Czy świadomość na temat fast fashion ma wpływ na decyzje zakupowe konsumentów?

Abstract

W dzisiejszym społeczeństwie moda przekracza konwencjonalne funkcje, stając się nie tylko formą ochrony przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi, ale także wyrazem indywidualnej ekspresji. Koncepcja fast fashion, odnosząca się do masowej produkcji niskiej jakości odzieży utrzymującej niskie ceny, wykształciła się w kontekście zmieniających się preferencji konsumentów oraz optymalizacji procesów logistycznych. Wzrost świadomości społecznej, szczególnie w krajach wysoce rozwiniętych, na temat negatywnych konsekwencji generowanych przez fast fashion, w tym nadmierną produkcję odpadów, prowadzi do zmiany perspektywy na tę branżę. Celem niniejszej pracy jest zrozumienie wpływu świadomości na temat fast fashion na decyzje zakupowe konsumentów. Badanie skupia się na ocenie, w jaki sposób rozwijająca się świadomość oraz dostęp do informacji wpływają na wybory konsumenckie w dziedzinie mody. Przeanalizowane zostało, czy konsumenci coraz bardziej zwracają uwagę na cele zrównoważonego rozwoju, etyczną produkcję i trwały styl życia, czy też kontynuują egoistyczne podejście do zakupów, pomijając te aspekty.

Full text

!
!
!
Jan Markanicz, Marcela Mikołajczak,
Czy świadomość na temat fast fashion ma wpływ na decyzje zakupowe konsumentów?
„Teoria i Praktyka Dydaktyki Akademickiej”, tom 3, nr 1 (2024), s. 1-19.
!
1"
!
Jan Markanicz, Uniwersytet Gdański, Wydział Ekonomiczny
Marcela Mikołajczak, Uniwersytet Gdański, Wydział Ekonomiczny
CZY ŚWIADOMOŚĆ NA TEMAT FA ST FA S HI O N MA WPŁYW NA
DECYZJE ZAKUPOWE KONSUMENTÓW?
Abstrakt
W dzisiejszym społeczeństwie moda przekracza konwencjonalne funkcje, stając się nie tylko formą ochrony
przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi, ale także wyrazem indywidualnej ekspresji. Koncepcja fast
fashion, odnosząca się do masowej produkcji niskiej jakości odzieży utrzymującej niskie ceny, wykształciła się
w kontekście zmieniających się preferencji konsumentów oraz optymalizacji procesów logistycznych. Wzrost
świadomości społecznej, szczególnie w krajach wysoce rozwiniętych, na temat negatywnych konsekwencji
generowanych przez fast fashion, w tym nadmierną produkcję odpadów, prowadzi do zmiany perspektywy na tę
branżę. Celem niniejszej pracy jest zrozumienie wpływu świadomości na temat fast fashion na decyzje
zakupowe konsumentów. Badanie skupia się na ocenie, w jaki sposób rozwijająca się świadomość oraz dostęp
do informacji wpływają na wybory konsumenckie w dziedzinie mody. W opracowaniu przeanalizowane zostało
czy konsumenci coraz bardziej zwracają uwagę na cele zrównoważonego rozwoju, etyczną produkcję i trwały
styl życia, czy też kontynuują egoistyczne podejście do zakupów, pomijając te aspekty.
Słowa Kluczowe: Fast Fashion, zrównoważony rozwój, konsument, moda
Wprowadzenie
We współczesnym społeczeństwie moda zaczęła przekraczać swoje tradycyjne role, stając się
nie tylko środkiem ochrony przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi, lecz również
manifestacją indywidualnej ekspresji. Co za tym idzie rynek odzieżowy został postawiony
przed wyzwaniem adaptacji do nieustannie ewoluujących trendów i zmieniających się
preferencji konsumenckich. W tak dynamicznym krajobrazie światowej mody coraz częściej
zwraca się uwagę na jedno pojęcie – fast fashion. Wspólnym mianownikiem definicji terminu
fast fashion jest oparcie tego modelu produkcji odzieży na szybkości i masowej produkcji
ubrań o niskich kosztach. Dzięki dynamicznemu dostępowi do najnowszych trendów
modowych i przystępnej cenie, marki oferujące odzież fast fashion zdobyły ogromną
popularność na całym świecie i efektywnie przyciągają konsumentów poszukujących
szybkich i często sezonowych zmian w swoich garderobach. Jednakże, z biegiem czasu, coraz
częściej zaczynają wyłaniać się negatywne konsekwencje tego stylu produkcji i konsumpcji,
będące rezultatem rosnącej dostępności informacji, edukacji społecznej oraz aktywności
organizacji społecznych i mediów, które skupiają uwagę na etycznych, społecznych,
ekologicznych i ekonomiczne aspektach produkcji taniej odzieży.

!
!
!
Jan Markanicz, Marcela Mikołajczak,
Czy świadomość na temat fast fashion ma wpływ na decyzje zakupowe konsumentów?
„Teoria i Praktyka Dydaktyki Akademickiej”, tom 3, nr 1 (2024), s. 1-19.
!
2"
!
W związku z powyższym pojawia się istotne pytanie: Czy świadomość na temat
negatywnych aspektów fast fashion oddziałuje na decyzje zakupowe konsumentów? Obecnie
zaobserwować można dynamiczną ewolucję preferencji konsumentów, a pojęcie fast fashion
zostało wypracowane w kontekście masowej produkcji niskiej jakości odzieży utrzymującej
niskie ceny. Jest to proces oparty między innymi na optymalizacji łańcucha dostaw oraz
magazynowania, wykorzystujący nowoczesne technologie, takie jak identyfikacja za pomocą
radiofalowej technologii RFID
1
, co znacząco przyspiesza procesy logistyczne.
Wraz z upływem czasu, w wyniku wzrostu wpływów nurtu pro-eko
2
w państwach G7
i innych, nastąpiła zasadnicza zmiana w spojrzeniu na fast fashion. Społeczeństwa stały się
bardziej świadome negatywnych konsekwencji generowanych przez branżę modową, takich
jak znaczna produkcja śmieci
3
. Ten wzrost świadomości jest efektem zwiększonej edukacji,
aktywności organizacji ekologicznych oraz innych działań, które koncentrują się na aspektach
etycznych, ekologicznych i społeczno-ekonomicznych produkcji taniej odzieży.
W kontekście powyższego pojawia się pytanie: jaki jest wpływ świadomości na temat
fast fashion na decyzje zakupowe konsumentów? Celem niniejszego artykułu jest ocena, jak
rozwijająca się świadomość oraz dostęp do informacji wpływają na wybory konsumenckie
w dziedzinie mody. Czy konsumenci zwracają uwagę na cele zrównoważonego rozwoju,
etyczną produkcję i trwały styl życia, czy też pozostają niewzruszeni, kontynuując
egoistyczne podejście do zakupów?
Historia rozwoju fast fashion
Rozwój fast fashion, jako modelu biznesowego w branży tekstylnej, ma swoje korzenie
w kontekście szeroko rozumianej rewolucji przemysłowej, rozpoczynającej się od XVIII
wieku. Przed tym okresem produkcja odzieży była głównie oparta na ręcznym rzemiośle,
prowadzonym przez wysoko wykwalifikowanych rzemieślników, co sprawiało, że ubrania
były dostępne jedynie dla wyższych klas społecznych.
4
Niższe warstwy musiały polegać na
!
1
X. Su, Application Analysis of RFID in Supply Chain Management, „Highlights in Business. Economics and
Management”, 2024, No. 24, s. 122.
2
V.O. Olanrewaju et al., Tow a rd s Su s ta in a bl e E nv ir on m en t i n G 7 Na t io ns : T h e Ro le o f R e ne wa b le E ne rg y
Consumption, Eco-innovation and Trade Openness s.1, https://www.frontiersin.org/journals/environmental-
science/articles/10.3389/fenvs.2022.925822/full (dostęp: 20.03.2024).
3
B. Fang, Environmental and Human Impacts of Fast Fashion, “Communications in Humanities Research”,
2023, No. 15(1), s. 167.
4
A. Rominger, The History & Rise of Fast Fashion: From the 18th Century to Today
https://growensemble.com/history-of-fast-fashion/ (dostęp: 20.03.2024).

!
!
!
Jan Markanicz, Marcela Mikołajczak,
Czy świadomość na temat fast fashion ma wpływ na decyzje zakupowe konsumentów?
„Teoria i Praktyka Dydaktyki Akademickiej”, tom 3, nr 1 (2024), s. 1-19.
!
3"
!
swoich umiejętnościach krawieckich lub korzystać z odzieży używanej, co przybierało formę
tzw. "Second Hand"
5
.
Termin fast fashion zaczął być używany pod koniec XIX wieku, szczególnie
w kontekście opisu strategii marki ZARA, która skupiała się na skróceniu czasu potrzebnego
na procesy projektowe, produkcyjne oraz logistyczne. Istotnym momentem w historii fast
fashion był rok 1990, kiedy to termin ten po raz pierwszy pojawił się w czasopiśmie New
York Times.
6
Z biegiem czasu, producenci zaczęli przenosić swoje linie produkcyjne do regionów,
takich jak Azja czy Ameryka Południowa, gdzie koszty pracy były niższe
7
. Ten ruch pozwolił
na jeszcze większą masowość produkcji, co z kolei przyczyniło się do powstania ogromnych
kolekcji oraz częstszych zmian w ofercie, zgodnie z dynamiką zmieniających się trendów
mody. Jednym z kluczowych czynników wpływających na rozwój fast fashion było
wykorzystanie nowoczesnych technologii, takich jak identyfikacja za pomocą radiofalowej
technologii RFID
8
, co znacząco przyspieszyło i zautomatyzowało procesy logistyczne.
Wreszcie, zmieniające się preferencje konsumentów oraz presja rynkowa do dostarczania
coraz to nowszych kolekcji w coraz krótszym czasie, doprowadziły do utrwalenia się fast
fashion jako dominującego modelu biznesowego w dzisiejszej branży tekstylnej. Zatem,
rozwój fast fashion można postrzegać jako złożony proces ewolucji produkcji odzieży, który
sięga czasów rewolucji przemysłowej, a obecnie determinuje rytm i dynamikę współczesnej
mody.
Ekonomiczne wyzwania i konsekwencje wzrostu sektora fast fashion dla społeczeństwa
oraz przemysłu odzieżowego
Branża fast fashion nieustannie rozwija się w odpowiedzi na wzrost popytu na niedrogą,
modną odzież. W 2021 roku wartość tego sektora na skalę globalną oszacowano na ponad 91
!
5
K. Ve nu g o p a l, Second hand a hand in hand, s. 1-2,
https://www.researchgate.net/publication/371370419_SECOND_HAND_A_HAND_IN_HAND (dostęp:
20.03.2024).
6
D. Kelleher, Fast Fashion, https://www.britannica.com/art/fast-fashion (dostęp: 20.03.2024).
7
G. Préau, G. Ecole, Sustainability and Globalization in Fashion: Can the fashion industry become sustainable,
while remaining globalized?, s. 6-13, https://www.researchgate.net/profile/Galaad-
Preau/publication/344228898_Sustainability_and_Globalization_in_Fashion_Can_the_fashion_industry_become
_sustainable_while_remaining_globalized/links/5f5e5bcfa6fdcc1164108ab3/Sustainability-and-Globalization-in-
Fashion-Can-the-fashion-industry-become-sustainable-while-remaining-globalized.pdf (dostęp: 20.03.2024).
8
M. Kalidhasan, P.R. Chinna, Impact Of Radio Frequency Identification (RFID) Technology On Logistics And
Supply Chain Efficiency, „Restaurant Business“, 2019, No. 118(9), s. 438-439.

!
!
!
Jan Markanicz, Marcela Mikołajczak,
Czy świadomość na temat fast fashion ma wpływ na decyzje zakupowe konsumentów?
„Teoria i Praktyka Dydaktyki Akademickiej”, tom 3, nr 1 (2024), s. 1-19.
!
4"
!
miliardów USD, a prognozy sugerują, że do 2026 roku może ona wzrosnąć do około 133
miliardów USD
9
. Jednakże, pomimo swojej ekonomicznej atrakcyjności, fast fashion niesie ze
sobą poważne wyzwania i konsekwencje, zarówno dla społeczeństwa, jak i dla samego
przemysłu odzieżowego.
Jednym z kluczowych czynników charakteryzujących fast fashion jest niski koszt
produkcji. Firmy działające w tym sektorze zwykle umieszczają swoje fabryki w krajach
o niskich kosztach pracy, takich jak na przykład Bangladesz. Takie modele biznesowe
umożliwiają produkcję odzieży w dużych ilościach po cenach znacznie niższych niż w krajach
o bardziej rozwiniętej infrastrukturze przemysłowej. Jednakże, ta praktyka prowadzi do
wyzysku pracowników, którzy często pracują w niewłaściwych warunkach, otrzymując niskie
wynagrodzenie i pozbawieni perspektyw rozwoju zawodowego
10
. Warto także zauważyć, że
wynagrodzenie pracowników w sektorze odzieżowym często znacznie odbiega od poziomu
godnej płacy. Firmy fast fashion zwykle dążą do obniżenia kosztów materiałów, stosując tanie
syntetyczne tkaniny i bawełnę, które często wymagają użycia szkodliwych chemikaliów
w procesie produkcji.
Eksport tekstyliów stanowi istotny element globalnej gospodarki, osiągając w 2022
roku wartość 914 miliardów dolarów amerykańskich. Chiny są największym eksporterem,
odpowiedzialnym za ponad 32% światowego eksportu, podczas gdy Bangladesz odpowiada
za 6,13%
11
. Różnica w udziale pokazuje jak wielką potęgą w branży fast fashion są Chiny
a także, że inne kraje, takie jak Polska (z eksportem o wartości 14 miliardów dolarów
amerykańskich) czy Wielka Brytania (z wartością eksportu na poziomie 8,19 miliardów
dolarów amerykańskich) nie praktykują fast fashion na tak wielką skalę, a nawet wcale jej nie
stosują, natomiast decydują się na tworzenie produktów dobrej jakości
12
. Warto zaznaczyć, że
Polska również odgrywa istotną rolę na rynku eksportu odzieży, mimo dużo niższych
wyników jej eksportu. Polska jest znana z produkcji wyrobów tekstylnych o wysokiej jakości,
!
9
S.P. Smith, Fast fashion market value forecast worldwide from 2021 to 2027,
https://www.statista.com/statistics/1008241/fast-fashion-market-value-forecast-worldwide/ (dostęp: 20.03.2023).
10
G. Kane, Facts on India’s Garment Industry, Clean Clothes Campaign, https://
cleanclothes.org/resources/publications/factsheets/india-factsheet-february-2015.pdf/ view (dostęp: 21.03.2024).
11
Te xt il e s, e x po rt e rs -importers, https://oec.world/profile/hs/textiles#exporters-importers (dostęp: 22.03.2024).
12
Te xt il e s e x po rt s b y co un tr y , https://worldpopulationreview.com/country-rankings/textile-exports-by-country
(dostęp: 04.04.2024).

!
!
!
Jan Markanicz, Marcela Mikołajczak,
Czy świadomość na temat fast fashion ma wpływ na decyzje zakupowe konsumentów?
„Teoria i Praktyka Dydaktyki Akademickiej”, tom 3, nr 1 (2024), s. 1-19.
!
5"
!
produkty tekstylne z Polski cieszą się uznaniem na rynkach zagranicznych i stanowią istotny
element globalnego handlu odzieżą
13
.
Pewne państwa, które nie należą do głównych producentów odzieży, często
specjalizują się w imporcie tych produktów, głównie z krajów, gdzie dominuje produkcja fast
fashion. Cel tego importu jest klarowny - zaspokojenie popytu społeczeństwa na niedrogie,
modowe ubrania. Wielkość tego importu zazwyczaj jest masowa, co przyczynia się do
zwiększenia popularności fast fashion na światowych rynkach. Dane na rok 2022 wykazują,
że wartość importu wyrobów tekstylnych osiągnęła 941 miliardów dolarów amerykańskich
14
,
równoważąc wartość ich eksportu. Stany Zjednoczone okazują się największym importerem
ubrań szybkiej mody, importując tekstylia o wartości 128 miliardów dolarów
amerykańskich
15
. Niemcy zajmują drugie miejsce pod względem wielkości importu,
odpowiadając za 4,19% światowego importu
16
.
Polska, będąc znaczącym producentem odzieży, również przeprowadza import
produktów, które nie są wytwarzane lokalnie lub są bardziej konkurencyjne cenowo na
rynkach międzynarodowych. Badania wykazują, że Polska importuje tekstylia o wartości 24,4
miliardów dolarów amerykańskich, co stanowi 2,59% światowego importu
17
. Ta dynamika
importu i eksportu ubrań świetnie odzwierciedla globalną strukturę handlu oraz wzorce
konsumenckie, ukazując różnorodność i złożoność relacji międzynarodowych w sektorze
odzieżowym.
Powyższe obserwacje wskazują na istotną zależność między krajami produkującymi
a importującymi produkty fast fashion. Kraje azjatyckie specjalizują się w produkcji tych
produktów, podczas gdy kraje europejskie i amerykańskie często importują je ze względu na
konkurencyjne ceny i duży popyt. Warto podkreślić, że Polska odgrywa istotną rolę na rynku
eksportu odzieży, przyczyniając się do zrównoważonego handlu i różnorodności na rynkach
międzynarodowych.
!
13
Branża odzieżowa - wzrost znaczenia polskich producentów na świecie, https://wspieramyeksport.pl/raporty-
branzowe/B13.10/odziez (dostęp: 22.03.2024).
14
Te xt il e s, e x po rt e rs a nd i mp o rt er s , https://oec.world/en/profile/hs/textiles (dostęp: 22.03.2024).
15
Te xt il e s a nd Cl ot h in g E xp or ts by Un it e d S ta te s 2 02 1,
https://wits.worldbank.org/CountryProfile/en/Country/USA/Year/2021/TradeFlow/Import/Partner/all/Product/50-
63_TextCloth (dostęp: 04.04.2024).
16
Wor ld In te gr at ed Tr ad e S ol ut io n ( 20 21 ), Te x ti le s a nd C lo t hi ng E xp or t s b y G er m an y 2 0 21 ,
https://wits.worldbank.org/CountryProfile/en/Country/DEU/Year/2021/TradeFlow/Import/Partner/all/Product/50
-63_TextCloth (dostęp: 04.04.2024).
17
Textiles, exporters-importers, op.cit.

!
!
!
Jan Markanicz, Marcela Mikołajczak,
Czy świadomość na temat fast fashion ma wpływ na decyzje zakupowe konsumentów?
„Teoria i Praktyka Dydaktyki Akademickiej”, tom 3, nr 1 (2024), s. 1-19.
!
6"
!
Efekt ekologiczny modelu fast fashion - analiza konsekwencji dla środowiska
naturalnego oraz wpływ na zatrudnionych w sektorze
W ostatnich latach zaobserwowano wzrost trendu ekologicznego oraz zwiększonej troski
o środowisko naturalne, co prowadzi do wzmożonej krytyki marek fast fashion. W ramach
tego trendu, marki te są poddawane ostrzejszej ocenie za ich produkcję, która została uznana
za szkodliwą dla ekosystemu. Kluczowym czynnikiem negatywnego oddziaływania na
środowisko jest przede wszystkim intensywne zużycie zasobów wody i chemikaliów podczas
procesów produkcyjnych, jak również emisja CO2 w trakcie produkcji i dystrybucji gotowych
wyrobów.
Branża modowa wykorzystuje ogromne ilości wody. Według badań dzieje się to
głównie przy uprawie bawełny oraz procesów wytwarzania wyrobów włókienniczych takich
jak wybielanie, barwienie czy drukowanie. Obecnie roczne zużycie wody w produkcji
tekstyliów szacuje się około na 44 biliony litrów, co stanowi około 3% globalnego zużycia
wody do celów nawadniających, z czego 95% jest zużywane w procesach związanych
z produkcją bawełny.
18
Najnowsze badania wykazują, że sektor tekstylny i modowy jest ściśle powiązany
z degradacją środowiska wodnego, przyczyniając się do utraty około 7% lokalnych zasobów
wód podziemnych oraz wody pitnej na całym świecie, szczególnie w regionach o dużej
aktywności produkcyjnej, takich jak Chiny i Indie.
19
Produkcja tekstyliów, oprócz
intensywnego zużycia wody, generuje znaczną ilość zanieczyszczeń chemicznych w formie
ścieków powstałych w procesie produkcji. Te substancje toksyczne zanieczyszczają lokalne
zasoby wodne, co z kolei może prowadzić do degradacji całych ekosystemów. Branża
tekstylna i modowa odpowiadają również za znaczną część globalnej emisji dwutlenku węgla,
co wynika z intensywnego zużycia energii w procesach produkcyjnych oraz zastosowanych
metod produkcji energii. Przykładowo, fabryki wykorzystujące energię węglową, głównie
w Chinach, generują o 40% więcej emisji dwutlenku węgla
20
w porównaniu do tych
!
18
L. Genghini, World Water Day – Which industries consume the most water and why should we care?
https://2030.builders/world-water-day/ (dostęp: 03.04.2024).
19
K. Niinimaki et al., The environmental price of fast fashion, „Nature Reviews Earth & Environment”, 2020,
vol.1.
20
T. Quyen et al., On Building a Community to Exchange and Share Sustainable Fashion Applications, s.14-27,
https://www.researchgate.net/publication/376335468_On_Building_a_Community_to_Exchange_and_Share_Su
stainable_Fashion_Applications (dostęp: 03.04.2024).

!
!
!
Jan Markanicz, Marcela Mikołajczak,
Czy świadomość na temat fast fashion ma wpływ na decyzje zakupowe konsumentów?
„Teoria i Praktyka Dydaktyki Akademickiej”, tom 3, nr 1 (2024), s. 1-19.
!
7"
!
zlokalizowanych w Turcji czy Europie
21
. Warto podkreślić, że ubrania wyprodukowane przez
marki fast fashion często zawierają materiały takie jak poliester i nylon, które w swojej
strukturze posiadają mikroplastik. Podczas prania wydzielają około 500 000 ton mikrowłókien
(100% poliester) dostających się do wody, a następnie do oceanów
22
, gdzie mogą poważnie
zanieczyścić ukształtowaną florę i faunę. Dla zobrazowania problemu zasadnym jest
podkreślenie, że jedna osoba jest w stanie wydzielić prawie 900 milionów mikrowłókien
poliestrowych w ciągu roku oraz dodatkowe 300 milionów przez ich pranie
23
.
Oprócz negatywnego wpływu na jakość powietrza i wód, takie zanieczyszczenia mogą
prowadzić do koncentracji substancji toksycznych oraz fragmentacji siedlisk dzikich zwierząt,
co w efekcie prowadzi do spadku bioróżnorodności.
Branża modowa, koncentrująca się na produkcji fast fashion, zatrudnia obecnie około
40 milionów pracowników na świecie, głównie w krajach o niskim lub średnim poziomie
zamożności, które wspólnie odpowiadają za produkcję aż 90% globalnej odzieży
24
. W krajach
tych często występuje problem nieprzestrzegania podstawowych zasad bezpieczeństwa.
W konsekwencji niejednokrotnie naruszane jest bezpieczeństwo życia oraz zdrowia
pracowników, szczególnie w kontekście słabej wentylacji, co prowadzi do zagrożeń dla dróg
oddechowych z powodu pyłu bawełnianego i syntetycznych cząstek unoszących się
w powietrzu. Pomimo zgłaszanych skutków zdrowotnych, obejmujących m.in. wyniszczenie,
choroby płuc, nowotwory, uszkodzenia funkcji endokrynologicznych oraz niekorzystne
warunki dla płodu, właściciele przedsiębiorstw rzadko podejmują działania mające na celu
poprawę jakości miejsc pracy.
Drastycznym przykład zaniedbań jest katastrofa w fabryce odzieżowej w Dhace,
Bangladeszu, uznanej za najtragiczniejszy w historii wypadek związany z odzieżą. W 2013
roku ośmiokondygnacyjna fabryka uległa zawaleniu, pochłaniając pod gruzami ponad 1 129
osób. Pomimo tego tragicznego wydarzenia, które przyciągnęło uwagę społeczną do
!
21
H. Liu et al., The Carbon Brief Profile: China, https://interactive.carbonbrief.org/the-carbon-brief-profile-
china/ (dostęp: 03.04.2024).
22
A. Bisht, S. Sharma, A. Parihar, Effect of Social Responsiveness on Sustainable Development of the Society
with Reference to EcoFriendly Apparels, „International Journal of Novel Research and Development”, 2022, vol.
7, issue 6.
23
S. Rukhaya et al., Sustainable approach to counter the environmental impact of fast fashion, „The Pharma
Innovation Journal”, 2021, vol. 10, issue 8.
24
J. Hobson, To d ie for? The health and safety of fast fashion, „Occupational Medicine”, 2013, vol. 63, issue 5.

!
!
!
Jan Markanicz, Marcela Mikołajczak,
Czy świadomość na temat fast fashion ma wpływ na decyzje zakupowe konsumentów?
„Teoria i Praktyka Dydaktyki Akademickiej”, tom 3, nr 1 (2024), s. 1-19.
!
8"
!
problemów przemysłu fast fashion, niewiele zmieniło się w standardach bezpieczeństwa
pracowników fabryk.
25
Jednym z niewielu przykładów przedsiębiorstw podejmujących próby poprawy
standardów pracy jest firma Calvin Klein, która wspólnie z niemieckim sprzedawcą
detalicznym podpisała porozumienie w sprawie bezpieczeństwa przeciwpożarowego
budynków w Bangladeszu, zapewniając niezależną kontrolę każdej fabryki wykorzystywanej
przez dostawcę.
26
Analiza poziomu świadomości i zachowań konsumenckich w kontekście fast fashion -
wyniki badania
Badanie zostało przeprowadzone z zastosowaniem kwestionariusza, zawierającego zestaw 16
pytań, w tym pytania jednokrotnego i wielokrotnego wyboru. Zestaw składał się z 5 pytań
o charakterze metrycznym oraz 11 pytań o charakterze merytorycznym. Próba badawcza
obejmowała 192 uczestników, reprezentujących różne grupy wiekowe, poziomy
wykształcenia, status ekonomiczny i lokalizacje geograficzne.
Większość respondentów stanowiły kobiety (79%), podczas gdy mężczyźni stanowili
mniejszość (20%), a 1% ankietowanych nie podało swojej płci. Średni wiek uczestników
badania wynosił około 28 lat, przy czym zróżnicowanie wiekowe było istotne: grupa wiekowa
15-24 lat obejmowała 120 osób, 25-40 lat - 35 osób, 41-64 lat - 31 osób, a osoby powyżej 65
roku życia - 6 osób. Różnice te mogą mieć wpływ na preferencje zakupowe oraz poziom
świadomości ekologicznej respondentów. Badanie uwzględniało różnorodność demograficzną
wśród uczestników, reprezentując różne grupy wiekowe i płciowe. Analiza wieku wykazała,
że młodsze osoby stanowiły najliczniejszą grupę, co może sugerować specyficzne preferencje
i wzorce konsumpcji w tej zbiorowości.
Jeśli chodzi o miejsce zamieszkania, badanie objęło różne typy jednostek miejskich
oraz wiejskich, aby uwzględnić ewentualne różnice wynikające z lokalizacji zamieszkania.
Przeważającą większość ankietowanych stanowili mieszkańcy dużych miast liczących
powyżej 100 tysięcy mieszkańców (60% próby). Osoby zamieszkujące miasta średniej
wielkości (do 100 tysięcy mieszkańców) oraz obszary wiejskie do 5 tysięcy mieszkańców
stanowiły odpowiednio 18% i 14% badanych. Mniejszą grupę stanowili mieszkańcy małych
!
25
A. Rahman, Moniruzzaman, S.Akter, Dynamic progression of disaster induced voulnerability: A study on
Dhaka city, „Patuakhali Science and Technology University”, 2018, vol. 9.
26
R. Bick, E. Halsey, C.C. Ekenga, The global environmental injustice of fast fashion, „Environmental Health”,
2018, vol. 17.

!
!
!
Jan Markanicz, Marcela Mikołajczak,
Czy świadomość na temat fast fashion ma wpływ na decyzje zakupowe konsumentów?
„Teoria i Praktyka Dydaktyki Akademickiej”, tom 3, nr 1 (2024), s. 1-19.
!
9"
!
miast do 30 tysięcy mieszkańców, reprezentujący 7% próby. Analiza miejsc zamieszkania
może pomóc zrozumieć, jak lokalizacja geograficzna wpływa na preferencje zakupowe oraz
świadomość ekologiczną respondentów, co ma istotne znaczenie w kontekście działań
marketingowych i edukacyjnych.
Następną częścią badania były pytania merytoryczne miały na celu zgłębienie
preferencji zakupowych oraz świadomości ekologicznej respondentów w kontekście mody.
Pytania skupiały się na kwestiach, takich jak miejsce i forma dokonywania zakupów
modowych, uwzględniając zarówno aspekty stacjonarne, jak i internetowe. Ponadto,
respondentom postawiono pytania dotyczące ich świadomości i podejścia do terminu fast
fashion, a także wpływu ekologicznego oraz innych czynników na ich decyzje zakupowe.
Analiza preferencji zakupowych w kontekście fast fashion wykazała, że 37%
respondentów preferuje zakupy stacjonarne, co może przyczynić się do redukcji śladu
węglowego poprzez uniknięcie kurierskich dostaw. Natomiast 36% osób dokonuje zakupów
zarówno stacjonarnie, jak i online (rysunek 1.), z głównym udziałem platform online znanych
sieciówek, takich jak ZARA, H&M czy Reserved (rysunek 2.).
!
Rysunek 1. Preferowana forma zakupów
Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych.
!
Zakupy na niemieckim Zalando preferuje 26% respondentów, a na chińskim SHEIN
13%, co budzi kontrowersje z uwagi na niehumanitarne działania tejże marki. Tylko 4%
respondentów decyduje się na zakupy na Aliexpress. Najmniejszą grupę stanowią osoby
dokonujące wszystkich zakupów online (27%), z przewagą sklepów internetowych sieciówek
50/50 Online Stacjonarnie
Suma 70 51 71
0
10
20
30
40
50
60
70
80

!
!
!
Jan Markanicz, Marcela Mikołajczak,
Czy świadomość na temat fast fashion ma wpływ na decyzje zakupowe konsumentów?
„Teoria i Praktyka Dydaktyki Akademickiej”, tom 3, nr 1 (2024), s. 1-19.
!
10"
!
(53%), SHEIN (20%) oraz Aliexpress (4%). Warto zauważyć, że preferencje zakupowe
kształtują się głównie w dużych miastach, co może mieć istotne znaczenie dla oceny wpływu
na środowisko i preferencji konsumenckich. Dodatkowo, innowacyjne rozwiązania, takie jak
system „Paczkomatów” firmy InPost
27
, które przyczyniają się do redukcji śladu węglowego
poprzez lepszą optymalizację dostaw. Zamówienia zdalne realizuje najwięcej osób
zamieszkujących duże miasta, powyżej 100 tysięcy, co stanowi 55% wszystkich
respondentów korzystających z tej metody zakupów.
Rysunek 2. Preferowane platformy zakupowe
Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych.
W ramach badania preferencji cenowych podczas zakupów odzieżowych
przeprowadzono analizę, w której respondenci wyrażali preferencje dotyczące różnych
przedziałów cenowych. Najliczniejszą grupę respondentów stanowili ci, którzy deklarowali
wydawanie od 101 zł do 250 zł miesięcznie na odzież, co odpowiadało 28% ogółu badanych.
Z tej grupy 55% respondentów preferowało głównie zakupy online w znanych sieciówkach.
Kolejną istotną grupę stanowili respondenci, którzy przeznaczali na modę od 251 zł do 350 zł
miesięcznie. W tej kategorii jedynie 21% respondentów wybierało zakupy stacjonarne, co
wskazuje na preferencję zakupów online w tej grupie cenowej. Trzecią co do wielkości grupę
!
27
P. Luberda, Znaczenie paczkomatów w procesie zakupu konsumentów - implikacje pandemii COVID-19, [w:]
Zachowania podmiotów rynkowych w warunkach niepewności. Teoria i praktyka - wybrane zagadnienia, red.
J. Plichta, S. Brańka, K. Orzeł, Instytut Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 2023, s. 200.
010 20 30 40 50 60 70 80
AliExpress
SHEIN
Sklepy online sieciówek (np. Zara, Reserved)
Zalando
AboutYou
AliExpress SHEIN
Sklepy online
sieciówek (np. Zara,
Reserved)
Zalando AboutYou
Suma 519 67 30

!
!
!
Jan Markanicz, Marcela Mikołajczak,
Czy świadomość na temat fast fashion ma wpływ na decyzje zakupowe konsumentów?
„Teoria i Praktyka Dydaktyki Akademickiej”, tom 3, nr 1 (2024), s. 1-19.
!
11"
!
tworzyli respondenci, którzy wydawali od 0 zł do 100 zł na modę. W tej grupie jedynie 33%
dokonywało zakupów stacjonarnie. Można zinterpretować, że niski odsetek zakupów
stacjonarnych w tej kategorii może sugerować korzystanie z popularnych sklepów z odzieżą
używaną, co może być związane z tendencją do poszukiwania alternatywnych źródeł ubrań.
Analizując te wyniki, można zauważyć, że większość respondentów preferuje zakupy
modowe w przedziały cenowych od 101 zł do 350 zł. Niski odsetek osób dokonujących
zakupów stacjonarnych w grupie osób wydających od 0 zł do 100 zł może świadczyć
o preferencji korzystania z rynków używanej odzieży, co jest interpretowane jako
poszukiwanie własnych środków ekspresji.
Analizując preferencje dotyczące jakości odzieży wśród respondentów, obserwuje się
istnienie wyraźnych korelacji i wzorców. Połowa badanych wykazuje wysoką świadomość
i troskę o jakość nabywanych ubrań, a większość z nich mieszka w miastach liczących
powyżej 100 tysięcy mieszkańców. Istnieje również istotna zależność między poziomem
wykształcenia respondentów, a ich zainteresowaniem jakością ubrań, gdzie 50% osób
posiadających co najmniej wykształcenie średnie (licealne) przykłada dużą wagę do tego
aspektu. Dodatkowo, mieszkańcy większych miast wydają się być bardziej skłonni do
dbałości o swój zewnętrzny wizerunek poprzez troskę o jakość odzieży. Faktycznie, aż 62%
respondentów zamieszkujących miasta powyżej 100 tysięcy mieszkańców wskazuje na
wysoką uwagę przywiązywaną do jakości kupowanych ubrań. Osoby mieszkające w dużych
metropoliach dominują również w kategorii umiarkowanej troski o jakość odzieży, przy czym
większość z nich preferuje zakupy online. Ten trend może wynikać z większej dostępności
asortymentu oraz wygody związanej z zakupami online. Z kolei cztery osoby, które
zamieszkują zarówno średnie, jak i duże miasta, wykazują brak zainteresowania jakością
produktów odzieżowych. Sugeruje to, że dla tej grupy inne czynniki, takie jak cena czy
wygoda zakupów, mają większe znaczenie niż jakość produktów. Miejsce zamieszkania oraz
poziom wykształcenia respondentów wydają się istotnie wpływać na ich preferencje
dotyczące jakości odzieży. Mieszkańcy większych miast przejawiają większą troskę o swój
wygląd zewnętrzny, a także preferują zakupy online, co może być efektem dostępności oraz
wygody tego typu transakcji.

!
!
!
Jan Markanicz, Marcela Mikołajczak,
Czy świadomość na temat fast fashion ma wpływ na decyzje zakupowe konsumentów?
„Teoria i Praktyka Dydaktyki Akademickiej”, tom 3, nr 1 (2024), s. 1-19.
!
12"
!
Rysunek 3. Deklarowana troska o jakość nabywanych ubrań
Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych.
Analizując podejście respondentów do aspektów ekologicznych w kontekście
zakupów, obserwuje się różnice w świadomości ekologicznej w zależności od miejsca
zamieszkania oraz poziomu wykształcenia. Średnią uwagę przywiązuje do ekologiczności
nabywanych produktów 47% badanych (rysunek 4.). Z tej grupy 62% mieszkańców dużych
metropolii, 16% średnich miast oraz 5% małych miejscowości wykazuje większą troskę
o aspekty ekologiczne podczas zakupów. Wydaje się, że mieszkańcy dużych miast są bardziej
skłonni do przywiązywania uwagi do ekologiczności nabywanych produktów niż mieszkańcy
mniejszych miejscowości. Jednakże, istnieje także grupa respondentów (20%, co stanowi 38
osób), które deklarują brak zainteresowania aspektami ekologicznymi podczas zakupów.
Warto zauważyć, że wszyscy badani zamieszkują w ośrodkach miejskich o wysokiej gęstości
zaludnienia, co sugeruje pewne rozbieżności w percepcji ekologii w stosunku do medialnych
narracji na ten temat. Analiza poziomu wykształcenia respondentów wskazuje, że 53% osób
z tej grupy posiada wykształcenie średnie (ukończone liceum), co sugeruje, że edukacja na
temat ekologii na tym poziomie szkolnictwa może być niedostatecznie rozwinięta.
Podsumowując, choć istnieje pewna świadomość ekologiczna wśród mieszkańców dużych
miast, istnieje także istotna grupa osób, które bagatelizują aspekty ekologiczne podczas
zakupów. Wskazuje to na potrzebę zwiększonej edukacji i świadomości ekologicznej
020 40 60 80 100 120
Bardzo dużą
Dużą
Kompletnie mi na tym nie zależy
Niską
Średnią
Bardzo dużą Dużą Kompletnie mi na
tym nie zależy Niską Średnią
Suma 44 96 4 4 44

!
!
!
Jan Markanicz, Marcela Mikołajczak,
Czy świadomość na temat fast fashion ma wpływ na decyzje zakupowe konsumentów?
„Teoria i Praktyka Dydaktyki Akademickiej”, tom 3, nr 1 (2024), s. 1-19.
!
13"
!
społeczeństwa, zwłaszcza w kontekście wyższego poziomu wykształcenia oraz miejsca
zamieszkania.
!
Rysunek 4. Uwaga przywiązywana do ekologiczności zakupów
Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych.
W ramach badania dotyczącego preferencji zakupowych, respondentom postawiono
pytanie o czynniki wpływające na ich decyzje zakupowe. Wyniki wykazały, że dla 42%
badanych decydującą rolę odgrywa cena, podczas gdy dla 39% istotna jest estetyka
produktów. Opinie innych użytkowników oraz wpływ ekologiczny są priorytetem
odpowiednio dla 6% oraz 3% respondentów. Stwierdzono, że ekologiczność nie jest głównym
czynnikiem determinującym wybory zakupowe, co sugeruje ograniczone zainteresowanie tą
problematyką. Warto podkreślić, że połowa osób, które wskazały na cenę i estetykę jako
kluczowe czynniki, to absolwenci szkół technicznych. W kontekście informacji dotyczących
fast fashion, 32% respondentów uznaje je za istotne dla własnej modowej samoekspresji
i wyboru stylu. Niemniej jednak, 29% respondentów wyraziło niepewność co do wpływu tych
informacji na ich decyzje zakupowe, podczas gdy 40% stwierdziło, że nie mają one na nie
wpływu. Wnioskiem z tych wyników jest, że istnieje zróżnicowana gama opinii na temat
wpływu informacji o fast fashion na modę i samoekspresję, co sugeruje potrzebę dalszej
analizy tego zagadnienia.
!
010 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Bardzo dużą
Dużą
Kompletnie mi na tym nie zależy
Niską
Średnią
Bardzo dużą Dużą Kompletnie mi na
tym nie zależy Niską Średnią
Suma 925 29 38 91

!
!
!
Jan Markanicz, Marcela Mikołajczak,
Czy świadomość na temat fast fashion ma wpływ na decyzje zakupowe konsumentów?
„Teoria i Praktyka Dydaktyki Akademickiej”, tom 3, nr 1 (2024), s. 1-19.
!
14"
!
!
Rysunek 5. Czynniki wpływające na decyzje zakupowe
Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych.
Wyniki badania wskazują, że istnieje zróżnicowanie poglądów respondentów co do
wpływu miejsca zamieszkania na ich świadomość ekologiczną podczas dokonywania
zakupów. Osoby zamieszkujące na obszarach wiejskich częściej zdają sobie sprawę
z lokalnych różnic ekologicznych, podczas gdy mieszkańcy większych miast mogą być mniej
świadomi tych aspektów. Istnieją również grupy respondentów, które nie widzą związku
między miejscem zamieszkania a ich podejściem do ekologicznych zakupów, co sugeruje, że
inne czynniki mogą mieć większe znaczenie w kształtowaniu ich świadomości ekologicznej.
Dodatkowo, istnieje grupa respondentów, która pozostaje niepewna, czy miejsce
zamieszkania wpływa na ich podejście do ekologicznych zakupów, co sugeruje potrzebę
dalszych badań w tej dziedzinie.
010 20 30 40 50 60 70 80 90
Cena
Estetyka
Marka
Opinie i recenzje
Dostępność produktu
Wpływ ekologiczny
Doświadczenia użytkowników
Inne
Cena Estetyka Marka Opinie i
recenzje
Dostępność
produktu
Wpływ
ekologiczny
Doświadcze
nia
użytkownikó
w
Inne
Liczba 80 75 712 3 4 1 10

!
!
!
Jan Markanicz, Marcela Mikołajczak,
Czy świadomość na temat fast fashion ma wpływ na decyzje zakupowe konsumentów?
„Teoria i Praktyka Dydaktyki Akademickiej”, tom 3, nr 1 (2024), s. 1-19.
!
15"
!
Rysunek 6. Znajomość terminu fast fashion
Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych.
Wiodącym aspektem badania było zapytanie respondentów o znajomość terminu fast
fashion, w celu oceny popularności tego pojęcia w społeczeństwie oraz stopnia świadomości
związanego z nim zagrożenia dla środowiska. Analiza odpowiedzi wskazała, że zdecydowana
większość ankietowanych (49%) jest zaznajomiona z terminem fast fashion, co sugeruje, że
istnieje powszechna świadomość tego pojęcia (rysunek 6.). Szczególnie istotne jest, że aż
64% odpowiedzi pochodziło od mieszkańców dużych miast, przekraczających liczbę 100
tysięcy mieszkańców, podczas gdy tylko 6% od osób zamieszkujących obszary wiejskie. To
wskazuje na istotne zróżnicowanie świadomości na temat fast fashion między obszarami
miejskimi a wiejskimi. Dodatkowo, 19% respondentów przyznało, że zna termin fast fashion
połowicznie, co sugeruje, że posiadają pewne podstawowe informacje na ten temat, ale mogą
potrzebować dalszego pogłębienia wiedzy. Natomiast 21% osób stwierdziło, że nie zna tego
terminu, co jasno wskazuje na brak znajomości. Jedynie 11% respondentów słyszało o tym
terminie, co sugeruje minimalną lub powierzchowną świadomość na temat fast fashion.
Wnioskiem z analizy jest to, że większość respondentów jest świadoma lub przynajmniej
zaznajomiona z terminem fast fashion, jednakże część z nich może dokonywać zakupów
modowych nieświadomie. Do udzielenia odpowiedzi w kolejnym pytaniu prawo mieli jedynie
respondenci, którzy znają termin fast fashion (95 osób).
Kolejnym krokiem było zapytanie respondentów czy świadomość wpływu fast fashion
na środowisko wpływa na ich decyzje zakupowe. Wyniki sugerują, że dla większości
010 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Nie
Połowicznie
Tak
Tylko o tym słyszałem/am
Nie Połowicznie Tak Tylko o tym
słyszałem/am
Suma 40 36 95 21

!
!
!
Jan Markanicz, Marcela Mikołajczak,
Czy świadomość na temat fast fashion ma wpływ na decyzje zakupowe konsumentów?
„Teoria i Praktyka Dydaktyki Akademickiej”, tom 3, nr 1 (2024), s. 1-19.
!
16"
!
respondentów (63%) świadomość ta ma znaczący wpływ na ich decyzje zakupowe. Warto
zauważyć, że 63% osób, które odpowiedziały twierdząco na to pytanie, mieszka w dużych
miastach o liczbie mieszkańców do 100 tysięcy. To wskazuje na rosnącą świadomość
ekologiczną w zakresie wyborów modowych. Niemniej jednak, 37% respondentów
stwierdziło, że świadomość ta nie wpływa na ich decyzje zakupowe, co sugeruje, że mimo
posiadanej wiedzy, niektórzy mogą kierować się innymi priorytetami lub nie zmieniają
swojego zachowania konsumenckiego z tego powodu. Pomimo rosnącej świadomości
ekologicznych aspektów mody, nie każdy podejmuje decyzje zakupowe z uwzględnieniem
tych kwestii.
Analiza respondentów pod kątem oceny działań znanych marek w kontekście fast
fashion jest istotnym elementem badania, pozwalającym na zgłębienie ich percepcji oraz
postaw wobec tego zjawiska. Ostatnie pytanie, które skierowano do uczestników, dotyczyło
właśnie tej kwestii rysunek 7.).
Rysunek 7. Ocena działań znanych marek w kontekście fast fashion
Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych.
Na podstawie uzyskanych odpowiedzi (rysunek 2.) można zauważyć, że opinie na
temat działań marek fast fashion są dość zróżnicowane, co oznacza, że nie istnieje
jednoznaczny konsensus wśród respondentów. Dominującą wartością ocen jest środkowa
wartość, czyli 3, która została przyznana aż 85 razy. Tak liczne przydzielenie tej oceny
sugeruje istnienie pewnej równowagi w postrzeganiu działań marek fast fashion - nie są one
010 20 30 40 50 60 70 80 90
1
2
3
4
5
12345
Liczba 25 45 85 31 6

!
!
!
Jan Markanicz, Marcela Mikołajczak,
Czy świadomość na temat fast fashion ma wpływ na decyzje zakupowe konsumentów?
„Teoria i Praktyka Dydaktyki Akademickiej”, tom 3, nr 1 (2024), s. 1-19.
!
17"
!
ani jednoznacznie negatywne, ani też nie cieszą się powszechnym uznaniem. Jednakże,
istnieje też znaczna liczba ocen wynoszących 2, co wskazuje na istnienie pewnego stopnia
niezadowolenia lub krytyki wobec działań tych marek, zwłaszcza w kontekście grupy
INDITEX. Z drugiej strony, 31 ocen przyznano wartości 4, co sugeruje, że część
respondentów uważa, iż te marki podejmują pozytywne działania w kontekście fast fashion,
choć istnieją jeszcze obszary wymagające poprawy. Warto zwrócić uwagę, że jedynie
niewielka liczba ocen (5) to najwyższe oceny, co może wskazywać na stosunkowo skuteczne
działania przeciwdziałające fast fashion podejmowane przez wielkie korporacje. Ponadto, 25
respondentów uważa, że działania międzynarodowych firm modowych są praktycznie
nieskuteczne. Średnia ocena (2,73) wykazuje, że ogół respondentów postrzega działania
znanych marek modowych jako praktycznie niewystarczające.
W związku z tym, można zaryzykować tezę, że w opinii respondentów istnieje
potrzeba większej transparentności i odpowiedzialności ze strony marek modowych
w kontekście fast fashion. Konieczne wydaje się podejmowanie bardziej zrównoważonych
działań, uwzględniających aspekty społeczne, ekologiczne i etyczne, aby sprostać
oczekiwaniom konsumentów i przyczynić się do zmniejszenia negatywnego wpływu tego
zjawiska na środowisko oraz społeczeństwo.
Podsumowanie
Zaobserwować można, że większość respondentów wykazuje duże zaznajomienie z terminem
fast fashion, co wskazuje na pewnego rodzaju fenomen tego procederu w społeczeństwie XXI
wieku. Jednakże istnieje potrzeba pogłębienia wiedzy oraz świadomości na ten temat,
szczególnie wśród osób, które określiły swoją znajomość terminu jako połowiczną lub niską.
Warto również zauważyć, że większość badanych kładzie nacisk na cenę i estetykę ubrań
podczas podejmowania decyzji zakupowych, co może sugerować dominującą rolę tych
czynników w procesie konsumpcji modowej. Istotnym wnioskiem jest również obserwacja, że
świadomość wpływu fast fashion na środowisko wywiera istotny wpływ na decyzje zakupowe
większości respondentów, co świadczy o rosnącej dbałości o aspekty ekologiczne
w kontekście mody.
Respondenci w dość zróżnicowany sposób ocenili działania znanych marek
w kontekście fast fashion. W tym kontekście na uwagę zasługuje przewaga ocen średnich,
sugerująca pewne niezadowolenie lub krytykę wobec działań konglomeratów z dziedziny

!
!
!
Jan Markanicz, Marcela Mikołajczak,
Czy świadomość na temat fast fashion ma wpływ na decyzje zakupowe konsumentów?
„Teoria i Praktyka Dydaktyki Akademickiej”, tom 3, nr 1 (2024), s. 1-19.
!
18"
!
mody. Jednakże istnieją również pozytywne oceny, co wskazuje na pewne uznanie dla
podejmowanych działań, choć istnieje potrzeba dalszej ekspansji w stronę bycia ekologicznie
spójnym. Istotne jest również podkreślenie, że świadomość ekologicznych aspektów mody
wydaje się rosnąć, co może sugerować zmiany w podejściu konsumentów do sposobu
konsumpcji tychże produktów.
W kontekście złożoności i różnorodności podejść konsumentów do fast fashion oraz
ekologicznych aspektów mody, istnieje potrzeba kontynuacji badań oraz działań
edukacyjnych. Wartościowe byłoby prowadzenie dalszych analiz, które pozwoliłyby na lepsze
zrozumienie preferencji i motywacji konsumentów w kontekście zakupów modowych oraz
ich związków z fenomenem fast fashion. Jednocześnie istotnym aspektem jest rozwój strategii
edukacyjnych i świadomościowych, które mogłyby promować bardziej zrównoważone
podejścia do mody i konsumpcji, uwzględniając ekologiczne i społeczne konsekwencje
działań w branży tekstylnej.
Świadomość na temat fast fashion ma wpływ na decyzje konsumpcyjne, jednakże
ekologia i dbałość o środowisko odchodzą na drugi plan, gdy przywoływana jest cena, za
którą kupuje się dane części ubioru.
Bibliografia
1. Bick R., Halsey E., Ekenga C.C., The global environmental injustice of fast fashion,
„Environmental Health”, 2018, vol. 17.!
2. Bisht A., Sharma S., Parihar A., Effect of Social Responsiveness on Sustainable
Development of the Society with Reference to EcoFriendly Apparels, „International
Journal of Novel Research and Development”, 2022, vol. 7, issue 6.
3. Branża odzieżowa - wzrost znaczenia polskich producentów na świecie,
https://wspieramyeksport.pl/raporty-branzowe/B13.10/odziez.
4. Fang B., Environmental and Human Impacts of Fast Fashion, „Communications in
Humanities Research”, 2023, No. 15(1).
5. Genghini L., World Water Day – Which industries consume the most water and why
should we care?, https://2030.builders/world-water-day/.
6. Hobson J., To die for? The health and safety of fast fashion, „Occupational Medicine”,
2013, vol. 63, issue 5.
7. Kalidhasan M., Chinna P.R., Impact Of Radio Frequency Identification (RFID)
Technology On Logistics And Supply Chain Efficiency, „Restaurant Business“, 2019, No.
118(9).
8. Kane G., Facts on India’s Garment Industry,
https://cleanclothes.org/resources/publications/factsheets/india-factsheet-february-
2015.pdf/view.
9. Kelleher D., Fast Fashion, https://www.britannica.com/art/fast-fashion.

!
!
!
Jan Markanicz, Marcela Mikołajczak,
Czy świadomość na temat fast fashion ma wpływ na decyzje zakupowe konsumentów?
„Teoria i Praktyka Dydaktyki Akademickiej”, tom 3, nr 1 (2024), s. 1-19.
!
19"
!
10. Liu H. et al., The Carbon Brief Profile: China, https://interactive.carbonbrief.org/the-
carbon-brief-profile-china/.
11. Luberda P., Znaczenie paczkomatów w procesie zakupu konsumentów - implikacje
pandemii COVID-19, [w:] Zachowania podmiotów rynkowych w warunkach niepewności.
Teoria i praktyka - wybrane zagadnienia, red. J. Plichta, S. Brańka, K. Orzeł, Instytut
Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 2023.!
12. Niinimaki K. et al., The environmental price of fast fashion, „Nature Reviews Earth &
Environment”, 2020, vol. 1.
13. Olanrewaju V.O. et al., Towards Sustainable Environment in G7 Nations: The Role of
Renewable Energy Consumption, Eco-innovation and Trade Openness,
https://www.frontiersin.org/journals/environmental-
science/articles/10.3389/fenvs.2022.925822/full.
14. Préau G., Ecole G., Sustainability and Globalization in Fashion: Can the fashion industry
become sustainable, while remaining globalized?,
https://www.researchgate.net/profile/Galaad-
Preau/publication/344228898_Sustainability_and_Globalization_in_Fashion_Can_the_fas
hion_industry_become_sustainable_while_remaining_globalized/links/5f5e5bcfa6fdcc116
4108ab3/Sustainability-and-Globalization-in-Fashion-Can-the-fashion-industry-become-
sustainable-while-remaining-globalized.pdf.
15. Quyen T. et al., On Building a Community to Exchange and Share Sustainable Fashion
Applications,
https://www.researchgate.net/publication/376335468_On_Building_a_Community_to_Ex
change_and_Share_Sustainable_Fashion_Applications.
16. Rahman A., Moniruzzaman, Akter S., Dynamic progression of disaster induced
voulnerability: A study on Dhaka city, „Patuakhali Science and Technology University”,
2018, vol. 9.
17. Rominger A., The History & Rise of Fast Fashion: From the 18th Century to Today,
https://growensemble.com/history-of-fast-fashion/.
18. Rukhaya S. et al., Sustainable approach to counter the environmental impact of fast
fashion, „The Pharma Innovation Journal”, 2021, vol. 10, issue 8.
19. Smith S.P., Fast fashion market value forecast worldwide from 2021 to 2027,
https://www.statista.com/statistics/1008241/fast-fashion-market-value-forecast-
worldwide/.
20. Su X., Application Analysis of RFID in Supply Chain Management, „Highlights in
Business. Economics and Management”, 2024, No. 24.
21. Textiles and Clothing Exports by Germany 2021,
https://wits.worldbank.org/CountryProfile/en/Country/DEU/Year/2021/TradeFlow/Import/
Partner/all/Product/50-63_TextCloth.
22. Textiles and Clothing Exports by United States 2021,
https://wits.worldbank.org/CountryProfile/en/Country/USA/Year/2021/TradeFlow/Import/
Partner/all/Product/50-63_TextCloth.
23. Textiles exports by country, https://worldpopulationreview.com/country-rankings/textile-
exports-by-country.
24. Textiles, exporters and importers, https://oec.world/en/profile/hs/textiles.
25. Textiles, exporters-importers, https://oec.world/profile/hs/textiles#exporters-importers.
26. Venugopal K., Second hand a hand in hand,
https://www.researchgate.net/publication/371370419_SECOND_HAND_A_HAND_IN_
HAND.