Available via license: CC BY-NC 4.0
Content may be subject to copyright.
Artvin Çoruh Üniversitesi
Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi
Artvin Çoruh University
International Journal of Social Sciences
dergipark.org.tr/1495595
https://doi.org/10.22466/acusbd.1495595
2024, 10(1), 87-97
E-ISSN: 2536-5045
Araştırma Makalesi / Research Article
Geliş / Received: 04.06.2024
Kabul / Accepted: 29.06.2024
Atıf / Citation: Tezer, Ö. ve Ceylan, Ö. (2024). Bedensel zekânın (Bı) pratik atıcılıktaki rolünün incelenmesi. Artvin Çoruh
Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 87-97. DOI: 10.22466/acusbd.1495595
Bedensel Zekânın (Bı) Pratik Atıcılıktaki Rolünün İncelenmesi
Özlem Tezer
1
, Özcan Ceylan
2
Öz
Bedensel zekâ, son yirmi yıldır çoklu zekâ kuramının literatürde tartışılmasıyla beraber gündeme gelmiştir ve spor
branşlarında başarı, motor becerilerde hâkimiyet, dans etmek ya da piyano çalmak gibi bedensel koordinasyonun
vurgulandığı alanlarla ilişkilendirilmektedir. Bedensel zekânın propriosepsiyon, kinestezi ve motor hafıza olarak
ele alınabilen üç önemli boyutu vardır. Sportif atıcılık; fiziksel beceri, teknik bilgi ve zihinsel odaklanma
gerektiren bir spor dalıdır. Sportif atıcılığın bir dalı olan pratik tabanca atıcılığında, sporcu belirli bir etabı güvenlik
kuralları çerçevesinde en yüksek puan alarak tamamlamayı hedefler. Bu spor dalında sporcunun hızı ve isabeti
büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmada bir etap üzerinde bedensel zekânın çeşitli boyutlarının nasıl ön plana
çıktığı incelenmektedir. Ayrıca geleneksel pratik atıcılık antrenmanlarında sporcuların atıcılık hareketlerini sürekli
tekrara dayanan bir yöntem benimsenmektedir. Ceylan Metodu’nda ise ayna karşısında göz göze antrenman
yöntemi ile kişinin doğru hareketleri motor hafızasına yerleştirilmesi amaçlanmaktadır. Bu çalışmada sporcuların
bedensel zekâlarının sportif atıcılık antrenmanlarında ve müsabakalarda dikkate alınmasının faydaları
açıklanmaya çalışılacaktır.
Anahtar Kelimeler: Bedensel Zekâ, Motor Hafıza, Sportif Atıcılık, Pratik Atıcılık
JEL Kodları: I 19, I 20, Z 00
A Study on Body Intelligence (Bı) and Its Role in Practical Shooting
Abstract
Body intelligence has gained prominence in the past two decades, particularly in the context of multiple
intelligence theory. It is associated with domains where physical coordination is a crucial factor, such as success
in sports, the mastery of motor skills, dancing, and playing the piano. Body intelligence has three critical
dimensions: proprioception, kinesthesia, and motor memory. Sportive shooting is a sport that requires not only
physical skills but also technical knowledge and mental focus. In practical pistol shooting, the athlete aims to
complete a particular stage by achieving the highest score within the framework of safety rules. In this sports
branch, the athlete's speed and accuracy are essential. In this study, it is examined how various dimensions of
physical intelligence come to the fore on a stage. In addition, traditional practical shooting training adopts a method
based on continuous repetition of athletes' shooting movements. The Ceylan Method, aims to place the correct
movements in the motor memory of the person with the eye-to-eye training method in front of the mirror. This
study will try to explain the benefits of considering the physical intelligence of athletes in sportive shooting training
and competitions.
Keywords: Body Intelligence, Motor Memory, Sportive Shooting, Practical Shooting
JEL Codes: I 19, I 20, Z 00
1
Dr. Bağımsız Araştırmacı, Uluslararası Dinamik ve Pratik Atış Sporları Kulübü, tezerozlemm@gmail.com, ORCID: 0000-
0002-6518-9671.
2
Bağımsız Araştırmacı, Uluslararası Dinamik ve Pratik Atış Sporları Kulübü, ozcanceylan14@gmail.com, ORCID: 0009-
0007-1901-5797.
88
Giriş
Genel olarak insan zihninin öğrenme, öğrenilenlerden faydalanma, yeni durumlara
uyarlanabilme ve yeni çözüm yolları bulabilme yeteneği olarak tanımlanan zekâ her alanda
eğitimcilerin ilgisini çekmiştir. Geleneksel zekâ anlayışı yirmi yıl öncesine kadar sadece hafıza,
ilişkilendirme ve problem çözme gibi bilişsel süreçleri kapsamaktaydı. Buna bağlı olarak zekâ
ölçümleri de bilişsel yetenek ve becerilerin değerlendirilmesine dayanıyordu (Baltaş, 2006:25).
Bu geleneksel bakış açısında müziksel-ritmik ya da sosyal zekâ gibi bedensel zekâ da
araştırmacıların inceleme alanında henüz yer almıyordu.
Howard Gardner, 1983 yılında ortaya attığı çoklu zekâ kuramıyla zekâ konusundaki
tartışmalara yeni bir boyut kazandırmıştır. Gardner’a (1983: 81) göre zekâ, bir kişinin bir veya
daha fazla kültürde değer bulan bir ürün ortaya koyabilme kapasitesi, gerçek hayatta karşılaştığı
problemlere etkili ve verimli çözümler üretebilme becerisi ve çözüme kavuşturulması gereken
yeni veya karmaşık yapılı problemleri keşfetme yeteneğidir.
Gardner’ın çoklu zekâ kuramının bir parçası olan bedensel zekâ özetle; kişinin
hareketlerle, jest ve mimiklerle kendini ifade etme, beyin ve vücut koordinasyonunu etkili bir
biçimde kullanabilme becerisidir (Gardner’dan akt. Marenus, 2024: 5).
Sportif atıcılık genel anlamda; fiziksel beceri, teknik bilgi ve zihinsel odaklanma
gerektiren, temel amacı sabit ya da hareketli hedeflerde isabet sağlamak olan, havalı ya da ateşli
silahların kullanıldığı bir spor branşıdır. Dinamik atış olarak da bilinen pratik atışın ise,
sporcuların belirli bir minimum güç faktörüne sahip bir ateşli silah kullanarak, etap içerisinde
bir dizi sabit ya da hareketli hedefe angaje olduğu, olabildiğince çok puan almak için isabet ve
hız ilkesini birleştirmeye çalıştıkları bir sportif atıcılık branşı olarak tanımlanması uygun
olacaktır.
Bu çalışmada bedensel zekânın ve bu zekânın çeşitli boyutlarının pratik atıcılıktaki
rolünün incelenmesi amaçlanmıştır. Dünyada pratik atıcılık konusunda çeşitli çalışmalar
yapılmış olmakla beraber bedensel zekânın boyutlarıyla beraber pratik atıcılığı ele alan bir
çalışma henüz literatüre kazandırılmamıştır.
3
Türkiye’de ise pratik atıcılık alanında yapılmış
bir bilimsel çalışma mevcut değildir. Bu çalışmada bedensel zekânın sportif başarı ile olan
ilişkisi çerçevesinden pratik atıcılıktaki rolü incelenecek ve atıcılıkta bu zekânın çeşitli
boyutları üzerinden antrenmanlar ve müsabaka performansları ilişkilendirilecektir. Çalışmanın
önermesi, bedensel zekânın üç boyutu olan propriosepsiyon, kinestezi ve motor hafızanın;
fiziksel beceri, teknik bilgi ve zihinsel odaklanma gerektiren pratik atıcılık müsabakalarındaki
hareket, hız, isabet, odaklanma gibi becerilerle yakından ilişkili olduğudur. Dolayısıyla
sporcunun bu boyutları ele alan kişiselleştirilmiş antrenmanlarla çalışması, hem başarıyı
artırmak hem sakatlanma riskini en aza indirmek için faydalıdır.
Bu çalışmada nitel araştırma yaklaşımı olan durum çalışması benimsenmiştir. Nitel
araştırma dünyaya dair yorumlayıcı ve doğal bir yaklaşımdır (Denzin & Lincoln, 2005: 4).
Durum çalışması tek ya da az sayıdaki durumu yakından ve derinlemesine anlama ve ortaya
koyma isteğidir (Yin, 2017: 4). Durum çalışması güncel bir olgunun gerçek bağlamında ele
3
Dünyada pratik atıcılık alanında yapılan çalışmalar spor hekimliği, fizyoterapi, pratik atıcılığın kolluk kuvvetlerinin
eğitimindeki rolü ve önemi, bu branştaki atletlerin performanslarının yaş, cinsiyet ve diğer değişkenler açısından incelenmesi
üzerine yoğunlaşmıştır.
89
alınmasını sağlamaktadır (Merriam, 2015: 40). Çalışmada önce literatür taraması yöntemine
başvurulmuş ve bedensel zekânın sporcuların başarı ve performanslarına olan etkileri
bakımından yapılan çalışmalar incelenmiştir. Daha sonra örnek alınan bir pratik atıcılık etabı
ve bir antrenman yöntemi üzerinden durum çalışması ile bedensel zekânın boyutlarının
sporcunun performansı ve antrenmanlarının ilişkilendirmesi açısından değerlendirilmesi
yapılmıştır. Literatürde pratik atıcılık üzerine yapılan başka bir çalışma olmadığı için bir etabın
ve antrenmanın bedensel zekânın unsurları açısından yakından ve derinlemesine anlaşılması
amaçlanmıştır.
1. Pratik Atıcılık ve Bedensel Zekânın Boyutları
Pratik atıcılık hız ve isabetin amaçlandığı bir spor dalı olarak teknik, psikolojik,
fizyolojik, biyomekanik ve fiziksel faktörlerle ilişkilidir. En önemli faktörler de, atıcının hız ve
isabeti üzerinde doğrudan etkili olan beyin – vücut koordinasyonu ve motor hafızasıdır.
Bedensel zekâsı yüksek olan atıcılar kısa zamanda daha başarılı sonuçlar elde ederken,
antrenmanları bedensel zekânın farkındalığı içerisinde tasarlanan atıcıların da verimliliklerini
artırmaları mümkün olacaktır. Bu çalışmada pratik tabanca atıcısının bedensel zekâsı ile spor
dalındaki başarısı arasındaki ilişkinin açıklanması ve bedensel zekânın boyutları üzerinden
sporcunun antrenmanlarının özelleştirilmesinin faydalarının vurgulanması hedeflenmiştir.
Bu çalışmada Bedensel Zekâ, birbiriyle de ilişkili olan 3 boyutla ilişkilendirilecektir.
Bedensel Zekâyı doğrudan Bedensel/Kinestetik Zekâ olarak tanımlayan çalışmalar mevcuttur
4
ancak atıcılık sporu içerisindeki uygulama alanı itibarıyla birbiriyle ilişki içerisinde olan üç
boyut Propriosepsiyon, Kinestezi ve Motor Hafıza
5
dır (Briscoe, 2023). Bu boyutlar sporcunun
bedensel farkındalığı, bu farkındalık aracılığıyla öğrenme ve bedenini kullanma kapasitesi ile
ilişkilendirilebilir.
Propriosepsiyon terimi ilk kez 1906 yılında Sherrington tarafından kullanılmıştır ve
Latince ‘proprio’ (özelleşmiş) ile ‘ception’ (algılama) kelimelerinin birleşiminden
oluşmaktadır. Bu terim derin duyu algılarıyla oluşan postürün motor kontrolü, denge, görsel-
işitsel motor koordinasyon ve eklem stabilizasyonunu ifade etmek için kullanılmaktadır
(Subaşı, Gelecek ve Aksakoğlu, 2008: 190). Kinestezi, vücut parçalarının uzaydaki konumunu
ve hareketini algılama yeteneğidir. Bu duyu, hareketlerin koordine edilmesini ve dengeyi
korumayı sağladığı için yürümek, araba kullanmak ve spor yapmak gibi aktiviteler için
önemlidir.
Kinestezi hissi, vücudun kaslarında, tendonlarında ve eklemlerinde bulunan duyusal
reseptörlerin aktivasyonu ile yaratılır. Bu reseptörlere proprioseptör adı verilir ve ilişkili
oldukları vücut parçalarının pozisyonu ve hareketi hakkında bilgi sağlarlar.
Propriosepsiyon ve kinestezinin farkı şudur; kinestezi vücut hareketlerinin kas ve bağ
dokulardaki reseptörler sayesinde hissedilip beyin tarafından işlenmesidir. Propriosepsiyon ise
4
Bedensel Zekayı Bedensel/Kinestetik Zeka olarak tanımlayan araştırmacıların başında Çoklu Zeka Kuramı’nın literatüre
kazandıran Gardner gelir. Kinestetik/Bedensel Zeka tanımını vurgulayan bir başka çalışma ise Bruetsch’in 1998’de kaleme
aldığı “Multiple Intelligences Lesson Plan Book” eseridir.
5
Bazı yazarlar kas hafızası, motor hafıza ve motor öğrenme terimlerini birbiri yerine kullanmaktadırlar. Bu çalışmada motor
hafıza, beynin motor becerileri öğrenme hafızası olarak kullanılmaktadır ve kasların kas hafızasından farklı bir işleve işaret
etmektedir.
90
kompleks hareketlerde, eklem pozisyon değişimi ve vücudun yer değiştirmesi gibi durumlarda
dinamik olarak çalışır (Yılmaz ve Gök, 2006: 23). Bazı tanımlara göre ise propriosepsiyon,
kinesteziyi de kapsayan daha genel bir kavramdır (Ergen, Ülkar, ve Eraslan, 2007: 59).
1.1. Kas Hafızası, Motor Hafıza ve Geleneksel Antrenman
Kas hafızası terimi, atıcılık alanında çokça kullanılmakla beraber bu terimin kimi zaman
farklı şekilde açıklandığını görmek mümkündür. Genel olarak bir hareketin çokça tekrar
edildiğinde artık bilinçli bir çaba sarf edilmeden icra edilebilmesi anlamında kullanılır ancak
bu yaklaşım kapsayıcı değildir. Örneğin egzersiz fizyoloğu Craig Goodman (Kelsey-Sugg ve
Smith, 2019) kaslarda “doğal bir hafıza” olduğunu ve bu hafızanın kas kütlesinin yeniden
kazanımı ile ilgili olduğunu ifade etmiştir. Vücut geliştiriciler ve atletler antrenmanı
bıraktıklarında kas kütlelerini kaybederler. Ancak tekrar antrenman yapmaya başladıklarında
kas hafızaları devreye girer ve ilk seferden çok daha hızlı bir şekilde kas kazanırlar. Goodman,
mevcut bir teoriye göre, her şeyin kas hücrelerinin çekirdeğine bağlı olduğunun vurgulandığını
ifade etmektedir. Çekirdek, bir hücrenin genlerini içeren, büyümesini ve çoğalmasını kontrol
eden kısmıdır. Kas hücreleri insan vücudundaki en büyük hücrelerdir ve vücuttaki diğer
hücrelerin çoğundan farklı olarak birden fazla çekirdek içerebilirler. Ne kadar çok kuvvet
antrenmanı yapılırsa kaslardaki çekirdek sayısı da o kadar artar. Kas liflerinin birden fazla
çekirdeği vardır ve bu çekirdeklerin sayısı artabilir ve görünüşe göre bir süre antrenmansız
kalındığında veya antrenman bırakıldığında, kaslar atrofiye uğrasa veya küçülse bile bu
çekirdekler orada kalır. Bir şekilde bu ekstra çekirdek sayısına sahip olmanın, antrenmana
yeniden başlandığında kas boyutunu yeniden kazanmaya yardımcı olduğu ileri sürülmektedir
(Kelsey-Sugg ve Smith, 2019). Dolayısıyla bir hareketin bilinçli bir çaba sarf edilmeden icra
edilmesinin kas hafızası değil nörolojik bir rolü vurgulayan 'motor hafıza' ile ilişkilendirilmesi
daha doğru bir yaklaşımdır.
Motor hafıza, beyin ve omurilikten oluşan merkezi sinir sisteminin motor becerileri
muhafaza etmesi ve ezberleyebilmesiyle ilgilidir. Motor hafıza piyano çalmak, yürürken sakız
çiğnemek ya da pratik atıcılıkta kılıftan tabancayı çekip hedefe angaje olmak ile
ilişkilendirilebilir. Dr. Pearce’a göre (Pearce’dan akt. Kelsey-Sugg ve Smith, 2019) yazmayı
ilk öğrenen biri hareketleri konusunda çok bilinçlidir ve bunun için çok fazla düşünce ve enerji
harcar. Ancak yavaş yavaş beynin diğer bölümleri devreye girer, böylece yazma kalıpları
pekişirken daha az bilinçli bir eylem hâline gelir.
Pratik atıcı için de müsabakada başlangıç komutu ile birlikte kılıftan tabancasını çekmesi
veya şarjör değiştirmesi esnasında artık tabancasına bakma ihtiyacı hissetmemesi bu
hareketlerin motor hafıza ile ilişkilendirildiği anlamına gelmektedir.
Geleneksel pratik atıcılık antrenmanları, atıcının nişan hattı oluşturma ve tetik ezmeye
odaklandığı antrenmanlardır. Bu antrenmanlarda atıcının fiziksel özellikleri cinsiyeti, kilosu,
boyu, kas kütlesi veya fiziksel kondisyonu zaman zaman hesaba katılsa da genel anlamda
atıcının doğru duruşa sahip olması, tabancayı doğru tutması ve tetik ezmeye yönelik çalışmalar
yapılır. Atıcı, yavaş ve isabetsiz atışlarının nedenlerini yanlış duruş, doğru nişan almama veya
doğru tetik ezmeme ile ilişkilendirir ancak bedensel farkındalığı ölçüsünde hatasının hız ve
isabete olan etkisini ölçmede yetersiz kalabilir. Atıcının tutuş, duruş ve tetik ezme
antrenmanlarını çokça tekrar etmesi ile başarıya ulaşacağı yönünde bir genel kabul vardır.
91
Ancak bu noktada atıcının hatalı motor hafızası oluşturma riski göz ardı edilir. Atıcının motor
hafızası şekillendirilirken doğru duruş, tutuş ve tetik ezmenin yerleştirilmesi gerekmektedir.
1.2. Bedensel Zekânın Boyutlarının Etap ve Göz göze Antrenman (Ceylan Yöntemi)
Üzerinden İncelenmesi
Her spor dalında olduğu gibi sportif atıcılık alanında da bedensel zekânın kullanım alanı
fazladır. Ancak bu, diğer zekâ alanlarından faydalanılmadığı anlamına gelmemektedir. İnsanlar
sportif faaliyet sırasında birden çok zekâ alanından faydalanmaktadırlar (Kuru, 2001: 221).
Örneğin; bir atıcı antrenmanlarında hareketlerini hızlı ve doğru yapmak için bedensel zekâ
alanını kullanırken atışının nereye gideceğini hesaplamak için uzamsal zekâsından faydalanır.
Antrenman ve müsabaka sırasında değerlendirme yapmak ve hakem kararları karşısında
kendini savunabilmek için de sözel ve kişilerarası zekâ alanından yararlanacaktır. Ancak bu
çalışmada sportif atıcının bedensel zekâsını antrenman ve müsabakalarda kullanımı ele
alınacaktır.
Şekil 1: Türkiye Şampiyonası Etap 2
Kaynakça: Ceylan, 2021.
Şekil 1’de 2021 yılı Türkiye Şampiyonası için Özcan Ceylan tarafından tasarlanmış olan
Etap 2’nin çizimi gösterilmektedir. Bu etaba başlarken sporcu Başlangıç Noktasında (Starting
Point-SP) durmaktadır. Hakemin başlama komutu ile beraber önce başlangıç noktasından T1-
T2-T3 hedeflerine 2 el ateş ederek angaje olur, ardından birinci gizlenme çizgisinden (Point of
Cover-PoC1) T4-T5 hedeflerine ve sonra ikinci gizlenme çizgisinden (PoC2) T6-T7
92
hedeflerine, son olarak da üçüncü gizlenme çizgisinden (PoC3) T8-T9 hedeflerine ikişer el ateş
ederek etabını sonlandıracaktır. Şekil 1’den de görüleceği üzere sporcu bu etapta ileri, geri ve
yanlara koşacak, gizlenme çizgilerini geçmeden hedeflere nişan hattı oluşturacak ve etabı icra
ederken şarjör değiştirmesi gerekecektir. Amaç, en kısa sürede en isabetli atışları yapmak ve
güvenlik kurallarına
6
tam bir uyum içerisinde etabı tamamlamaktır. Atış etaplarında sporcunun
saniyeler ve hatta santisaniyelerle yarışması gerekmektedir. Örneğin 2021 yılında Türkiye
Şampiyonasında bu etabı en kısa sürede icra eden sporcu 16,52 saniyede tamamlamıştır. Aynı
etabın ikincisi ise 17,67 saniyede bitirmiştir.
7
Sportif atıcı etaba başlarken tabancasını kılıftan çektiğinde, her şarjör değiştirmede ve
gizlenme çizgilerinden hedeflere angaje olmak için nişan hattı oluşturduğunda bu hareketleri
hızlı, tam ve kusursuz yerine getirmek için daha önce yapmış olduğu antrenmanlar sayesinde
motor hafızasından yararlanmaktadır. Çalışmada daha önce de belirtildiği üzere motor hafıza
bir hareketin daha az bilinçli bir eylem olarak yapılmasına işaret etmektedir. Şayet sporcu bu
temel hareketler adı verilen kılıftan kütleye silahını çekmek gibi hareketler için çok fazla
düşünerek ve tasarlayarak zaman harcarsa etap içerisinde rekabetçi bir hızda ilerlemesi
mümkün olmaz.
Diğer taraftan, sportif atıcı etabın içerisindeki akışın belirli bir noktasında kendisini
konumlandırırken örneğin Şekil 1’de de görüleceği üzere başlangıç noktasından birinci
gizlenme çizgisine (PoC1) gidecek ve durduğu anda hedefe ateş edecektir. Bu durumda atıcının
başlangıç noktası ile PoC1 arasındaki mesafeyi güvenlik kurallarını ihlal etmeden minimum
enerji sarf ederek en kısa zamanda kat etmesi PoC1’de durduğunda T4-T5 hedeflerine angaje
olmaya hazır olması gerekir. Bu durumda atıcı, mesafeleri kat edeceği adım bilgisini ve
kendisini hedefler karşısında nasıl konumlandırarak en başarılı sonucu elde edeceğini
hesaplayabilmek için bedensel zekâsının propriosepsiyon boyutundan faydalanacaktır. Şayet
atıcı kendisi için uygun bir noktadan hedeflere angaje olamıyorsa isabet konusunda başarı
gösteremeyecek ya da pozisyonunu değiştirmek için zaman harcamak zorunda kalacaktır.
Sporcunun hedeflere angaje olacağı PoC1, PoC2 gibi noktalarda koşmasını tam bir denge ve
stabilizasyon içerisinde sonlandırabilmesi yani nerede duracağını bilmesi ve uygulayabilmesi
ise, bedensel zekânın kinestetik boyutundan faydalanması ile mümkündür. Atıcı gizlenme
çizgisinde duramazsa ya da durduğunda dengesini sağlayamamışsa yeniden dengesini bulması
için zaman harcaması ya da gizlenme çizgisini ihlal ederek ateş ettiği için ceza puanı alması da
olasıdır.
Yukarıda kısaca bahsedildiği üzere, son derece basit bir atış etabı bile sporcunun
bedensel zekâsının tüm boyutlarını birbiriyle uyum içerisinde kullanmasını gerektirmektedir.
Bedensel zekâsı yüksek olan kişilerin spor dallarında da başarılı olacağı kabul edilir (Düzgün
& Akkoç, 2021). Dolayısıyla bedensel zekâsı yüksek sporcular atış sporunda da başarılı olmaya
meyillidirler ancak tüm spor dalları gibi sportif atıcılıkta da yalnızca zekâ değil aynı zamanda
disiplin ve çalışma da önem taşımaktadır. Şayet sporcu ya da atış eğitimcisi bir atış etabı
6
Pratik atıcılık sporlarında güvenlik kuralları bağlı bulunan spor disiplini otoriteleri tarafından belirlenen kural kitaplarında
yer alır. Bu kurallara sporcu tarafından uyulmaması ceza puanından diskalifiye olmaya dek uzanan bir yaptırımlar silsilesi ile
karşılaşmasına sebep olur. Şekil 1’de görülen etap IDPA (International Defensive Pistol Association – Uluslararası Defansif
Silah Derneği) disiplini içerisinde icra edilen bir pratik atıcılık etabı içindir.
7
Etap süreleri hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. https://practiscore.com/results
93
içerisindeki zaman ya da isabet kayıplarının nedenlerini doğru okursa örneğin atıcının kılıftan
tabancasını çekmesindeki bir hata nedeniyle hedeflere angajmanında bir problem yaşadığını
tespit etmesi mümkün olursa bu yöndeki çalışmalarla atıcının antrenmanlarında verimlilik
içerisinde gelişimi sağlanabilir.
1.2.1. Göz Göze Antrenman (Ceylan Yöntemi)
Sportif atıcılıkta tüm bedensel becerilerde olduğu gibi motor hafıza son derece önemlidir.
Başlangıç seviyesindeki bir atıcı, her hareketi üzerine çokça düşünce ve enerji harcarken atıcılık
üzerine motor hafızasını pekiştirmiş bir usta atıcı, hareketlerinin tamamı için minimum düzeyde
düşünce ve enerji harcar. Ancak motor hafızanın kullanıldığı diğer alanlarda da sıkça görüldüğü
üzere yanlış hareketlerin pekiştirilmesi de mümkündür ve bu pekiştirilmiş motor hareketlerin
düzeltilmesi çok fazla zaman ve çaba ister. Bu nedenle atıcının, motor hafızasında doğru
hareketleri pekiştirebilmesi için hareketleri ve sonuçları arasında nedensellik ilişkisini doğru
kurması gerekmektedir. Örneğin atıcıya bu nedensellik ilişkisini kazandırabilmek için, temel
hareket olan tabancayı kılıftan çekme hareketini ayna karşısında göz göze antrenmanla
çalıştırmak hareketine dışarıdan bakmayı sağlayacak ve kılıftan çekme hareketini parçalara
bölmek, bu sayede yanlış olan adımları düzeltmek, doğru motor hafızayı kazandırmak mümkün
olacaktır.
Tüm pratik tabanca atıcılarının yaptığı tabancayı kılıftan çekme antrenmanı ele
alındığında bu temel hareketi doğru yapamayan sporcu hedefin üzerine geldiğinde düzeltme
yapma ihtiyacı duyacağı söylenebilir. Bir sporcu ne kadar az hatayla nişan hattına gelirse o
kadar hızlı atış yapmakta, ne kadar çok hatayla nişan hattının üzerine gelirse o kadar çok
düzeltme ihtiyacı duymaktadır. Düzeltme ihtiyacı duyan atıcı, hedefin üzerinde çoğu zaman
bilinçsizce yavaşlamakta ve nihayetinde zaman kaybetmektedir. Atıcı, bu yavaşlama ya da
isabet kaybı nedeniyle bir sorun yaşadığını çoğu zaman algılamakla beraber ancak bu temel
hareketin her bir aşamasında nedensellik ilişkisini kurması ve doğru hareketleri motor
hafızasına yerleştirmesi ile başarıya ulaşabilir. Elbette diğer taraftan atıcının hatalı hareketleri
bilinçsizce yaptığı ölçüde motor hafızasını yeniden şekillendirme ihtiyacı da doğabilir.
Dolayısıyla kılıftan çekme antrenmanı dört aşamaya bölündüğünde özetle, ilk aşama tabancanın
baskın el ile kavranması, sonra kılıftan çekilmesi ve ardından destek el ile tabancanın
kavranması ve nişan hattı oluşturulması ve hedefe angaje olunması şeklinde adlandırılabilir. Bu
hareketin her aşamasında yapılacak olan hata, atıcının yavaş ya da isabetsiz atışına neden olur.
Örneğin tabancasını nişan hattına uzatırken göz ile hedef arasındaki hattı takip etmeyen bir atıcı
hedefin üzerinde bir noktada kalabilir. Bu durumda en faydalı antrenman, atıcının bedensel
zekâsını tüm boyutları ile geliştirmeyi hedef alan ayna karşısındaki göz göze antrenman olarak
da açıklanabilecek olan Ceylan yöntemidir. Bu antrenmanda, atıcının hedefi ayna karşısındaki
gözüdür. Atıcı bir boy aynası karşısında antrenman yaptığında eğer gözü dışında bir yere nişan
hattı oluşturmuşsa ve düzeltme ihtiyacı duyduysa hareketinde bir hata olduğunu anlar. Bir
yandan hareketindeki hataları gözlemleme fırsatı bulurken diğer taraftan hem kendi bedeninin
hem de uzuvlarının uzaydaki konumu ve birbiriyle olan ilişkisi hakkında dışarıdan gözlem
yapma fırsatı bulur. Bu antrenmanı bilinçli ve sürekli tekrar edip hatalarını düzelttiği ölçüde
doğru hareketleri motor hafızasına yerleştirmesi ve bedeni hakkındaki proprioseptif ve
kinestetik duyuları geliştirmesi sağlanabilir.
94
Sonuç
Pratik tabanca atıcılığı antrenmanları dünyada ve Türkiye’de geleneksel olarak sporcunun
fiziksel kondisyonunu artırmaya veya duruş, tutuş, vuruş gibi temel ve büyük hareketleri içeren
atıcılık hareketlerini tekrara yönelen antrenmanlardır. Geleneksel atıcılık antrenmanları,
sporcuya başarı kazandırabilir ancak sporcunun denge konusunda yaşadığı bir problem
nedeniyle kaybettiği zaman ve isabeti yalnızca fiziksel kondisyonunu artırmaya yönelik ağırlık
ve direnç antrenmanlarıyla desteklemek anlamlı sonuçlar alınmasına engel olacaktır. Yani bu
antrenmanlarla atıcıların ilerleme sağlaması mümkündür ancak istenilen performans
hedeflerine kişiye özel antrenmanlarla ulaşmanın daha verimli sonuçlar doğuracağı da hesaba
katılmalıdır. Kişiye özel antrenmanların temelinde bedensel zekanın boyutları yer almaktadır.
Atış eğitmenleri de hem antrenman hem de müsabakalarda sporcunun hız ve isabet
konusundaki gelişimine doğru ve verimli bir açıdan yaklaşmak için sporcuların bedensel
zekâsının seviyesi hakkında bilgi sahibi olarak ve bu zekânın boyutlarının geliştirilmesine
yönelik antrenmanlar tasarlayarak atıcıların antrenmanlarının verimliliklerini artırabilirler.
Aynı boy, kilo, cinsiyet ve hatta sportif geçmişe sahip iki farklı atıcının antrenmanlarının farklı
tasarlanması ihtiyacının temel nedeni de budur.
Diğer yandan antrenmanlarda denge, koordinasyon, kinestetik duyuların geliştirilmesi
gibi hususlara önem verilmesi yalnızca performansın artırılması değil aynı zamanda sporcunun
sakatlanmasını önlemek ya da rehabilitasyon sürecine katkıda bulunmak açısından da önem
taşımaktadır.
Sportif atıcılığın bir dalı olan pratik tabanca atıcılığı dünyada 1950’lerden itibaren bir
spor branşı olarak kabul edilmekle beraber ülkemizde spor dalı olarak tanınması görece yenidir.
Bu nedenle bu branşla ilgilenen sporcuların antrenmanları, müsabaka ve performans
ölçümlerine dair verilerin bilimsel ve akademik açıdan değerlendirilmesi amacıyla yapılmış
herhangi bir çalışma bulunmamaktadır. Bedensel zekânın boyutları ve önemi anlaşıldıkça ve
pratik atıcılık sporu bir spor branşı olarak disiplinlerarası çalışmalara konu oldukça pratik
atıcılıkta bedensel zekânın çeşitli boyutlarının taşıdığı önem de anlaşılmaya başlanacaktır.
İlerleyen dönemde bu alandaki çalışmaların spor bilimleri, spor hekimliği, spor
sosyolojisi gibi alanlardaki araştırmacıların çalışma konuları içerisinde yer alması, nicel ve nitel
araştırmalarla desteklenmesi hem pratik atıcılık spor branşının gelişmesine hem de sporcuların
performansları ve hatta rehabilitasyonları için anlamlı ve faydalı sonuçlara ulaşılmasına katkı
sağlayacaktır.
Extended Abstract
Intelligence, which is generally defined as the ability of the human mind to learn, benefit
from what has been learned, adapt to new situations and find new solutions, has attracted the
attention of educators in every field. However, studies on body intelligence and the dimensions
of this type of intelligence have been conducted in the last twenty years. In summary, body
intelligence is the ability to express oneself through movements, gestures and mimics, and to
use brain and body coordination effectively. The three dimensions of Body Intelligence are
proprioception, kinesthesia and motor memory. These dimensions can be related to the athlete's
95
bodily awareness and the capacity to learn through this awareness and use their body. Practical
shooting is a branch of sport shooting in which athletes engage a series of fixed or moving
targets in a course using a firearm with a certain minimum power factor, trying to combine the
principle of accuracy and speed to score as many points as possible.
Practical shooting is related to technical, psychological, physiological, biomechanical and
physical factors as a sport where speed and accuracy are aimed. The most important factors are
brain-body coordination and motor memory, which have a direct impact on the speed and
accuracy of the shooter. While shooters with high body intelligence achieve more successful
results in a short time, shooters whose trainings are designed with the awareness of body
intelligence will be able to increase their efficiency. In this study, it is aimed to explain the
relationship between the body intelligence of the practical pistol shooter and his success in the
sport and to emphasize the benefits of customizing the athlete's training through the dimensions
of body intelligence.
For this purpose, literature was consulted and studies explaining the relationship between
sportive success and body intelligence were examined. In addition, a sample stage and eye-to-
eye training (Ceylan Method) for the effective use of motor memory were examined with the
case study method.
Proprioception is a term used to refer to the motor control of posture, balance, audiovisual
motor coordination and joint stabilization that occurs through deep sensory perception.
Kinesthesia is the ability to perceive the position and movement of our body parts relative to
each other in space.
The difference between proprioception and kinesthesia is that kinesthesia is the sensing
of body movements through receptors in muscles and connective tissues and processing by the
brain. Proprioception works dynamically in complex movements, joint position changes and
body displacement.
Motor memory refers to the ability to perform a movement without conscious effort.
Motor memory relates to the ability of the central nervous system, consisting of the brain and
spinal cord, to retain and memorize motor skills.
In the article, a practical shooting stage is discussed in order to relate it to the dimensions
of bodily intelligence. It is explained which dimensions of bodily intelligence are utilized by
the shooter at which stages in this stage. Even a simple shooting stage requires the athlete to
use all dimensions of bodily intelligence in harmony with each other. It is accepted that people
with high body intelligence will also be successful in sports. Therefore, athletes with high body
intelligence tend to be successful in shooting sports, but like all sports, not only intelligence but
also discipline and work are important in sport shooting. If the athlete or the shooting instructor
correctly reads the reasons for time or accuracy losses during a shooting stage, for example, if
it is possible to determine that the shooter has a problem in engaging the targets due to an error
in drawing the pistol from the holster, the shooter can be improved in efficiency in his/her
training with studies in this direction.
For example, when the shooter draws the pistol from the holster at the start of the stage,
every time he or she changes magazines, and when he or she forms a line of sight to engage
96
targets from the concealment lines, he or she draws on his or her motor memory from previous
training to perform these actions quickly, accurately and flawlessly.
The Ceylan method is eye-to-eye training in front of a mirror, which aims to develop the
shooter's body intelligence in all its dimensions. In this training, the shooter's target is his/her
eye in the mirror. On the one hand, he has the opportunity to observe the errors in his movement,
and on the other hand, he has the opportunity to make external observations about the position
of his body and his limbs in space and their relationship with each other. As he/she consciously
and continuously repeats this training and corrects his/her mistakes, he/she can place the correct
movements in his/her motor memory and develop his/her proprioceptive and kinesthetic senses
about his/her body.
Practical pistol shooting trainings in the world and in our country are traditionally
oriented towards increasing the physical fitness of the athlete or repeating the shooting
movements including basic and major movements such as stance, grip and stroke. As the
dimensions and importance of body intelligence are understood and practical shooting is the
subject of multidisciplinary studies as a sport branch, the importance of various dimensions of
body intelligence in practical shooting has begun to be understood.
Traditional shooting training can bring success to the athlete, but supporting the time and
accuracy lost due to a problem with balance with weight and resistance training aimed at
increasing physical fitness will prevent meaningful results.
In our country, there has not yet been any study conducted to evaluate the data on the
training, competition and performance measurements of athletes interested in this sport from a
scientific and academic point of view.
In the future, the inclusion of studies in this field within the study subjects of researchers
in fields such as sports sciences, sports medicine, sports sociology will contribute to the
development of this sports branch and to reach meaningful and useful results for the
performance and rehabilitation of athletes.
Çıkar Beyanı: Yazarlar arasında çıkar çatışması yoktur.
Etik Beyanı: Bu çalışmanın tüm hazırlanma süreçlerinde etik kurallara uyulduğunu yazarlar beyan eder. Aksi
bir durumun tespiti hâlinde Artvin Çoruh Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi’nin hiçbir
sorumluluğu olmayıp tüm sorumluluk çalışmanın yazarlarına aittir.
Yazar Katkısı: Yazarların katkısı aşağıdaki gibidir;
Giriş: 1. yazar
Literatür: 1. yazar
Metodoloji: 2. yazar
Sonuç: 2. yazar
1. yazarın katkı oranı: %50. 2. yazarın katkı oranı: %50.
Conflict of Interest: The authors declare that they have no competing interests.
Ethical Approval: The authors declare that ethical rules are followed in all preparation processes of this study.
In the case of a contrary situation, Artvin Coruh University International Journal of Social Sciences has no
responsibility, and all responsibility belongs to the study's authors.
Author Contributions: author contributions are below;
Introduction: 1. author
Literature: 1. author
Methodology: 2. author
Conclusion: 2. author
1st author's contribution rate: 50%, 2nd author's contribution rate: 50%.
97
Kaynakça
Baltaş, A. (2006). Üstün başarı. Remzi Kitabevi.
Briscoe, D. (2023). Proprioceptıon, kinesthesia, and muscle memory: benefits of core strength and balance.
Allcore360. https://allcore360.com/proprioception-kinesthesia-and-muscle-memory-benefits-of-core-
strength-and-balance/ adresinden 03.05.2024 tarihinde alınmıştır.
Bruetsch, A. (1998). Multiple intelligences lesson plan book. Zephyr Press.
Ceylan, Ö. (2021). Türkiye 2021 IDPA şampiyonası etap 2. Yayımlanmamış tasarım.
Denzin, N. K., & Lincoln, Y. S. (2005). Introduction: the discipline and practice of qualitative research. N. K.
Denzin,, & Y. S. Lincoln (Ed.), The Sage Handbook Of Qualitative Research (1 - 32) içinde. Sage
Publications Ltd.
Düzgün, M. ve Akkoç, O. (2021). Spor ve çoklu zekâ kuramı. Gazi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 26(4).
519-531.
Emin, K. (2001). Kinestetik zekâ ve beden eğitimi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi,
21(2), 217-229.
Ergen, E., Ülkar, B. ve Eraslan, A. (2007). Derleme: propriyosepsiyon ve koordinasyon. Spor Hekimliği Dergisi,
42. 57-83.
Gardner, H. (1983). Frames of mind the theory of multiple intelligences. Basic Books.
Kelsey-Sugg, A., & Smith, A. (2019). Is muscle memory in your body or your mind? the experts disagree.
https://www.abc.net.au/news/2019-03-29/muscle-memory-mind-or-body-theories/10939822 adresinden
01.05.2024 tarihinde alınmıştır.
Marenus, M. (2024). Howard gardner’s theory of multiple intelligences. Simply Psychology.
https://www.simplypsychology.org/multiple-intelligences.html#Bodily-Kinesthetic-Intelligence-body-
smart adresinden 01.05.2024 tarihinde alınmıştır.
Merriam, S. B. (2015). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber. (S. Turan, Çev.). Nobel Yayınları.
Subaşı, S. S., Gelecek, N., & Aksakoğlu, G. (2008). Effects of different warm-up periods on knee proprioception
and balance in healthy young individuals. J Sport Rehabil, 17 (2). 186-205. doi:10.1123/jsr.17.2.186
Yılmaz, A., & Gök, H. (2006). Propriyosepsiyon ve propriyoseptif egzersizler. Romatizma Dergisi, 21(1). 23-26.
Yin, R. K. (2017). Case study research: design and methods. Sage Publications.
