულირება მოითხოვდეს მინიმალურ ძალას და ენერგიას. ორგანიზაციული
სტრუქტურა უნდა შეიცავდეს თვითკონტროლისა და მოტივაციის თვისებებს.
lორგანიზაციული სტრუქტურის ერთერთი მთავარი ამოცანაა უზრუნველყოს თანამშრო-
მელთა ყურადღება არა მხოლიოდ მათ უშუალო სქმიანობაზე და მცდელობაზე, არამედ კომპა-
ნიის საბოლოო შედეგებზე და ამ შედეგების მიღწევაზე ნაკლები დანახარჯებით.
lკომპანიის მიზანსწრაფა უნდა ემყარებოდეს თითოეული მენეჯერის და ცალკეული მუშა-
კის კონკრეტულად გამოკვეთილ უფლებებს, მოვალეობებსა და პასუხისმგებლობას.
lორგანიზაციული სტრუქტურის წინაშე დგას ერთი მთავარი ამოცანა: თუ რამდენად მა-
რტივდება მისი მეშვეობით ოპტიმალურ გადაწყვეტილებათა მიღება და მართვის დონეთა შორის
ურთიერთობები;
lორგანიზაციული სტრუქტურა არ უნდა იყოს ხისტი, ვინაიდან ასეთი სტრუქტურები არა-
სტაბილურნი არიან და ისინი ვერ ითვალისწინებენ გარემოში მიმდინარე ცვლილებებს, ამავე
დროს სტრუქტურა არ უნდა იყოს მუდმივი, იგი უნდა ამყარებდეს კავშირს წარსულთან და გან-
ვლილ პერიოდთან, მიმდინარე მომენტთან და მომავლის გეგმებთან.
lორგანიზაციული სტრუქტურა და თვით ორგანიზაცია უნდა იყოს მდგრადი და თვითგა-
ნვითარებადი, მას უნდა გააჩნდეს მართვის დონეთა ოპტიმალური რაოდენობა.
კომპანიის ხელმძღვანელობა უნდა ზრუნავდეს კადრების მომზადებასა და გადამზადებაზე
და კვალიფიკაციის ამაღლებაზე. ამ ღონისძიებებს ხშირად მიმართავენ საქართველოში ფუნქცი-
ონერებადი ბანკები და ასევე არასამთავრობო არაკომერცილუი ორგანიზაციები.
აღნიშნული მომენტები ზოგიერთ ოპონენტს შეიძლება ტრივიალურად მოეჩვენოს, მაგრამ
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
უმეტესი ორგანიზაციები არ ზრუნავენ სათანადო მიდგომით ამ პრობლემათა თანამიმდევრულ
განხორციელებაზე.
კომპანიის დანიშნულებისა და მიზნების განსაზღვრის შემდეგ ხელმძღვანელობის წინაშე
დგება გარემოს შეფასებისა და ანალიზის ამოცანა. გარემოს ანალიზი ემყარება სამ ძირითად კო-
ნკრეტულ საკითხს:
1. სად მოღვაწეობს ამჟამად ორგანიზაცია;
2. მომავალში სადაა უმჯობესი კომპანიის განთავსება უმაღლესი ხელმძღვანელობის აზრით;
3. რა უნდ იღონოს უმაღლესმა მმართველობითმა ორგანომ ფირმის უფრო ხელსაყრელ პირო-
ბებში გადაადგილებისათვის.
გარემოს ძირითადი ფაქტორები შეიძლება წარმოვადგინოთ სქემის სახით:
ეკონომიკური ფაქტორები. კომპანიის საქმიანობის ეფექტიანობა დიდადაა დამოკიდებული
გამოყენებული რესურსების ღირებულებასა და მომხმარებელთა მყიდველობითნარიანობაზე,
რაც მოითხოვს საბოლოოდ ეკონომიკის საერთო მაჩვენებლების ანალიზს, როგორიცაა მთლი-
ანი შიგა პროდუქტის ზრდის დინამიკა, მთლიანი ეროვნული პროდუქტის სტრუქტურა, ინფლა-
ციის ტემპი, უმუშევრობის დონე, დაბეგვრის ნორმები, დაგროვების ნორმები, ქვეყნის საგადასახ-
დელო ბალანსი, ეკონომიკის წამყვან დარგებში შრომის ნაყოფიერების დონე, ქვეყნის ბიუჯეტის
დეფიციტი და სხვა. ასევე მნიშვნელოვანია კონკურენტული გარემოს განვითარების შეფასება,
მოსახლეობის სტრუქტურის შესწავლა, საბნკო და საფინანსო სისტემის განვითარების დონის
ანალიზი, ეკონომიკური განვითარების ზოგადი ტენდენციების გამოკვლევა. გასათვალისწინე-
ბელია ეკონომიკური გარემოსადმი კომპანიის ცალკეულ წევრთა დამოკიდებულება. მათი ინდი-
ვიდუალური ინტერესების სპექტრის მრავალგვარი მოთხოვნის სახით წარმოდგენა: გარანტი-
რებული სამუშაო ადგილები; ფულის კურსის სტაბილურობა; რეალური შემოსავლების ზრდა;
საგარეო ეკონომოკური კავშირების დაბალანსებულობა; შემოსავლების სამართლიანი განაწი-
ლება (სოციალური სამართლიანობა); ეკოლოგიურად სუფთა გარემოში ცხოვრების სურვილი
და სხვა. ამასთან, აღსანიშნავია, რომ ერთსა და იმავე ეკონომიკურ გარემოს ზოგი ორგანიზაცია
აღიქვამს დადებითი კუთხით, ზოგიც პირიქით. ის რაც ერთი სისტემისათვის დამანგრეველია, მე-
ორისათვის წარმატების მიღწევის წინაპირობაა. მიიჩნევენ, რომ არსებობს გარემოს ფაქტორებს,
რომლებიც უარყოფით გავლენას ახდენენ სამეწარმეო სტრუქტურების განვითარებაზე, ესენია:
მაღალი საგადასახადო განაკვეთები; ინფლაცია; ენერგორესურსებზე ფასების ზრდა; დაგროვე-
ბის დაბალი ნორმა და ინვენსტიციების სიმცირე; ჭარბი სახელმწუფო რეგულირება; მაღალი სა-
ხელმწიფო ხარჯები თავდაცვაზე, სამმართველო აპარატის შენახვაზე და სხვა.
სოციალური ფაქტორები. ნაბისმიერი ორგანიზაცია საქმიანობას ახორციელებს ერთ სოცი-
ოკულტურულ გარემოში მაინც. კულტურული ტრადიციები ჩამოყალიბებულია საუკუნეების
განმავლობაში და აისახება ქვეყნის მოსახლეობის განათლების დონეში, კულტურულ ფასეუ-
ლობებში, კულტურის ობიექტებში (თეატრები კინოთეატრები, ბიბლიოთეკები, საკონცერტო
დარბაზები და სპორტული კომპლექსები და სხვა). რაც შეეხება სოციოლოგიურ-დემოგრაფიულ
ფაქტორებს, მას ახასიათებს ქვეყანაში სიცოცხლის ხანგრძლივობა, ცხოვრების დონე, ბავშვთა
სიკვდილიანობის დონე, მოსახლეობის შობადობისა და სიკვდიიანობის მაჩვენებლები,მიგრაცია,
ქვეყნის მოსახლეობის სტრუქტურა-სქესი, ასაკის, ოჯახის შემადგენლობის, დასაქმებულობის,
განათლების, პენსიონერების, მოსწავლე ახალგაზრდობის, მომუშავე ქალების, მოსახლეობის
სიმჭიდროვის და სხვა მახასიათებლების მიხედვით. დროთა განმავლობაში ხდება არა მხოლოდ
მოსახლეობის რიცხოვნობისა და სტრუქტურის ცვლილება, არამედ იცვლება ცხოვრების სტილი,
ქცევის ნორმები და ღირებულებები, საზოგადოების რელიგიური საფუძვლები. ცხადია, ეს ცვლი-
ლებები გავლენას ახდენს ბაზარზე მომხმარებელთა ქცევაზე. მაგალითად, ჯანსაღი ცხოვრების
სტილის დამკვიდრებამ დიდი შესაძლებლობები შექმნა იმ ფირმების განვითარებისათვის, რომ-
ლებიც სპორტული ინვენტარითა და ტანსაცმლით უზრუნველყოფენ ადამიანის დასვენებას,
თუმცა, იგივე პროცესმა დააზარალა თამბაქოს მწარმოებელი ფირმები; ცხოველთა სამყაროს
71
biznesi, menejmenti, marketingi
მიმართ და ბუნებისადმი ადამიანთა ფაქიზმა დამოკიდებულებამ შეამცირა ბეწვეულის მწარმო-
ებელი ფირმების მოგება, რადგან საზოგადოების გარკვეულმა ნაწილმა პროტესტი გამოუცხადა
ბეწვეულის მოხმარებას და მათი გამოყენება ზოგან ცუდ ტონად აღიქმება. ასეთივე დამოკიდებუ-
ლება ჩამოყალიბდა ატომური ელექტროსადგურების მიმართაც. ამრიგად, შეინიშნება გარემოს
სოციოკულტურული კლიმატისა და სოციალური პასუხისმგაბლობის ჩამოყალიბება. ამასთან,
ტრადიციებიდან ყოველი გადახვევა პროგრესს არ ნიშნავს და უცხო კულტურის გადმონერგვის
მცდელობების ხშირად ქვეყნისათვის საზიანოა.
სოციალური მდგომარეობა ხშირად აიძულებს ადამიანებს უარი თქვან ტრადიციულ მიდგო-
მებზე. მაგალითად, საცხოვრებელი ადგილის ცვლილებებისადმი ადამიანთა მობილურობა თანა-
მედროვე დინამიური საზოგადოების ატრიბუტია; შეიცვალა პირადი ოჯახის შექმნის საშუალო
ასაკიც - ადამიანები უმეტესად საარსებო მინიმუმით უზრუნველყოფის პირობებში ქმნიან ოჯახს.
ცხადია, ამ ფაქტორების გამოვლენით მატულობს მარტოხელათა რაოდენობა. ამიტომ გაჩნდა მათ
უზრუნველსაყოფად სავაჭრო ქსელში მცირე ულუფებად დაფასოებული კვების პროდუქტები
და ისინი დიდი მოთხოვნილებით სარგებლობს. კულტურათა შორის განსხვავება განაპირობებს
ძალაუფლებისადმი, საზოგადოებაში ქალის როლისადმი, რისკისადმი, შრომის პირობებისადმი
და მრავალი სხვა მიდგომის თავისებურებას. ასევე, ხშირად აღმოსავლელი ბიზნესმენების არა-
პუნქტუალობა და დროისადმი უყაირათოდ დამოკიდებულება ამერიკელთა და გრემანელთა გუ-
ლისწყრომის საფუძველია. თუ აშშ-ის საზოგადოება გამოირჩევა ინდივიდუალისტური და პრაგ-
მატული მიდგომებით, ჩინეთსა და იაპონიაში მეტი ყურადღება ეთმობა ჯგუფებს. ამჟამად სულ
უფრო ძლიერდება საქმიანობის ინტერნაციონალიზაციის მასშტაბები, რის გამოც აუცილებე-
ლია ბიზნესში სხვადასხვა ქვეყანაში დამკვიდრებული სოციოკულტურული ტრადიციების გათ-
ვალისწინებაც. მაგალითად, შეუძლებელია დაიგეგმოს პარფიუმერული ნაწარმის რეალიზაციით
იაპონიაში დიდი მოგების მიღება, სადაც მკვიდრი მოსახლეობა სუნამოებს უმნიშნნელო დოზით
მოიხმარს, ხოლო კოსმეტიკის სხვა საშუალებებს ადამიანთა არა ესთეტიურობის მახასიათებლად
თვლიან. ასევე წარუმატებლობით დამთავრდებოდა ამაყი ესპანელებისათვის სამომხმარებლო
კრედიტით საქონლის მიყიდვის ცდა, რადგან კრედიტით ყიდვა ესპანეთში არაგადახდის- უნარი-
ანობის მაჩვენებლადაა აღიარებული და იქაური მოსახლეობისათვის დამამცირებელია. მნიშვნე-
ლოვანია კულტურის ისეთი ასპექტი, როგორიცაა - ენა. საერთაშორისო ურთიერთობებში ინფო-
რმაციის გაცვლისას ენობრივი ბარიერი და თარგმანთან დაკავშირებული უზუსტობები ხშირად
ართულებს მოლაპარაკებებს და იწვევს მრავალეროვნულ ბიზნეს-სტრუქტურებში საქმის წა-
რმოების გართულებას. გარემო სოციალური კომპონენტები მნიშვნელოვან გავლენას ახდენენ,
როგორც მაკრო გარემოს ფაქტორებზე, ასევე კომპანიის შიგა ელემენტებზე მიუხედავათ იმისა,
რომ კომპანიის ტრადიციები ცვლილებების მაღალი ტემპით არ ხასიათდება.
პოლიტუკური ფაქტორები. პოლიტიკური ფაქტორების ორგანიზაციაზე ზემოქმედების და-
სახასიათებლად, საჭიროა არსებული პოლიტიკური სისტემის და ხელისუფლების სახელმწიფო
ორგანოთა ფუნქციონალური ანალიზი. ასევე მნიშვნელოვანია, რა სახის გადაწყვეტილებათა
ლობირებას ახდენენ სხვადასხვა პოლიტიკური ძალები და სოციალური ჯგუფები. ამასთან, სა-
ჭიროა ყოველივე განხილული იქნეს ეკონომიკურ სისტემაზე მათი ზემოქმედების მიმართებით.
პოლიტიკური კომპონენტების შესწავლა უნდა ემყარებოდეს სახელმწიფო პროგრამების ღრმა
ცოდნას, პარტიული სტრუქტურებისა და სახელმწიფო მარეგულირებელი ორგანოების დამოკი-
დებულების გამოვლენას ეკონომიკის სხვადასხვა დარგისა და ქვეყნების რეგიონების მიმართ,
საკანონმდებლო ბაზის ცვლილებების ეკონომიკურ პროცესებზე გავლენის პროგნოზს. ამაში
მჟღავნდება სახელმწიფო პოლიტიკის იდეოლოგიური საფუძვლები. ასევე მნიშვნელოვანია, იმის,
ცოდნა, თუ რამდენად სტაბილურია ხელისუფლება, რამდენად შეუძლია მთავრობას თავისი პი-
ლიტიკის ცხოვრებაში გატარება, რა დონეს აღწევს საზოგადოების უკმაყოფილება და რამდენად
ძლიერია ოპოზიციური სტრუქტურები. სოციალური დაძაბულობა და მღელვარება, სულ მცირე,
არღვევს საწარმოო პროცესის ნორმალურ მიმდინარეობას და ზღუდავს პროდუქციის გასაღე-
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
72
ბის პროცესს. რაც შეეხება ხელისუფლების შეცვლას, იგი კიდევ უფრო გაურკვეველს ხდის ექ-
სპორტიორისათვის ან უცხოელი ინვენსტორისთვის სამოქმედო გარემოს, რის გამოც გაზრდილი
რისკის პირობებში უმეტესწილად ისინი ტოვებენ რეგიონს. ქვეყანაში დემოკრატიული გარდაქ-
მნების სტაბილურობა კი სამეწარმეო აქტიურობის წინაპირობაა.
თანამედროვე დემოკრატიული პოლიტიკური სისტემები ხასიათდება შემდეგი ნიშნებით:
lრწმენის, სიტყვის, ბეჭდვის და ორგანიზაციებში გაერთიანების თავისუფლება:
lარჩვევნები, რომლის დროსაც ხმის მიმცემები წყვეტენ, ვინ უნდა წარმოადგენდეს მას;
lარჩევით თანამდებობაზე ყოფნის განსაზღვრული ვადებით;
lდამოუკიდებული და სამართლიანი სასამართლო სისტემა, რომელიც ამაღლებს, პრიორი-
ტეტს ანიჭებს ცაკეულ ადამიანთა უფლებებსა და საკუთრებას;
lშედარებით დეპოლიზიტებული ბიუროკრატუილი და თავდაცვითი ინფრასტრუქტურა;
lსახელმწიფო შედარებითი გახსნილობა.
დემოკრატიის პირობებში ბაზრისა და სახელმწოფოს ფუნქციების თანაფარდობა ხასიათდება
ცვალებადობით. თუ კი კერძო სექტორი საქონლითა და მოსახურებით აკმაყოფილებს მომხმარე-
ბელთა მოთხოვნილებას და მის მამოძრავებელ მოტივაციას წარმოადგენს მომგებიანობა, ეკო-
ნომიკის სახელმწიფო სექტორის მოღვაწეობის პრიორიტეტი სოციალური დაცვისა და უსაფრ-
თხოების უზრუნველყოფის ღონისძიებებია ( მაგალითად: ჯანდაცვა, განათლება, თავდაცვითი
მრეწველობა და სხვ.) თანამედროვე პირობებში სახელმწიფო, როგორც საბაზრო ეკონომიკის
სუბიექტი, თავის საქმიანობას ახორციელებს კომერციულ საფუძველზე და ხშირად გვევლინება,
როგორც შემკვეთისა და მომხმარებლის, ასევე მიმწოდებლის როლში. თავისი მოღვაწეობით პო-
ლიტიკურ-ეკონომიკურ სფეროში, სახელმწუფო ორგანოები ეკონომიკური ბერკეტების გამოყე-
ნებით აკონტროლებენ კერძო სექტორს და იცავენ მას მავნე გარემო ზემოქმედებისაგან, თუმცა
სახელმწიფოს როლი ბიზნესში პოლემიკის საგანია: ეკონომიკაში სახელმწიფოს მარეგულირებელ
როლზე თითოეული კონცეფცია ეყრდნობა განსაზღვრულ არგუმენტებს და არსებობის უფლება
აქვს. მათ მხარდამჭერად რეალურ ცხოვრებაში სხვადასვხა პოლიტიკური ძალები გვევლინება.
მაგლითად, მოთხოვნის რეგულირებაზე ორიენტაციას მხარს უჭერენ პროფკავშირები, სოცია-
ლ-დემოკრატები, ლიბერალები და სხვა. მაშინ, როცა კონსერვატორები და მეწარმეთა სხვადა-
სხვა გაერთიანებები ამჟღავნებენ მიწოდების სახელმწიფო რეგულირებაზე ორიენტაციას. თი-
თოეული ეს მიდგომა დომინირებს ეკონომიკურ სისტემათა განვითარების სხვდასხვა ეტაპზე და
პოლიტიკოსების მიერ მათი მხარდაჭერის შემდგომ გადაიზრდება ორგანიზაციაზე პოლიტიკური
ზემოქმედების ფაქტორებად.
ტექნოლოგიური ფაქტორები. მეცნიერებისა და ტექნიკის განვითარება ციკლური ხასიათისაა
და ტექნოლოგოური ცვლილებები უდიდეს ძვრებს იწვევს გარემოში. კომპანიის ტექნოლოგიური
კომპონენტების შესწავლის პროცესმა უნდა უზრუნველყოს ისეთი გადაწყვეტილების მიღება,
რომელიც არ დააგვიანებს მეცნიერულ-ტექნიკური პროგრესის მიღწევათა წარმოებაში დანერგ-
ვას და ასევე, არ დააყოვნებს ოდესღაც მოწინავე ტექნოლოგიის და პროდუქტის წარმოებიდან
მოხსნას.
საერთაშორისო მოვლენები. საერთაშორისო ფაქტორების როლი ბიზნესში განსაკუთრებით
გაძლიერდა XX საუკუნის 70-იანი წლებიდან. საერთაშორის ურთიერთობები მოიცავს შემდეგ მი-
მართულებეს: საგარეო ვაჭრობა; საერთაშორისო საწარმოო თანამშრომლობა; ინვესტიციური
თანამშრომლობა; საერთაშორისო სამეცნიერო-ტექნიკური თანამშრომლობა; სავალუტო-ფინა-
ნსური თანამშრომლობა; ეკონომიკური და ტექნიკური მხარდაჭერა.
ცხადია, კომპანიის საექსპორტო და საიმპორტო საქმიანობის მიზნები განსხვავებულია. ექ-
სპორტის ამოცანებს წარმოადგენს: ახალი ბაზრების ათვისების ხარჯზე წარმოების გაფართო-
ვებისა და მოგების გაზრდა; წარმოების მაშტაბის ზრდით ეკონომიის მიღწევა; საერთაშორისო
კონკურენციის გავლენით წარმოების ორგანიზაციულ-ტექნიკური დონის ამაღლება; კომპანიის
სავალუტო რესურსების გადიდება და სხვ.
73
biznesi, menejmenti, marketingi
იმპორტიორის მიზანს შეიძლება შეადგენდეს: ეროვნულ სამომხმარებლო ბაზარზე
ასორტიმენტის გაფართოვება; შიგა ბაზრის ახალი სეგმენტების ათვისება; უფრო ეფექტური
უცხოური პროდუქციით სამამულო მოწყობილობებისა და სანედლეულო ბაზის შეცვლა,
რათა განხორციელდეს ეკონომიურობის რეჟიმი; კომპანიის საწარმოო აპარატის მოდერნო-
ზაცია და გაფართოვება და ა.შ. საგარეო ეკონომიკური საქმიანობა დაკავშირებულია გან-
საზღვრულ რისკთან, რადგან სხვადასხვა სწაერთაშორისო პოლიტიკური და ეკონომიკური
მოვლენები (მაგ: სავალუტო კურსის ცვლილება, სამხედრო კონფლიქტები, კანონმდებლობის
შეცვლა, სახელმწიფო პროტექციონისტული პოლიტიკის გამძაფრება, ეკოლოგოური უსა-
ფრთხოებისადმი ახალი მოთხოვნები და სხვ.) მეტნაკლებად აზარალებს ორგანიზაციებს ან
აიძულებს ახალი ხარჯების გაწევას. ასევე, ახალი სახელმწიფოთაშორისო პოლიტიკური და
ეკონომიკური ბლოკების შექმნა მძლავრ სტიმულს აძლევს ამ ქვეყნების ორგანიზაცოებს საე-
რთაშორისო ბიზნესში ჩასართავად, ხოლო მრავალმხრივ საერთაშორისო შეთანხმებები ხელს
უწყობს ეკონომიკურ ზრდას.
ორგანიზაციების საგარეო ეკონომიკური საქმიანობა დაკავშირებულია სახელმწიფო სა-
ზღვრებს გარეთ ფულის, საქონლის, კაპიტალის, ტექნოლოგიისა და სხვა გატანასთან. იგი უშუ-
ალოდაა დაკავშირებული სხვა ქვეყნებში რესურსების დაბალი ფასების გამო დაბალ საწარმოო
დანახარჯებთან; სავაჭრო ბარიერების (ტარიფები, ქვოტები, სტანდარტები და ბიუროკრატიული
წინააღმდეგობები) გადალახვის შესაძლებლობასთან; ეროვნული კადრების სწავლების პრობლე-
მის გადაჭრასთან; ახალ სივრცეებში დამკვიდრებისა და შესაძლო მაღალი ამონაგების მიღების
პერსპექტივებთან. ასევე, იგი შეიძლება გამოწვეული იყოს კომპანიის მოქმედების ქვეყანაში
ეკოლოგიური სტანდარტებისადმი მაღალი მოთხოვნებით, აგრეთვე, მკაცრი ანტიდეპინგური
და ანტიმონოპოლიური კანონმდებლობით. საერთაშორისო ბაზარზე ორგანიზაციები აღწევენ
სხვადასხვა ფორმით: პროდუქციის და მომსახურების ექსპორტით; პროდუქციის წარმოებაზე
ლიცენზიის უცხო კომპანიაზე ან სხვა სახელმწიფოზე მიყიდვის გზით; სხვა ქვეყნებში ერთო-
ბლივი საწარმოების ორგანიზაციით; უცხოურ ქვეყნებში პირდაპირი კაპიტალდაბანდებებით
და მრავალეროვნულ კორპორაციებში მონაწილეობით. აღნიშნული მოითხოვს ფირმების მხრი-
დან სხვა ქვეყნების სახელმწიფო პილიტიკაზე გამუდმებულ დაკვირვებასა და საერთაშორისო
სიტუაციათა ანალიზს. საერთაშორისო მოვლენების გათვალისწინებით ორგანიზაციებმა უნდა
შეიმიშავონ სტრატეგია, რომელიც შეიძლება მიმართული იყოს საერთაშორისო ბაზრის აქტიური
გაფართოებისაკენ ან შიგა ბაზარზე პოზიციების განმტკიცებისაკენ.
გარემოს ფაქტორების გავლენათა შეწონასწორებული კოეფიციენტების განხილვით შეი-
ძლება ცალკეულ ფაქტორთა შეფასება და ფირმის მდგომარეობის პროგნოზირება, რითაც გამო-
ირიცხება შესაძლო სირთულეები გამომდინარე გარეშე ფაქტორების გავლენიდან.
ფირმების საქმიანობის წარმატება დიდადაა დამოკიდებული ხელმძღვანელობის უნარზე, გა-
ითვალისწინოს მოსალოდნელი ცვლილებები არა მხოლოდ ფირმის კონტროლს დაქვემდებარე-
ბულ გარემოში, არამედ ზოგადად ბიზნეს სივრცეში, რომელზე არსებით გავლენას ახდენს ჩვენს
მიერ ზემოთ განხილულ ფაქტორთა ჯგუფი. ყოველოვე ეს მოითხოვს მართვის მეთოდების და
განსაკუთრებით სტრატეგიული მართვის სრულყოფას. გამომდინარე აქედან, შეიძლება დავას-
კნათ, რომ ნებისმიერი ფირმის წამყვანი და ძირითადი მიზანია აამაღლოს მართვის ეფექტურობა
და ხარისხი. იმისათვის, რომ განხორციელდეს ეს მიზანი, არსებობს კონკრეტული პირობები, რო-
მელთა შორის მნიშვნელოვანია:
lნათლად და მკაფიოდ ჩამოყალიბებული გეგმა ან ხედვა, ნიმუში იმისა, თუ რას ისახავს ორ-
განიზაცია მიზნად;
lაუციელბელია ისეთი ორგანიზებულობა, რომელიც უზრუნველყოფს გარკვეული მმა-
რთველობითი პრინციპების გამოყენებით დასახული მიზნის განხორციელებას და მიღწეული
დონის შენარჩუნებას.
lსაჭიროა კონკრეტული საქმის მკეთებელი ხალხი, სათანადო მასალები, მანქანები, ფუ-
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
74
ლადი სახსრები და აუცილებელი მმართველობითი მეთოდები, რომლებიც უზრუნველყოფენ
კომპანიის მაღალეფექტურ საქმიანობას;
lკომპეტენტური და საქმის მცოდნე სპეციალისტები, რომლებიც უზრუნველყოფენ ისეთი
მართვის პროცესის განხორციელებას, რაც მიიყვანს ფირმას დასახული მიზნის მიღწევამდე.
დასკვნა
ამრიგად, სტრატეგიის რეალიზაცია ითვალისწინებს კომპლექსურ მიდგომას. ხელმძღვანე-
ლობა უნდა ითვალისწინებდეს მყარ კავშირს სტრუქტურასა და დაგეგმვასთან. სტრუქტურის
ჩამოყალიბება კი ემყარება სტრატეგიის ამოცანებს. ამიტომ იგი უნდა ითვალისწინებდეს სი-
ტუაციურ ცვლილებებს და მათდამი ადაპტირების შესაძლებლობას, რაც მკაფიოდ უნდა იყოს
ასახული ბიზნეს გეგმაში. ბიზნეს სტრატეგიის შემუშავება და სტრატეგიის სტიმულების სწორი
ფორმირება საშუალებას აძლევს კომპანიას:
lშეიმუშავოს კონკრეტული ბიზნეს-გეგმა;
lგანსაზღვროს კონკრეტული ბიზნეს- მიზნები;
lშემუშავებული ოპტიმალური სამოქმედო გეგმის საფფუძველზე ფოკუსირდეს ეფექტია-
ნობის ზრდაზე;
lჩამოაყალიბოს მისაღწევი მიზნების და შედეგების კონტროლის მექანიზმი.
REFERENCES:
-
Pg. 232
8. http://business.org.ge/
75
biznesi, menejmenti, marketingi
DEFINING STRATEGIC INCENTIVES
Lali Kharbedia,
Malkhaz Gvichia,
RESUME
-
-
-
-
-
-
•
•
•
•
Keywords-
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
76
რეინჟირინგი როგორც ბიზნეს-პროცესების მართვის რეინჟირინგი როგორც ბიზნეს-პროცესების მართვის
სრულყოფის ეფექტური მეთოდისრულყოფის ეფექტური მეთოდი
DOI:10.36962/ECS106/3-5/2024-76
შალვა კერესელიძე
სტუ ასოცირებული პროფესორი
E-mail: kereselidzeshalva@gmail.com
ლევან კერესელიძე
სტუ ასისტენტ-პროფესორი
E-mail: levani-kereselidze@mail.ru
რეზიუმე
განხილულია ფუნქციური მართვიდან პროცესულ მართვაზე გადასვლის აუცილებლობა და
ამის მიზეზებად დასახელებულია ბიზნეს-პროცესების არსებული ფუნქციური ფორმის დაძვე-
ლება, მართვის სრულყოფაში კონკურენტების წინ გასწრება და მომხმარებელთა მოლოდინები,
მიიღონ სულ უფრო და უფრო უკეთესი ხარისხის პროდუქცია.
სტატიაში ერთმანეთს შედარებულია ფუნქციური და პროცესული მართვა და გაკეთებულია
პროცესული მართვის, კერძოდ კი, პროცესების რეინჟირინგის მხარდამ ჭერი დასკვნა. ამის გა-
რდა, დახასიათებულია რეინჟირინგის რამოდენიმე მეთოდოლოგია (ჰამერის, ჩამპის და დავენ-
პორტის) და მათი ურთიერთშედარების და ურთიერთ შეჯერების ბაზაზე ჩამოყალიბებულია მისი
კონცეპტუალური მეთოდოლოგია.
საკვანძო სიტყვები: ბიზნეს-პროცესები; მართვა; რეინჟირინგი; ფუნქციური მართვა; პროცე-
სული მართვა.
შესავალი
ადამიანთა უმრავლესობა ფიქრობს, რომ კომპანიის ნგრევას ფინანსური პრობ ლემები იწვე-
ვენ. ეს არ არის სწორი. ფინანსური სიძნელეები კრიზისის დაწ ყებას გვამცნობს მხოლოდ, და, იგი
კრიზისის მიზეზს არ წარმოადგენს. კომ პანიის ნგრევა ხშირად გრძელვადიანი პროცესების შედე-
გად იწყება და თუ კომპანიის მენეჯმენტი მას დროულად ვერ დაინახავს, კომპანია აუცი ლებლად
დაინგრევა. კომპანიის გარდუვალ ნგრევას იწვევს ძირითადად სამი მიზეზი [1. გვ.143]:
1. არასწორი მენეჯმენტი და ამ მიზეზით ფუნქციის დაკარგვა.
2. მომხმარებლის მხარდაჭერის დაკარგვა.
3. თანამშრომელთა მხარდაჭერის დაკარგვა.
წინამდებარე სტატიაში, ჩვენ ყურადღებას მხოლოდ პირველ მიზეზზე - არასწორ მენეჯმენტზე
გავამახვილებთ. 150 წელზე მეტია, რაც კომპანიების ხელმძღვანელებმა აქტიურად დაიწყეს საქმი-
ანობის გაუმ ჯო ბე სების გზებზე ფიქრი. ერთ-ერთი ასეთი ფიქრის შედეგია ფუნქციური მართ ვიდან
პროცესების მართვაზე გადასვლის იდეა და პროცესების მართვის შემდ გომი გაუმჯობესება.
ძირითადი ტექსტი
ეკონომიკის გლობალიზაციამ და ბაზარზე კონკურენციის გაძლიერებამ აჩვენა, რომ გადაუ-
დებლად აუცილებელია ბიზნეს-პროცესების სრულ ყოფა. ამის სამი მიზეზი არსებობს [2. გვ. 32-
33]:
1. ბიზნეს-პროცესების მართვის დონე დროთა განმავლობაში ქ ვეი თდება. მის შენარჩუნებას
გარკვეული ძალის ხ მევა სჭირდება, განახლებას და სრულ ყოფას კი უფრო მეტი - დამა ტებითი
ქმედებების განხორციელება.
77
biznesi, menejmenti, marketingi
2. თუ კომპანია არ ზრუნავს პროცესების სრულყოფაზე, ამაზე იზრუ ნებს კონკუ რენტი, რომე-
ლიც პროცესის სრულყოფილებით დაჯაბნის მას ბაზარზე და დაიკავებს მის ადგილს.
3. ბაზარზე საქონლის მიწოდების დონე და ხარისხი განუწყვეტლივ იზრდება. პარა ლელურად
იზრდება მომხარებ ლის მოლოდინები.
მაშასადამე, დღეს მართვის პროცესული მიდგომა უპირისპირდება ფუნქციო ნა ლურს. პროცე-
სული მართვა არის ახალი, მოწინავე, და, აქედან გამომდინარე, ეფექტური, ფუნ ქციური კი, რო-
გორც სხვა მეცნიერებიც აღნიშნავენ [3. გვ. 182], არის „მოძ ველებული, რეაქციული, გაუმართ-
ლებლად მაღალი ხარჯებით“.
უპრიანია გავარჩიოთ თუ რატომ ხდებოდა ასე, ანუ თუ რა განსხვავებაა ფუნქციებსა და ბიზ-
ნეს-პროცესებს შორის. ფუნქცია არის ამოცანა, რომელიც პასუხობს კითხვას თუ რა უნდა გაკეთ-
დეს, ბიზნეს-პროცესი კი არის ამ ფუნქ ციების რეალიზება დროში. ბიზნეს-პროცესი ფაქტიურად
აღწერს ამ პროცესში შემომავალი ფუნქციების შესრულების მიმდი ნარეობას, თუ როგორ სრუ-
ლდება იგი, როგორი ვარიანტით, როგორი თანმიმდევრობით და როგორი რიტმით. განსხვავე-
ბით ფუნქციისგან ბიზნეს-პროცესი პასუხობს კითხვას თუ როგორ კეთდება, როგორ სრულდება
ფუნქცია.
ბიზნეს-პროცესი არის ფუნქციის რეალიზაციის საშუალება, თუმცა, უნდა ვიცოდეთ, რომ
ფუნქციის რეალიზება შეიძლება სხვადასხვა ბიზნეს-პროცესით და არა მხოლოდ რომელიმე
ერთადერთით. როდესაც ვლაპა რაკობთ ბიზნეს-პროცესის მჯობინობაზე უნდა გვახსოვდეს, რომ
ამ დროს ფუნქცია ანუ ამოცანა სრულდება უკეთესად. ამიტომ კომპანიამ უპირველესად ის ამო-
ცანები (ფუნქ ციები) უნდა გამოყოს, რომელთა რეალი ზაცია არის ფასეული და მხოლოდ შემდეგ
იფიქროს მათ რეალიზაციის სწორი გზის არჩევაზე.
ამ განმარტებიდან იმის თქმა გვინდა, რომ მართალია, ფუნქციური მართვა და პროცესული
მართვა სხვადასხვაა, მაგრამ პროცესული მართვის დროს უყუ რადრებოთ არ რჩება თვითონ
ფუნქცია, ანუ ამოცანა, რომლის რეალი ზებასაც პროცესული მართვის დროს ვახდენთ. ეს ის ამო-
ცანები უნდა იყოს, რომელთა შესრულება განსაზღვრავს კომპანიის მდგომარეობას, მის სტრა-
ტეგიას და საერთოდ მის ყოფნა-არყოფნას ბიზნესში.
მაშასადამე, დღეს უპირველესად კომპანიებში დგას საბაზო ბიზნეს-პრო ცესების გამოყოფის
და მათ სამართავად გუნდების ჩამოყალიბების საკითხი. ამის შემდეგი ეტაპია აღნიშნული ბიზნე-
ს-პროცესების მართვის გაუმჯობესება.
ბიზნეს-პროცესების გაუმჯობესების კონცეფცია ეყრდნობა 4 მიდგომას [2. გვ. 33]:
1. Fast მეთოდიკა (გადაწყვეტილებათა ჩქარი ანალიზის მეთოდიკა).
2. პროცესის ბენჩმარკინგი.
3. პროცესის გადაპროექტება.
4. პროცესის რეინჟინერინგი.
ამ ჩამონათვალიდან კომპანიებისთვის ჩვენ ყველაზე მისაღებად ჩავთ ვალეთ პროცესების გა-
უმჯობესება რეინჟინერინგით. მისი არსი პროცესის ინოვა ციაში, ანუ პროცესის ახლებურად მა-
რთვაში მდგამარეობს.
რეინჟინერინგს შემდეგი საბაზო პრინციპები უდევს საფუძვლად [4]:
1. აუცილებელია პროცესების ჰორიზონ ტა ლური შეკუმშვა (იგი 10-ჯერ აჩქარებს პროცესის
შესრულებას).
2. პროცესების შეკუმშვა ხორციელდება ჰორიზონტა ლუ რადაც და ვერტი კა ლუ რადაც.
3. პროცესებს შორის დაშორებები ბუნებრივი წესრიგით ხორციელდება.
4. არსებობს პროცესების შესრულების სხვადასხვა ვარიანტები.
5. სამუშაო ყველაზე მიზანშეწონილ ადგილზე სრულდება.
6. მცირდება შემოწმებები.
7. მცირდება შეთანხმებების რაოდენობა.
რეინჟინირინგის თეორიის ფუძემდებლად მ. ჰამერი ითვლება. მისი ავტო რობით (თანაავტორი
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
78
ჯ. ჩამპი) არსებობს ნაშრომი - „კორპორაციის რეინჟინი რინგი: ბიზნესში რევოლუციის მანიფე-
სტი“. ამ წიგნში მ. ჰამერმა რეინ ჟინი რინგი განმარტა როგორც „ბიზნესის პროცესებში გადაწყვე-
ტი ლებების ძირეული გადა აზრება და საქ მია ნობის კრიტიკუ ლად მნიშვნელოვან მაჩვე ნებ ლებში
ძირეული გაუმჯობე სების მიღწევის მიზნით რადიკალური ცვლი ლება“ [5. გვ. 17]. მან ასეთ მაჩვე-
ნებლებად დაასახელა ხარჯები, ხარისხი, მომსახუ რების სისწრაფე.
რეინჟინირინგის შესახებ არსებობს უცხოელთა უფრო რბილი კონცეფ ციებიც, რომლებიც
რეინჟინირინგს მაინცდამაინც ბიზნეს-პროცესების რადი კალურ გადა პროექ ტებას არ სთხოვენ
და კმაყოფილდებიან იმით, რომ ამ პრო ცესით შეიძლება ბიზნეს-პროცესების ორგანიზებაში არ-
სებული არასრულყო ფი ლების მოხსნა და პარამეტრების ცვლილება [6]. მათი აზრით, ეს არანა-
კლები შედეგის მომტანია, ვიდრე რადიკალური გარ დაქმნა.
არსებობს და გამოყენებაშია (პირველი პრაქტიკული შემოწმება მან ჯ. ჩამპის ფირმაში გაიარა)
ჰამერის და ჩამპის მიერ შემუშავებული რეინჟი რინგის მეთო დოლოგია. ასეთივე მეთოდოლოგია
შემუშავებული აქვს მეც ნიერ ტ. დავენპორტს. ჩვენ მათ ორივეს ქვემოთმოტანილ ცხრი ლებში წა-
რმოვადგენთ, მოვახდენთ მათ შედარებას და გავა კეთებთ შეფასებას.
ცხრილი 1
რეინჟირინგის მეთოდოლოგია მ. ჰამერის და ჯ. ჩამპის მიხედვით [5. გვ. 19]
პროექტის ეტაპები ამოცანები
ბიზნეს-რეინჟირინგის დაწყება
კომპანიის დირექტორი აცნობს ამ პროექტს დასაქმებულებს.
მოკლედ აღწერს მის დებულებებს და გამოთქვამს თავის
ხედვას.
ბიზნეს-პროცესების იდენტიფიკაცია შეისწავლება პროცესების ურთიერთქმედება კომპანიის
შიგნით და გარეთ.
ბიზნეს-პროცესების ამორჩევა
ამოირჩევა ის ბიზნეს-პროცესები, რომლებიც კლიენტებს
მეტ სარგებელს მოუტანენ რეინჟირინგის განხორციელების
შემდეგ.
ამორჩეულ ბიზნეს-პროცესების
აღქმა
ბიზნეს-პროცესების დღევანდელი შედეგი. შეუდარდება
რეინჟირინგის მოსალოდნელ შედეგს.
ამორჩეულ ბიზნეს-პროცესების
გადაპროექტება
ეს არის შემოქმედებითი ეტაპი. იგი ითხოვს წარმოსახვას,
კრეატულობას, აზროვნების მოქნილობას.
გადაპროექტებული
ბიზნეს-პროცესის რეალიზაცია ამ ეტაპზე უკვე მიიღება რეინჟირინგის შედეგი.
ცხრილი 2
რეინჟირინგის მეთოდოლოგია ტ. დავენპორტის მიხედვით
პროექტის ეტაპები ამოცანები
ხედვის შექმნა და მიზნის დასახვა ამ ეტაპზე არ უნდა დავუშვათ ხარჯების შემცირებით ზედმეტი
გატაცება.
ბიზნეს-პროცესების იდენტიფიკაცია ამოირჩევა რეინჟირინგისთვის ძირითადი ბიზნეს-პროცესები,
მათი რიცხვი უნდა იყოს არა უმეტეს 15
79
biznesi, menejmenti, marketingi
პროცესების აღქმა და გაზომვა
შეისწავლება ამორჩეულ ბიზნეს-პროცესების ფუნქციები
და მუშაობა. ხდება გადაპროექტებული ბიზნეს-პროცესების
ტესტირება
ინფორმაციული ტექნოლოგიები
შეისწავლება გადაპროექტებულ ბიზნეს-პროცესებში
კომპიუტერული ტექნოლოგიების გამოყენების
შესაძლებლობა
პროცესის პროტოტიპის შემუშავება ხდება ახალი ბიზნეს-პროცესის კონსტრუირება და შესწავლა.
რეალიზაცია ხდება პროტოტიპის რეალიზაცია კომპანიაში.
განსხვავებები ბიზნეს-პროცესების რეინჟირინგის ამ ორ მეთოდო ლოგიას შორის ჩვენი და-
კვირვებით შემდეგია:
ტ. დავენპორტი ცალკე ეტაპად (მეოთხე ეტაპი) გამოყოფს ინფორმა ციულ ტექნო ლოგიების
გამოყენებადობას გადაპროექტებულ ბიზნეს-პროცესებში, ჰამერს და ჩამპს მისთვის ცალკე
ეტაპი არა აქვთ დათმობილი.
ტ. დავენპორტი მეხუთე ეტაპზე ახალი ბიზნეს-პროცესის ფუნქციონი რებად პროტოტიპის კო-
ნსტრუირებას ახდენს. იგივეს აკეთებენ ამ ეტაპზე ჰამერი და ჩამპი, თუმცა, ამ ეტაპს მხოლოდ
ზოგადი სახელწოდებით - შემოქმედებითი ეტაპი - აღნიშ ნავენ.
ტ. დავენპორტი რეინჟირინგის დროსაც დიდ მნიშვნელობას ანიჭებს კომ პანიის კულტურას.
მისი აზრით, თუ ეს სიახლე არ „ჯდება“ კომპანიის კულ ტურულ ფონში, მის განხორციელებას წი-
ნააღმდეგობები შეხვდება. ჰამერი და ჩამპი ამ საკითხზე დუმან.
ტ. დავენპორტის მეთოდოლოგიით უნდა შესწავლილი იყოს ამორჩეული ბიზნეს-პროცესების
ზუსტი ფუნქციები და მათი მუშაობაც. ჰამერს და ჩამპს ეს არა აქვთ მითი თებული.
გარდა ამ მეთოდოლოგიებისა, ჩვენ გავეცანით და დავინტერესდით ბიზნეს-რეინ ჟინერინგის
სხვა, უფრო ახალი მეთოდოლოგიებითაც, რომლებიც წარმოდ გენილი აქვთ აშშ-ს საკონსულტა-
ციო ფირმა „Andersen Consulting“-ს, „Mckinscu &Co“-ს და „BCG“-ს.
გავითვალისწინეთ რა ბიზნეს-პროექტების რეინჟირინგის ყველა ზემოთ განხი ლული მეთო-
დოლოგია მათი ურთიერთშეჯერებით შევადგინეთ მისი გან ხორციელების კონცეპტუალური მო-
დელი. იგი 9 ეტაპად დავყავით. ეს ეტაპებია:
პირველი ეტაპი: ბიზნეს-პროცესების რეინჟირინგის პროექტის აღწერა, მისი საჭი როების და-
საბუთება და მასზე ხედვის ჩამოყალიბება, და, კოლექტივისთვის გაცნობა.
მეორე ეტაპი: რეინჟირინგს დასაქვემდებარებელი პროცესების გამოყოფა, მათი ფუნქციების
აღწერა და შედეგების ჩვენება (ანუ „ის რაც არის“ – AS-IS).
მესამე ეტაპი: რეინჟირინგის განმახორციელებელი გუნდის ჩამოყალიბება (პასუ ხის-
მგებლობის განსაზღვრით).
მეოთხე ეტაპი: რეინჟირინგის ვარიანტების დამუშავება (ტექნიკური და ღირე ბუ ლებითი თვა-
ლსაზრისით).
მეხუთე ეტაპი: რეინჟირინგის საუკეთესო ვარიანტი არჩევა („ის რაც უნდა იყოს“ – TO-BE).
მეექვსე ეტაპი: რეინჟირინგისთვის რესურსების დაგეგმვა.
მეშვიდე ეტაპი: ახალი პროცესების დანერგვისთვის დროის და ხარჯის ანალიზი.
მერვე ეტაპი: ახალი პროცესების დანერგვა (რეალიზაცია) ანუ რეინჟი რინგის განხორციელება.
მეცხრე ეტაპი: ახალი პროცესების მუდმივი მონიტორინგი.
დასკვნა
ჩვენი აზრით, ამ ეტაპების შესრულებით ჩატარებული ბიზნეს-პროცე სების რეინჟირინგი ნამ-
დვილად ეფექტიანი იქნება, თუ რა თქმა ბიზნეს-პროცესები შეირჩევა სწორად და თვით ამ პრო-
ექტს პროფესიონალი გუნდი უხელმძღვა ნელებს.
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
REFERENCES:
-
Business, 1993, p. 17.
REENGINEERING AS AN EFFECTIVE METHOD
OF IMPROVING BUSINESS PROCESS MANAGEMENT
Shalva Kereselidze
Levan Kereselidze
RESUME
In the article - “Reengineering as an effective method of improving business process manage-
ment”
-
quality products.
-
Keywords:-
81
biznesi, menejmenti, marketingi
მუზეუმების მაღაზიები - კულტურული კონტენტის მუზეუმების მაღაზიები - კულტურული კონტენტის
მედიაციის მეთოდი თუ ბიზნეს აქტორიმედიაციის მეთოდი თუ ბიზნეს აქტორი
DOI:10.36962/ECS106/3-5/2024-81
მაია ჯამბაზიშვილი
სტუ დოქტორანტი
E-mail: maiko.jambazishvili@gmail.com
რეზიუმე
კულტურა სულ უფრო და უფრო მნიშვნელოვან როლს ასრულებს ქვეყნების ეკონომიკაში და
ბევრ სხვა დარგს უსწრებს ისეთი პრობლემების გადაჭრაში, როგორიცაა სამუშაო ადგილების
შექმნა და ინვესტიციების მოზიდვა, უფრო მეტიც, კულტურა ეკონომიკის სხვა დარგების განვი-
თარების ერთ-ერთ უმთავრეს მასტიმულირებლად გვევლინება. სწორედ ამიტომ, ტერმინ კულ-
ტურასთან დაკავშირებით უფრო და უფრო ხშირად გამოიყენება ტერმინი კულტურის ინდუსტ-
რია. ამ განსაზღვრების გამოყენება სრულიად მართებულია, რადგან კულტურის სფეროში გა-
ნხორციელებული პროექტები სულ უფრო და უფრო სრულად აღჭურვილი ხდებიან ყველა სხვა
კომერციული პროექტისათვის აუციელებელი ყველა მახასიათებლით. ხშირია შემთხვევა, როდე-
საც კულტურის პროექტის ზემოქმედება მომხმარებელზე მის ამა თუ იმ ქცევას განაპირობებს და
მას არა მხოლოდ კულტურის პროექტის ძირითადი ობიექტის, არამედ მისი შინაარსისა და ღირე-
ბულებების მატარებელი სხვა პროდუქტების მომხმარებლადაც აქცევს. კულტურის პროექტების
განხორციელების უმნიშნველოვანეს ადგილად მუზეუმი გვევლინება. სწორედ აქ ხდება უწყვეტი
ურთიერთობა მომხმარებელსა და კულტურის ობიექტებს, არტეფაქტებს შორის. მსოფლიოს მო-
წინავე ქვეყნებში მუზეუმების პოტენციალი მაქსიმალურად არის ათვისებული როგორც კულ-
ტურული პროექტების განხორციელების, ასევე კულტურის ინდუსტრიის განვითარების მხრივ.
უფრო მეტიც, მსოფლიოს უდიდესი მუზეუმების შესაძლებლობებს ბიზნესის სხვადასხვა სექტო-
რები ძალზე ეფექტურად იყენებენ საკუთარი ბრენდის, პროდუქტისა თუ მომსახურეობის საპ-
რეზენტაციოდ და არამატერიალური ფასეულობების მისანიჭებლად. ეს გარემოება კიდევ უფრო
მეტ მნიშნვნელობას სძენს კულტურას როგორც ეკონომიკის ფაქტორს და უფრო საინტერესოს
ხდის ამ მხრივ კულტურის პროექტებს. აუცილებელია ამ მოცემულობის გაანალიზება და წარმო-
ჩენა ყველა იმ მახასიათებლისა, რაც კულტურის პროექტს ასეთი მულტიმნიშვნელობის მოვლენდ
აქცევს და რაც, თავის მხრივ, მაქსიმალურ სარგებელს მოუტანს როგორც ქვეყანის ეკონომიკის
განვითარებას - როგორც შინაარსობრივი და ფასეულობების, თვითიდენტიფიკაციის მხრივ,
ასევე სუფთად ეკონომიკური მახასიათებლებით.
საკვანძო სიტყვები: კულტურა; კულტურის პროექტები; კულტურული ინდუსტრია; მუზეუმი;
მუზეუმის მაღაზიები.
შესავალი
კულტურა და კულტურული მემკვიდრეობა ინდუსტრიად ჩამოყალიბების გზას ეფექტურად
გადის მსოფლიოს მოწინავე ქვეყნებში. ყველაზე ხშირად კუტურული პროექტების და მათ ფარგ-
ლებში შექმნილი კულტურული პროდუქტის საზოგადოებისათვის ხელმისაწვდომობის ადგილად
მუზეუმები გვევლინება. მსოფლიოს უდიდეს მუზეუმებში სამუზეუმო კულტურული მემკვიდრე-
ობის მედიაციის უძველესი ფორმა - ექსპოზიციის მოწყობა დიდი ხანია არ შემოიფარგლება უშუ-
ალოდ ექსპოზიციის მოწყობასთან დაკავშირებული კონცეპტუალური თუ ლოჯისტიკური საკი-
თხების მოგვარებით, არამედ მათი მომზადებისა და კონცეპტუალიზაციის პროცესში იმთავითვე
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
82
ხდება საკომუნიკაციო პოლიტიკის განსაზღვრა, რომლის უმნიშნველოვანესი შემადგენელი მარ-
კეტინგული ნაწილია. სწორედ პროექტის მომზადების პირველივე ეტაპზე განისაზღვრება მისი
მოწყობის დრო, სამიზნე აუდიტორიები, სტეიკჰოლდერები, საინფორმაციო-საკომუნიკაციო
არხები და მათთვის მისაწოდებელი ინფორმაციის სახე, სტილი და მოცულობა, ადგილობრივ კო-
ნტექსტთან თანხვედრის საფუძვლები, მომხმარებლის ქცევის შესწავლის საფუძველზე იქმნება
პროექტის ძირითად პროდუქტთან და თანმდევ პროდუქციასთან წვდომის შესაძლებლობები. ამ-
რიგად, თითქოს ყველასათვის ცნობლი, “მარტივი” კულტურული პროექტი - ექსპოზიცია, სრუ-
ლად აღჭურვილია კომერციული პროექტის ყველა მახასიათებლით და არამხოლოდ იზიდავს
დამთვალიერებელს, არამედ უბიძგებს მას სრულად რეალიზდეს, როგორც მომხამრებელი და
ექსპოზიციის ბილეთის შეძენის პროცესის ერთ-ერთი საკვანძო დანიშნულების ადგილად მუზე-
უმის მაღაზია გვევლინება. თუმცა ძალზე ხშირად, უფრო შორსაც მიდის და სუვენირების მცირე
მაღაზიებსა და გარე მოვაჭრეებთან გრძელდება.
ძირითადი ტექსტი
მუზეუმის მაღაზია ბევრ მუზეუმშია წარმოდგენილი და ყიდის პროდუქტებს, რომლებიც შინა-
არსობრივად თუ ვიზუალურად, პირდაპირ თუ იდიზაინერული ან მხატვრული ინტერპრეტაციის
სახით დაკავშირებულია ისტორიასთან, მუზეუმთან, მუზეუმის არტეფაქტებთან, ღონისძიებებსა
და დროებით გამოფენებთან, რომლებიც მუზეუმში ეწყობა. სამუზეუმო მაღაზიების კომერცი-
ული საქმიანობით მუზეუმი იღებს მოგებას, რომელსაც შემდგომში იყენებს საკუთარი მიზნებისა
და მისიების განსახორციელებლად. თუმცა, თავად აღნიშნული შინაარსის პროდუქციის გაყიდვა
ასევე მუზეუმის მიზნებისა და მისიების განხორციელებად მიიჩნევა, რადგან მუზეუმის მაღაზი-
აში შეძენილი პროდუქცია სამუზეუმო კოლექციების შინაარსის ფართო აუდიტორიისათვის მე-
დიაციას ემსახურება. მუზეუმების მაღაზიებში პროდუქციის ფასი , როგორც წესი, საკმაოდ მა-
ღალია და ხშირად ამის გამო მუზეუმებს აკრიტიკებენ და მიანიშნებენ, რომ მუზეუმები არ არის
კომერციული დაწესებულებები. თუმცა, სამუზეუმო მაღაზიების პროდუქციების ხარისხი აბსო-
ლიტურ უმრავლეს შემთხვევაში ძალზე მაღალია, ისინი როგორც წესი წარმოადგენენ სამუზე-
უმო კოლექციების მედიაციის სპეციალისტების ან მაღალი დონის დიზაინერების ნამუშევრებს
ან მათი კოლაბორაციის შედეგებს.
მუზეუმის მაღაზიების ასორტიმენტი ძალიან მრავალფეროვანია. აქ იყიდება ყველანაირი წა-
რმოების პროდუქტები: წიგნები, DVD-ები, საგამოფენო კატალოგები, ხელოვნების რეპროდუქ-
ციები, საკანცელარიო ნივთები, ტანსაცმელი, სამკაულები, დეკორატიული ნივთები, ჩანთები …
ყველა სახის პროდუქცია, რომელიც ეხება მუზეუმში მოწყობილ გამოფენებს, კონკრეტულ არტე-
ფაქტებს, კულტურულ და ისტორიულ მოვლენებსა და მათ ინტერპრეტაციებს. ეს პროდუქტები
წარმოადგენენ მუზეუმს ან კულტურულ დაწესებულებას და გადმოსცემენ მათ ღირებულებებს.
ეს პროდუქცია თავისთავად არის კულტურის მედიაციის მნიშვნელოვანი ნაწილი: მუზეუმის მა-
ღაზიაში ვიზიტი არის ბუნებრივი გაგრძელება კულტურის პროექტზე დასწრების/მონახულებისა
და უშუალოდ კულტურული პროდუქტთან კონტაქტით მიღებული ემოცია გრძელდება, ინტერპ-
რეტირდება მუზეუმის პროდუქციასთან ურთიერთობით. მუზეუმის მაღაზიაში დახარჯული ბი-
უჯეტი ხშირად ექვივალენტურია კულტურის პროექტით მიღებული შთაბეჭდილების. სწორედ
ამიტომ, მსოფლიოს დიდი მუზეუმების მაღაზიები განსაკუთრებულ ძალისხმევას მიმართავენ
საკუთარი პროდუქციის ასორტიმენტის მრავალფეროვნებისა და ხარისხის მაღალი დონისათვის.
პროდუქციის შესაქმნელად თანამშრომლობენ ცნობილ დიზაინერებთან, კონსტურქტორებთან,
კულტურის მედიაციის პროფესიონალებთან. ხშირად, მუზეუმების ერთ-ერთი უმნიშნველოვა-
ნესი პროდუქტი-რომელიც ასევე გულმოდგინედ მზადდება და რომელიც ასევე კულტურული
პროექტის უმნიშვნელოვანესი ნაწილია - სამუზეუმო შემეცნებითი პროგრამები - ასევე იყენებენ
სპეციალურ შემეცნებით მასალებს, რომლებიც სპეციალურ პროდუქტებად არის წარმოდგენილი
მუზეუმების მაღაზიებში.
83
biznesi, menejmenti, marketingi
ამრიგად, სამუზეუმო მაღაზიებს უმნიშნველოვანესი შინაარსობრივი დატვირთვა აკისრიათ
სამუზეუმო კულტურული პროექტების მომზადებისა და განხორციელების პროცესში. სამუ-
ზეუმო მაღაზიების მნიშნვნელობა ეკონომიკურ მაჩვენებლებშიც ძალზე თვალსაჩინოდ არის
ასახული, მაგალითად: როგორც ცნობილია, საფრანგეთის უდიდესი მუზეუმების მნიშნელოვანი
ნაწილი ერთიან სტურქტურაშია გაერთიანებული - საფრანგეთის მუზეუმების გაერთიანება - სა-
დაც ჯამში 34 სამუზეუმო მაღაზიაა წარმოდგენილი. სწორედ საფრანგეთის მუზეუმების გაე-
რთიანების ოფიციალური მონაცემებით ამ სამუზეუმო მაღაზიების წლიურმა შემოსავალმა 2022
წელს 55 მილიონი ევრო შეადგინა.
ამ მონაცემების ფონზე საქართველოში არსებული მუზეუმების მაღაზიების მდგომარეობა
გაცილებით მეტის სურვილს აჩენს. მუზეუმების უმრავლესობაში სამუზეუმო მაღაზიები საე-
რთოად არ არის წარმოდგენილი, ხოლო სადაც წარმოდგენილია, მათი ასორტიმენტი თითქმის
იგივეა, რაც ნებისმიერ ტურისტულ დახლზე შეგვიძლია შევიძინოთ. პროდუქცია წარმოდგენი-
ლია მერჩენდაიზინგის სრული უგულებელყოფით, წარმოადგენილ პროექტებთან კორელაციაში
თემატური პროდუქციის შექმნის ძალიან მწირი გამოცდილება არსებობს და მხოლოდ და მხო-
ლოდ პოსტერების ან იშვიათ შემთხვევაში კატალოგების სახის პროდუქციის შემოიფარგლება.
სტატიის მომზადებისას გავეცანით როგორც თბილისის, ასევე რეგიონულ მუზეუმებს. მათ შო-
რის შედარებით უკეთეს შთაბეჭდილებას ტოვებს საქართველოს ეროვნული მუზუემის დ. შევარ-
დნაძის ეროვნული გალერეის მაღაზია - პროდუქციის მრავალფეროვნების მხრივ. ასევე გაკრვე-
ული კორელაციაა მაღაზიაში წარმოდგენილ პროდუქციასა და გალერეის ძირითად კოლექციას
შორის - კონკრეტულად, ნიკო ფიროსმანის შემოქმედება, რომელიც იმთავითვე ისედაც უამრავ
ინსპირაციისა და ინტერპრეტაციის წყაროა, თემატური პროდუქციის სახით წარმოდგენილია
ეროვნულო გალერეის მაღაზიაში. თუმცა მაღაზიის მოწყობა, პროდუქციის გადანაწილება, მე-
რჩენდაიზინგის პრინციპები და პროდუქციის ხარისხი - იშვიათი გამონაკლისის გარდა - გაცილე-
ბით მეტის სურვილს გვიტოვებს. ცალკე აღსანიშნავია, რომ საქართველოს პირობებში სამუზე-
უმო მაღაზიების ფუნქციონირება კერძო კომპანიების ხელშია - შეუსაბამოდ დაბალი იჯარის პი-
რობებში. ამრიგად, მსოფლიოს უდიდესი მუზეუმების გამოცდილება სრულიად გაუთვალისწინე-
ბელია: საქართველოს სინამდვილეში მუზეუმის მაღაზიები (ასეთი არსებობის შემთხვევაშიც კი)
ვერ წარმოგვიდგენენ ვერც შინაარსობრივი და ვერც კომერციული მიზნების განხორციელებას.
დასკვნა
კულტურა და კულტურის პროექტები მსოფლიოს მოწინავე ქვეყნებში საერთო ეკონომიკური
განვითარების ერთ-ერთი უდიდესი საფუძველი და ბიძგის მიმცემია. მათ კიდევ და კიდევ უფრო
მეტი მნიშვნელობა ენიჭებათ გლობალიზაციის, კომუნიკაციების, ციფრული ტექნოლოგიებისა
და ახლა უკვე ხელოვნური ინტელექტის განვითარებისა და მზარდი კონკურენციის პირობებში
- როდესაც კულტურის სფერო, განსაკუთრებით კი შემოქმედებითი ინდუსტრიები ადამიანის
საქმიანობისა და როლის ჩაუნაცვლებელ სექტორებად არის განხილული. საქართველოს ჩვენი
მუზეუმების, კულტურის დაწესებულებების, კოლექციებისა და ზოგადად, ქართველი ხალხის შე-
მოქმედებითი უნარების სიმდიდრის პირობებში, კულტურის დაწესებულებების, შემოქმედებითი
ინდუსტრიების როლი გაცილებით მეტად უნდა იყოს წარმოდგენილი ქვეყნის განვითარების
პროცესში. ამ მდგომარეობის გამოსწორებისა და ამ სფეროების ქვეყნისა და ხალხის სამსახურში
მოსაქცევად აუცილებელია კულტურის სფეროს მიმართ მოძველებული დამოკიდებულება - რო-
დესაც ის ქვეყნის ეკონომიკაში მხოლოდ დოტაციურ სეგმენტად განიხილება, წარსულს ჩავაბა-
როთ და სახელმწიფო რეგულაციების საშუალებით შევქმნათ ნიადაგი კულტურისა და კულტუ-
რული მემკვიდრეობის ორგანიზაციების და მათ წიაღში არსებული ყველა რესურსის - მათ შო-
რის სამუზეუმო მაღაზიების პოტენციალის სრულად - შინანარსობრივი და კომერციული მხარის
ასათვისებლად.
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
84
REFERENCES:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7. -
8. google.com
9.
11.
MEDIATION METHOD OR BUSINESS ACTOR
Maia Jambazishvili
RESUME
Keywords:
85
biznesi, menejmenti, marketingi
პერსონალის სტრატეგიული მართვის მოდელები და პერსონალის სტრატეგიული მართვის მოდელები და
მათი გადაპროექტების მათი გადაპროექტების
საჭიროება და აუცილებლობა დღესსაჭიროება და აუცილებლობა დღეს
DOI:10.36962/ECS106/3-5/2024-85
შალვა კერესელიძე
სტუ ასოცირებული პროფესორი
E-mail: kereselidzeshalva@gmail.com
მარიკა ხვადაგიანი
სტუ დოქტორანტი
E-mail: marikhvadagiani96@gmail.com
რეზიუმე
ჩამოთვლილი და განხილულია სტრატეგიული მართვის მოდელები. მათ რიცხვშია: დ. გესტის
მოდელი, მიჩიგანის და ჰარვარდის მოდელები, არმსტრონგის მოდელი, ფოტლერის მოდელი, ჩე-
ვლდრის მოდელი, შულერის და ჯექსონის მოდელი. ეს მოდელები წინა საუკუნეებშია შემუშავე-
ბული. ისინი შედარებული გვაქვს დღევანდელ მოთ ხოვნებთან, კერძოდ, ამ სფეროში კომპანიების
დღევანდელ საჭიროებებთან. დღევან დელი საჭიროებები კი ის არის, რომ მენეჯერებს მივაწო-
დოთ პერსონალის სტრატე გიული მართვის არა ზოგადი მოდელები, არამედ, იმ მახასიათებლე-
ბის მიღწევის კონკრეტული გზები, რომლებიც ამ მოდელებშია დაფიქსირებული.სწორედ ეს სა-
მუშაოა შესრულებული მეცნიერ ფოტლერის მოდელზე და გრაფიკულადაცაა ნაჩვენები.
საკვანძო სიტყვები: პერსონალი; სტრატეგიული მართვა; პერსონალის სტრატე გიული მა-
რთვის მოდელები.
შესავალი
პერსონალის მართვა კომპანიებში ოპერაციული და სტრატეგიული მიდგომებით ხორციე-
ლდება. ამ ფუნქციებს პერსონალის მართვის სამსახურები ასრუ ლებენ. ამ პროცესში დომინი-
რებული მდგომარეობა ოპერატიულ მართვას უკავია. ზოგიერთ ორგა ნიზაციაში პერსონალის
სტრატეგიული მართვა საერთოდ იგნორირე ბულია იმ მარტივი მიზეზის გამო, რომ გარემოში
ცვლილებები ისეთი დაჩქარებული ტემპით და რიტმით მიმდინარეობს, რომ გრძელვადიანი მა-
რთვა-დაგეგმვა აზრს კარგავს. ამ მოსაზრებაში არის სიმართლის მარცვალი.
მეცნიერებს ეს თემა სადისკუსიოდ მიაჩნიათ. ჩვენ ვდგევართ იმ მეცნიერთა მხარეზე, რომ-
ლებიც თვლიან, რომ ორგანიზაციებს პერსონალის მართვის სტრატეგიები უნდა ჰქონდეთ და
გარემოში მომხდარი ცვლილებების კკვალდაკვალ, პერიოდულად უნდა ახორციელებდნენ მის
კორექტირებას. წინამდებარე სტატიაში ამ თემაზე გვექნება საუბარი და წარმოვადგენთ ჩვენს
შეხედულებას თუ დღევანდელი გადმოსახედიდან პერსონალის სტრატეგიული მართვის მოდე-
ლებიდან რომელს სჭირდება კორექტირება და რა მიმართულებით.
ძირითადი ტექსტი
საზღვარგარეთ პერსონალის სტრატეგიული მართვის მოდელების შექმნა დაიწყო გასული საუ-
კუნის 80-იან წლებში. მათ შორის, განსაკუთრებით ცნობილია შემდეგი მოდელები:
დევიდ გესტის მოდელი. გესტის მოდელში ადამიანების „Souft“ და „Hard“ უნარების შედარები-
თობაა ნაჩვენები. პირველი ინტერაქტიული უნარებია, ხოლო მეორე კი - დასწავლადი (დასამახ-
სოვრებელი) უნარები. მეცნიერი გესტი ასაბუთებს, რომ ამ უნარების გამოყენებით კომპანიები
უფრო მოქნილნი და ეფექტურნი არიან.
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
86
ადამიანური რესურსების დ. გესტის მოდელი სქემატურად იხილეთ ნახაზზე 1 [1].
მიჩიგანის მოდელი. მიჩიგანის მოდელი, რომელსაც „შესაბამისობის მოდელსაც“ უწოდებენ,
შეიქმნა 1984 წელს აშში-ში, მიჩიგანის ბიზნეს-სკოლაში. მისი ავტორები არიან ფამბრენ ტიჩი და მ.
დევანი. მას შესაბამი სობის მოდელი იმიტომ უწოდეს, რომ ეს მოდელი მოითხოვს დასაქმე ბულთა
რაოდე ნობის სრულ შესაბამისობას ორგა ნიზაციაში შესასრუ ლებელ სამუშაოთა მოცულობასთან.
ნახაზი 1. პერსონალის სტრატეგიული მენეჯმენტის დ. გესტის მოდელი
მიჩიგანის მოდელს სქემატურად იხილეთ ნახაზზე 2 [2].
ნახაზი 2. ადამიანური რესურსების მართვის მიჩიგანის მოდელი
ჰარვარდის მოდელი. აღნიშნული მოდელი შემუშავდა ჰარვარდის უნივერ სიტეტში 1984 წელს.
მისმა ავტორებმა ადამიანური რესურსების მართვის შემადგენაირი სქემა წარმოადგინეს (იხ.
3
ნნაახხააზზიი 11.. პპეერრსსოონნაალლიისს სსტტრრაატტეეგგიიუულლიი მმეენნეეჯჯმმეენნტტიისს დდ.. გგეესსტტიისს მმოოდდეელლიი
მიჩიგანის მოდელს სქემატურად იხილეთ ნახაზზე 2 [2].
ნნაახხააზზიი 22.. აადდაამმიიაანნუურრიი რრეესსუურრსსეებბიისს მმაარრთთვვიისს მმიიჩჩიიგგაანნიისს მმოოდდეელლიი
ჰჰაარრვვაარრდდიისს მმოოდდეელლიი. აღნიშნული მოდელი შემუშავდა ჰარვარდის უნივერსიტეტში
1984 წელს. მისმა ავტორებმა ადამიანური რესურსების მართვის შემადგენაირი სქემა
წარმოადგინეს (იხ. ნახაზი 3). როგორც ამ სქემიდან ჩანს, იგი ხუთ ნაწილად არის და-
ყოფილი. პირველ ნაწილში, რომელსაც ინტერესები ეწოდება, რამდენიმე დაინტერესე-
ბული ჯგუფია წარმოდგენილი. მოდელის მეორე ნაწილში სიტუაციური ფაქტორებია
ჩამოთვლილი. გარკვეული, შესაბამისი კომპონენტებისგან შედგება ამ მოდელის მესამე,
მეოთხე და მეხუთე ნაწილებიც. მათი განხილვით იკვეთება, რომ ადამიანური რესურ-
სების სტრატეგიული მართვის ეს მოდელი გულისხმობს პერსონალის ნაკადებს, მათ
ბიზნეს-
ს
ტრატეგია
ორგანიზაციული
კულტურა
ადამიანური
რესურსების
სტრატეგია
პოლიტიკური
ძალები
კულტურული
ძალები
ეკონომიკური
ძალები
3
ნნაახხააზზიი 11.. პპეერრსსოონნაალლიისს სსტტრრაატტეეგგიიუულლიი მმეენნეეჯჯმმეენნტტიისს დდ.. გგეესსტტიისს მმოოდდეელლიი
მიჩიგანის მოდელს სქემატურად იხილეთ ნახაზზე 2 [2].
ნნაახხააზზიი 22.. აადდაამმიიაანნუურრიი რრეესსუურრსსეებბიისს მმაარრთთვვიისს მმიიჩჩიიგგაანნიისს მმოოდდეელლიი
ჰჰაარრვვაარრდდიისს მმოოდდეელლიი. აღნიშნული მოდელი შემუშავდა ჰარვარდის უნივერსიტეტში
1984 წელს. მისმა ავტორებმა ადამიანური რესურსების მართვის შემადგენაირი სქემა
წარმოადგინეს (იხ. ნახაზი 3). როგორც ამ სქემიდან ჩანს, იგი ხუთ ნაწილად არის და-
ყოფილი. პირველ ნაწილში, რომელსაც ინტერესები ეწოდება, რამდენიმე დაინტერესე-
ბული ჯგუფია წარმოდგენილი. მოდელის მეორე ნაწილში სიტუაციური ფაქტორებია
ჩამოთვლილი. გარკვეული, შესაბამისი კომპონენტებისგან შედგება ამ მოდელის მესამე,
ორგანიზაციის
ეფექტიანობა
მოქნილობა
მაღალი
ვალდებულება
ხარისხი
ინტეგრაცია
ბიზნეს-
ს
ტრატეგია
ორგანიზაციული
კულტურა
ადამიანური
რესურსების
სტრატეგია
პოლიტიკური
ძალები
კულტურული
ძალები
ეკონომიკური
ძალები
87
biznesi, menejmenti, marketingi
ნახაზი 3). როგორც ამ სქე მიდან ჩანს, იგი ხუთ ნაწილად არის და ყოფილი. პირველ ნაწილში, რო-
მელსაც ინტე რესები ეწოდება, რამდენიმე დაინტერე სე ბული ჯგუფია წარმო დ გე ნილი. მოდელის
მეორე ნაწილში სიტუაციური ფაქტორებია ჩამოთვ ლილი. გარკვეული, შესაბამისი კომპონენტე-
ბისგან შედგება ამ მოდელის მესამე, მეოთხე და მეხუთე ნაწილებიც. მათი განხილვით იკვეთება,
რომ ადამიანური რესურ სების სტრა ტეგიული მართვის ეს მოდელი გულისხმობს პერსონალის ნა-
კადებს, მათ მოძრაობას, დაჯილდოებას, მუშაობის სისტე მებს, დანახარ ჯების ეფექტიანობას (ე. წ.
„დანახარჯი-სარგებელი“), ვალდებუ ლებების აღქმას დასაქმებულებში და ა. შ.
ნახაზი 3. ჰარვარდის სკოლის მოდელი [3. გვ. 16]
არმსტრონგის მოდელი. მეცნიერი არმსტრონგი ადამიანური რესურ სების სტრატე გიული მა-
რთვის სამ მოდელს გვთავაზობს [4]. პირველი არის სამუშაოს შესრულებაზე ორიენტირებული
მოდელი, მეორე - ვალდებუ ლებებზე ორიენტირებული მოდელი, ხოლო მესამე - დასაქმებულთა
ჩართულობაზე ორიენ ტირებული მოდელი.
ჩამოთვლილთაგან პირველი, როგორც მისი დასახელება გვიჩვენებს, კომპანიის სამუშაოს
შესრულებაზე ახდენს გავლენას. ეს ეხება გამოშვე ბული პროდუქციის ან გაწეული მომსახურე-
ბის რაოდენობას და ხარისხს, შრომის პროდუქტიულობას, ფინანსური მაჩვენებლების გაუმჯო-
ბესებას და ა. შ.
ჩამოთვლილთაგან მეორე, ანუ ვალდებულებებზე ორიენტირებული სტრატეგია ადამიანური
რესურსების სტრატეგიული მართვის ისეთი ფორმაა, როდესაც დასაქმე ბულში კომპანიის წინაშე
ვალდებულებების ამაღ ლება ხდება, არა კომპანიის მხრიდან განხორციელებული სანქ ციებით,
არამედ, დასაქმებულთა თვითშეგნებით.
პერსონალის სტრატეგიის მესამე სახე არმსტრონგთან დასაქმებულთა ჩართუ ლობაზე
ორიენ ტირებულ სტრატეგიად იწოდება. მეცნიერი არმსტრონგი ჩართუ ლო ბაზე ორიენტი-
რებულ სტრატეგიაში შემდეგნაირად ახასიათებს სამუშაოში ჩართულ დასაქ მებულს [5]: მუ-
შაობს კოლეგებთან ახლო კონტაქტში; პოზი ტიურია საქმის მიმართ; სჯერა საკუ თარი თავის;
მუშაობს უკეთესი შედეგის მისაღწევად; აკეთებს უფრო მეტს, ვიდრე მოეთხოვება; ეძებს შე-
საძლებლობებს გააუმჯობესოს სამუშაოს შესრუ ლების ხა რისხი; კოლეგების მიმართ გამოირ-
ჩევა პატივისცემით და ა. შ.
4
მოძრაობას, დაჯილდოებას, მუშაობის სისტემებს, დანახარჯების ეფექტიანობას (ე. წ.
„დანახარჯი-სარგებელი“), ვალდებულებების აღქმას დასაქმებულებში და ა. შ.
ნნაახხააზზიი 33.. ჰჰაარრვვაარრდდიისს სსკკოოლლიისს მმოოდდეელლიი [3. გვ. 16]
აარრმმსსტტრროონნგგიისს მმოოდდეელლიი. მეცნიერი არმსტრონგი ადამიანური რესურსების სტრატე-
გიული მართვის სამ მოდელს გვთავაზობს [4]. პირველი არის სსაამმუუშშააოოსს შშეესსრრუულლეებბააზზეე
ოორრიიეენნტტიირრეებბუულლიი მმოოდდეელლიი, მეორე - ვვაალლდდეებბუულლეებბეებბზზეე ოორრიიეენნტტიირრეებბუულლიი მმოოდდეელლიი,
ხოლო მესამე - დდაასსააქქმმეებბუულლთთაა ჩჩაარრთთუულლოობბააზზეე ოორრიიეენნტტიირრეებბუულლიი მმოოდდეელლიი.
ჩამოთვლილთაგან პირველი, როგორც მისი დასახელება გვიჩვენებს, კომპანიის
სსაამმუუშშააოოსს შშეესსრრუულლეებბააზზეე ახდენს გავლენას. ეს ეხება გამოშვებული პროდუქციის ან
გაწეული მომსახურების რაოდენობას და ხარისხს, შრომის პროდუქტიულობას,
ფინანსური მაჩვენებლების გაუმჯობესებას და ა. შ.
ჩამოთვლილთაგან მეორე, ანუ ვვაალლდდეებბუულლეებბეებბზზეე ორიენტირებული სტრატეგია
ადამიანური რესურსების სტრატეგიული მართვის ისეთი ფორმაა, როდესაც დასაქმე-
ბულში კომპანიის წინაშე ვალდებულებების ამაღლება ხდება, არა კომპანიის მხრიდან
განხორციელებული სანქციებით, არამედ, დასაქმებულთა თვითშეგნებით.
პერსონალის სტრატეგიის მესამე სახე არმსტრონგთან დდაასსააქქმმეებბუულლთთაა ჩჩაარრთთუუ--
ლლოობბააზზეე ოორრიიეენნტტიირრეებბუულლ სტრატეგიად იწოდება. მეცნიერი არმსტრონგი ჩართულობაზე
ორიენტირებულ სტრატეგიაში შემდეგნაირად ახასიათებს სამუშაოში ჩართულ დასაქ-
მებულს [5]: მუშაობს კოლეგებთან ახლო კონტაქტში; პოზიტიურია საქმის მიმართ;
სჯერა საკუთარი თავის; მუშაობს უკეთესი შედეგის მისაღწევად; აკეთებს უფრო მეტს,
ი
ი
ნ
ნ
ტ
ტ
ე
ე
რ
რ
ე
ე
ს
ს
ე
ე
ბ
ბ
ი
ი
:
აქციონერების
დასაქმებულების
მმართველი გუნდის
მთავრობის
გაერთიანების
პ
პ
ო
ო
ლ
ლ
ი
ი
ტ
ტ
ი
ი
კ
კ
ი
ი
ს
ს
ა
ა
რ
რ
ჩ
ჩ
ე
ე
ვ
ვ
ა
ა
:
დასაქმებულთა
ზეგავლენა
დაჯილდოების სისტემა
ადამიანური რესურსების
ნაკადი
სამუშაო სისტემები
შ
შ
ე
ე
დ
დ
ე
ე
გ
გ
ე
ე
ბ
ბ
ი
ი
:
ვალდებულებები
შესაბამისობა
დანახარჯები
ეფექტიანობა
ს
ს
ი
ი
ტ
ტ
უ
უ
ა
ა
ც
ც
ი
ი
უ
უ
რ
რ
ი
ი
ფ
ფ
ა
ა
ქ
ქ
ტ
ტ
ო
ო
რ
რ
ე
ე
ბ
ბ
ი
ი
:
:
:
სამუშაო ძალის მახასიათებლები
ბიზნესსტრატეგია
მართვის ფილოსოფია
შრომის ბაზარი
ამოცანების ტექნოლოგია
კანონები და სოციალური ფასეულობები
გ
გ
რ
რ
ძ
ძ
ე
ე
ლ
ლ
ვ
ვ
ა
ა
დ
დ
ი
ი
ა
ა
ნ
ნ
ი
ი
შ
შ
ე
ე
დ
დ
ე
ე
გ
გ
ე
ე
ბ
ბ
ი
ი
:
:
:
დასაქმებულთა კმაყოფილება
ორგანიზაციის ეფექტიანობა
სოციალური და ეკონომიკური
კეთილდღეობა
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
88
ადამიანური რესურსების არმსტრონგისგან განსხვავებული სტრატეგიები აქვს მეცნიერ ვ.
ფოტლერს. იგი სამ სტრატეგიას ასახელებს [6]: 1. კადრებით დაკომ პლექტების სტრატეგია. 2.
კადრების განვითარების სტრატეგია. 3. კად რების შრომის ანაზღაურების სტრატეგია.
მაირონ ფოტლერის მოდელი. ამ მოდელს გრაფიკულად შემდეგი ფორმა აქვს (ნახაზი 4). ნახა-
ზიდან ჩანს, რომ ადამიანური რესურსების სტრა ტეგიის შედგენას წინ უძღვის ორგანიზაციის გარე-
მოს ანალიზი, კერძოდ, შეის წავლება მისი ძლიერი და სუსტი მხარეები, შესაძლებლობები და საფრ-
თ ხეები. ამასთან ერთად, ანალიზდება თვით ორგა ნიზაციის ბიზნეს-სტრა ტეგია და შემდეგ მის
საფუძველზე და მის შესასრულებლად შედგება ადამიანური რე სურსების სტრატეგიული გეგმა.
ამ უკანასკნელში ჩაიდება კადრების მოტი ვაცია, გარედან მოზიდვა, ადგილობრივი კადრის შენა-
რჩუნება და განვითა რებაც.
ნახაზი 4. ადამიანური რესურსების სტრატეგიის ფოტლერის მოდელი
სუბერ ჩევლდრის მოდელი. ჩევლდრის მოდელი შედგება ერთმა ნეთთან დაკავში რებულ
ათი კომპონენტისგან. ეს კომპონენტებია: შიდა გარემოს შე ფასებები, გარე გარემოს შეფასე-
ბები, ადამიანური რესურსების სტრა ტეგიის ფორმულირება, სხვა ფუნქციონა ლური სტრატე-
გიები, ორგანიზა ციული მისია და მიზანი, ორგანიზაციული სტრატეგიის ფორმულირება, სხვა
ფუნქციონა ლური სტრატეგიების განხორციელება, ადამიანური რესურ სების მართვის შედეგები,
ორგანიზაციული შედეგები და ადამიანური რესურ სების სტრატე გიის განხორციელება (ნახაზი 5).
შულერის და ჯექსონის მოდელი. ამ მოდელს 5P-ს მოდელსაც უწო დებენ. მან ეს სახელწოდება
შეიძინა მასში ჩართული ხუთი კომპო ნენტის საწყისი ერთგვაროვანი ასოებისგან. ეს კომპონე-
ნტებია: „Philosophy“, „Policy“, „Programes“, „Practices“, „Processes“. ყველა ისინი, ცხადია, ეხებიან
ადამიანურ რესურსებს. შულერის და ჯექსონის 5P მოდელი ასე წარმო გვიდგება:
5
მებულს [5]: მუშაობს კოლეგებთან ახლო კონტაქტში; პოზიტიურია საქმის მიმართ;
სჯერა საკუთარი თავის; მუშაობს უკეთესი შედეგის მისაღწევად; აკეთებს უფრო მეტს,
ვიდრე მოეთხოვება; ეძებს შესაძლებლობებს გააუმჯობესოს სამუშაოს შესრულების ხა-
რისხი; კოლეგების მიმართ გამოირჩევა პატივისცემით და ა. შ.
ადამიანური რესურსების არმსტრონგისგან განსხვავებული სტრატეგიები აქვს
მეცნიერ ვვ.. ფფოოტტლლეერრსს. იგი სამ სტრატეგიას ასახელებს [6]: 1. კადრებით დაკომ-
პლექტების სტრატეგია. 2. კადრების განვითარების სტრატეგია. 3. კადრების შრომის
ანაზღაურების სტრატეგია.
მმააიირროონნ ფფოოტტლლეერრიისს მმოოდდეელლიი.. ამ მოდელს გრაფიკულად შემდეგი ფორმა აქვს
(ნახაზი 4). ნახაზიდან ჩანს, რომ ადამიანური რესურსების სტრატეგიის შედგენას წინ
უძღვის ორგანიზაციის გარემოს ანალიზი, კერძოდ, შეისწავლება მისი ძლიერი და სუსტი
მხარეები, შესაძლებლობები და საფრთხეები. ამასთან ერთად, ანალიზდება თვით ორგა-
ნიზაციის ბიზნეს-სტრატეგია და შემდეგ მის საფუძველზე და მის შესასრულებლად
შედგება ადამიანური რესურსების სტრატეგიული გეგმა. ამ უკანასკნელში ჩაიდება
კადრების მოტივაცია, გარედან მოზიდვა, ადგილობრივი კადრის შენარჩუნება და
განვითარებაც.
SWOT-ანალიზი
ორგანიზაციის მისიის და მიზნის განსაზღვრა
ორგანიზაციის
ს
ტრატეგიის შეფასება
ადამიანური რესურსების
ს
ტრატეგიის შემუშავება
კადრების
დაგეგმვა
კადრების განვითარება
კადრების
შენარჩუნება
ტაქტიკური
გეგმები
კადრების
მართვის
პროცედურები
კადრების
მოზიდვა
კადრების
მოტივირება
ადამიანური რესურსების
სტრატეგიის შეფასება
89
biznesi, menejmenti, marketingi
ზემოთ განხილული პერსონალის სტრატეგიული მართვის მოდელები ყველა ზოგადია. თითო-
ეულ მათგანში ჩანს თუ რას უნდა მიაღწიოს პერსონალის სტრატე გიული მართვით კომპანიამ, მა-
გრამ არ ჩანს, თუ მის უზრუნველსაყოფად კონკრეტულად რა უნდა გააკეთოს მან. მაგალითად, დ.
გესტის მოდელში ჩამოთვლილია ინტეგრაცია, მაღალი ვალდებულებები, ხარისხი და მოქნილობა.
თითოეული მათგანი უდაოდ მნიშვნელოვანია, მაგრამ მოდელში არ ჩანს, რა გზებით და ხერხე-
ბით შესძლებს ორგანიზაცია ამის მიღწევას. იგივეა ფოტლერის მოდელში. მასშიც ჩამოთვლილია
ადამიანური რესურსების სტრატეგიის ელემენტები - კადრების მოზიდვა, შენარჩუნება, მოტი-
ვირება და ა. შ. აქაც არ არის დაკონკრეტებული მათი უზრუნველყოფის თუნდაც ერთი გზა. კიდევ
უფრო ზოგადია პერსონალის სტრატეგიული მართვის შულერის და ჯექსონის მოდელი. ისინი მის
ელემენტებად მოიაზრებენ ფილოსოფიას, პოლიტიკას, პრაქტიკებს, პროგრამებს და პროცესებს.
დღეს რომ რომელიმე ქართულმა კომპანიამ სერიოზულად გადაწყვიტოს პერსო ნალის სტრა-
ნახაზი 5. ადამიანური რესურსების სტრატეგიის სუბერ ჩევლდრის მოდელი [7. გვ. 51]
6
ნნაახხააზზიი 44.. აადდაამმიიაანნუურრიი რრეესსუურრსსეებბიისს სსტტრრაატტეეგგიიიისს ფფოოტტლლეერრიისს მმოოდდეელლიი
სსუუბბეერრ ჩჩეევვლლდდრრიისს მმოოდდეელლიი.. ჩევლდრის მოდელი შედგება ერთმანეთთან დაკავში-
რებულ ათი კომპონენტისგან. ეს კომპონენტებია: შიდა გარემოს შეფასებები, გარე
გარემოს შეფასებები, ადამიანური რესურსების სტრატეგიის ფორმულირება, სხვა
ფუნქციონალური სტრატეგიები, ორგანიზაციული მისია და მიზანი, ორგანიზაციული
სტრატეგიის ფორმულირება, სხვა ფუნქციონალური სტრატეგიების განხორციელება,
ადამიანური რესურსების მართვის შედეგები, ორგანიზაციული შედეგები და ადამიანური
რესურსების სტრატეგიის განხორციელება (ნახაზი 5).
ნნაახხააზზიი 55.. აადდაამმიიაანნუურრიი რრეესსუურრსსეებბიისს სსტტრრაატტეეგგიიიისს სსუუბბეერრ ჩჩეევვლლდდრრიისს მმოოდდეელლიი [7. გვ. 51]
შ
შ
ი
ი
დ
დ
ა
ა
შ
შ
ე
ე
ფ
ფ
ა
ა
ს
ს
ე
ე
ბ
ბ
ე
ე
ბ
ბ
ი
ი
:
:
ძლიერი მხარეები.
სუსტი მხარეები.
ადამიანური რესურსები.
შიდა სისტემები.
ო
ო
რ
რ
გ
გ
ა
ა
ნ
ნ
ი
ი
ზ
ზ
ა
ა
ც
ც
ი
ი
უ
უ
ლ
ლ
ი
ი
მ
მ
ი
ი
ს
ს
ი
ი
ა
ა
:
:
მისია.
მიზანი.
ბიზნეს-ერთეული.
გ
გ
ა
ა
რ
რ
ე
ე
გ
გ
ა
ა
რ
რ
ე
ე
მ
მ
ო
ო
ს
ს
შ
შ
ე
ე
ფ
ფ
ა
ა
ს
ს
ე
ე
ბ
ბ
ე
ე
ბ
ბ
ი
ი
:
:
შესაძლებლობები,
საფრთხეები.
მომსახურების ბაზრები.
ტექნოლოგიური
ტენდენციები.
შრომის ბაზარი.
ეკონომიკური გარემო.
სამართლებრივი გარემო.
ა
ა
დ
დ
ა
ა
მ
მ
ი
ი
ა
ა
ნ
ნ
უ
უ
რ
რ
ი
ი
რ
რ
ე
ე
ს
ს
უ
უ
რ
რ
ს
ს
ე
ე
ბ
ბ
ი
ი
ს
ს
ს
ს
ტ
ტ
რ
რ
ა
ა
ტ
ტ
ე
ე
გ
გ
ი
ი
ი
ი
ს
ს
ფ
ფ
ო
ო
რ
რ
მ
მ
უ
უ
ლ
ლ
ი
ი
რ
რ
ე
ე
ბ
ბ
ა
ა
:
:
მიზნები და ამოცანები.
პროცესუალური
სისტემები.
დაგეგმვა (პერსონალის
დაქირავება, შერჩევა,
განვითარება, ანაზღაუ-
რება, შრომითი ურთიერ-
თობები, ორგანიზაციული
დიზაინი),
ა
ა
დ
დ
ა
ა
მ
მ
ი
ი
ა
ა
ნ
ნ
უ
უ
რ
რ
ი
ი
რ
რ
ე
ე
ს
ს
უ
უ
რ
რ
ს
ს
ე
ე
ბ
ბ
ი
ი
ს
ს
ს
ს
ტ
ტ
რ
რ
ა
ა
ტ
ტ
ე
ე
გ
გ
ი
ი
ი
ი
ს
ს
გ
გ
ა
ა
ნ
ნ
ხ
ხ
ო
ო
რ
რ
ც
ც
ი
ი
ე
ე
-
-
ლ
ლ
ე
ე
ბ
ბ
ა
ა
:
:
დაინტერესებულ
მხარეების მართვა.
პარქტიკების და
ტაქტიკების
განხორციელება.
ს
ს
ხ
ხ
ვ
ვ
ა
ა
ფ
ფ
უ
უ
ნ
ნ
ქ
ქ
ც
ც
ი
ი
ო
ო
ნ
ნ
ა
ა
ლ
ლ
უ
უ
რ
რ
ს
ს
ტ
ტ
რ
რ
ა
ა
ტ
ტ
ე
ე
-
-
გ
გ
ი
ი
ა
ა
თ
თ
ა
ა
ფ
ფ
ო
ო
რ
რ
მ
მ
უ
უ
ლ
ლ
ი
ი
რ
რ
ე
ე
ბ
ბ
ა
ა
:
:
ხარჯთაღრიცხვა და
ფინანსები.
ოპერაციული მართვა.
ს
ს
ხ
ხ
ვ
ვ
ა
ა
ფ
ფ
უ
უ
ნ
ნ
ქ
ქ
ც
ც
ი
ი
ო
ო
ნ
ნ
ა
ა
ლ
ლ
უ
უ
რ
რ
ს
ს
ტ
ტ
რ
რ
ა
ა
ტ
ტ
ე
ე
-
-
გ
გ
ი
ი
ა
ა
თ
თ
ა
ა
გ
გ
ა
ა
ნ
ნ
ხ
ხ
ო
ო
რ
რ
ც
ც
ი
ი
ე
ე
ლ
ლ
ე
ე
ბ
ბ
ა
ა
ა
ა
დ
დ
ა
ა
მ
მ
ი
ი
ა
ა
ნ
ნ
უ
უ
რ
რ
ი
ი
რ
რ
ე
ე
ს
ს
უ
უ
რ
რ
ს
ს
ე
ე
ბ
ბ
ი
ი
ს
ს
შ
შ
ე
ე
დ
დ
ე
ე
გ
გ
ე
ე
ბ
ბ
ი
ი
:
:
მაღალი კომპეტენცია.
მაღალი მოტივაცია.
დაბალი გადინება.
მაღალი კმაყოფილება.
ო
ო
რ
რ
გ
გ
ა
ა
ნ
ნ
ი
ი
ზ
ზ
ა
ა
ც
ც
ი
ი
უ
უ
ლ
ლ
ი
ი
შ
შ
ე
ე
დ
დ
ე
ე
გ
გ
ე
ე
ბ
ბ
ი
ი
:
:
კონკურენტული უპირატესობა.
ფინანსური მდგრადობა.
სამართლებრივი შესაბამისობა.
მიზნების მიღწევა.
ორგანიზაციული
სტრატეგიის ფორმირება
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
ტეგიული მართვა რომელიმე ამ მოდელის გამოყენებით, იგი ამას ვერ შეძლებს შემდეგი ორი მი-
ზეზით:
1. პერსონალის სტრატეგიული მართვის მოდელები ერთმანეთისგან რადიკალურად განსხვა-
ვდებიან და მენეჯერს არჩევანის გაკეთება მათ შორის გაუჭირდება.
2. არჩეული მოდელიც იმდენად ზოგადი იქნება, რომ მენეჯერი ვერ გაიგებს, რა უნდა გააკე-
თოს დღეს, რომ უზრუნველყოს პერსონალის სამომავლო (სტრატე გიული) მოთხოვნა, რის შედე-
გადაც პერსონალიც კმაყოფილი იქნება და კომ პანიაც.
ჩვენს მიერ განხილული პერსონალის ტარატეგიული მართვის მოდელების ავტორებს - დ. გე-
სტს, არმსტრონგს, ფოტლერს და სხვებს, რომ დღემდის ეცოცხლათ, ისინი ალბათ, დააკორექტი-
რებდნენ მათ მიერ შექმნილ მოდელებს „ხვალ თუ არა ზეგ“ კომპანიებში გამოსაყენებლად და
მათი მენეჯერების სწორ გზაზე დასაყენებლად, მაგრამ სამწუხაროდ ისინი ცოცხლები არ არიან.
ჩვენ ამ მოდელებიდან ავირჩიეთ ერთ-ერთი მოდელი და დღევანდელი გადასახედიდან მოვახდი-
ნეთ მისი თითოეული ელემენტის მისაღწევი გზების დაკონკრეტება. ანუ რა გზებით და რა ხერხე-
ბით უნდა მოახერხონ საქართველოს კომპანიებმა ამ მოდელის მიხედვით პერსონალის სტრატე-
გიული მართვა. ასეთი მოდელით ავარჩიოთ პერსონალის სტრატეგიული მართვის ფოტლერის
მოდელი და დღევანდელი გადმოსახედიდან მოვახდინეთ მისი გადა პროექტება, ანუ მის თითო-
ეულ სამომავლო ელემენტს დავუკონკრეტეთ მიღწევის გზები (ნახაზი 7).
ამ ნახაზის ცენტრში მცოემულია პერსონალის (კადრების) სტრატეგიული მართვის მეცნიერ
ფოტლერისეული მოდელის ელემენტები. მისი პირველი ლემენტი კადრების საწირო რაოდნე-
ობის დაგეგმვაა. სემდეგ იწყება ამის შესასრულებლად პროცესების მთელი ბლოკი - კადრების
მოზიდვა, კადრების მოტივირება, კადრების შენარჩუნება და კადრების განვითარება - რომელთა
თანამიმდევრულად და, ამასთან, სწორი მიდგომით განხორციება, კომპანიასი უზრუნველყოფს
კადრების გეგმის შესრულებას. აქ არ იგულსიხმება კადრების გეგმის სესრულებას. აქ არ იგუ-
ლისხმება კადრების გეგმის მხოლოდ რაოდენობრივი შესრულება, ანუ დავგეგმეთ 100 ადამიანის
მოზიდვა (პირველი პროცესი) და 100 უნდა მოვიზიდოთ. ცვენ დავაკონკრეტეთ ამ პროცესის სეს-
რულება ორი გზით - მაღალ თანამდებობის დასაკავებლად მოვიზიდოტ ისეტი სპეციალისტები,
ვისაც ოთხი E-ს („4E“) კვალიფიკაცია აქვთ, ხოლო რიგით სპეციალისტებად ისინი, ვისაც Six Sigma
სერტიფიკატი აქვთ. მაშასადამე, კომპანიის პერსონალის მენეჯერს ცვენ პრაქტიკულ რეკომე-
ნდაციას ვაძლევტ, ტუ როგორი კადრები უნდა მოიწვიოს კომპანიასი. ამასვე ვაკეთებტ მეორე
(მოტივირება), მესამე (კადრების სენარცუნება) და მეოთხე პროცესის (კადრების განვითარება)
შესრულებისთვისაც. ცვენ არ გვაქვს პრეტენზია იმისა, რომ პერსონალის გეგმის შესასრულე-
ბელი პროცესბეის განსახორციელებლად ცვენს მიერ მიგნებული გზების გარდა სხვა გზები არ
ნახაზი 6. ადამიანური რესურსების სტრატეგიული მართვის შულერის და ჯექსონის მოდელი [8]
7
შშუულლეერრიისს დდაა ჯჯეექქსსოონნიისს მმოოდდეელლიი. ამ მოდელს 5P-ს მოდელსაც უწოდებენ. მან ეს
სახელწოდება შეიძინა მასში ჩართული ხუთი კომპონენტის საწყისი ერთგვაროვანი
ასოებისგან. ეს კომპონენტებია: „Philosophy“, „Policy“, „Programes“, „Practices“, „Processes“.
ყველა ისინი, ცხადია, ეხებიან ადამიანურ რესურსებს. შულერის და ჯექსონის 5P
მოდელი ასე წარმოგვიდგება:
ნნაახხააზზიი 66.. აადდაამმიიაანნუურრიი რრეესსუურრსსეებბიისს სსტტრრაატტეეგგიიუულლიი მმაარრთთვვიისს შშუულლეერრიისს დდაა ჯჯეექქსსოონნიისს მმოოდდეელლიი [8]
ზემოთ განხილული პერსონალის სტრატეგიული მართვის მოდელები ყველა
ზოგადია. თითოეულ მათგანში ჩანს თუ რას უნდა მიაღწიოს პერსონალის სტრატე-
გიული მართვით კომპანიამ, მაგრამ არ ჩანს, თუ მის უზრუნველსაყოფად
კონკრეტულად რა უნდა გააკეთოს მან. მაგალითად, დ. გესტის მოდელში
ჩამოთვლილია ინტეგრაცია, მაღალი ვალდებულებები, ხარისხი და მოქნილობა.
თითოეული მათგანი უდაოდ მნიშვნელოვანია, მაგრამ მოდელში არ ჩანს, რა გზებით
და ხერხებით შესძლებს ორგანიზაცია ამის მიღწევას. იგივეა ფოტლერის მოდელში.
მასშიც ჩამოთვლილია ადამიანური რესურსების სტრატეგიის ელემენტები - კადრების
მოზიდვა, შენარჩუნება, მოტივირება და ა. შ. აქაც არ არის დაკონკრეტებული მათი
უზრუნველყოფის თუნდაც ერთი გზა. კიდევ უფრო ზოგადია პერსონალის
სტრატეგიული მართვის შულერის და ჯექსონის მოდელი. ისინი მის ელემენტებად
მოიაზრებენ ფილოსოფიას, პოლიტიკას, პრაქტიკებს, პროგრამებს და პროცესებს.
დღეს რომ რომელიმე ქართულმა კომპანიამ სერიოზულად გადაწყვიტოს პერსო-
ნალის სტრატეგიული მართვა რომელიმე ამ მოდელის გამოყენებით, იგი ამას ვერ
შეძლებს შემდეგი ორი მიზეზით:
ორგანიზაციის სტრატეგია
ბიზნესის სტრატეგიული
საჭიროება
ადამიანური რესურსების სტრატეგიული მართვის კომპონენტები
(„Philosophy“, „Policy“, „Programes“, „Practices“, „Processes“
შიდა
მახასიათებლები
გარე
მახასიათებლები
91
biznesi, menejmenti, marketingi
მოინახება. რა თქმა უნდა, რომ სხვა გზებიც არსებობს, მაგრამ რომელი რომელს სჯობია, ეს სა-
დისკუსიო საკითხია.
დასკვნა
ამრიგად, მოცემულ სტატიაში ჩვენ განვიხილეთ პერსონალის სტრა ტეგიული მართვის მო-
დელები და მოვახდინეთ მათ შორის ერთ-ერთის, კერძოდ, ფოტლერის მოდელის გადაპროექტება
და მენეჯერებისთვის გამოსაყენებლად შეთავაზება. ჩვენ ვფიქრობთ, რომ ასეთი სახის მოდელი
კომპანიის მენეჯერებს გაუმარტივებს პერსონალის სტრატეგიულ მართვას.
გამოყენებული ლიტერატურა:
1. Cuest D.
2. Beselie P. Brenster Ch., Pauwe J.-
3. Beer E.
4. Armstrong M.
5. Armstrong M.
Press.
6. Fotler V.
7. Subhler Chowdhury,
8. Schuller R. S. & Jackson E. S. -
8
1. პერსონალის სტრატეგიული მართვის მოდელები ერთმანეთისგან
რადიკალურად განსხვავდებიან და მენეჯერს არჩევანის გაკეთება მათ შორის
გაუჭირდება.
2. არჩეული მოდელიც იმდენად ზოგადი იქნება, რომ მენეჯერი ვერ გაიგებს, რა
უნდა გააკეთოს დღეს, რომ უზრუნველყოს პერსონალის სამომავლო (სტრატე-
გიული) მოთხოვნა, რის შედეგადაც პერსონალიც კმაყოფილი იქნება და კომ-
პანიაც.
ჩვენს მიერ განხილული პერსონალის ტარატეგიული მართვის მოდელების ავტორებს
- დ. გესტს, არმსტრონგს, ფოტლერს და სხვებს, რომ დღემდის ეცოცხლათ, ისინი
ალბათ, დააკორექტირებდნენ მათ მიერ შექმნილ მოდელებს „ხვალ თუ არა ზეგ“
კომპანიებში გამოსაყენებლად და მათი მენეჯერების სწორ გზაზე დასაყენებლად,
მაგრამ სამწუხაროდ ისინი ცოცხლები არ არიან. ჩვენ ამ მოდელებიდან ავირჩიეთ ერთ-
ერთი მოდელი და დღევანდელი გადასახედიდან მოვახდინეთ მისი თითოეული
ელემენტის მისაღწევი გზების დაკონკრეტება. ანუ რა გზებით და რა ხერხებით უნდა
მოახერხონ საქართველოს კომპანიებმა ამ მოდელის მიხედვით პერსონალის სტრატე-
გიული მართვა. ასეთი მოდელით ავარჩიოთ პერსონალის სტრატეგიული მართვის
ფოტლერის მოდელი და დღევანდელი გადმოსახედიდან მოვახდინეთ მისი გადა-
პროექტება, ანუ მის თითოეულ სამომავლო ელემენტს დავუკონკრეტეთ მიღწევის
გზები (ნახაზი 7).
კადრების
შენარჩუნება
უწყვეტი
სწავლება
გონებრივი
შტურმი
კადრების
დაგეგმვა
მაღალ თანამდე-
ბობებზე ოთხი
„E“-ს მქონე
სპეციალისტები
კადრების
მოზიდვა
კადრების
განვითარება რიგით სპეცია-
ლისტებად „Six
Sigma“ სერთი-
ფიკაციის
მქონენი
ორგანიზაცია
„საზღვრების
გარეშე“
მაღალი ანაზღაურება
(კონკურენტებზე მეტი)
კადრების
მოტივირება კარიერული
ზრდის
ხელშეკრულება
შედეგის კვალ-
დაკვალ ხელ-
ფასის მატება
ადამიანური რესურსების
სტრატეგიის შეფასება
შეფასება მოხდება პერსონალის
საქმიანობის შედეგებით
კარიერული ზრდის
ხელსშეკრულება
ს
აინტერესო დავალებები
მიღწევის გზები მიღწევის გზები
მიღწევის გზები მიღწევის გზები
ნახაზი 7. პერსონალის სტრატეგიული მართვის მეცნიერ ფოტლერის მოდელის
გადაპროექტებული კონცეპტუალური ვარიანტი
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
92
STRATEGIC PERSONNEL MANAGEMENT MODELS
AND THE IMPORTANCE AND NECESSITY OF THEIR REDESIGN TODAY
Shalava Kereselidze
Marika Khvadagiani
RESUME
In the article - “Strategic personnel management models and the importance and necessity of
their redesign today”
-
Keywords:
93
msoflio ekonomika
00000000000000000000000000000000
msoflio ekonomika
კულტურის სფეროში საქართველო-ევროკავშირის კულტურის სფეროში საქართველო-ევროკავშირის
თანამშრომლობა მრავალმხრივ და ორმხრივ თანამშრომლობა მრავალმხრივ და ორმხრივ
საერთაშორისო ფორმატებში საერთაშორისო ფორმატებში
DOI:10.36962/ECS106/3-5/2024-93
სოფიო ჩანთაძე
სტუ დოქტორანტი,
სტრატეგიული განვითრების მენეჯერი,
სსიპ განათლების მართვის საინფორმაციო სისტემა
E-mail: schantadze@hotmail.com
რეზიუმე
საერთაშორისო ურთიერთობების სფეროში კულტურისა და რბილი ძალის როლი სულ უფრო
მნიშვნელოვანი ხდება, განსაკუთრებით დიპლომატიური კავშირების ჩამოყალიბებაში და ერებს
შორის თანამშრომლობის გაღრმავებაში.
საქართველოს ინტეგრაცია ევროკავშირში არის პოლიტიკური და ეკონომიკური პროცესი, რა-
დგან ევროკავშირი პოლიტიკურ-ეკონომიკური გაერთიანებაა. თუმცა, მისი დევიზი ,,ერთიანობა
მრავალფეროვნებაშია“ ერთმნიშვნელოვნად მიანიშნებს, რომ ევროპელები გაერთიანდნენ მთა-
ვარი პოლიტიკური მიზნის, მშვიდობის გამო, ასევე მოქალაქეთა კეთილდღეობისთვის და ევრო-
კავშირის მეშვეობით, უპირატესობად მიიჩნევენ კულტურის, ტრადიციებისა და ენების მრავალ-
ფეროვნებას.
ევროკავშირი ერთ-ერთი მკაფიო მაგალითია საერთაშორისო ურთიერთობებში რბილი ძალის
ეფექტურად გამოყენების კუთხით. ამასთან, კულტურა ევროინტეგრაციის ერთ-ერთი ყველაზე
კომპლექსურ სფეროდ შეგვიძლია გამოვყოთ. შესაბამისად, ევროკავშირთან საქართველოს
ურთიერთობების გაღრმავების მიმართულებით არსებითია საფუძვლიანად გაანალიზდეს კულ-
ტურის სფეროში ევროპული და ევროპის განვითარებული ქვეყნების განვლილი გზა და გამოც-
დილება იმისათვის, რომ შესაძლებელი გახდეს საქართველოსათვის შესაბამისი სამომავლო ნაბი-
ჯების განსაზღვრა სტრუქტურული, ერთიანი და ეფექტური კულტურის პოლიტიკის დაგეგმვისა
და განხორციელებისათვის, როგორც ეროვნულ დონეზე, ასევე საერთაშორისო ასპარეზზე.
ევროკომისიის 2023 წლის 8 ნოემბრის რეკომენდაციის გათვალისწინებით, ევროპული საბჭოს
მიერ 14 დეკემბერს საქართველოსათვის ევროკავშირის კანდიდატის სტატუსი მინიჭებით საქა-
რთველო ოფიციალურად გახდა ევროკავშირის გაფართოების პოლიტიკის ნაწილი. შესაბამისად,
კიდევ უფრო აქტუალური გახდა საქართველოსათვის, ევროკავშირის კულტურის პოლიტიკის გა-
ანალიზება, რომელსაც ის აქტიურად იყენებს საგარეო ურთიერთობების წარმოებისას.
კულტურული პოლიტიკის გავლენა ევროკავშირისა და აღმოსავლეთ პარტნიორობის ურთი-
ერთობებზე ვლინდება, როგორც მნიშვნელოვანი მამოძრავებელი ძალა, რომელიც აყალიბებს
მათი ურთიერთკავშირის განვითარებას. კულტურის სფეროში თანამშრომლობა არის გადა-
მწყვეტი ელემენტი, რომელიც ხელს უწყობს ურთიერთგაგებას, იდენტობის შენარჩუნებას და სა-
ერთო ღირებულებების ჩამოყალიბებას.
შესაბამისად ჩვენს მიერ საქართველო ევროკავშირის თანამშრომლობის ორმხრივი და მრა-
ვალმხრივი ფორმატების ფარგლებში მიღწეული პროგრესისა და არსებული გამოწვევების ანა-
ლიზი ასახავს იმ მნიშვნელოვან დეტალებს, თუ როგორ არის კულტურის სფეროში ურთიერთო-
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
94
ბები ჩამოყალიბებული ევროკავშირსა და საქართველოს შორის აღმოსავლეთ პარტნიორობის
ფორმატის ფარგლებში.
ევროკავშირის კულტურული პოლიტიკა აღმოსავლეთ პარტნიორობის ფარგლებში, მისი სხვა-
დასხვა მექანიზმებით, მათ შორის ასოცირების შეთანხმებებით, მხარდაჭერის პაკეტებით და კა-
ნდიდატის სტატუსის მინიჭებით, გადამწყვეტ როლს თამაშობს. ეს მექანიზმები პრიორიტეტულ
ფუნდამენტურ ღირებულებებს ანიჭებენ დემოკრატიას, ადამიანის უფლებებს და კულტურულ
თანამშრომლობას, რაც გამოხატულია ევროკავშირის განსხვავებულ მიდგომებში თითოეული
ქვეყნის უნიკალური გარემოებების შესაბამისად.
ევროკავშირის კულტურული პოლიტიკის ანალიზი აღმოსავლეთ პარტნიორობის კონტექსტში
ხაზს უსვამს კულტურის გადამწყვეტ როლს დიპლომატიური ურთიერთობების ჩამოყალიბებაში,
თანამშრომლობის გაღრმავებაში და კულტურის ეკონომიკური პოტენციალის გაზრდაში. ამრი-
გად, აუცილებელია განისაზღვროს და დაინერგოს კულტურის სფეროში ევროკავშირთან თანამ-
შრომლობის მიზანმიმართული ეფექტური პოლიტიკა.
საკვანძო სიტყვები: ევროკავშირის კულტურული პოლიტიკა, რბილი ძალა, ევროინტეგრაცია,
ევროპული პერსპექტივა.
შესავალი
ევროკავშირის საგარეო პოლიტიკის მიზანია, უპირველეს ყოვლისა, უზრუნველყოფილი იქნეს
უსაფრთხოება, დემოკრატია და ადამიანის უფლებების დაცვა - არა მარტო მის უშუალო სამე-
ზობლოში, არამედ მთელს მსოფლიოში. ამ პოლიტიკის ძირითადი ინსტრუმენტია „რბილი ძალა“,
რაც გულისხმობს დახმარებას განვითარებაში (Fontaine, 2014, p. 48).
ევროკავშირი ბოლო ათწლეულების განმავლობაში ხშირად ხაზგასმით აღნიშნავს, რომ საე-
რთაშორისო ურთიერთობებში რბილი ძალა წარმოადგენს მის ძირითად რესურს (Nielsen, 2013,
p. 724).
ევროკავშირის პოლიტიკა მიზნად ისახავს ხელი შეუწყოს სხვადასხვა ქვეყნების კულტურული
ტრადიციების შენარჩუნებას და განვითარებას. კულტურის სფეროში თანამშრომლობის გაღრ-
მავება პარტნიორ ქვეყნებთან წარმოადგენს ევროპის სამეზობლო პოლიტიკის (ENP) მნიშვნე-
ლოვან ნაწილს, რომელიც ქმნის ევროკავშირის საგარეო პოლიტიკის ერთ-ერთ მნიშვნელოვან
სამოქმედო ჩარჩოს. ამ ფორმატს შემოაქვს ახალი პოლიტიკური, ეკონომიკური, სოციალური და
კულტურული პერსპექტივა სამხრეთ და აღმოსავლეთ მეზობლებთან ურთიერთობაში. ის შეი-
ძლება ჩაითვალოს ევროკავშირის მომავალი გაფართოების ერთ-ერთ საფუძვლად, თუმცა არ წა-
რმოადგენს არც მის ცალსახა წინაპირობას და არც მის ალტერნატივას.
ამასთან, 2009 წლის 19 მარტს ევროპული საბჭოს სხდომაზე, ENP-ის ფარგლებში დამტკიცდა
აღმოსავლეთ პარტნიორობის ინიციატივა (EaP), რომელიც აღმოსავლეთ რეგიონში არსებულ
სპეციფიკას უფრო სიღრმისეულად გაითვალისწინებდა და ამ რეგიონის ქვეყნების მიმართ პო-
ლიტიკა, უფრო დიფერენცირებული მიდგომით, რეგიონის განსაკუთრებული ბუნების გათვა-
ლისწინებით შემუშავდებოდა.
აღნიშნული ინიციატივა მიზნად ისახავს თანამშრომლობის გაღრმავებას ექვს აღმოსავლელ
მეზობელთან: სომხეთი, აზერბაიჯანი, ბელორუსია, საქართველო, მოლდოვა და უკრაინა. ის, ორ-
მხრივი და მრავალმხრივი თანამშრომლობის ფორმატებით, ხელს უწყობს აღმოსავლეთ მეზო-
ბელი ქვეყნების ევროკავშირში ინტეგრაციის პროცესს, საერთო ფასეულობების გავრცელებას,
რეგიონში უსაფრთხოების გაძლიერებასა და ეკონომიკურ განვითარებას.
ინიციატივა მოიცავს ორმხრივი თანამშრომლობის ფორმატებს: ასოცირების შეთანხმებებს
(AAs), ღრმა და ყოვლისმომცველი თავისუფალი ვაჭრობის ზონებს (Deep and Comprehensive Free
Trade Areas - DCFTAs), მჭიდრო სექტორულ თანამშრომლობას, ვიზების გამარტივებას და გრძე-
ლვადიან ვიზალიბერალიზაციას (Visa Facilitation and Readmission Agreements). გარდა ამისა,
დაინერგა ყოვლისმომცველი ინსტიტუციური აღმშენებლობის პროგრამები აღმოსავლელი პა-
95
msoflio ekonomika
რტნიორების ადმინისტრაციული შესაძლებლობების განსავითარებლად (ევროპის საბჭოს ოფი-
ციალური ვებგვერდი).
აღმოსავლეთის პარტნიორობა ხელს უწყობს ამ ქვეყნებში რეფორმების განხორციელებას, ბა-
ზრებისა და საზოგადოებების ინტეგრაციასა და სტაბილურობას ევროპის კონტინენტზე.
ძირითადი ნაწილი
2014 წლის 27 ივნისს ბრიუსელში ხელი მოეწერა საქართველო-ევროკავშირის ასოცირების
შეთანხმებას ღრმა და ყოვლისმომცველი თავისუფალი სავაჭრო სივრცის (DCFTA) ჩათვლით და
2016 წლის 1 ივლისს ევროკავშირსა და საქართველოს შორის ასოცირების შეთანხმება სრულად
შევიდა ძალაში.
შეთანხმების პრეამბულაშივე ხაზგასმულია რომ მხარეები მოწოდებულნი არიან გააძლიერონ
ადამიანთა შორის კონტაქტები (people-to-people contacts), მათ შორის თანამშრომლობისა და გა-
ცვლის გზით მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების, ბიზნესის, ახალგაზრდობის, განათლებისა და
კულტურის სფეროებში.
შეთანხმების მე-17 თავი, თანამშრომლობა კულტურულ სფეროში მოიცავს 362 და 363 თავებს,
რომლებიც განმარტავს, რომ მხარეები ხელს შეუწყობენ კულტურულ თანამშრომლობის განვი-
თარებას, გაერთიანებული ერების განათლების, მეცნიერებისა და კულტურის ორგანიზაციის
(UNESCO) „კულტურული გამოხატვის მრავალფეროვნების დაცვისა და ხელშეწყობის შესახებ“
2005 წლის კონვენციის გათვალისწინებული პრინციპების გათვალისწინებით. მხარეები შეეცდე-
ბიან წარმართონ რეგულარული პოლიტიკური დიალოგი ორმხრივი ინტერესის სფეროებში, მათ
შორის შემოქმედებითი ინდუსტრიების განვითარებაში ევროკავშირსა და საქართველოში. ასევე,
მხარეებს შორის თანამშრომლობა, ხელს შეუწყობს კულტურათაშორის დიალოგს, მათ შორის
ევროკავშირიდან და საქართველოდან კულტურის სექტორისა და სამოქალაქო საზოგადოების
მონაწილეობით.
363-ე მუხლში დეკლარირებულია თანამშრომლობის გაძლიერება შემდეგ სფეროებში:
lკულტურული თანამშრომლობა და კულტურული გაცვლა;
lხელოვნებისა და ხელოვანების მობილურობა და კულტურის სექტორის შესაძლებლობე-
ბის გაძლიერება;
lკულტურათაშორისი დიალოგი;
lკულტურული პოლიტიკის შესახებ დიალოგი;
lთანამშრომლობა საერთაშორისო ფორუმებში, როგორიცაა იუნესკო და ევროპის საბჭო,
inter alia, კულტურული მრავალფეროვნების ხელშეწყობის და კულტურული და ისტორიული მემ-
კვიდრეობის შენარჩუნების მიზნით.
რაც შეეხება შეთანხმების მე-18 თავს, ის ეხება თანამშრომლობას აუდიოვიზუალურ და მედია
სფეროებში და მოიცავს მუხლებს 364-367, რომლებიც გულისხმობს თანამშრომლობის გაძლი-
ერებას აუდიო-ვიზუალურ ინდუსტრიებში, მათ შორის, კოპროდუქციის წახალისების გზით კი-
ნოსა და ტელევიზიის სფეროებში.1
შეთანხმებაში ხაზგასმულია, რომ მხარეები ხელს შეუწყობენ თანამშრომლობას აუდიოვიზუ-
ალურ სფეროში, რომელიც ასევე მოიცავს კონკრეტულ ვალდებულებებს კანონმდებლობის დაა-
ხლოების მიმართულებით და სწორედ ამ უკანასკნელზეა დამოუკიდებული, მედიის მიმართულე-
ბით, შემოქმედებითი ევროპის პროგრამით სრულად სარგებლობის შესაძლებლობა. რაც ნიშნავს
იმას, რომ იქამდე სანამ სრულად შესაბამისობაში არ მოვა საქართველოს კანონმდებლობა ევრო-
კავშირის დირექტივასთან, მანამდე ვერ შეძლებს საქართველო სრულყოფილად ისარგებლოს შე-
მოქმედებითი ევროპის, მედია კომპონენტის ფარგლებში, პროექტების ხელშეწყობით.
2017 წლის 20 ნოემბერს ევროკავშირმა და საქართველომ მიიღეს ევროკავშირი-საქართვე-
ლოს ასოცირების დღის წესრიგი 2017-2020 წლების პერიოდისთვის. ასოცირების ახალი დღის
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
96
წესრიგი, წინასთან შედარებით უფრო ამბიციურია, რაც საქართველოს საშუალებას აძლევს მაქ-
სიმალურად მიუახლოვდეს ევროკავშირის სტანდარტებსა და ნორმებს.1 აღნიშნული დღის წეს-
რიგის ფარგლებში საქართველო ყოველწლიურად ახორციელებს ანგარიშგებას, განხორციელე-
ბული რეფორმებისა და წინ გადადგმული ნაბიჯების შეახებ.
ევროკავშირსა და საქართველოს შორის ასოცირების 2017-2020 წლების დღის წესრიგი კულ-
ტურის მიმართულებით, მოიცავს კულტურის სფეროში თანამშრომლობას შემდეგი მიმართულე-
ბებით:
lკულტურული თვითგამოხატვის მრავალფეროვნების დაცვისა და ხელშეწყობის შესახებ
იუნესკოს 2005 წლის კონვენციის იმპლემენტაცია;
lსაქართველოში ინკლუზიური კულტურული პოლიტიკის განვითარებისა და კულტურული
და ბუნებრივი მემკვიდრეობის შენარჩუნებისა და ვალორიზაციის საკითხებზე თანამშრომლობა,
სოციო-ეკონომიკური განვითარების ხელშეწყობის მიზნით;
lსაქართველოს კულტურის წარმომადგენლებისა და აუდიოვიზუალური ოპერატორების
მონაწილეობის მხარდაჭერა კულტურული/აუდიოვიზუალური თანამშრომლობის პროგრამებში,
მათ შორის შემოქმედებითი ევროპის პროგრამაში.
ამისათვის საქართველო ითანამშრომლებს ევროკავშირთან შესაბამისი საკანონმდებლო და-
ახლოების მიმართულებით აუდიოვიზუალურ და მედიის სფეროებში, ევროპული სტანდარტე-
ბის შესაბამისად მედიის დამოუკიდებლობისა და პროფესიონალიზმის მხარდაჭერისა და ასო-
ცირების შესახებ შეთანხმების შესაბამისად, დაახლოების მიმართულებით, აუდიოვიზუალურ
პოლიტიკასა და შესაბამის საერთაშორისო სტანდარტებზე, კულტურული მრავალფეროვნების
ასპექტების გათვალისწინებით და რეგულარული დიალოგის მეშვეობით.
2018 წლის ანგარიშის გათვალისწინებით, პოზიტიურად შეფასდა სამინისტროს მიერ შემუ-
შავებული 2020-2025 წლის კულტურის სტრატეგიის განსახორციელებელი მოკლევადიანი სა-
მოქმედო გეგმა; კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის მიმართულებით გადაგმული ნაბიჯები,
კერძოდ, საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობის მონაცემთა მართვისა და GIS პორტალის
შემუშავება; 2018 წლის ბოლოსთვის საქართველოს გაზრდილი მონაწილეობა შემოქმედებითი
ევროპის პროგრამაში, ოცდაორი წარმატებული პროექტი და ასევე ევროკავშირის კანონმდებ-
ლობასთან ჰარმონიზაციის მიმართლებით ნაკისრი ვალდებულებების შესრულება, რომელიც
გულისხმობს საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისობაში მოყვანას ევროკავშირის დი-
რექტივასთან - აუდიოვიზუალური მედია სერვისების შესახებ (EU Directive on Audiovisual Media
Services). ზემოაღნიშნულთან დაკავშირებით, საქართველოს პარლამენტმა 2017 წლის დეკემბე-
რში დაამტკიცა რამდენიმე ცვლილება და საქართველოს კანონმდებლობის თანახმად, საქართვე-
ლოს კომუნიკაციების ეროვნულ კომისიას (GNCC) დაეკისრა მედიაწიგნიერების ხელშეწყობის,
განვითარებისა და მონიტორინგის ფუნქცია.
რაც შეეხება 2019 წლის შეფასებას, პოზიტიურად არის ასახული აპრილში საქართველოს მიერ
დაწყებული ფართომასშტაბიანი კამპანია „საქართველო, ევროპა“, რომლის მიზანია ევროკავ-
შირის ცნობიერების ამაღლება საქართველოში და პირიქით. მოსამზადებელი სამუშაოები 2021
წელს ევროპალიასა და პარიზის წიგნის ბაზრობაზე, როგორც „სტუმარი ქვეყანის“ მონაწილე-
ობის მისაღებად და კანონმდებლობის დაახლოება ევროკავშირის დირექტივასთან აუდიო-ვი-
ზუალური მედია სერვისების შესახებ სრული შესაბამისობის მისაღწევად, რომელიც შეესაბა-
მება ევროკავშირის უახლეს დირექტივას რადიოაღჭურვილობის შესახებ (EU Directive on radio
equipment).
2020 წლის ანგარიშის შეფასებაში ხაზგასმულია საქართველოს მიერ მიღწეული პროგრესი
კულტურის სფეროში, კულტურული პროექტებისა და ღონისძიებების სახელმწიფო დაფინანსე-
ბის მეთოდოლოგიისა და მექანიზმების დახვეწის მიმართულებით, თუმცა ასევე აღნიშნულია,
1 https://mfa.gov.ge/en/european-union/903144-saqartvelo-evrokavshiris-urtiertobebis-mnishvnelovani-mov-
lenebis-qronologia
97
msoflio ekonomika
რომ არ მომხდარა კულტურის სტრატეგიის იმპლემენტაცია და მონიტორინგი. ასევე ვერ განხო-
რციელდა კულტურის ინდუსტრიების ეფექტური ინტეგრირება ეკონომიკურ განზომილებაში.
ამასთან, პოზიტიურად არის აღნიშნული, რომ საქართველო აგრძელებს სარგებლობას რე-
გიონული პროგრამებით და კულტურის მიმართულებით ესენია: EU4Culture, EU4Dialogue და
EU4Digital.1
რაც შეეხება ამ ფორმატში საქართველოს ბოლო ანგარიშს, 2021-20222 წლების შესრულებაში
აღნიშნულია, 2021 წლის მარტში, განათლების, კულტურის, მეცნიერებისა და სპორტის სამი-
ნისტროს გამიჯვნა, როგორც გარკვეულწილად შემაფერხებელი ფაქტორი სფეროს შემდგომი
განვითარებისა. ამასთან, რეორგანიზაციები და კულტურის სფეროში მენეჯმენტის ფართომას-
შტაბიანი ცვლილებები განხილულია, როგორც უკმაყოფილების გამომწვევი კულტურის ინსტი-
ტუტებისა და აქტორების დამოუკიდებლობის მიმართულებით. ხოლო პოზიტიურ კონტექსტში
ხაზგასმულია, 2021 წლის 8 დეკემბერს საქართველოს მიერ კრეატიული ევროპის 2021-2027
წლების პროგრამაში მონაწილეობის შესახებ3 შეთანხმების ხელის მოწერა.
2022 წელს რუსეთის მიერ უკრაინის ტერიტორიაზე დაწყებულმა აგრესიულმა ქმედებებმა
მნიშვნელოვნად შეცვალა ევროპის აღმოსავლეთ პარტნიორებთან ურთიერთობის ფორმები, გა-
მოწვევის წინაშე დააყენა, როგორც ევროპა ასევე პარტნიორი ქვეყნები და მათ შორის, განსაკუთ-
რებით საქართველო.
2022 წლის მარტში საქართველომ განაცხადი გააკეთა ევროკავშირის წევრობაზე, 2022 წლის
23 ივნისს კი ევროპული საბჭოს გადაწყვეტილებით, საქართველოს მიენიჭა ევროპული პერ-
სპექტივა და გამოხატულ იქნა მზადყოფნა, ქვეყანას კანდიდატის სტატუსიც მიენიჭოს. დოკუ-
მენტის თანახმად, საქართველო მიიღებს კანდიდატის სტატუსს იმ დათქმით, რომ ის შეასრუ-
ლებს კომისიის მიერ 2022 წლის ივნისში დადგენილ ყველა პირობას (12 პრიორიტეტი)(Emerson
& Blockmans, 2023).
2022 წლის 6 სექტემბერს საქართველომ და ევროკავშირმა ასოცირების განახლებული დღის
წესრიგი (2021-2027 წწ.) დაამტკიცეს.
მანამდე თუ მზადდებოდა ასოცირების განხორციელების ყოველწლიური ანგარიშები საქა-
რთველოს შესახებ (Association Implementation Report on Georgia), 2023 წელს მომზადდა დოკუ-
მენტი ევროკავშირის გაფართოების პოლიტიკის შესახებ (2023 Communication on EU Enlargement
policy) (European Commission, 2023).
ევროპული პერსპექტივის მიღებით, საქართველო ოფიციალურად ხდება ევროკავშირის გა-
ფართოების პოლიტიკის ნაწილი. საქართველოს შესახებ ანგარიშები 2023 წლის და შემდგომი
გაფართოების პაკეტების ფარგლებში მომზადდება, რომელიც მოიცავს 33 თავს სხვადასხვა მი-
მართულებით. ანგარიშები შეაფასებს საქართველოს მიერ ევროკომისიის მიერ განსაზღვრული
პრიორიტეტების შესრულების დონეს, რასაც დაეფუძნება გადაწყვეტილება საქართველოსთვის
კანდიდატის სტატუსის მინიჭების შესახებ და შემდგომში, გაწევრიანების მოლაპარაკებების და-
წყების შესახებ.
ევროკავშირის გაფართოების პოლიტიკის 2023 წლის ანგარიშის 26-ე მუხლის ფარგლებში,
რომელიც მოიცავს განათლების, კულტურისა და ახალგაზრდობის ნაწილს, საქართველოს მიერ
წარდგენილი ინფორმაციის შეფასება, კულტურის მიმართულებით, საერთო ჯამში შეგვიძლია
დადებითად მივიჩნიოთ. ვინაიდან ევროკომისიის დასკვნაში პოზიტიურ კონტექსტშია ხაზგა-
სმული საქართველოს კონსტიტუცია, საქართველოს კანონი კულტურის შესახებ და სიტყვისა და
გამოხატვის თავისუფლების შესახებ, რომლებიც საკანონმდებლო დონეზე უზრუნველყოფენ სა-
ქართველოში მხატვრული გამოხატვის თავისუფლებას.
ამასთან, განსაკუთრებით პოზიტიურად არის შეფასებული 2020-2025 წლების კულტურის
2 იგი მოიცავს მოვლენებს 2021 წლის 5 თებერვალიდან 2022 წლის 6 სექტემბერამდე.
jj Odai5oz2unGKvAOT89IH9gsbL2qq-lslAq-HRo
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
98
სტრატეგია, რომელიც ფართოდ ასახავს კულტურის ახალი ევროპული დღის წესრიგის ზოგად
პრიორიტეტებს. თუმცა, აღნიშნულია, რომ ინფორმაცია მისი განხორციელების შესახებ საკმაოდ
მწირია და დიალოგი მთავრობასა და სამოქალაქო საზოგადოებას შორის რჩება გარკვეულწილად
შეზღუდული. ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით მოუწოდებენ საქართველოს მთავრობას გა-
აძლიეროს საზოგადოებასთან კონსულტაციები და სამოქალაქო დიალოგი კულტურის სფეროში.1
დასკვნაში ასევე ხაზგასმულია, რომ საქართველო არის კულტურული გამოხატვის მრავალფე-
როვნების დაცვისა და ხელშეწყობის შესახებ იუნესკოს 2005 წლის კონვენციის ხელმომწერი და
რომ საჭიროა კულტურის მეტი სტიმულირება, ლობირება და მხატვრული გამოხატვის მრავალ-
ფეროვანი სპექტრის საქმიანობის დაფინანსება.
შესაბამისად, ანგარიშში კულტურის მიმართულებით რაიმე განსაკუთრებული შეუთავსებ-
ლობა ან განსაკუთრებული წინაპირობები თანამშრომლობის გაღრმავებისათვის არ არის გამო-
ყოფილი და მოიცავს მხოლოდ რამდენიმე სარეკომენდაციო ხასიათის მოწოდებას, რაც თავის
მხრივ მნიშვნელოვანი და გასათვალისწინებელი იქნება საქართველოს მიერ კულტურის ხელშე-
მწყობი სამომავლო ნაბიჯების დაგეგმვის დროს.
2023 წლის 8 ნოემბერს ევროკომისიამ გაფართოების პოლიტიკის შესახებ ანგარიში გამოაქ-
ვეყნა და ევროპულ საბჭოს მისცა რეკომენდაცია საქართველოსთვის ევროკავშირის წევრობის
კანდიდატის სტატუსის მინიჭების თაობაზე, ხოლო 14 დეკემბერს ევროპულმა საბჭომ საქართვე-
ლოს ევროკავშირის კანდიდატის სტატუსი მიანიჭა იმ დათქმით, რომ კომისიის 2023 წლის 8 ნო-
ემბრის რეკომენდაციით განსაზღვრული 9 მიმართულებით შესაბამისი ნაბიჯები გადაიდგმება2.
კანდიდატის სტატუსის მოპოვებისა და ევროკავშირთან ურთიერთობების შემდგომი პროგრე-
სის – მათ შორის, გაწევრიანების მოლაპარაკებების დაწყების – მთავარი საყრდენი ერთიანი სახე-
ლმწიფოებრივი მიდგომის შემუშავებაა. ეს გულისხმობს ევროკავშირთან ურთიერთობების ყო-
ველი ახალი ეტაპისთვის ქვეყნის დემოკრატიულ მზადყოფნას – დემოკრატიული ინსტიტუტების
სრულყოფილ ფუნქციონირებას, სამართლის უზენაესობის განუხრელ დაცვასა და სამოქალაქო
საზოგადოების გადაწყვეტილების მიღების პროცესში ჩართვას.
ევროკავშირის წევრობა ევროკავშირისგან გულისხმობს არა მხოლოდ სარგებლის მიღებას,
არამედ საქართველოს წვლილის გამოკვეთასაც ევროკავშირის შემდგომ უსაფრთხოებასა და
კეთილდღეობაში (ჯანჯალია, 2023). ამ მხრივ მნიშვნელოვანია, საქართველოს ღირებულებები,
როგორც ევროკავშირის წევრობისკენ მიმავალ გზაზე, ისე ევროკავშირის წევრობის მიღწევის
შემდეგ, შეესაბამებოდეს ევროკავშირის ფუნდამენტურ ღირებულებებს. ამასთან, ძალზედ მნიშ-
ვნელოვანია ევროკავშირის მხრიდან იმის დეკლარირება, რომ ის მტკიცედ ერთგული რჩება საე-
რთაშორისოდ აღიარებულ საზღვრებში საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობის მხარდაჭე-
რის საკითხში მის მიერ გამოცხადებული პოლიტიკის, ისევე როგორც, აფხაზეთის და სამხრეთ
ოსეთის თვითგამოცხადებული რეგიონების საკითხებში, გრძელვადიანი კონფლიქტის მოგვარე-
ბის პროცესის მხარდამჭერი.
შესაბამისად საქართველოსათვის ძალიან მნიშვნელოვანი ეტაპი დგას, ევრო ინტეგრაცია-
სთან ასე ახლოს საქართველო ჯერ არასოდეს ყოფილა და მის მიერ გადადგმული ნაბიჯები, თი-
თოეული მიმართულებით, რომელ მიმართულებებსაც მოიცავს ევროინტეგრაციის ანგარიშები,
გადამწყვეტი მნიშვნელობის იქნება, მათ შორის კულტურის სფეროში.
დასკვნა
ევროკავშირის კულტურის პოლიტიკის ანალიზი, აღმოსავლეთის ქვეყნების და განსაკუთრე-
ბით საქართველოსთან მიმართებით, არსებითი შეფასების საშუალებას იძლევა. რეგიონის ქვეყ-
ნებს შორის მრავალფეროვნებისა და მათი განსხვავებული კულტურული პრიორიტეტების აღი-
1 EUROPEAN COMMISSION, Association Implementation Report on Georgia, 2023 Communication on EU Enlarge-
ment policy Brussels, 8.11.2023
2 https://mfa.gov.ge/en/european-union/903144-saqartvelo-evrokavshiris-urtiertobebis-mnishvnelovani-mov-
lenebis-qronologia
99
msoflio ekonomika
არება ნიშანდობლივია. გაფართოების დღის წესრიგში კი კულტურის ინტეგრაციის ხაზგასმა და
მისი როლის აღიარება ურთიერთგაგებისა და თანამშრომლობის ხელშეწყობაში, გასათვალისწი-
ნებელი მოსაზრებებია.
ერთიანობაში შეგვიძლია გამოვყოთ რამდენიმე საკვანძო მიმართულება, რომელიც გამოი-
კვეთა ევროკავშირის მხრიდან ეფექტური მხარდაჭერის ფარგლებში. მნიშვნელოვანია კულტუ-
რული პოლიტიკის შემუშავებაში განგრძობადი მხარდაჭერა, ქვეყნების სპეციფიკაზე მორგე-
ბული მიდგომებით, რომელიც აკმაყოფილებს თითოეული ქვეყნის განსხვავებულ საჭიროებებს.
სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია დაფინანსების მექანიზმების გაძლიერება მდგრადობის უზ-
რუნველსაყოფად და კულტურული პროგრამების მხარდაჭერა, მათ შორის შესაბამისი მექანი-
ზმების ჩამოყალიბება ხელოვანების, კულტურის სფეროში მოქმედი ინსტიტუტებისა და პრო-
ექტების მხარდასაჭერად, რომლებიც ხელს უწყობენ საერთო განვითარებას.
მნიშვნელოვანი თანმიმდევრული ყურადღება უნდა მიექცეს კულტურული მრავალფეროვნე-
ბის, მათ შორის მემკვიდრეობის, ენებისა და მხატვრული გამოხატულების ხელშეწყობას. ინვე-
სტიცია კულტურის პროფესიონალების უნარებისა და შესაძლებლობების განვითარებაში აუცი-
ლებელია აქტიური და მცოდნე კულტურის სექტორის ჩამოყალიბებისათვის.
ევროკავშირის ინკლუზიური და მონაწილეობითი მიდგომები, რომლებიც აერთიანებს ადგი-
ლობრივ თემს და სამოქალაქო საზოგადოებას კულტურული პოლიტიკის ფორმირებაში და ხელს
უწყობს აქტიური მოქალაქეების ჩართულობას, აძლიერებს კუთვნილების და იდენტობის გრძნო-
ბას. ამასთან, ევროპულ ღირებულებებთან შესაბამისობა გადამწყვეტია, რომელიც ხაზს უსვამს
დემოკრატიის, ადამიანის უფლებების და კულტურული თანამშრომლობის საერთო აღიარებას.
აღმოსავლეთ პარტნიორობის ფარგლებში, ევროკავშირის კულტურული პოლიტიკის ეფექტუ-
რობის გაძლიერება უფრო მეტად უნდა იყოს მხარდაჭერილი, მუდმივი მონიტორინგისა და შე-
ფასების მექანიზმების ჩამოყალიბებით, უკუკავშირის გამოყენებით პოლიტიკის ადაპტაციისა და
დახვეწის მიზნით, დროთა განმავლობაში. ძალიან მნიშვნელოვანია კულტურული ლანდშაფტე-
ბის დინამიური ბუნების აღიარება და ცვალებად გარემოებებთან ადაპტირების შესაძლებლობა.
კულტურულ ინსტიტუტებს, სამთავრობო ორგანოებსა და სხვა სექტორებს შორის თანამ-
შრომლობის წახალისება არსებითი იქნება განათლების, ეკონომიკისა და სოციალურ განვითა-
რებასთან კულტურის ურთიერთკავშირის აღიარებით. საერთაშორისო ტრანსსასაზღვრო თანა-
მშრომლობის, მობილურობისა და გამოცდილების გაზიარების მხარდაჭერის გაძლიერება ხელს
შეუწყობს მძლავრი კულტურული ქსელის შექმნას და ადგილობრივი საზოგადოების გაძლიერე-
ბას.
ამ ინიციატივების მხარდასაჭერად შეიძლება შეიქმნას სხვადასხვა და მრავალფეროვანი ჩა-
რჩო, არა მხოლოდ ევროკავშირის ცენტრალიზებული ორგანოების მიერ, არამედ კერძო კულტუ-
რული ინსტიტუტებიდან წამოსული ინიციატივების საფუძველზეც. ღირებული ინიციატივები
შესაძლოა წარმოიშვას არა მხოლოდ საერთაშორისო ინსტიტუტებიდან, არამედ შემოქმედებითი
აქტორებისგანაც, რაც შეიძლება იყოს უფრო კონკრეტული და ეფექტური.
REFERENCES:
1.
https://di.gov.ge/
publications/analytical-collection/saqarthvelos-evropuli-perspeqtiva-akhali-bidzgi-instituciuri-da-
yoveldghiuri-integraciisthvis/
2.
3.
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
4. -
5.
6.
7.
.
AND BILATERAL INTERNATIONAL FORMAT
Sophio Chantadze
E-mail: schantadze@hotmail.com
RESUME
-
-
-
-
-
-
Keywords
milocva
„ჭეშმარიტების მივდევ ნათებას,
სანთლით დავეძებ, ფიქრებში ვხედავ...“
გიორგი მალაშხია
გიორგი მალაშხია, ეკონომიკურ მეცნიერებათა დოქტორი, სა-
ქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის პროფესორი, საქართვე-
ლოს სახელმწიფო პრემიის ლაურეატი, მრავალი დარგობრივი
სამეცნიერო აკადემიის ნამდვილი წევრი, არაერთი ქართული და
უცხოური სამეცნიერო საზოგადოების წევრი, მსოფლიო მასშტა-
ბის აღიარებული მეცნიერი და ღვაწლმოსილი პედაგოგი - დღეს
90 წლისაა.
ბატონი გია ნახევარ საუკუნეზე მეტი მოღვაწეობდა საქართვე-
ლოს მეცნიერებათა აკადემიის ეკონმიკის, სოციალური და რეგი-
ონული პრობლემების სამეცნიერო-კვლევთ ინსტიტუტში, ფინა-
ნსების სამეცნიერო-კლევით ინსტიტუტში, ივანე ჯავახიშვილის
სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში, სოხუმის
სახელმწიფო უნივერსიტეტში და სხვა უმაღლეს სასწავლბელში.
მისი ხელმძღვანელობითა და ზრუნვით აღიზარდა უმაღლესი კვალიფიკაციის ეკონომისტთა არაე-
რთი თაობა.
გიორგი მალაშხია დღეს 300-მდე მეცნიერული და პუბლიცისტური ნაშრომის ავტორია, ისინი გა-
მოქვეყნებულია ქართულ, გერმანულ, ინგლისურ, რუსულ და სხვა ენებზე. მონაწილეობა აქვს მიღე-
ბული მრავალ საერთაშორისო მეცნიერულ ფორუმში, სადაც ღირსეულად წარმოადგენდა ჩვენს ქვე-
ყანას. ბატონი გიორგი მიწვეულია მრავალი ქართული და საერთაშორისო ჟურნალის სარედაქციო
კოლეგიაში, რამდენიმე ათეული სადოქტორო ნაშრომი იქნა მომზადებული მისი ხელმძღვანელობითა
და ძალისხმევით.
გია მალაშხიას უმნიშვნელოვანესი წვლილი აქვს შეტანილი ეკონომიკური მეცნიერების განვი-
თარებაში, საქართველოს ეკონომიკური და სოციალური განვითარების პრობლემების მეცნიერულ
კვლევაში. მისი ნაშრომებით ხელმძღვანელობენ არა მხოლოდ ქართული, არამედ უცხოური საგანმა-
ნათლებლო პროგრამების შექმნისა და სადისერტაციო ნაშრომების მომზადებისას.
გიორგი მალაშხია არის ის აღიარებული მეცნიერი, რომლის იდეები, მაგალითად, ეკონომიკის ადა-
მიანურობის პრობლემა, საერთაშორისო მეცნიერული დისკუსიის საგანს წარმოადგენს, ხოლო მისი
ნაშრომები ხასიათდება მოვლენებისა და პროცესების ორიგინალური და ღრმა წვდომით, მხოლოდ
მისთვის დამახასიათებელი ახლებური ხედვით. სამეცნიერო საზოგადოებაში უდიდესი აღიარებით
სარგებლობს მისი ნაშრომები: „დიდი ილია“, „მეტაეკონომიკა - ეკონომიკის ფილოსოფია“, „საქართვე-
ლოს ეკონომიკა, საუკუნოვანი პანორამის შტრიხები“, „სოფელი და კაცობრიობა“, „მოგების მეტათე-
ორია“, „სოციალური ენერგია, სიმდიდრე, კეთილდღეობა“, „ზომიერი ადამიანი“, „ეკონომიკურ-ფილო-
სოფიური ესეები“, „კაპიტალიზმისა და კომუნიზმის შუქჩრდილები“ და მრავალი სხვა.
ბატონი გიორგი მალაშხია კვლავაც დგას ქართული მეცნიერების, ჰუმანურობისა და ანტროპოცე-
ნტრული ფილოსოფიის განვითარების წინა ხაზზე. ამაგდარ მეცნიერსა და მოაზროვნეში ჰარმონიუ-
ლად ერწყმის ჭაბუკთა შემართება, თითქმის საუკუნოვან სიბრძნეს!
ვუსურვოთ ღირსებით დამშვენებულ მამულიშვილს, პატრიოტსა და საზოგადო მოღვაწეს, ბა-
ტონ გიორგი მალაშხიას, დიდხანს სიცოცხლე და ქვეყნისთვის მისთვის დამახასიათებელი ნაყოფიერი
მოღვაწეობის გაგრძელება.
პაატა კოღუაშვილი, აკადემიკოსი
რევაზ შენგელია, პროფესორი
მაია ბენია, ეკონომიკის დოქტორი
00000000000000000000000000000000
milocva
გიორგი მალაშხია 90 წლისააგიორგი მალაშხია 90 წლისაა
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
მიხეილ ჯიბუტი 70 წლისაამიხეილ ჯიბუტი 70 წლისაა
საერთაშორისო სამეცნიერო ჟურნალ „ეკონომიკის“ სარე-
დაქციო კოლეგიის წევრს, ცნობილ მეცნიერს, პედაგოგს, პო-
ლიტიკური და საზოგადო მოღვაწეს, ღირსეულ პიროვნებას
და მოქალაქეს, ეკონომიკის მეცნიერებათა დოქტორს, პრო-
ფესორს, საქართველოს ეროვნულ მეცნიერებათა აკადემიის
ნამდვილი წევრს, საქართველოს ეკონომიკურ მეცნიერებათა
აკადემიის პრეზიდენტს მიხეილ ჯიბუტს 2024 წლის 11 აპრილს
დაბადებიდან 70 წელი შეუსრულდა.
ჟურნალ „ეკონომიკის“ რედაქცია ულოცავს აკადემიკოს
მიხეილ ჯიბუტს 70 წლის იუბილეს, უსურვებს დიდხანს სიცო-
ცხლესა და საქართველოსათვის მისთვის დამახასიათებელი
ნაყოფიერი მოღვაწეობის გაგრძელებას.
აკადემიკოს მიხეილ ჯიბუტის მოღვაწეობისათვის და-
მახასიათებელია მრავალმხრივობა, მისი აქტივობის სპექტრი
ძალიან ფართოა, ის ეფუძნება თეორიული და პრაქტიკულ
მოქმედებათა თანაშეწყობას, რაც ზრდის მის შედეგიანობას
და მატებს ცნობადობას მის პიროვნებას. ამასთან, მისი პროფესიული ცხოვრება მკვეთრად გა-
ნსაზღვრულია, ის მოქცეულია პოლიტეკონომიისა და საქართველოს სოციალურ -ეკონომიკური
პრობლემატიკის ფარგლებში.
აკადემიკოს მიხეილ ჯიბუტის ცხოვრება მჭიდროდაა დაკავშირებული ჟურნალ „ეკონომის-
ტთან“. მიხეილ ჯიბუტი ჟურნალში იბეჭდება ოთხ ათეულ წელზე მეტია. პირველი მისი სტატია
„მსოფლიო მეურნეობაში ღირებულების კანონის მოქმედებისა და გამოყენების ზოგიერთი საკი-
თხები“ ჟურნალში დაიბეჭდა 1981 წელს („ეკონომისტი“, №7).
დიდია ბატონ მიხეილის დამსახურება ჟურნალ „ეკონომიკის“ გამოცემის წლის დაზუსტების
საქმეში. ჟურნალის გამოცემის წელი არ შეესაბამებოდა ჟურნალ „ეკონომისტის“ იუბილეების
აღნიშვნის ჩამოყალიბებულ ტრადიციას. საიუბილეო თარიღებისთვის ათვლის წერტილად აღე-
ბული იყო 1925 წლის აგვისტო, ანუ საბჭოთა პერიოდში ჟურნალ „ეკონომისტის“ პირველი ნომრის
გამოცემის თარიღი. საბჭოთა პერიოდამდე ეკონომიკური ჟურნალის - „საქართველოს ეკონო-
მისტის“- არსებობა დავიწყებას იყო მიცემული. ის არ მოიხსენიებოდაა პერიოდიკის იმდროი-
ნდელ ისტორიაში. მისი ნომრები ამოღებული იყო ბრუნვიდან და ერთადერთი შემორჩენილი კომ-
პლექტი სპეციალური ( დახურული) გრიფით იყო დარჩენილი. ამ ფაქტის სამეცნიერო ბრუნვაში
შემოტანას მიეძღვნა ბატონ მიხეილის სტატია (იხ.:მიხეილ ჯიბუტი. რა ხნისაა ქართული ეკონო-
მიკური ჟურნალი? „მაცნე“.ეკონომიკისა და სამართლის სერია, №1, 1987, გვ.107-108), რომელიც
გახდა საფუძველი 1992 წელს აღმდგარიყო ისტორიული სამართლიანობა, როცა ჟურნალი გახდა
„საქართველოს რესპუბლიკის დამოუკიდებელი ყოველთვიური სამეცნიერო-პრაქტიკული ჟურ-
ნალი“. ამ წლიდან ჟურნალ „ეკონომისტს“ ნაცვლად „ჟურნალი გამოდის 1925 წლიდან“, აქვს წარ-
წერა „ჟურნალი გამოდის 1918 წლიდან“. საყურადღებოა, რომ ისტორიული სამართლიანობა ვერ
აღდგა საბჭოთა კავშირის კოლაფსამდე. ის შესაძლებელი გახდა საქართველოს სახელმწიფოებ-
რივი დამოუკიდებლობის აღდგენის შემდეგ და მიხეილ ჯიბუტის პოლიტიკური მხარდაჭერით.
„საქართველოს ეკონომისტის“ 1918 წლის ნომრები სრული კომპლექტის სახით მხოლოდ
ერთი ეგზემპლიარი აღმოჩნდა საქართველოში. იმისათვის რომ თავიდან აგვეშორებინა მისი
დაკარგვის საფრთხე და დაძლეული ყოფილიყო შიში შეზღუდული ხელმისაწვდომობისა, ბა-
ტონი მიხეილის ინიციატივით გადაწყდა 2018 წ. 13 სექტემბერს საქართველოს მეცნიერებათა
ეროვნულ აკადემიაში გამართულ ჟურნალ „ეკონომიკის“ 100 წლისთავზე მკითხველისათვის
მიგვეწოდებინა სრული კომპლექტი „საქართველოს ეკონომისტის“ ყველა ნომრებისა რეპრო-
დუქციის სახით,რაც ჩვენ ერთობლივად გავაკეთეთ და რითაც ამ მასალას “მეორე სიცოცხლე”
milocva
მიეცა (იხ.: ჟურნალი „ეკონომიკა, N 9, 2018 წ.სპეციალური გამოშვება).
ჟურნალ „საქართველოს ეკონომისტის“ პირველი ნომრის გამოცემის თარიღი გახდა აკადე-
მიკოს ვლადიმერ პაპავას ინიციატივით დადგენილი „საქართველოს ეკონომისტის დღის“ გან-
საზღვრის საფუძველი. საქართველოს პრეზიდენტის 1999 წლის 20 ივლისის №384 დადგენილე-
ბაში „საქართველოს ეკონომისტის დღის დაწესების შესახებ“ ნათქვამია, რომ „საქართველოში
პირველი ეკონომიკური ჟურნალის „საქართველოს ეკონომისტის“ პირველი ნომრის გამოსვლით
1918 წლის 13 სექტემბერს (სექტემბრის მეორე პარასკევი) დაიწყო პროფესიონალ ეკონომისტთა
ფართო ასპარეზზე გამოსვლა დამოუკიდებელი საქართველოს სახელმწიფოს ეკონომიკური სა-
ფუძვლების ჩამოყალიბების პროცესში აქტიური მონაწილეობისათვის.ამ თარიღის აღსანიშნა-
ვად დაწესდეს ყოველი წლის სექტემბრის მეორე პარასკევი საქართველოს ეკონომისტის დღედ”
(https://www.matsne.gov.ge/ka/document/view/112840).
არანაკლებ აღნიშვნის ღირსია ბატონ მიხეილის თანადგომა ჟურნალ „ეკონომიკის“ შენარჩუ-
ნების საქმეში. 1993 წლის ოქტომბრისათვის, მაშინ როდესაც ჟურნალ „ეკონომიკის“ მთავარი
რედაქტორობა თქვენს მონა-მორჩილს დამეკისრა, ჟურნალის არსებობა საფრთხის წინაშე იდგა.
საქართველოს მთავრობამ უარი თქვა, მანამდე სრულ სახელმწიფო დაფინანსებაზე არსებული
ჟურნალის, საბიუჯეტო დაფინანსებაზე. საქართველოს ეკონომიკის მინისტრის ბატონ მიხეილის
დახმარებით შესაძლებელი გახდა ჟურნალის უწყებრივი დაქვემდებარების გზით, მისთვის ნაწი-
ლობრივი დოტაციის უზრუნველყოფა, რითაც შევძელით წელიწადში 3-4 ნომრის გამოშვება და
არა მარტო შეგვენარჩუნებინა მისთვის დამახასიათებელი თითქმის 80-წლოვანი ტრადიციები,
არამედ განგვევითარებინა კიდეც.
ბატონ მიხეილ ჯიბუტისა და ჟურნალის ურთიერთობა არ ყოფილა ცალმხრივი.
არ შეიძლება არ აღინიშნოს ის ფაქტი, რომ როდესაც საქართველოს ეკონომიკის სამინისტ-
როს, პირადად მინისტრის - ბატონ მიხეილ ჯიბუტის დავალებით ჩემი რედაქტორობის საწყის
პერიოდში ჟურნალს დაეკისრა საქართველოში შემუშავებული სოციალურ-ეკონომიკური განვი-
თარების პირველი ინდიკატური გეგმის პროექტის პუბლიკაცია, რაც ჟურნალის შესაძლებლობე-
ბისა და მასალის სიდიდის გამო არარეალური ჩანდა, ჟურნალმა ეს დავალება შეასრულა, 16 ფო-
რმიანი მასალა გამოქვეყნდა ოპერატიულად, სპეციალური ნომრის სახით (იხ. ჟურნ. „ეკონომიკა“,
№12, 1993 წ. 250 გვ.).
ინდიკატური დაგეგმვის სისტემის დანერგვა, ბატონ მიხეილ ჯიბუტის ხელმძღვანელობით,
ქართული ეკონომიკური აზროვნების ინოვაციური გარღვევა იყო მთელ პოსტსაბჭოთა და პო-
სტკომუნისტურ სამყაროში. ეს იყო პირველი შემთხვევა, როდესაც ცენტრალიზებული, გეგმური
მეურნეობიდან ინდიკატური დაგეგმვის სისტემაზე გადასვლა დაფიქსირდა სამართლებრივად.
საქართველოს გაუჩნდა ქვეყნის განვითარების სტრატეგია, კანონმდებლობით დადგენილი მისი
შემუშავებისა და რეალიზების მექანიზმით. შეიქმნა მყარი საფუძველი პროგრამულ - ბიუჯეტურ
დაფინანსებაზე გადასვლისათვის. აღნიშნული სისტემის შემოღებით განისაზღვრა ეკონომიკის
სამინისტროსა და მასთან არსებული სოციალურ-ეკონომიკური და რეგიონული პრობლემების
სამეცნიერო - კვლევითი ინსტიტუტის (დირექტორი სოფლის მეურნეობის მეცნიერებათა აკადე-
მიის ნამდვილი წევრი, პროფესორი ნოდარ ჭითანავა) ინსტიტუციური არსი. სამწუხაროდ, 2004
წელს ჯერ კვლევითი ინსტიტუტი გაუქმდა, ხოლო 2006 წელს ძალადაკარგულად გამოცხადდა
საქართველოს კანონი „ინდიკატური დაგეგმვის შესახებ“. მიხეილ ჯიბუტი ამ პროცესს პიროვ-
ნულ უბედურებად აღიქვამს და იმედი აქვს, რომ ქვეყანა დაუბრუნდება სწორ გადაწყვეტილებას
და აღადგენს ქვეყანაში სტრატეგიული განვითარების კანონმდებლობასა და შეიმუშავებს მეცნი-
ერებაზე დაფუძნებულ სტრატეგიულ გეგმას.
აკადემიკოს მიხეილ ჯიბუტს მრავალი მიზნის განხორციელება აქვს ჩაფიქრებული. კიდევ
ერთხელ ვულოცავთ ბატონ მიხეილს დაბადებიდან 70 წლისთავს და ვუსურვებთ მისი საქმიანო-
ბის პროდუქტიულობის გამოყენებით საქართველოს ევროპული პერსპექტივის რეალიზებაში.
რევაზ შენგელია
ჟურნალ „ეკონომიკის“ მთავარი რედაქტორი, პროფესორი
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
სამეცნიერო სტატიის სამეცნიერო სტატიის
წარმოდგენის და გამოქვეყნების წესი:წარმოდგენის და გამოქვეყნების წესი:
ჟურნალი, ასევე თითოეული სტატია ინდექსირდება შემდეგ საერთაშორისო სამეც-
ნიერო ბაზებში: CROSSREF (ენიჭება უნიკალური საერთაშორისო ციფრული იდენთიფი-
კატორი- DOI), https://search.crossref.org; Google Scholar - http://scholar.bpengi.com;
Portico - https://www.portico.org; Zenodo- https://zenodo.org.
ჟურნალში გამოქვეყნებული სტატია უნდა მოიცავდეს მეცნიერული კვლევის ახალ შე-
დეგებს ეკონომიკის შემდეგ თეორიულ და გამოყენებით სფეროებში:
ეკონომიკური რეფორმა; ეკონომიკური თეორიის თანამედროვე პრობლემები; ეკონომი-
კურ მოძღვრებათა ისტორია; საბაზრო ეკონომიკის სამართლებრივი უზრუნველყოფა; ფი-
ნანსები, ბანკები, ბირჟები; რეგიონული ეკონომიკა; დარგობრივი ეკონომიკა; ბიზნესის, მარ-
კეტინგის, მენეჯმენტის აქტუალური საკითხები; მსოფლიო ეკონომიკა; რეცენზიები ბოლო
პერიოდში გამოქვეყნებულ მონოგრაფიებსა და სახელმძღვანელოებზე.
სტატიები მიიღება ქართულ, რუსულ, ინგლისურ, გერმანულ და ფრანგულ ენებზე, ქვე-
ყნდება ორიგი ნალის ენაზე.
სარედაქციო კოლეგია უზრუნველყოფს სტატიის ფარულ რეცენზირებას. იბეჭდება დადე-
ბითი რეცენზიის მიმღები სტატია.
პლაგიატიზმი და ეთიკური მოთხოვნები
სტატიაში მოყვანილი ფაქტების, მონაცემების სიზუსტესა და პლაგიატზე პასუხისმგე-
ბელია ავტორი. სტატიაში სხვისი გამოქვეყნებული ტექსტების მითითების გარეშე გამო-
ყენება დაუშვებელია.
დაუშვებელია ასევე ადრე, სხვაგან გამოქვეყნებული სტატიის დაბეჭდვა ჟურნალში.
სტატიის გაფორმების წესი
სტატიის მინიმალური მოცულობა 5 გვერდი A4 ფორმატის;
რეზიუმე ქართულ და ინგლისურ (აუცილებლად) ენებზე (100-250 სიტყვა);
საკვანძო სიტყვები ქართულ და ინგლისურ ენებზე;
სტატიის დასახელება ქართულ და ინგლისურ ენებზე;
ავტორის (ავტორთა) სახელი, გვარი, აკად. ხარისხი ქართულ და ინგლისურ ენაზე,
ელექტრონული მისამართი და ტელეფონის ნომერი;
სტატიის შესავალი, ძირითადი ტექსტი და დასკვნითი ნაწილი;
გამოყენებული ლიტერატურის ნუსხა ქართულ და ინგლისურ ენებზე;
ქართული ტექსტისთვის გამოიყენეთ ქართულ შრიფტი AcadNusx;
ხოლო ინგლისური და რუსული ტექსტების შრიფტი - Times New Roman;
შრიფტის ზომა 12, ინტერვალი 1,5, ყველა კიდიდან დაშორება იყოს 2 სმ.
ekonomikuri reforma: analizi, problemebi, perspeqtivebi
PUBLICATION REQUIREMENTS
FOR SCIENTIFIC ARTICLES:
-
tabases: CROSSREF DOI), https://search.
crossref.org; Google Scholar - http://scholar.bpengi.com; Portico - https://www.portico.
org; Zenodo- https://zenodo.org
new results-
-
books published recently.
the original language.
The Editorial Board provides blind review of the articles. The article with positive
review is published.
PLAGIARISM AND ETHICAL REQUIREMENTS
THE REQUIREMENTS OF FORMATTING SCIENTIFIC ARTICLES:
Resumes English 100-250
Key words
Title
AcadNusx.
ekonomika. tomi 106. 3-5. 2024. l ECONOMICS. VOLUME 106, ISSUE 3-5. 2024.
Sps Jurnali `ekonomika~
misamarTi: Tbilisi _ 0171, m. kostavas q. 63.
tel: 599 56-90-78.
economics.bpengi.com
E-mail: economica_2008@yahoo.com
E-mail: economica_1918@yahoo.com
ООО журнал «ЭКОНОМИКА»
Адрес Тбилиси - 0171, ул. М. Костава 63
Тел. 599 56-90-78
economics.bpengi.com
E-mail: economica_2008@yahoo.com
E-mail: economica_1918@yahoo.com
saqarTvelos teqnikuri universiteti
biznesteqnologiebis, sainJinro ekonomikis,
mediateqnologiebisa da
socialur mecnierebaTa fakultetebi.
soxumis saxelmwifo universiteti
gadaeca asawyobad 20.04.2024 w.
xelmowerilia dasabeWdad 30.04.2024 w.
saaRricxvo-sagamomcemlo Tabaxi 13,25
