Oczekiwania kandydatów na dyrektorów szkół w zakresie kształcenia menedżerów placówek oświatowych. Analiza odpowiedzi ankietowych z sześciu edycji studiów podyplomowych (2020-2023)

Abstract

Artykuł koncentruje się na analizie oczekiwań kandydatów na dyrektorów, którzy podjęli studia podyplomowe na kierunku uprawniającym do pracy na stanowisku dyrektora szkoły publicznej. Celem badania było określenie oczekiwań i najważniejszych potrzeb przyszłej kadry zarządzającej w oświacie w kontekście programu i organizacji kształcenia. Przebadano całą populację (206 uczestników) sześciu edycji studiów podyplomowych w latach 2020-2023 na kierunku zarządzanie oświatą – menedżer placówki oświatowej, co umożliwiło szerokie spojrzenie na analizowany problem badawczy. Na podstawie udzielonych odpowiedzi stworzono autorski katalog oczekiwań słuchaczy studiów podyplomowych. Zweryfikowano występowanie oraz siłę związku pomiędzy wyodrębnionymi oczekiwaniami, wykorzystując test chi-kwadrat oraz współczynnik Phi. W badaniach określono specyficzną grupę słuchaczy studiów podyplomowych, jaką są osoby piastujące już stanowisko kierownicze, oraz poddano analizie strukturę respondentów według płci. Odpowiedzi uczestników stanowią cenne źródło informacji, które może pomóc w dostosowaniu programów kształcenia i szkoleń z zakresu zarządzania oświatą do realnych potrzeb sektora edukacyjnego.

Full text

301
ISSN: 1899-3109; eISSN: 2956-4085
https://doi.org/10.56583/fs.2299
Licencja CC BY-NC-SA 4.0
„F S”, 16 (2023), nr 2
s. 301–320
dr Bernard Panasiuk
Akademia Zamojska
e-mail: bernard.panasiuk@akademiazamojska.edu.pl
https://orcid.org/0000-0002-2610-2596
Oczekiwania kandydatów na dyrektorów szkół
w zakresie kształcenia menedżerów placówek
oświatowych. Analiza odpowiedzi ankietowych
z sześciu edycji studiów podyplomowych (2020-2023)
E  C  H T
 T  E M  E I:
A A  S R  S E 
 P C (2020-2023)
Summary
e article focuses on the analysis of the expectations of candidates for head teachers who have
undertaken postgraduate studies in a eld entitling them to work as head teachers of state schools.
e aim of the study was to determine the expectations and key needs of future educational man-
agement personnel in the context of school curricula and the management of the teaching process.
e survey was conducted on the entire population (206 participants) of six editions of a post-
graduate course in educational management run between 2020 and 2023. is comprehensive
approach enabled a broad perspective on the researched problem. Based on the provided respons-
es, the authors’ own catalogue of the students’ expectations was compiled. e occurrence and
strength of the relationship between the identied expectations were veried using the chi-square
test and the Phi coecient. e research identies a specic group of postgraduate students who
already hold a managerial position and analyses the gender structure of the respondents. eir an-
swers are a valuable source of information that can help adapt education and training programmes
in the eld of education management to the real needs of the education sector.
Keywords: educational leadership; head teacher; education management; manager of an educa-
tional institution; postgraduate studies
mgr Magdalena Panasiuk-Kwiatek
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
e-mail: magdalena.panasiuk-kwiatek@umcs.pl
https://orcid.org/0000-0001-8092-4454

Bernard Panasiuk, Magdalena Panasiuk-Kwiatek
302 „Facta Simonidis” 16 (2023), nr 2
Streszczenie
Artykuł koncentruje się na analizie oczekiwań kandydatów na dyrektorów, którzy podjęli studia
podyplomowe na kierunku uprawniającym do pracy na stanowisku dyrektora szkoły publicz-
nej. Celem badania było określenie oczekiwań i najważniejszych potrzeb przyszłej kadry zarzą-
dzającej w oświacie w kontekście programu i organizacji kształcenia. Przebadano całą populację
(206 uczestników) sześciu edycji studiów podyplomowych w latach 2020-2023 na kierunku za-
rządzanie oświatą – menedżer placówki oświatowej, co umożliwiło szerokie spojrzenie na anali-
zowany problem badawczy. Na podstawie udzielonych odpowiedzi stworzono autorski katalog
oczekiwań słuchaczy studiów podyplomowych. Zwerykowano występowanie oraz siłę związku
pomiędzy wyodrębnionymi oczekiwaniami, wykorzystując test chi-kwadrat oraz współczynnik
Phi. W badaniach określono specyczną grupę słuchaczy studiów podyplomowych, jaką są osoby
piastujące już stanowisko kierownicze, oraz poddano analizie strukturę respondentów według płci.
Odpowiedzi uczestników stanowią cenne źródło informacji, które może pomóc w dostosowaniu
programów kształcenia i szkoleń z zakresu zarządzania oświatą do realnych potrzeb sektora edu-
kacyjnego.
Słowa kluczowe: lider oświaty; dyrektor szkoły; zarządzanie oświatą; menedżer placówki oświa-
towej; studia podyplomowe
Cel badania
Głównym celem badania była identykacja kluczowych oczekiwań i potrzeb kandy-
datów na dyrektorów szkół uczestniczących w latach 2020-2023 w sześciu edycjach
studiów podyplomowych zarządzanie oświatą – menedżer placówki oświatowej, zwią-
zanych z zarządzaniem w oświacie. Wartość dodana badania to stworzenie katalogu
oczekiwań uczestników studiów podyplomowych oraz ustalenie ich powiązań między
sobą. Dodatkowo przeprowadzono analizę struktury płci pod kątem podjęcia kształce-
nia na tym kierunku. Wyniki badania pozwolą na wysnucie wniosków i rekomendacji
w celu dostosowania programów kształcenia menedżerów placówek oświatowych do rze-
czywistych potrzeb sektora edukacyjnego oraz lepsze przygotowanie przyszłych liderów
do efektywnego zarządzania tymi placówkami. Badania przeprowadzono na początku
studiów podyplomowych, w pierwszym miesiącu od rozpoczęcia zajęć. W związku z po-
wyższym skupiono się przede wszystkim na oczekiwaniach słuchaczy, pomijając opinie
na temat satysfakcji ze studiowania oraz oceny studiów pod względem programowym
i organizacyjnym, które mogą być analizowane jedynie po zakończeniu zajęć na studiach
podyplomowych. W przyszłości, kontynuując badania tego typu, warto rozważyć po-
miar końcowy, uwzględniający powyższe kwestie, z wykorzystaniem metody sondażu
diagnostycznego i techniki ankiety.

Oczekiwania kandydatów na dyrektorów szkół w zakresie kształcenia menedżerów…
303
„Facta Simonidis” 16 (2023), nr 2
1. Wprowadzenie
Jednym z wielu wymagań, jakiemu powinna odpowiadać osoba zajmująca stanowisko
dyrektora oraz inne stanowisko kierownicze w publicznym przedszkolu, publicznej
szkole podstawowej, publicznej szkole ponadpodstawowej oraz publicznej placówce, jest
ukończenie studiów pierwszego stopnia, studiów drugiego stopnia, jednolitych studiów
magisterskich lub studiów podyplomowych z zakresu zarządzania albo kursu kwalika-
cyjnego z zakresu zarządzania oświatą prowadzonego zgodnie z przepisami w sprawie
placówek doskonalenia nauczycieli

. Oprócz tego kandydat powinien posiadać kwali-
kacje nauczycielskie, a także przygotowanie pedagogiczne – wykształcenie wyższe i tytuł
zawodowy: magister, magister inżynier lub równorzędny, oraz kwalikacje do zajmo-
wania stanowiska nauczyciela w danym przedszkolu, szkole lub placówce. Dyrektorem
szkoły może zostać także osoba nieposiadająca kwalikacji pedagogicznych nauczyciel-
skich, wtedy może ubiegać się o stanowisko dyrektora jako pracownik niepedagogiczny.
Musi jednak spełnić wszystkie pozostałe wymagania. W Polsce w ponad 99% pełnienie
funkcji dyrektora szkoły powierza się nauczycielom

.
Praca dyrektora menedżera

polega na racjonalnym wykonywaniu czterech grup czyn-
ności. Do pierwszej grupy należą regularnie wykonywane zadania, wynikające z funkcji
zarządzania; druga grupa czynności jest spowodowana koniecznością podejmowania de-
cyzji w nieprzewidywalnych sytuacjach; trzecia grupa to czynności o dużym znaczeniu,
wynikające z rozwiązywania problemów dostosowywania się do zmian zachodzących
w zewnętrznym otoczeniu szkoły; czwarta obejmuje strategiczne planowanie i realizo-
wanie nowych przedsięwzięć wykraczających poza codzienne obowiązki dyrektora

.
Przygotowanie kadry zarządzającej jest procesem trudnym i długotrwałym. W oświa-
cie oprócz cech menadżerskich kandydatów bardzo przydatne okazują się też cechy
osobowościowe, które gwarantują sprawne wypełnianie powierzonej funkcji. Do naj-
ważniejszych cech potrzebnych do kierowania szkołą można zaliczyć: zdolności orga-
nizacyjne i przywódcze, komunikatywność, odpowiedni temperament, umiejętność
1 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań, jakim po-
winna odpowiadać osoba zajmująca stanowisko dyrektora oraz inne stanowisko kierownicze w publicznym
przedszkolu, publicznej szkole podstawowej, publicznej szkole ponadpodstawowej oraz publicznej placówce,
Dz. U. z 2023 r. poz. 2578.
2 B. Panasiuk, Przywództwo szkolne w dobie nowych wyzwań, w: Ewolucja edukacji jako implikacja współczesnych
problemów społecznych, red. I. Kurzępa, A. Waszek, Zamość 2021, s. 99.
3 Na potrzeby niniejszego opracowania przyjęto, że menedżer placówki oświatowej to osoba zajmująca stano-
wisko dyrektora lub inne stanowisko kierownicze w przedszkolu, szkole, placówce, organie nadzoru pedago-
gicznego lub organie prowadzącym szkołę.
4 K. Leśniak, Dyrektor szkoły jako menedżer, „Zeszyty Naukowe Małopolskiej Wyższej Szkoły Ekonomicznej
w Tarnowie”, 18 (2011), nr 1, s. 221.

Bernard Panasiuk, Magdalena Panasiuk-Kwiatek
304 „Facta Simonidis” 16 (2023), nr 2
osiągania znaczącej pozycji w środowisku, uzdolnienia twórcze, chęć podnoszenia swo-
ich kwalikacji i nieustannego uczenia się

.
Przygotowanie kandydatów do pełnienia funkcji dyrektora jest poważnym wyzwa-
niem nie tylko dla organów prowadzących szkoły bądź placówki oświatowe, lecz także
dla uczelni organizujących studia z zakresu zarządzania w oświacie, w tym studia po-
dyplomowe. Odpowiedni dobór kadry wykładowców, czas i forma prowadzonych zajęć,
układ i zakres treści nauczania, dostęp do materiałów dydaktycznych, wysokość czesnego
to tylko niektóre czynniki decydujące o atrakcyjności studiów.
W ostatnich latach coraz większą popularnością cieszą się studia wykorzystujące
techniki kształcenia na odległość. Ta forma pozwala na pogodzenie dotychczasowych
aktywności osobistych i zawodowych z uczestnictwem w zajęciach. Ograniczenie lub
brak dojazdów do uczelni i redukcja kosztów związanych z pobytem i noclegami powo-
dują znaczne oszczędności nansowe dla słuchaczy. Uczelnia prowadząc zdalne naucza-
nie, może pozwolić sobie na ograniczenie wydatków związanych z utrzymaniem bazy
dydaktycznej, zwiększenie liczby słuchaczy pochodzących z różnych części kraju oraz
swobodny dobór kadry wykładowców z różnych uczelni i instytucji w kraju. W konse-
kwencji może to prowadzić do obniżenia kosztów czesnego dla słuchaczy.
Do wad nauczania zdalnego należy zaliczyć przede wszystkim brak możliwości bez-
pośredniego kontaktu z prowadzącymi zajęcia, konieczność utrzymania samodyscypliny
oraz ewentualne problemy związane z obsługą i funkcjonowaniem sprzętu i oprogra-
mowania do komunikacji zdalnej. Szczególnie dotkliwy może okazać się brak kontaktu
z innymi słuchaczami. W przypadku studiów podyplomowych w zakresie zarządzania
w oświacie jest to istotne, ponieważ kontakt osób pochodzących z tych samych śro-
dowisk zawodowych sprzyja wymianie doświadczeń i nawiązaniu nowych przyjaźni.
W przyszłości, w przypadku objęcia stanowiska kierowniczego w oświacie, nawiązanie
nowych relacji może okazać się bardzo przydatne.
Dyrektorzy szkół od lat borykają się z wieloma problemami. Zagadnienia administra-
cyjno-prawne zdecydowanie przeważają nad sprawowaniem nadzoru pedagogicznego
i organizacją procesów wychowawczych, dydaktycznych i opiekuńczych. Istotnym źród-
łem problemów są także sprawy dotyczące pracowników, przede wszystkim kadry peda-
gogicznej

. W ostatnim czasie zaszły znaczne zmiany w systemie awansu zawodowego,
w procedurach oceny pracy nauczycieli oraz postępowaniu dyscyplinarnym w stosunku
do nauczycieli.
5 A. Danielewicz, Rola dyrektora szkoły w motywowaniu nauczycieli, seria: Edukacja – Rodzina – Społeczeń-
stwo, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Gospodarki w Bydgoszczy”, 29 (2017), nr 2, s. 148.
6 O. Wasilewska, A . Rybińska, Wyzwania codziennej pracy dyrektora szkoły, „Zarządzanie Publiczne”, 2013, nr 1
(21), s. 130.

Oczekiwania kandydatów na dyrektorów szkół w zakresie kształcenia menedżerów…
305
„Facta Simonidis” 16 (2023), nr 2
Z jednej strony dodatkowo sytuację komplikują braki kadrowe niektórych specjalno-
ści, z drugiej zaś redukcja etatów związana z niżem demogracznym. Nie bez znaczenia
są też psychiczne skutki pandemii wywołane izolacją uczniów oraz organizacja eduka-
cji dzieci ukraińskich związana z wojną na Ukrainie. Często wskazywanymi problema-
mi jest nieodpowiednie przygotowanie osób rozpoczynających pracę w zawodzie, brak
umiejętności praktycznych oraz odpowiednich predyspozycji. Inny typ problemów to
wypalenie zawodowe i pojawiające się trudności z „motywacją nansową” nauczycieli.
Kolejnym ważnym problemem są coraz większe oczekiwania, zarówno środowiska lokal-
nego, jak i całego społeczeństwa, wobec szkół.
Z pozytywnych aspektów ostatnich lat, ułatwiających pracę kadry kierowniczej
oświaty, na pewno należy wymienić ciągłe doposażanie szkół w nowoczesne środki dy-
daktyczne w ramach realizowanych programów ministerialnych, uproszczenie systemu
awansu zawodowego, zmianę systemu nadzoru pedagogicznego dyrektora i zniesienie
ewaluacji zewnętrznej, powodującej częściowe odbiurokratyzowanie pracy nauczycieli
i dyrektorów.
2. Konkurs na stanowisko dyrektora
Sposób rekrutacji dyrektorów szkół w poszczególnych krajach jest bardzo zróżnicowa-
ny. W niektórych państwach dyrektor powoływany jest przez władze lokalne, w innych
bezpośrednio zatrudniany przez szkoły lub mianowany przez rząd centralny. Dyrektorzy
powoływani są też na swoje stanowisko przez specjalne komisje. W Niemczech dyrekto-
rowi powierzana jest funkcja przez władze regionalne, w Anglii, Dani, Szwecji, Szwajca-
rii i Norwegii zaś dyrektor wybierany jest przez zespół konkursowy powoływany przez
władze lokalne, które zależnie od kraju składają się z przedstawicieli władz regionu i or-
ganizacji zrzeszających rodziców. W Słowenii, Litwie, Estonii i na Węgrzech dyrektora
mianują władze lokalne. Natomiast bezpośrednio przez szkoły powoływani są dyrekto-
rzy w Portugalii i Hiszpanii (Katalonia)

.
W Polsce kandydata na stanowisko dyrektora szkoły lub placówki wyłania się w dro-
dze konkursu

. Konkurs na stanowisko dyrektora publicznego przedszkola, szkoły pod-
stawowej i szkoły ponadpodstawowej ogłasza organ prowadzący placówkę, podając
do publicznej wiadomości ogłoszenie konkursu

. Ogłoszenie zawiera m.in. wykaz
7 J. Pyżalski, Analiza porównawcza systemów kształcenia i doskonalenia kadry kierowniczej szkół oraz placówek.
Raport syntetyczny, Kraków 2014, s. 34-35.
8 J. Madalińska-Michalak, J. Heystek, Policy and Practice on School Principal Recruitment and Professional De-
velopment in South Aica and Poland, „Studia z Teorii Wychowania”, 14 (2023), nr 3 (44), s. 159.
9 R . Lorens, Nowoczesne zarządzanie szkołą i placówką oświatową, Warszawa 2021, s. 22.

Bernard Panasiuk, Magdalena Panasiuk-Kwiatek
306 „Facta Simonidis” 16 (2023), nr 2
wymaganych dokumentów, wśród których konieczne jest przedłożenie przez kandydata
poświadczonych za zgodność z oryginałem kopii dokumentów potwierdzających po-
siadanie wymaganego wykształcenia, w tym dyplomu ukończenia studiów pierwszego
stopnia, studiów drugiego stopnia, jednolitych studiów magisterskich lub świadectwa
ukończenia studiów podyplomowych, z zakresu zarządzania albo świadectwa ukończe-
nia kursu kwalikacyjnego z zakresu zarządzania oświatą

.
W celu przeprowadzenia konkursu organ prowadzący szkołę powołuje komisję kon-
kursową w składzie:
1) po trzech przedstawicieli:
a) organu prowadzącego szkołę lub placówkę,
b) organu sprawującego nadzór pedagogiczny,
2) po dwóch przedstawicieli:
a) rady pedagogicznej,
b) rady rodziców,
3) po jednym przedstawicielu organizacji związkowych.
Kandydatowi, który uzyskał akceptację komisji, nie można odmówić powierzenia stano-
wiska dyrektora. Wymogu przeprowadzania konkursu na stanowisko dyrektora nie sto-
suje się do szkół i placówek publicznych prowadzonych przez osoby zyczne lub osoby
prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego

.
3. Studia podyplomowe w polskim systemie szkolnictwa
Studia podyplomowe są specyczną formą kształcenia. Stanowią inną niż studia wyższe
(studia pierwszego stopnia, studia drugiego stopnia oraz jednolite studia magisterskie)
formę kształcenia przeznaczoną dla osób legitymujących się dyplomem ukończenia stu-
diów wyższych. Uczestnikiem studiów podyplomowych może być osoba, która posiada
kwalikację pełną co najmniej na poziomie 6 (licencjat/inżynier), uzyskaną w systemie
szkolnictwa wyższego. Studia podyplomowe mogą być prowadzone przez uczelnię, in-
stytut badawczy oraz instytut Polskiej Akademii Nauk. Trwają nie krócej niż 2 semestry
i umożliwiają uzyskanie kwalikacji cząstkowych na poziomie 6, 7 albo 8 Polskiej Ramy
Kwalikacji (PRK)

. Program studiów podyplomowych określa efekty uczenia się dla
10 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie regulaminu konkursu na
stanowisko dyrektora publicznego przedszkola, publicznej szkoły podstawowej, publicznej szkoły ponadpod-
stawowej lub publicznej placówki oraz trybu pracy komisji konkursowej, Dz. U. z 2021 r. poz. 1428.
11 Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe, Dz. U. z 2023 r. poz. 900.
12 Polska Rama Kwalikacji (PRK) to układ odniesienia dla kwalikacji nadawanych w Polsce. W PRK jest
8 poziomów. Każdy jest opisywany za pomocą ogólnych charakterystyk zakresu i stopnia skomplikowania

Oczekiwania kandydatów na dyrektorów szkół w zakresie kształcenia menedżerów…
307
„Facta Simonidis” 16 (2023), nr 2
kwalikacji cząstkowych, uwzględniając charakterystyki drugiego stopnia PRK na po-
ziomie 6, 7 albo 8 PRK określone w przepisach wydanych na podstawie art. 7 ust. 3 i 4
ustawy z dnia 22 grudnia 2015 r. o Zintegrowanym Systemie Kwalikacji oraz umożliwia
uzyskanie co najmniej 30 punktów

ECTS

.
Prowadzenie studiów podyplomowych przez uczelnie nie wymaga ubiegania się
o pozwolenie ani zgłaszania ich czy rejestracji w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa
Wyższego. Informacji o kształceniu w formie studiów podyplomowych należy szukać
bezpośrednio w uczelniach, ponieważ ministerstwo nie prowadzi wykazu/rejestru stu-
diów podyplomowych. W organizacji studiów podyplomowych uczelnie mają znaczną
autonomię. W ramach swoich kompetencji samodzielnie opracowują programy studiów,
a także organizują i realizują proces kształcenia. Za kształcenie na studiach podyplo-
mowych można pobierać opłaty. Uczestnik studiów podyplomowych nie ma statusu
studenta w rozumieniu ustawy, nie przysługują mu też prawa studenta, w tym prawo
do legitymacji, zniżek i stypendium. Osoba kształcąca się na studiach podyplomowych
otrzymuje status słuchacza. Po ich ukończeniu absolwent otrzymuje świadectwo, a jego
wzór określa podmiot prowadzący studia.
4. Studia wyższe i studia podyplomowe według płci
Według danych Eurostatu w Unii Europejskiej wykształcenie wyższe (na poziomie co
najmniej licencjata lub inżyniera) w 2017 roku zdobyło 33% kobiet w porównaniu z 30%
mężczyzn. Przewaga kobiet osiągających ten poziom wykształcenia występuje w niemal
wszystkich państwach członkowskich. Największa przewaga studiujących kobiet w sto-
sunku do studiujących mężczyzn zauważalna jest w Szwecji, Finlandii, Słowenii oraz
w krajach bałtyckich

.
W Polsce w roku akademickim 2020/2021 studia ukończyło 297,4 tys. osób, w tym
187,2 tys. (62,9%) kobiet. Większość absolwentów (185,4 tys.) ukończyło jednolite stu-
dia magisterskie oraz studia pierwszego stopnia, natomiast 37,7% było absolwentami stu-
diów drugiego stopnia. Największą popularnością cieszyły się kierunki zaliczane do grup:
wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych, wymaganych od osób posiadających kwalikacje danego
poziomu.
13 Ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, Dz. U. z 2018 r. poz. 1668.
14 Europejski Systemu Transferu i Akumulacji Punktów (ECTS) – poszczególnym przedmiotom nauczania jest
przydzielana pewna liczba punktów kredytowych, niezależnie od uzyskanej oceny. Aby zaliczyć rok, słuchacz
musi zebrać 60 punktów (30 za semestr). Punkty ECTS zdeniowane są w europejskim systemie akumulacji
i transferu punktów zaliczeniowych jako miara średniego nakładu pracy osoby uczącej się, niezbędnego do
uzyskania zakładanych efektów kształcenia.
15 Wykształcenie, https://stat.gov.pl/kobiety-i-mezczyzni-w-europie/bloc-2a.html?lang=pl [dostęp: 7.10.2023].

Bernard Panasiuk, Magdalena Panasiuk-Kwiatek
308 „Facta Simonidis” 16 (2023), nr 2
Biznes, administracja i prawo (24,0%), Technika, przemysł, budownictwo (15,7%),
Zdrowie i opieka społeczna (11,2%) oraz Nauki społeczne, dziennikarstwo i informacja
(10,6%). Wśród 15,7 tys. absolwentów cudzoziemców najwięcej pochodziło z Ukrai-
ny (49,3%), Białorusi (10,1%) i Indii (4,6%). Ponad połowę absolwentów cudzoziem-
ców stanowiły kobiety (56,4%). Studia stacjonarne ukończyło 89,2% cudzoziemców,
a najwięcej osób ukończyło studia na kierunkach z grupy Biznes, administracja i prawo
(32,4% ogólnej liczby absolwentów cudzoziemców). W roku akademickim 2021/2022,
według rejestru POL-on działały 362 uczelnie, a kobiety stanowiły 58,4% studiujących

.
Struktura ludności według poziomu wykształcenia także różniła się w zależności od płci.
W 2021 roku więcej kobiet niż mężczyzn legitymowało się wyższym wykształceniem.
Wśród ludności w wieku 23 lat i więcej wyższe wykształcenie posiadało 19,0% ogółu
mężczyzn i 26,9% ogółu kobiet. Oznacza to, że więcej niż co czwarta kobieta miała dy-
plom ukończenia studiów wyższych

. Mężczyźni w tym kontekście, w porównaniu z ko-
bietami, wypadają mniej korzystnie.
W przypadku studiów podyplomowych również liczba studiujących kobiet przewyż-
sza liczbę studiujących mężczyzn. Ogólna liczba uczestników studiów podyplomowych
w roku akademickim 2020/2021 wyniosła 149,6 tys. osób, a kobiety stanowiły 68,4%

.
Największy odsetek kobiet studiujących na studiach podyplomowych (76,94%) wy-
stępował na uczelniach niepublicznych. Warto dodać, że liczba słuchaczy studiów po-
dyplomowych w podgrupie pedagogicznej (zgodnie z Międzynarodową Klasykacją
16 Główny Urząd Statystyczny, Szkolnictwo wyższe w roku akademickim 2021/2022 – wyniki wstępne, 2021 r.,
s. 1-2, https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/edukacja/edukacja/szkolnictwo-wyzsze-w-roku-akademickim
-20212022-wyniki-wstepne,8,8.html [dostęp: 18.12.2023].
17 Główny Urząd Statystyczny, Ludność według cech społecznych – wyniki wstępne, 2022 r., s. 2, https://stat
.gov.pl/spisy-powszechne/nsp-2021/nsp-2021-wyniki-wstepne/ludnosc-wedlug-cech-spolecznych-wyniki
-wstepne-nsp-2021,2,1.html [dostęp: 18.12.2023].
18 Główny Urząd Statystyczny, Szkolnictwo wyższe i jego nanse w 2020 r., Warszawa-Gdańsk 2021, s. 11.
Tabela 1. Studia podyplomowe według typów uczelni w roku 2020/2021
Uczelnie
Uczestnicy
% kobiet
Wydane świadectwa w po-
przednim roku akademickim
% kobietogółem
w tym
kobiety ogółem
w tym
kobiety
Ogółem 149 589 102 380 68,44 115 594 81 021 70,09
Publiczne 87 570 54 664 62,42 60 493 37 641 62,22
Niepubliczne 62 019 47 716 76,94 55 101 43 380 78,73
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Główny Urząd Statystyczny,
Szkolnictwo wyższe i jego nan-
se w 2020 r.
, Warszawa-Gdańsk 2021.

Oczekiwania kandydatów na dyrektorów szkół w zakresie kształcenia menedżerów…
309
„Facta Simonidis” 16 (2023), nr 2
Kierunków Kształcenia) w omawianym okresie wynosiła 25 662 osób, co stanowiło
17,16% ogółu słuchaczy studiów podyplomowych

.
5. Metodologia oraz charakterystyka próby badawczej
Badania przeprowadzono w latach 2020-2023 w 6 etapach. Pierwszy etap odbył się
w październiku 2020 roku, drugi w marcu 2021 roku, trzeci w październiku 2021 roku,
czwarty w marcu 2022 roku, piąty w październiku 2022 roku, a ostatni – szósty w marcu
2023 roku. Łącznie przebadano 206 słuchaczy rozpoczynających naukę na studiach po-
dyplomowych zarządzanie oświatą – menedżer placówki oświatowej, organizowanych
przez Akademię Humanitas w Sosnowcu. Szczegółową strukturę respondentów przed-
stawiono w tabeli 2.
Instrumentem badawczym w przypadku danych pierwotnych był kwestionariusz an-
kiety. Na podstawie udzielonych odpowiedzi respondentów na pytanie otwarte:
Jakie
są Pani/Pana oczekiwania związane z podjętymi studiami na kierunku „Zarządzanie
oświatą – menedżer placówki oświatowej”?
stworzono autorski katalog oczekiwań słucha-
czy studiów podyplomowych. Schemat kodowania musi być nie tylko łatwy, ale powinien
umożliwić przede wszystkim uzyskanie wiarygodnych wyników. W celu zapewnienia
rzetelności kodowania

odpowiedzi zostały przekodowane do odpowiednich kategorii
oczekiwań niezależnie przez dwóch koderów – autorów niniejszego opracowania. Róż-
nice wynikające z innego przyporządkowania odpowiedzi respondentów „kategoriom
19 Główny Urząd Statystyczny, Dziedzinowe bazy wiedzy, https://dbw.stat.gov.pl/baza-danych [dostęp: 27.12
.2023].
20 H. Weisberg, J. Krosnick, B. Bowen, An Introduction to Survey Research, Pooling, and Data Analysis, London
1996, s. 144.
Tabela 2. Struktura respondentów
Rok Miesiąc Kobiety Mężczyźni Ogółem
2020 październik 58 9 67
2021 kwiecień 20 3 23
2021 październik 23 4 27
2022 marzec 26 2 28
2022 październik 35 6 41
2023 marzec 15 5 20
Suma końcowa 177 29 206
Źródło: opracowanie własne na podstawie autorskich wyników badań.

Bernard Panasiuk, Magdalena Panasiuk-Kwiatek
310 „Facta Simonidis” 16 (2023), nr 2
oczekiwań” dotyczyły kilku przypadków, które po wspólnym uzgodnieniu koderzy do-
dali do adekwatnych kategorii. W opracowaniu wykorzystano procedurę kodowania te-
matycznego. Autorzy stworzyli plan kodowy z zastosowaniem prototypowego modelu
kategoryzacji (kod nie zawiera konkretnych, deniujących go słów egzemplarzy, ale ko-
munikuje pewne znaczenie – prototyp)

. Oznacza to, że kodowanie nie polega już tylko
na mechanicznej analizie częstotliwości występowania, lecz staje się procesem, w którym
ocenia się, czy użyte przez respondentów konkretne słowa i wyrażenia adekwatnie od-
zwierciedlają sens przypisany danemu kodowi

. Następnie na podstawie tych odpowie-
dzi stworzono 7 nowych zmiennych binarnych, gdzie wartość 1 oznaczała wystąpienie
konkretnego oczekiwania w wypowiedzi respondentów.
Narzędziem pozwalającym na werykację hipotezy zakładającej występowanie związ-
ku pomiędzy badanymi zmiennymi jest test chi-kwadrat, który jest adekwatną metodą dla
tego rodzaju badań

. Test ten pomaga ocenić, czy różnice między obserwowanymi i ocze-
kiwanymi częstościami występowania zmiennych są statystycznie istotne

. W przedsta-
wionym badaniu są analizowane oczekiwania słuchaczy, które zostały przekształcone
w 7 kategorii tematycznych (zmiennych 0-1), co pozwala na użycie testu chi-kwadrat.
Sformułowano następujące hipotezy badawcze:
−hipoteza zerowa (H0): zakłada brak związku między badanymi oczekiwaniami słu-
chaczy studiów podyplomowych. Oznacza to, że rozkład obserwowanych danych nie
różni się istotnie od rozkładu oczekiwanych danych;
−hipoteza alternatywna (H1): zakłada istnienie związku między badanymi oczekiwa-
niami słuchaczy studiów podyplomowych. Oznacza to, że rozkład obserwowanych
danych różni się istotnie od rozkładu oczekiwanych danych

.
Następnie zastosowano współczynnik Phi, który jest używany w analizie kontyngencji do
określenia siły związku między dwiema zmiennymi kategorycznymi, które są nominalne
i mają dwie kategorie (binarne). Współczynnik Phi jest szczególnie przydatny w przypad-
ku analizy związków między dwoma zmiennymi o dwóch poziomach (np. tak/nie, męż-
czyzna/kobieta) w tabeli kontyngencji 2×2

. Jest to narzędzie, które pozwala na ocenę
siły związku między dwiema zmiennymi nominalnymi w sposób bardziej jednoznaczny
21 T. Maruszewski, Psychologia poznania, Gdańsk 2001, s. 113.
22 A. Haczkowska, Analiza trudności związanych z kodowaniem odpowiedzi na pytania otwarte i próba ich roz-
strzygnięcia z pomocą psychologii poznawczej na przykładzie badania skojarzeń internautów z regionami Polski,
„Nauki o Zarządzaniu. Management Sciences”, 2012, nr 2 (11), s. 55-73.
23 M. Piłatowska, Repetytorium ze statystyki, Warszawa 2007, s. 96-98.
24 J. Górniak, J. Wachnicki, Pierwsze kroki w analizie danych IBM SPSS STATISTICS, Kraków 2013, s. 134-
137.
25 M. Nawojczyk, Przewodnik po statystyce dla socjologów, Kraków 2010, s. 165-174; M. Sobczyk, Statystyka,
Warszawa 2023, s. 227-232.
26 A. Maksimowicz-Ajchel, Wstęp do statystyki. Metody opisu statystycznego, Warszawa 2007, s. 180-184.

Oczekiwania kandydatów na dyrektorów szkół w zakresie kształcenia menedżerów…
311
„Facta Simonidis” 16 (2023), nr 2
niż sama wartość chi-kwadrat

. Zakodowane oczekiwania słuchaczy w systemie 0-1 po-
zwalają na zastosowanie tego współczynnika. W celu określenia siły efektu przyjęto kla-
sykację Jacoba Cohena

:
−mała 0,10;
−umiarkowana 0,30;
−duża 0,50;
−bardzo duża 0,80.
W badaniu przeanalizowano wszystkie pary zmiennych i zwerykowano je przy założo-
nym poziomie istotności 0,05.
W kolejnym kroku zauważono, że w dalszych cyklach badania udział mężczyzn
w strukturze słuchaczy tego typu studiów podyplomowych był na podobnym poziomie
i był znacznie niższy niż odsetek kobiet.
Warta rozważenia była analiza odpowiedzi osób już piastujących stanowiska kierow-
nicze w placówkach oświatowych, czynników motywujących ich do podjęcia studiów
oraz oczekiwań i dalszych planów zawodowych. W tym celu zdecydowano się na do-
kładną analizę wypowiedzi tych słuchaczy, aby uzyskać nieco inny podział czynników
motywujących do podjęcia studiów dla tej grupy osób.
Do analizy i prezentacji wyników wykorzystano oprogramowanie PS IMAGO PRO
29 na licencji Predictive Solutions, z silnikiem analitycznym IBM SPSS Statistics oraz
MS Excel 365 z pakietu Oce. W PS IMAGO PRO 29 wykonano analizę korelacji
natomiast MS Excel 365 posłużył do prezentacji wyników w przystępnej formie gracz-
nej. Wybór powyższych narzędzi podyktowany był konkretnymi wymaganiami badania,
dostępnymi zasobami oraz umiejętnościami zespołu badawczego.
6. Wyniki badań
6.1. Katalog oczekiwań
Na podstawie udzielonych odpowiedzi respondentów na pytanie:
Jakie są Pani/Pana
oczekiwania związane z podjętymi studiami na kierunku „Zarządzanie oświatą – me-
nedżer placówki oświatowej”?
można zauważyć, że oczekiwania związane z podjętymi
studiami na tym kierunku można podzielić na sześć głównych grup oraz kategorię „Inne
odpowiedzi”.
27 N.M. Józefacka, M.F. Kołek, A. Arciszewska-Leszczuk, Metodologia i statystyka, t. 1: Przewodnik naukowego
turysty, Warszawa 2023, s. 159-160.
28 J. Cochen, Statistical Power Analysis for the Behawioral Sciences, Burlington 2013.

Bernard Panasiuk, Magdalena Panasiuk-Kwiatek
312 „Facta Simonidis” 16 (2023), nr 2
Do pierwszej kategorii: „Wiedza”, zaliczano odpowiedzi respondentów dotyczące
chęci poszerzenia wiedzy na temat prawa oświatowego, źródeł pozyskiwania informacji
i sposobów ich wyszukiwania.
Następna kategoria to „Umiejętności i kompetencje” – zawiera nabycie umiejętno-
ści organizacyjnych, kierowania zasobami ludzkimi, tworzenia kultury organizacyjnej
szkoły.
Trzecia kategoria to „Wymiana doświadczeń”. Do niej zaliczono wypowiedzi, w któ-
rych to respondenci oczekiwali dzielenia się wiedzą i zdobytym doświadczeniem przez
prowadzących zajęcia na studiach podyplomowych oraz wymiany doświadczeń między
słuchaczami.
Czwarta kategoria – „Konkurs” – to chęć przygotowania się do konkursu na stano-
wisko dyrektora szkoły bądź placówki w najbliższym czasie.
Piąta, „Własny rozwój”, to przede wszystkim kategoria zawierająca odpowiedzi doty-
czące chęci własnego rozwoju i ambicji przywódczych.
Szósta kategoria – „Funkcja w szkole”, zawiera odpowiedzi osób, które już pełnią
funkcję kierowniczą w szkole, a nie posiadają kwalikacji do zajmowania stanowiska lub
uzyskane kwalikacje pomogą im efektywniej funkcjonować na powierzonym stano-
wisku, np.: wicedyrektor, kierownik administracyjny, funkcja w organie prowadzącym
szkołę, chęć założenia szkoły w przyszłości.
Siódma: „Inne”, to kategoria zawierająca odpowiedzi respondentów niemieszczące
się w powyższych kategoriach, obejmująca odpowiedzi niekonwencjonalne, znacznie
odbiegające od innych.
Wykres 1. Oczekiwania słuchaczy wobec kierunku zarządzanie oświatą – menedżer placówki
oświatowej.
Źródło: opracowanie własne na podstawie autorskich wyników badań.
165
28
100
15
50
3
67
16
44
10
24
5
43
9
wiedza
kompetencje i umiejętności
wymiana doświadczeń
konkurs
własny rozwój
funkcja w szkole
inne
0 50 100 150
kobieta mężczyzna

Oczekiwania kandydatów na dyrektorów szkół w zakresie kształcenia menedżerów…
313
„Facta Simonidis” 16 (2023), nr 2
Na wykresie 1 zaprezentowano, jakie oczekiwania mieli respondenci, którzy uczestni-
czyli w badaniach. Warto zaznaczyć, że mogli oni w swojej wypowiedzi poruszyć więcej
niż jedno oczekiwanie odnośnie do studiów podyplomowych, więc suma odpowiedzi
jest większa niż ogólna liczba respondentów (206).
Najczęstszym oczekiwaniem, zarówno wśród kobiet (przebadano 177 kobiet), jak
i mężczyzn (przebadano 29 mężczyzn), było zdobycie wiedzy. Ogółem 165 kobiet i 28
mężczyzn wyraziło takie oczekiwanie. Kolejnym częstym wyborem było rozwijanie kom-
petencji i umiejętności, którego dokonało 100 kobiet i 15 mężczyzn. Wymiana doświad-
czeń była oczekiwaniem wyrażonym przez 50 słuchaczek i 3 słuchaczy. Udział w konkur-
sach był ważny dla 67 kobiet i 16 mężczyzn. Oczekiwanie związane z własnym rozwojem
było obecne u 44 kobiet i 10 mężczyzn. Zdobycie nowej funkcji w szkole było oczeki-
waniem 24 kobiet i 5 mężczyzn. Dodatkowo, zarówno kobiety (43), jak i mężczyźni (9),
wyrazili różnorodne inne oczekiwania, które nie zawierały się w żadnej z powyższych
kategorii.
Podsumowując, respondenci mieli różnorodne oczekiwania wobec studiów podyplo-
mowych zarządzanie oświatą – menedżer placówki oświatowej. Najważniejsze kategorie
oczekiwań to zdobycie wiedzy, rozwijanie kompetencji i umiejętności oraz możliwość
udziału w konkursie na stanowisko dyrektora publicznej placówki oświatowej. Równo-
cześnie warto zaznaczyć, że istnieją różnice między płciami w niektórych kategoriach
oczekiwań, choć ogólna struktura oczekiwań jest podobna dla obu grup.
W dalszej części analizy przeprowadzono test chi-kwadrat, który jest odpowiedni do
analizy związku pomiędzy dwiema zmiennymi nominalnymi. Wyniki wskazały na istnie-
nie związku pomiędzy dwiema parami oczekiwań, a mianowicie:
−wiedza i konkurs: test chi-kwadrat wykazał, że istnieje istotny statystycznie związek
pomiędzy oczekiwaniem dotyczącym zdobycia wiedzy a oczekiwaniem związanym
z konkursami. Wartość chi-kwadrat wyniosła 6,137, a p-wartość (poziom istotności)
wyniosła 0,013, co oznacza, że związek jest istotny statystycznie;
−wymiana doświadczeń i konkurs: podobnie jak w przypadku poprzedniego związku
test chi-kwadrat wykazał istotny statystycznie związek między oczekiwaniem doty-
czącym wymiany doświadczeń a oczekiwaniem związanym z konkursami. Wartość
chi-kwadrat wyniosła 4,126, a p-wartość wyniosła 0,042.
Dodatkowo dla obu tych par oczekiwań zastosowano współczynnik Phi w celu okreś-
lenia siły efektu związku. Dla związku między poziomem wiedzy a konkursem wynosi
−0,172, co wskazuje na negatywny związek między wiedzą a udziałem w konkursie. Z ko-
lei dla związku między wymianą doświadczeń a konkursem wynosi −0,141, co również
świadczy o negatywnej korelacji między wymianą doświadczeń a uczestnictwem słucha-
czy w konkursie. Wartości te sugerują, że im wyższe oczekiwania związane ze zdobyciem

Bernard Panasiuk, Magdalena Panasiuk-Kwiatek
314 „Facta Simonidis” 16 (2023), nr 2
wiedzy lub oczekiwania związane z wymianą doświadczeń, tym mniejsze oczekiwania
respondenta związane z udziałem w konkursie, przy czym siła tych związków jest słaba.
6.2. Słuchacze studiów podyplomowych na kierunku zarządzanie oświatą – menedżer
placówki oświatowej według płci
Według badań w Polsce kobiety są bardziej skłonne do kontynuowania edukacji na po-
ziomie akademickim. Wykształcenie wyższe ma ponad połowa kobiet w wieku 30-34
lata, natomiast wśród mężczyzn legitymuje się nim niespełna 40%. Kobiety wybiera-
ją jednak odmienne kierunki studiów. Trzy razy częściej niż mężczyźni kształcą się na
kierunkach pedagogicznych, humanistycznych i społecznych (22% studiujących kobiet
wobec 8% mężczyzn), a dwa razy rzadziej na kierunkach przyrodniczych i technicznych
(9% kobiet wobec 17% mężczyzn)

.
Niewątpliwą zaletą przeprowadzonego badania własnego jest oparcie jego wyników
na całej populacji słuchaczy zarządzania oświatą – menedżer placówki oświatowej oma-
wianej uczelni. Cykliczne badania przeprowadzone w sześciu okresach pokazały, że spe-
cjalność ta jest zdominowana przez kobiety.
Wyniki analizy płci respondentów pod kątem podjęcia kształcenia na kierunku za-
rządzanie oświatą – menedżer placówki oświatowej wskazują na istotne różnice między
liczebnością kobiet a mężczyzn. W pierwszej turze badania wzięło udział 86,6% kobiet
i 13,4% mężczyzn, w drugiej turze 87% kobiet i 13% mężczyzn, w trzeciej – 85,2% ko-
biet i 14,8% mężczyzn. Czwarta tura badania wykazała, że 92,9% słuchaczy to kobiety,
a tylko 7,1% to mężczyźni. W piątej turze badania udział kobiet wyniósł 85,4%, a męż-
czyzn 14,6%, natomiast w szóstej turze badania 75% stanowili słuchacze płci żeńskiej,
a 25% mężczyźni. W roku szkolnym 2022/2023 w Polsce było 676 007 nauczycieli płci
29 Cel 5. Osiągnąć równość płci oraz wzmocnić pozycję kobiet i dziewcząt, raport: Polska na drodze zrównoważone-
go rozwoju, https://raportsdg.stat.gov.pl/2020/cel5.html [dostęp: 9.10.2023].
Wykres 2. Struktura respondentów według tury przeprowadzonych badań.
Źródło: opracowanie własne na podstawie autorskich wyników badań.
86.57 13.43
86.96 13.04
85.19 14.81
92.86 7.14
85.37 14.63
75.00 25.00
październik
kwiecień
październik
marzec
październik
marzec
0% 20% 40% 60% 80%
100%
kobieta mężczyzna
2023
2022
2021
2020

Oczekiwania kandydatów na dyrektorów szkół w zakresie kształcenia menedżerów…
315
„Facta Simonidis” 16 (2023), nr 2
żeńskiej, co stanowi 81,56% ogólnej liczby nauczycieli (828 810). Natomiast liczba na-
uczycieli płci męskiej wyniosła 152 803, co stanowi 18,44% całkowitej liczby nauczycie-
li

. Porównując strukturę nauczycieli według płci w Polsce do struktury respondentów
według płci w badaniach własnych, można stwierdzić wysokie podobieństwo. W roku
akademickim 2022/2023 w dwóch turach studiów podyplomowych (rozpoczęcie
październik 2022 oraz marzec 2023) uczestniczyło ogółem 61 osób, z czego 50 kobiet
(81,97%) oraz 11 mężczyzn (18,03%).
Istnieje kilka możliwych wyjaśnień tego zjawiska. Po pierwsze, tradycyjne role spo-
łeczne mogą kształtować wybory zawodowe, a zarządzanie oświatą może być postrzega-
ne jako zawód bardziej związany z umiejętnościami interpersonalnymi, empatią i komu-
nikacją, które często są stereotypowo przypisywane kobietom. Po drugie, kobiety mogą
być bardziej zainteresowane dziedzinami związanymi z edukacją i zarządzaniem placów-
kami oświatowymi, co prowadzi do większej liczby zgłoszeń na ten kierunek. Warto też
podkreślić, że wybór kierunku studiów jest złożony i zależy od wielu czynników, takich
jak zainteresowania, predyspozycje, wartości oraz indywidualne cele zawodowe każdego
słuchacza. Dodatkowo należy podkreślić, że zawód nauczyciela od lat jest zdominowany
przez kobiety.
6.3. Oczekiwania słuchaczy sprawujących już funkcję kierowniczą w oświacie
Na uwagę oraz odrębną analizę zasługuje grupa osób, które podjęły studia podyplomowe
zarządzanie oświatą i obecnie pełnią funkcje kierownicze w szkole. Wielu respondentów
już zajmuje bądź zamierza zajmować stanowiska kierownicze w placówkach oświatowych
(np. wicedyrektorzy) lub inne stanowiska związane z zarządzaniem w oświacie. Osoby te
chcą doskonalić swoje umiejętności i zdobywać wiedzę, która pomoże im w wykonywa-
niu obecnych obowiązków lub w piastowaniu przyszłych stanowisk.
Wiele odpowiedzi wskazuje jako główny cel pogłębienie wiedzy i umiejętności zwią-
zanych z zarządzaniem placówką oświatową. Respondenci wyrażają potrzebę zdobycia
konkretnej wiedzy dotyczącej zarządzania zasobami ludzkimi, nansami szkoły oraz
ewaluacji pracy placówki. Jest to zrozumiałe, ponieważ skuteczne zarządzanie edukacyj-
nymi instytucjami wymaga wszechstronnej wiedzy.
Wicedyrektor, mężczyzna: Moim oczekiwaniem […] jest udoskonalenie wiedzy
i umiejętności niezbędnych do zarządzania placówką oświatową, a także zdobycie
dokumentu potwierdzającego ukończenie studiów podyplomowych, potrzebnego
do przystąpienia do konkursu na dyrektora szkoły.
30 Nauczyciele wg wieku, płci, typu podmiotu i województw w roku szkolnym 2022/2023, https://dane.gov.pl/pl/
dataset/811/resource/45760/chart?page=1&q= [dostęp: 18.12.2023].

Bernard Panasiuk, Magdalena Panasiuk-Kwiatek
316 „Facta Simonidis” 16 (2023), nr 2
Wicedyrektor, kobieta: Od września mam przyjemność sprawować funkcję wice-
dyrektora jednej z lubelskich szkół. Zapisałam się na studia, aby poszerzyć i usyste-
matyzować swoją wiedzę.
Kierownik świetlicy, kobieta: Moje oczekiwania związane z podjętymi studiami
to nabycie wiedzy, która będzie mi przydatna jako kierownikowi świetlicy.
Wicedyrektor, mężczyzna: Przećwiczenie analizy i interpretacji przepisów prawa,
warsztaty z zakresu zarządzania zasobami ludzkimi, poznanie cennych wskazówek
osób prowadzących, posiadających wieloletnie doświadczenie na stanowisku kie-
rowniczym.
Wicedyrektor, kobieta: Wyrażam nadzieję, że studia z zakresu zarządzania oświatą
pomogą mi poszerzyć wiedzę oraz uporządkować już posiadane informacje. Liczę,
że zdobyte wiadomości będą też pomocne w mojej obecnej pracy, na stanowisku
wicedyrektora zespołu szkół.
6.4. Rozwój kariery i przyszłość
Niektórzy respondenci wskazują na potrzebę doskonalenia się i przygotowania do ewen-
tualnych przyszłych stanowisk kierowniczych w oświacie. Studia te widzą jako inwesty-
cję w swoją przyszłość zawodową. Dla niektórych może to być krok w kierunku objęcia
funkcji dyrektora szkoły lub założenia własnej placówki edukacyjnej.
Wicedyrektor, kobieta: Uzyskanie kwalikacji do wykonywania pracy w obszarze
zarządzania. Zdobycie wiedzy i umiejętności potrzebnych do efektywnego i krea-
tywnego zarządzania liceum ogólnokształcącym, w którym od września br. jestem
wicedyrektorem.
Wicedyrektor, kobieta: Chcę podczas studiów zdobyć wiedzę potrzebną do zarzą-
dzania szkołą. Kilka dni temu otrzymałam powołanie na stanowisko wicedyrektora
szkoły podstawowej.
Związki zawodowe, mężczyzna: Lepsze zrozumienie specyki pracy dyrektora
szkoły. W tym momencie jestem przewodniczącym organizacji związkowej. Nie
wykluczam w przyszłości ubiegania się o stanowisko kierownicze w oświacie.
6.5. Wymiana doświadczeń i wiedza praktyczna
Część ankietowanych podkreśla znaczenie wymiany doświadczeń i wiedzy praktycznej,
którą mogą zdobyć od wykładowców posiadających doświadczenie w zarządzaniu pla-
cówkami oświatowymi. To wskazuje na potrzebę łączenia teorii z praktyką.

Oczekiwania kandydatów na dyrektorów szkół w zakresie kształcenia menedżerów…
317
„Facta Simonidis” 16 (2023), nr 2
Wicedyrektor, mężczyzna: […] a także wymiana doświadczeń i spostrzeżeń zwią-
zanych z pracą na stanowisku kierowniczym. Czwarty rok jestem wicedyrektorem
dużej szkoły zawodowej – zespołu szkół (technikum, branżowa szkoła I i II stopnia,
liceum dla dorosłych), ok. 1300 uczniów.
Naczelnik Wydziału Edukacji, Promocji i Spraw Społecznych w Starostwie Po-
wiatowym: Wydział, którym zarządzam, zajmuje się szeregiem zadań nie tylko
związanych z prowadzeniem jednostek oświatowych, potrzebuję uzupełnić wiedzę
nie tylko teoretyczną, ale przede wszystkim praktyczną. Moim największym ocze-
kiwaniem związanym z podjęciem studiów podyplomowych w zakresie zarządza-
nia jest wymiana doświadczeń oraz wiedza praktyczna wykładowców.
6.6. Ambicja i rozwój osobisty
W niektórych odpowiedziach pojawia się element ambicji i dążenia do rozwoju osobi-
stego. Respondenci podkreślają znaczenie ciągłego kształcenia się i przygotowania na
ewentualne zmiany w swojej karierze.
Intendent, kobieta: […] jako intendent zostałam drugą ręką Pani dyrektor. Poma-
gam w wykonywaniu obowiązków należących do niej samej oraz tych, które wy-
magają wykonania na poziomie placówki. Dlatego też chcę się dokształcić w tym
kierunku, nauczyć tych rzeczy, które moja Pani dyrektor już wie, a być może kiedyś
przyjdzie mi być na stanowisku kierowniczym. Studia są opcją przyszłościową.
Nowa placówka/utworzenie własnej szkoły, kobieta: […] jestem osobą ambitną,
więc robię sobie możliwość otworzenia ścieżek rozwoju i możliwe, że w przyszłości
zmiany stanowiska. Kiełkuje od wielu lat w głowie myśl o poprowadzeniu własnej
placówki, więc taka wiedza może będzie niezbędna. Należy kształcić się całe życie,
bo nie wiadomo, co przyniesie jutro. Nauczona doświadczeniem z życia, wiem, że
jutro mogę być bez pracy, więc to jest kolejna ścieżka w razie poszukiwania nowych
rozwiązań.
Dyrektor, kobieta: Oczekiwań mam sporo […]. Obecnie jestem dyrektorem pry-
watnego żłobka, na urlopie macierzyńskim. Zastanawiam się nad rewolucją zawo-
dową i przejściem do przedszkola. Myślę, że studia podyplomowe z zarządzania
oświatą „otworzą mi trochę oczy” i albo przekonają do takiego kroku, albo nie.
Ogólnie rzecz biorąc, odpowiedzi sugerują, że studia na kierunku zarządzanie oświa-
tą – menedżer placówki oświatowej są popularne wśród osób zaangażowanych w eduka-
cję i chcących rozwijać swoje umiejętności zarządzania, lepiej rozumieć system oświaty
oraz realizować swoje cele zawodowe związane z kierownictwem w placówkach oświa-
towych.

Bernard Panasiuk, Magdalena Panasiuk-Kwiatek
318 „Facta Simonidis” 16 (2023), nr 2
Wnioski i rekomendacje
Wnioski z przeprowadzonego badania mogą posłużyć do dostosowania programów
kształcenia menedżerów placówek oświatowych do rzeczywistych potrzeb sektora edu-
kacyjnego w kontekście różnych edycji studiów podyplomowych. Rezultaty badań po-
zwalają również na lepsze zrozumienie oczekiwań i aspiracji przyszłych liderów oświaty
oraz mogą się przyczynić do podniesienia jakości zarządzania w tych placówkach.
Rekomendacje dla organizatorów studiów podyplomowych w zakresie zarządzania
oświatą:
−przy projektowaniu studiów z zarządzania oświatą należy przede wszystkim uwzględ-
nić zajęcia, które będą dostarczały rzetelnej i aktualnej wiedzy, powiązanej wyłącznie
z zarządzaniem w oświacie;
−przeznaczenie części zajęć na przygotowanie uczestników do udziału w konkursach
na dyrektorów – zapoznanie z wymaganiami, procedurami konkursowymi, form-
ami autoprezentacji i przygotowaniem koncepcji pracy szkoły lub placówki oświa-
towej;
−warto rozważyć wdrożenie zajęć fakultatywnych w dwóch grupach: pogłębiających
przygotowanie słuchaczy do udziału w konkursach na dyrektorów dla osób, które
chcą w nich startować, oraz drugą grupę zajęć dla osób skoncentrowanych na wymia-
nie doświadczeń;
−w doborze kadry przede wszystkim należy uwzględnić prowadzących z wieloletnim
doświadczeniem w zarządzaniu w oświacie, którzy poprzez egzemplikację specy-
cznych problemów z własnej praktyki zawodowej będą w stanie przybliżyć sposoby
skutecznego i zgodnego z prawem ich rozwiązywania;
−w zakresie organizacji zajęć, ze względu na przeważającą liczbę kobiet na omawianym
kierunku studiów, należy odpowiednio dobrać czas i formę prowadzonych zajęć.
Bibliograa
A 
Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe, Dz. U. z 2023 r. poz. 900.
Ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, Dz. U. z 2018 r. poz. 1668.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie regulaminu
konkursu na stanowisko dyrektora publicznego przedszkola, publicznej szkoły podstawowej,
publicznej szkoły ponadpodstawowej lub publicznej placówki oraz trybu pracy komisji kon-
kursowej, Dz. U. z 2021 r. poz. 1428.

Oczekiwania kandydatów na dyrektorów szkół w zakresie kształcenia menedżerów…
319
„Facta Simonidis” 16 (2023), nr 2
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań, ja-
kim powinna odpowiadać osoba zajmująca stanowisko dyrektora oraz inne stanowisko kierow-
nicze w publicznym przedszkolu, publicznej szkole podstawowej, publicznej szkole ponadpod-
stawowej oraz publicznej placówce, Dz. U. z 2023 r. poz. 2578.
O
Cochen J.,
Statistical Power Analysis for the Behawioral Sciences
, Burlington 2013.
Danielewicz A.,
Rola dyrektora szkoły w motywowaniu nauczycieli
, „Zeszyty Naukowe Wyższej
Szkoły Gospodarki w Bydgoszczy”, seria: Edukacja – Rodzina – Społeczeństwo, 29 (2017),
nr 2, s. 143-154.
Główny Urząd Statystyczny,
Ludność według cech społecznych – wyniki wstępne
, 2022, https://
stat.gov.pl/spisy-powszechne/nsp-2021/nsp-2021-wyniki-wstepne/ludnosc-wedlug-cech
-spolecznych-wyniki-wstepne-nsp-2021,2,1.html [dostęp: 18.12.2023].
Główny Urząd Statystyczny,
Szkolnictwo wyższe i jego nanse w 2020 r.
, Warszawa-Gdańsk 2021.
Główny Urząd Statystyczny,
Szkolnictwo wyższe w roku akademickim 2021/2022 – wyniki wstęp-
ne
, 2021, https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/edukacja/edukacja/szkolnictwo-wyzsze-w
-roku-akademickim-20212022-wyniki-wstepne,8,8.html [dostęp: 18.12.2023].
Górniak J., Wachnicki J.,
Pierwsze kroki w analizie danych IBM SPSS STATISTICS
, Kraków
2013.
Haczkowska A.,
Analiza trudności związanych z kodowaniem odpowiedzi na pytania otwarte i pró-
ba ich rozstrzygnięcia z pomocą psychologii poznawczej na przykładzie badania skojarzeń in-
ternautów z regionami Polski
, „Nauki o Zarządzaniu. Management Sciences”, 2012, nr 2 (11),
s. 55-73.
Józefacka N.M., Kołek M.F., Arciszewska-Leszczuk A.,
Metodologia i statystyka
, t. 1:
Przewodnik
naukowego turysty
, Warszawa 2023.
Leśniak K.,
Dyrektor szkoły jako menedżer
, „Zeszyty Naukowe Małopolskiej Wyższej Szkoły Eko-
nomicznej w Tarnowie”, 18 (2011), nr 1, s. 209-223.
Lorens R.,
Nowoczesne zarządzanie szkołą i placówką oświatową
, Warszawa 2021.
Maksimowicz-Ajchel A.,
Wstęp do statystyki. Metody opisu statystycznego
, Warszawa 2007.
Madalińska-Michalak J., Heystek J.,
Policy and Practice on School Principal Recruitment and Pro-
fessional Development in South Aica and Poland
, „Studia z Teorii Wychowania”, 14 (2023),
nr 3 (44), s. 155-168.
Maruszewski T.,
Psychologia poznania
, Gdańsk 2001.
Nawojczyk M.,
Przewodnik po statystyce dla socjologów
, Kraków 2010.
Panasiuk B.,
Przywództwo szkolne w dobie nowych wyzwań
, w:
Ewolucja edukacji jako implikacja
współczesnych problemów społecznych
, red. I. Kurzępa, A. Waszek, Zamość 2021, s. 95-110.
Piłatowska M.,
Repetytorium ze statystyki
, Warszawa 2007.
Pyżalski J.,
Analiza porównawcza systemów kształcenia i doskonalenia kadry kierowniczej szkół
oraz placówek. Raport syntetyczny
, Kraków 2014.
Sobczyk M.,
Statystyka
, Warszawa 2023.
Wasilewska O., Rybińska A.,
Wyzwania codziennej pracy dyrektora szkoły
, „Zarządzanie Publiczne”,
2013, nr 1 (21), s. 127-136.
Weisberg H., Krosnick J., Bowen B.,
An Introduction to Survey Research, Pooling, and Data Ana-
lysis
, London 1996.

Bernard Panasiuk, Magdalena Panasiuk-Kwiatek
320 „Facta Simonidis” 16 (2023), nr 2
N
Cel 5. Osiągnąć równość płci oraz wzmocnić pozycję kobiet i dziewcząt
, raport:
Polska na dro-
dze zrównoważonego rozwoju
, 2020, https://raportsdg.stat.gov.pl/2020/cel5.html [dostęp:
9.10.2023].
Nauczyciele wg wieku, płci, typu podmiotu i województw w roku szkolnym 2022/2023
, https://
dane.gov.pl/pl/dataset/811/resource/45760/chart?page=1&q= [dostęp: 18.12.2023].
Wykształcenie
, https://stat.gov.pl/kobiety-i-mezczyzni-w-europie/bloc-2a.html?lang=pl [dostęp:
7.10.2023].