BookPDF Available

Jak feniks z popiołów. Cieszanów i okolice w latach 1944–1950

July 2024

Publisher: Miejska Biblioteka Publiczna w Cieszanowie
ISBN: 978-83-951080-9-9

Authors:

University of Warsaw

W książce opowiedziana jest historia Cieszanowa oraz miejscowości należących do gminy Cieszanów-Wieś w latach 1944–1950. Cieszanów został doszczętnie spalony 3 maja 1944 roku przez UPA. Również okoliczne wsie silnie ucierpiały na skutek konfliktu polsko-ukraińskiego. Mieszkańcy i osoby działające w lokalnych władzach wzięły na siebie trud odbudowy swoich miejscowości. W książce podjęta jest próba odpowiedzi na pytania: W jakich warunkach politycznych i gospodarczych przyszło im podejmować te działania? Jakie konkretne osoby angażowały się w strukturach władzy lokalnej? Jakie instytucje powołano, by przywrócić życie polityczne, społeczne, kulturalne i gospodarcze?

Content uploaded by Waldemar Czachur

Content may be subject to copyright.

Content uploaded by Waldemar Czachur

Content may be subject to copyright.

Jak feniks z popiołów

Recenzent

prof. dr hab. Paweł Grata (Uniwersytet Rzeszowski)

Konsultacje merytoryczne

Tomasz Róg

Edward Dziaduła

Marian Ważny

Opracowanie tekstu i korekta

Bernadeta Lekacz

Skład, projekt okładki i przygotowanie do druku

Michał Olewnik

Fotograa na okładce

Procesja w Boże Ciało w Cieszanowie idąca Rynkiem w stronę kościoła, w tle widoczne

spalone kamienice, 20 czerwca 1946 r. (źródło: Cyfrowe Archiwum Tradycji Lokalnej

w Cieszanowie)

Publikacja została donansowana ze środków Miasta i Gminy Cieszanów

ISBN 978-83-951080-9-9

Wydawca

Miejska Biblioteka Publiczna w Cieszanowie

ul. Kościuszki 6, 37-611 Cieszanów

tel. (16) 631 13 01

www.mbp.cieszanow.pl

Druk

Fabryka Druku Sp. z o. o.

ul. Zgrupowania AK „Kampinos” 6

01-943 Warszawa

www.fabrykadruku.pl

Waldemar Czachur

Jak feniks z popiołów

Cieszanów i okolice w latach

1944–1950

Cieszanów 2024

Cieszanów

Drugiego maja, późnym wieczorem,

gdy złote zorze zgasły nad borem,

w mieście zostali starcy, kaleki,

którym to trzeba było opieki.

Niektórzy jeszcze nie wyjechali

i do ostatka na coś czekali.

Ukraińcy też się „zabrali”,

bo partyzantki się obawiali.

Te ukraińskie wsie okoliczne,

kryły bandytów zastępy liczne.

Następnej nocy – trzeciego maja,

przybyła ze wsi bandytów zgraja.

Strzelali w domy i zapalali.

Kogo znaleźli – to zabijali.

Naftą zlewali każdy budynek,

nieszczęsnych ludzi wlekli na Rynek.

Klęli straszliwie ich przezwiskami,

potem dobili kul pociskami.

Płonęły w mieście wszystkie ulice,

domy drewniane i kamienice.

Płonęły stajnie, bydło ryczące,

sady i drzewa w ogniu się gnące.

I tylko kościół (choć podpalany)

zachował białe, nietknięte ściany.

I cerkiew także zaoszczędzili,

bo w niej zapasy broni złożyli.

Z miasteczka mego tylko się cało

zaledwie parę domów ostało.

[...] Zniszczono moje miasteczko małe,

gdzie życie niemal przeżyłam całe.

Jakże tragicznie patrzą kominy

w błękit nad nimi, niemy i siny... [...]

1 Wiersze „Winusi” – Jadwigi Strzeleckiej Szajowskiej (część I), oprac. Adam, Euge-

niusz i Sławomir Szajowscy, Lubaczów-Stalowa Wola 1996, s. 24–25, kps.

Spis treści

Wprowadzenie ........................................ 9

Cieszanów przed II wojną światową i w jej trakcie ............ 17

Wielki pożar i powroty z „uciekinierki”: Cieszanów i jego miesz-

kańcy w 1944 roku ..................................... 27

Reaktywacja władzy lokalnej w Cieszanowie w 1944 roku ...... 43

Miejska Rada Narodowa Cieszanów-Miasto ........................ 45

Gminna Rada Narodowa Cieszanów-Wieś .......................... 52

Bezpieczeństwo: Milicja Obywatelska ............................ 61

Edukacja: szkoły powszechne w gminach Cieszanów-Miasto i Cieszanów-

-Wieś ....................................................... 73

Namiastka życia społecznego .................................... 80

Klimat społeczno-polityczny w Cieszanowie i powiecie luba-

czowskim w 1945 roku .................................. 89

Wszechobecne wojsko i kontyngenty ....................... 99

Wybory Miejskiej Rady

Narodowej w Cieszanowie w 1945 roku ... 109

Wielka polityka wkracza: przygotowanie do referendum w 1946

roku i wyborów w 1947 roku ............................. 117

Polityczne sprzątanie: umacnianie się PPR i wybory do Miejskiej

Rady

Narodowej w Cieszanowie w 1948 roku ................. 129

Gmina Cieszanów i jej nowi mieszkańcy ................... 147

Rok 1948: mała stabilizacja i pozorowane działania „aktywu par-

tyjnego” w Cieszanowie ................................ 157

Odbudowa Cieszanowa, zabiegi o jego rozwój i nowe granice ... 177

Handel, rzemiosło i spółdzielczość ......................... 191

Od Spółdzielni Rolniczo-Handlowej do Gminnej Spółdzielni „Samopo-

moc Chłopska” ............................................... 191

Od Kasy Stefczyka do Gminnej Kasy Spółdzielczej .................. 207

Rolnictwo, reforma rolna i majątek mieszkańców ............. 209

Projekty niezrealizowane ................................ 233

Wykaz skrótów ........................................ 241

Nota edytorska ........................................ 243

Noty biograczne ...................................... 245

Bibliograa .......................................... 267

Nauczyciele są dla społeczeństwa trampoliną do lepszego jutra.

Olga Tokarczuk

Moim nauczycielom ze Szkoły Podstawowej w Cieszanowie, a szczególnie

Stefanii Ciepłej (1945–2004)

Wandzie Gnap (1940–2008)

Krystynie Perżyło (1948–2020)

Władysławie Zając (1936–2022)

Stanisławowi Franciszkowi Gajerskiemu (1932–2021),

książkę tę dedykuję.

Wprowadzenie

Lata 1944–1947 w Polsce określa się mianem wielkiej trwogi, czasu

trwania zbiorowego lęku. Marcin Zaremba pisze, że w naszym kraju

zapanował wówczas chaos. „Instytucje państwowe rozpoczynały swoją

działalność powoli i długo pozostawały słabe, pozbawione kapitału spo-

łecznego. Duże odłamy społeczeństwa znajdowały się w stanie powo-

jennej anomii. Dominowało poczucie tymczasowości i zawieszenia. Z jed-

nej strony Polacy żyli olbrzymimi nadziejami na nowe życie po wojnie,

z drugiej – doskwierały im lęk i niepewność co do przyszłości. Radość

z zakończenia okupacji zakłóciły realne zagrożenie, m.in.: głód, Armia

Czerwona, »bezpieczeństwo«, bandytyzm. Lęk i strach generowały też

procesy migracyjne, nie tylko te przestrzenne, ale również pionowe,

związane z rewolucyjnymi przeobrażeniami struktury społecznej”1.

Wielka trwoga, rozumiana jako okres niepewności, wyczekiwania

i ciągłego strachu, a jednocześnie czas psychicznego i emocjonalnego

wyniszczenia, nie ominęła również Cieszanowa i okolicznych miejsco-

wości powiatu lubaczowskiego. Od wiosny 1944 roku, czyli od momen-

tu wzmożenia działalności terrorystycznej przez Ukraińską Powstańczą

Armię (UPA), której celem było zmuszenie Polaków do opuszczenia tych

1 Marcin Zaremba, Wielka trwoga. Polska 1944–1947. Ludowa reakcja na kryzys,

Kraków 2012, s. 47. Podobny stan zbiorowych emocji na terenie Cieszanowa i oko-

lic opisuje Marian Ważny w książce Zagończyk. Obłędny taniec śmieci, Rzeszów

2009.

ziem, oraz wkroczenia Armii Czerwonej na te tereny, cztery ośrodki ro-

ściły sobie pretensje do panowania nad nimi: komisarze wojenni Armii

Czerwonej stacjonujący w każdej większej miejscowości, odradzająca

się administracja lokalna silnie związana z Armią Krajową i szeroko po-

jętym Polskim Państwem Podziemnym, władza komunistyczna, która na

tym terenie do lata 1947 roku miała przede wszystkim twarz Wojska Pol-

skiego (WP) i Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego (UBP) oraz Ukraiń-

ska Powstańcza Armia. W tej sytuacji mieszkańcy Cieszanowa i okolic,

by przeżyć, musieli być sługami wielu panów. To powodowało ciągłe

rozdarcie i emocjonalne wyniszczenie, w tym właśnie nieustający strach

o jutro.

Jak pisze Zaremba, na poczucie bezładu, anarchii i niepewności mia-

ło wpływ wiele czynników. „Pierwszym z nich było pojawienie się milio-

nów żołnierzy Armii Czerwonej, których zachowanie – grabież i gwałty –

w znaczącej mierze wydłużyły rządy chaosu. Drugim była obecność

»ludzi z demobilu«, setek tysięcy osób, które wojna wpędziła w »zbęd-

ność«. Spośród nich rekrutowali się członkowie grup bandyckich i sza-

browniczych, które przeczesywały kraj w poszukiwaniu łupu. Szaber

i bandytyzm to trzeci i czwarty z naszych generatorów chaosu. Piątym,

szczególnie traumatycznym, była wielka wędrówka ludów”2.

Cieszanów i okolice nie należały do miejsc atrakcyjnych dla żebra-

ków, włóczęgów, bezrobotnych czy spekulantów, głównie ze względu na

wysoki stopień zagrożenia ze strony UPA, a przez to odcięcie komuni-

kacyjne od świata. Ale wszechobecna UPA, która była zagrożeniem dla

mieszkańców tych stron każdego dnia, a także częściowo szabrownicze

działania Wojska Polskiego czy też rabunki dokonywane przez niektó-

rych żołnierzy Armii Krajowej (stąd ukuto nową interpretację skrótu AK

2 Marcin Zaremba, Wielka trwoga…, s. 148.

jako „A kury, a kaczki”) były dla mieszkańców wystarczającymi powo-

dami do ciągłego lęku.

Szef powiatowego Urzędu Informacji i Propagandy w Lubaczowie

w sprawozdaniu pisał następująco: „Reakcyjnych band polskich na terenie

powiatu nie ma. Istnieją jedynie bardzo duże i silnie uzbrojone ukraińskie

bandy faszystowskie U.P.A. [Ukraińska Powstańcza Armia], zwana pospo-

licie »bulbowcami« lub »banderowcami«. W związku z tym ludność pol-

ska żyje od półtora roku w ciągłym strachu, obawiając się o swoje życie

i mienie, ciągle rabowane przez wyżej wspomniane bandy”3.

Mimo to ludzie tutaj próbowali ułożyć sobie życie. Jedni starali się

do tego stanu przyzwyczaić, inni go dla siebie wykorzystać. I w tych

właśnie warunkach, zanim władza komunistyczna zaczęła budować

i umacniać swoje struktury partyjne, szczególna rola przypadła ludziom

związanym z Armią Krajową, którzy w nowej rzeczywistości w Ciesza-

nowie i okolicy weszli w skład organów administracji terenowej albo

Milicji Obywatelskiej (MO), a AK nie ułatwiała stabilizowania się wła-

dzy komunistycznej4. Istotne było również to, że społeczeństwo i elity

polityczne wobec braku wiarygodnych informacji o kierunku rozwoju

Polski (pierwsze ulotki z manifestem Polskiego Komitetu Wyzwolenia

Narodowego na tym terenie rozrzucono z samolotu w sierpniu 1944

roku5) nie chciały angażować się po stronie władzy komunistycznej.

3 Archiwum Państwowe w Rzeszowie (dalej: APRz), Wojewódzki Urząd Informacji i Pro-

pagandy w Rzeszowie, sygn. 116, Charakterystyka powiatu lubaczowskiego, [b.d.], s. 2.

4 Stanisław F. Gajerski, Fundamenty struktur organizacyjnych Zrzeszenia „Wolność

i Niezawisłość” i jego działalność na terenie powiatu lubaczowskiego. Stan badań

i mielizny dezinformacji, „Rocznik Lubaczowski” 2000, t. 9–10, s. 135–180; Dariusz

Iwaneczko, Ogniwo strachu. Urząd Bezpieczeństwa w Lubaczowie 1944–1956, Rze-

szów 2012.

5 Dariusz Iwaneczko, Ogniwo strachu…, s. 23.

Czuły się związane przede wszystkim ze Stronnictwem Ludowym6,

zwłaszcza że Polska Partia Robotnicza (PPR) i Polska Partia Socjali-

styczna (PPS) w pierwszych latach z różnych względów były w powiecie

i w Cieszanowie nieobecne7. Im dłużej Cieszanów i powiat lubaczowski

pozostawały komunikacyjnie odizolowane, tym trudniej przychodziło no-

wej władzy umocowanie swoich struktur i ideologii. Dlatego, jak powie-

dział Stanisław Franciszek Gajerski, „powiat lubaczowski, mimo różno-

rodnych uciążliwości, jakich ludność polska na tym terenie doświad-

czała, był jednak swoistym azylem dla ludzi związanych z konspiracją

i stąd bez mała cały aparat administracyjny, milicja, nauczycielstwo, du-

chowieństwo, pracownicy kolejowi i pocztowi oraz inni związani byli

z polską konspiracją niepodległościową, a przede wszystkim z AK i stąd

to bardzo późno zorganizowano w Lubaczowie PUBP”8.

Celem niniejszej pracy jest zarysowanie specyki odbudowy życia

politycznego, społecznego i gospodarczego w Cieszanowie oraz miej-

scowościach należących do gminy Cieszanów-Wieś w latach 1944–1950,

w warunkach, które wyżej zakreśliłem. Chciałbym pokazać, że proces

ten z kilku względów przebiegał trochę inaczej niż w sąsiednich mia-

stach czy powiatach9. Z jednej strony głównym celem zaangażowanych

6 Marcin Bukała, Polskie Stronnictwo Ludowe w województwie rzeszowskim 1945–1947.

Geneza i działalność, Rzeszów–Warszawa 2015.

7 Edward Olszewski, Początki władzy ludowej na Rzeszowszczyźnie 1944–1947, Lu-

blin 1974, s. 63; Roman Ogryzło, Powstanie i działalność PPR na terenie powia-

tu Lubaczów [w:] Działalność PPR na Ziemi Rzeszowskiej (szkice, opracowania,

wspomnienia), red. Bronisław Syzdek, Warszawa, 1976, s. 270–271.

8 Stanisław F. Gajerski, Fundamenty struktur…, s. 148.

9 Roman Ogryzło, Powstanie i działalność władzy ludowej na terenie byłego powiatu

lubaczowskiego (lipiec 1944 – grudzień 1948), „Rocznik Lubaczowski” 1985, t. 3,

s. 77–97; Stanisław F. Gajerski, Okupacyjne struktury administracyjne na obsza-

rze powiatu lubaczowskiego. Zarys problematyki [w:] Wojna i pamięć. Przewodnik

po miejscach pamięci narodowej na terenie powiatu lubaczowskiego. Materiały

w strukturach lokalnych elit politycznych, które rekrutowały się spośród

przedwojennych działaczy politycznych, a później też związanych z AK,

była pomoc mieszkańcom Cieszanowa i okolic, którzy na skutek działań

wojennych i spalenia w maju 1944 roku miasta, a później okolicznych

miejscowości przez UPA, stracili swój dorobek życia i ze względu na

nasilający się konikt polsko-ukraiński wciąż nie mogli cieszyć się spo-

kojem. Z drugiej strony osoby angażujące się w politykę lokalną działały

w określonym kontekście politycznym, który uwarunkowany był naj-

pierw walką między lubelską a londyńską wizją budowy Polski, a potem

wprowadzaniem i stabilizowaniem władzy komunistycznej. W niniejszej

monograi chciałbym scharakteryzować ten proces oraz ludzi, którzy

kierując się różnymi motywacjami, wzięli na siebie odpowiedzialność

za to, by mimo tak ogromnych osobowych i materialnych strat z czasów

niemieckiej okupacji i koniktu polsko-ukraińskiego Cieszanów i okoli-

ce mogły wrócić do normalnego funkcjonowania.

Chciałbym pokazać i docenić osoby, które w trudnym okresie wzięły

na siebie ciężar odpowiedzialności za kształtowanie losów swoich miej-

scowości. Nie jest moim zadaniem ich ocena. Chcę pokazać je w szer-

szym kontekście czynników warunkujących ich decyzje oraz wybory,

które jednocześnie współkształtowały warunki, w jakich przyszło im żyć

i działać.

z sympozjum naukowego zorganizowanego w dniu 4 września 2009 roku w 70.

rocznicę wybuchu II wojny światowej w Muzeum Kresów w Lubaczowie, red. Sta-

nisław Piotr Makara, Barbara Woch, Janusz Mazur, Lubaczów 2009, s. 56–57;

Tomasz Róg, Gmina Cieszanów i jej mieszkańcy w latach 1939–1947, Cieszanów

2014, s. 146; Dariusz Iwaneczko, Ogniwo strachu…; Łukasz Podolak, Początki

administracji publicznej w powiecie lubaczowskim po zakończeniu działań wojen-

nych (lipiec 1944 – styczeń 1945), „Rocznik Przemyski. Historia” 2022, nr 1(27),

s. 127–152.

Wiemy, że po karnawale wolności ludzi związanych z Armią Krajo-

wą (AK), a potem Zrzeszeniem „Wolność i Niezawisłość” (WiN) i Pol-

skim Stronnictwem Ludowym (PSL), od późnego lata 1947 roku zaczął

się czas, który z jednej strony redukował wspomniane wcześniej ośrod-

ki władzy do partii, najpierw głównie Polskiej Partii Robotniczej (PPR)

i Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS), a później Polskiej Zjednoczonej

Partii Robotniczej (PZPR). Z drugiej strony niósł ten czas tak długo ocze-

kiwany spokój. I właśnie za cenę spokoju ludzie wstępowali do partii

politycznych i w ich ramach próbowali działać na rzecz Cieszanowa oraz

Chotylubia, Dachnowa, Niemstowa, Nowego Sioła, Lublińca Starego

i Lublińca Nowego10. Część z nich może wierzyła w założenia progra-

mowe i słuszność nowego porządku, jednak poziom ideologicznego za-

angażowania po stronie członków PPR, powojennej PPS, a potem PZPR

w Cieszanowie i okolicznych miejscowościach był w tym okresie bar-

dzo niski. Zwyciężał pragmatyzm, a nie ideologia. Mieszkańcy uczyli się

działań pozorowanych na potrzeby nowej komunistycznej władzy w Pol-

sce, pozostając mimo to wierni tradycyjnym wartościom. W tym ukła-

dzie sił ważna rola przypadła ks. Józefowi Kłosowi, proboszczowi parai

św. Wojciecha w Cieszanowie. To on swą postawą będzie drogowskazem

dla wielu osób angażujących się politycznie na rzecz odbudowy i rozwo-

ju Cieszanowa oraz okolicznych miejscowości.

W centrum mojego zainteresowania znajdują się dwie gminy: gmina

miejska Cieszanów oraz Cieszanów-Wieś. Mimo że tworzyły one geo-

gracznie pewną jedność, bardzo różniły się od siebie. W niektórych ob-

szarach ściśle ze sobą współpracowały, w innych konkurowały, a w jesz-

cze innych nawet zwalczały się, utrwalając rozmaite antagonizmy między

10 Gorajec, Żuków i Freifeld (Kowalówka) należały w tym czasie do gminy Płazów

i nie są przedmiotem badań w tej książce.

mieszkańcami Cieszanowa i okolicznych miejscowości. Jednak w kon-

tekście zbiorowego niepokoju i lęku te antagonizmy w niniejszej książce

nie odgrywają kluczowej roli.

Starałem się w tej pracy pokazać, jak wiele osób w różnych funkcjach

angażowało się w odbudowę życia politycznego, społecznego, gospodar-

czego i kulturalnego Cieszanowa oraz okolicznych miejscowości. Nie

jest wykluczone, że pominąłem inne ważne osoby lub błędnie zapisałem

ich imiona lub nazwiska. Przy wielu osobach, które działały w struktu-

rach Armii Krajowej, a potem w Zrzeszeniu Wolność i Niezawisłość, nie

podałem ich pseudonimów, ponieważ nie znalazłem ich w dostępnych

mi dokumentach. Sprawy te domagają się dalszych poszukiwań. W roz-

dziale Mała stabilizacja przytaczam wiele wartościujących sądów o lu-

dziach działających z ramienia Polskiej Partii Robotniczej oraz Polskiej

Partii Socjalistycznej na rzecz Cieszanowa. Nie utożsamiam się z tymi

opiniami. Cytując te wypowiedzi, chciałem pokazać rodzaj napięcia spo-

łecznego i politycznego, jakie towarzyszyło działaczom cieszanowskim,

a jednocześnie naświetlić skomplikowaną sytuację, w jakiej przyszło im

odbudowywać swoje miasto i wsie. Daleki jestem od osądzania postaw

poszczególnych osób, czy to działających po stronie poakowskiego pod-

ziemia, Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość (WiN) lub Polskiego Stron-

nictwa Ludowego (PSL), czy to po stronie Polskiej Partii Robotniczej

(PPR), koncesjonowanej Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS) lub Stron-

nictwa Ludowego (SL) w tym okresie czy później po stronie Polskiej

Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR). Interesuje mnie proces odbudo-

wy straszliwie zniszczonego miasteczka i okolic oraz podjęte w tym kie-

runku działania. Często przytaczam dłuższe wypowiedzi różnych osób

działających w Cieszanowie lub w instytucjach powiatowych. Pozosta-

wiam je na ogół bez komentarza. Robię to celowo, bo zależy mi na tym,

by osoby czytające same wyrobiły sobie zdanie na podstawie własnego

doświadczenia lub wiedzy pozyskanej ze szkoły czy mediów.

Na temat powojennej odbudowy Cieszanowa i okolic nie powstało jesz-

cze żadne opracowanie monograczne. Decydując się na próbę opowiedze-

nia tej historii, myślałem o młodszych mieszkańcach tego rejonu. Przyświe-

cał mi cel, by przybliżyć im z jednej strony podjęty przez ich pradziadków

trud odbudowy zniszczonego Cieszanowa i okolicznych miejscowości,

a z drugiej strony uświadomić, w jakich okolicznościach politycznych i spo-

łecznych musieli działać, decydując się w wielu wypadkach na kompromi-

sy, z którymi może nie zawsze czuli się dobrze. W tytule posłużyłem się

frazeologizmem Jak feniks z popiołów, by pokazać, że Cieszanów spalony

w trakcie pierwszej wojny światowej odrodził się niczym legendarny ptak

z Etiopii i w okresie międzywojnia stał się dynamicznie rozwijającym się,

atrakcyjnym dla kupców i rzemieślników miasteczkiem. Niecałe trzydzieści

lat później, 3 maja 1944 roku, został ponownie spalony i zniszczony, a dzię-

ki zaangażowaniu cieszanowian wkrótce ponownie odrodził się do życia.

Książka ta nie powstałaby bez wsparcia wielu osób. Przede wszyst-

kim bez wsparcia mojej żony Aleksandry oraz córek Janiny i Ewy, których

wyrozumiałość motywowała mnie do jeszcze intensywniejszej pracy. Za

liczne rozmowy o Cieszanowie i okolicach dziękuję moim rodzicom,

Marii i Henrykowi Czachurom, cioci Bronisławie Zaborniak, wujostwu

Krystynie i Michałowi Żukom, cioci Irenie Wojtuch, państwu Halinie

i Władysławowi Kudybom, Tomaszowi Rogowi, pani Marii Perżyło, pani

Marii Kopciuch, pani Irenie Mazepie, panu Edwardowi Dziadule, panu

Jerzemu Cwynarowi oraz panu Marianowi Ważnemu. Dzięki rozmowom

z nimi informacje pozyskane z archiwów nabierały prawdziwej wartości

i pozwalały mi na układanie ich w całość.

Z pierwszą wersją monograi zapoznali się Ewa Jabłońska, pani Irena

Ossowska-Bączyk, Tomasz Róg, pan Edward Dziaduła, pan Marian Waż-

ny oraz dr Paweł Kosiński. Otrzymałem od nich wiele cennych komenta-

rzy i wskazówek, za które im bardzo serdecznie dziękuję. Dzięki nim praca

w obecnej wersji zawiera mniej niedociągnięć. Za te, które jednak pozo-

stały i zostaną odkryte, już teraz czytelników przepraszam i jednocześ-

nie zachęcam do pogłębiania znajomości historii naszych stron.

267

Bibliograa

Źródła archiwalne

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej

AIPN GK 69/535, Wykaz osób przekazanych do dyspozycji Urzędu Pracy w Zamościu.

AIPN OI 106/210, Praca Dyplomowa: Organizacja, warunki pracy, stan kadrowy Poste-

runku Milicji Obywatelskiej w Cieszanowie Woj. Przemyskie w latach walki o utrwa-

lenie władzy ludowej w okresie 1944–1947. Autor: Józef Gałas. Szczytno 1980.

AIPN Rz 0045/202, Akta personalne funkcjonariusz SB: Julian Cieckiewicz, imię ojca:

Wincenty, ur. 16-02-1924 r.

AIPN Rz 0057/97, Raporty sytuacyjne Powiatowych Komend MO w następujących

miejscowościach: Brzozów, Dębica, Gorlice, Jarosław, Jasło, Kolbuszowa, Krosno,

Lesko, Lubaczów.

AIPN Rz 0174/2, Sprawozdania z pracy powiatowych urzędów informacji i propagandy

oraz sprawozdania sytuacyjne starostów powiatowych z terenu województwa rze-

szowskiego.

AIPN Rz 04/10, Materiały dot. referendum 1946 r., wyborów do Sejmu z lat: 1947, 1952

i 1957, wyborów do Rad Narodowych z lat: 1954 i 1958 oraz wyborów połączonych

z 1961 r. na terenie pow. lubaczowskiego i łańcuckiego.

AIPN Rz 04/200, Sprawozdania z pracy PUBP w Lubaczowie za lata 1945–1948.

AIPN Rz 04/304, Materiały z akcji „Wisła” w powiecie lubaczowskim.

AIPN Rz 04/31, Materiały dot. akcji ujawnienia w powiatach: Łańcut i Lubaczów.

AIPN Rz 05/118, t. 1 i 2, Charakterystyka faktologii Nr 97 oddziału pod dowództwem:

Warda vel Zarębski Marian ps. Polakowski, Miler, Mały.

AIPN Rz 050/1597, Akta śledztwa w sprawie przynależności do Zrzeszenia „Wolność

i Niezawisłość”, dokonania zamachu na żołnierzy Wojska Polskiego, Armii Ra-

dzieckiej, zabójstwa, prowadzonego przeciwko: Wilhelm Kołodziejczuk, imię ojca:

Jan, ur. 26-07-1908 r. i innym.

AIPN Rz 065/98, Kontrola dochodzeń – Posterunek MO w Cieszanowie.

268

AIPN Rz 50/68, Księga aresztu przy PUBO w Lubaczowie za lata 1946–1958.

AIPN Rz 70/44, Opisy posterunków MO powiatu lubaczowskiego: Cieszanów, Lubli-

niec Stary (Stary Lubliniec), Oleszyce.

AIPN Rz 70/63, Meldunki, telefonogramy i sprawozdania z Posterunku MO w Ciesza-

nowie.

AIPN Rz 70/64, Sprawozdania i raporty sytuacyjne z Posterunku MO w Cieszanowie.

AIPN Rz 70/65, Meldunki i telefonogramy z Posterunku MO w Cieszanowie.

Archiwum Państwowe w Łodzi

Centralny Zarząd Przemysłu Włókienniczego w Łodzi.

Archiwum Państwowe w Przemyślu

Akta gminy Cieszanów-Wieś.

Narodowy Bank Polski Oddział w Lubaczowie.

Powiatowa Rada Narodowa w Lubaczowie.

Powiatowy Komitet Opieki Społecznej w Lubaczowie.

Powiatowy Urząd Ziemski w Lubaczowie.

Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Cieszanowie.

Starostwo Powiatowe w Lubaczowie.

Zarząd Miejski w Cieszanowie.

Zespół Państwowych Gospodarstw Rolnych Cieszanów.

Związek Rewizyjny Spółdzielni Rzeczypospolitej Polskiej. Okręg Rzeszowski.

Archiwum Państwowe w Rzeszowie

Komitet Gminny Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Cieszanowie powiat Luba-

czów.

Komitet Powiatowy PPR w Lubaczowie.

Powiatowy Komitet Polskiej Partii Socjalistycznej w Lubaczowie i jednostki podległe.

Urząd Wojewódzki w Rzeszowie.

Wojewódzki Urząd Informacji i Propagandy w Rzeszowie.

Archiwum Parai w Cieszanowie

Liber natorum Cieszanów 1923–1982.

Liber natorum Cieszanów, t. 3, 1972–1923.

Libert mortuorum Cieszanów, t. 3, 1893–1981.

Liber natorum Gorajec – Lubliniec – Dąbrówka 1925–1982.

269

Źródła opublikowane

Spółdzielczość w Polsce Ludowej 1944–1968. Wybór dokumentów, zebrał i wstępem

opatrzył Zbigniew Świtalski, Warszawa 1970.

Wspomnienia i relacje

Filar Alfons, Gdy umilkły działa. Wspomnienia, Warszawa 1972.

Gajerski Stanisław Franciszek, List z nr. 33/2014, „Goniec” (Tygodnik Polonijny w Ka-

nadzie), http://www.goniec24.com/listy/item/4013-listy-z-nr-33-2014 (24.01.2024).

Katukow Michaił, Pancerny grot, Warszawa 1976.

Szajowski Stanisław, Wspomnienia żołnierza czynnej służby wojskowej w kompanii łącz-

ności 24. Dywizji Piechoty w Jarosławiu, uczestnika wojny obronnej w 1939 roku,

„Rocznik Lubaczowski” 2007, t. 11–12.

Relacje ustne

Ferdynanda Avenariusa z 24 lipca 2015 roku.

Jerzego Cwynara z 8 marca 2024 roku.

Edwarda Dziaduły z 11 lipca 2023 roku i 9 marca 2024 roku.

Elżbiety Iwanejko z 6 kwietnia 2024 roku.

Marii Perżyło z 18 marca i 11 kwietnia 2024 roku.

Kazimiery i Waldemara Sokołowskich z 9 kwietnia 2024 roku.

Jerzego Tomaszewskiego z 8 kwietnia 2014 roku.

Mariana Ważnego z 21 marca 2024 roku.

Opracowania i artykuły

Agronom. Jego funkcja społeczno-gospodarcza w rolnictwie i drogi działania. Materiały

z dwudniowej Krajowej Konferencji Naukowo-Technicznej (11-12 stycznia 1962 r.),

Warszawa 1962.

Argasiński Mieczysław, Konspiracja w powiecie lubaczowskim 1939–1947, Zwierzy-

niec–Rzeszów 2010.

Argasiński Mieczysław, Okupacja sowiecka w powiecie lubaczowskim w latach 1939–

1941, Lubaczów 2005.

Bereza Tomasz, Okupacja sowiecka w powiecie lubaczowskim [w:] Wojna i pamięć.

Przewodnik po miejscach pamięci narodowej na terenie powiatu lubaczowskiego.

Materiały z sympozjum naukowego zorganizowanego w dniu 4 września 2009 roku

w 70. rocznicę wybuchu II wojny światowej w Muzeum Kresów w Lubaczowie, red.

Stanisław Piotr Makara, Barbara Woch, Janusz Mazur, Lubaczów 2009.

270

Bereza Tomasz, Przebieg kampanii wyborczej i nadużycia władz podczas wyborów do

Sejmu Ustawodawczego w powiecie jarosławskim w styczniu 1946 r. [w:] Pamiętny

rok 1947, red. Maria Ożóg, Rzeszów 2001.

Bereza Tomasz, Chmielowiec Piotr, Grechuta Janusz, W cieniu „Linii Mołotowa”.

Ochrona granicy ZSRR z III Rzeszą między. Wisznią a Sołokiją w latach 1939–1941,

Rzeszów 2002.

Bester Franciszek i inni, 40 lat spółdzielczości rolniczej „Samopomoc Chłopska” na

Rzeszowszczyźnie, Warszawa 1986.

Bukała Marcin, Polskie Stronnictwo Ludowe w województwie rzeszowskim 1945–1947.

Geneza i działalność, Rzeszów–Warszawa 2015.

Caban Ireneusz, Oddziały partyzanckie i samoobrony obwodu AK Tomaszów Lubelski,

Warszawa 2000.

Chyra-Rolicz Zoa, Rola spółdzielczości „Samopomoc Chłopska” w życiu wsi (1944–

1989), „Zeszyty Wiejskie” 2016, z. 22.

Czachur Waldemar, Specyka elit politycznych w strukturach samorządu terytorialne-

go w autonomii Galicji na przykładzie ówczesnego powiatu cieszanowskiego [w:]

Samorząd terytorialny w Polsce i w Niemczech, red. Max-Emanuel Geis, Grażyna

Grabarczyk, Jarosław Kostrubiec, Thorsten Ingo Schmidt, Warszawa 2015.

Depo Jerzy, Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego, „Bezpieczeństwo. Teoria i Prakty-

ka” 2012, nr 1.

Drewicz Marcin, Parcelacja większej prywatnej własności ziemskiej w północnej części

województwa lubelskiego w świetle dokumentów PKWN, „Radzyński Rocznik Hu-

manistyczny” 2006, nr 4.

Dudek Justyna, Delegatura Sił Zbrojnych oraz I Zarząd Główny WiN wobec porozumie-

nia z OUN-UPA na Lubelszczyźnie, „Res Historica” 2016, nr 40.

Dziaduła Edward, Dzieje Ochotniczej Straży Pożarnej w Cieszanowie 1870–2020, Cie-

szanów 2020.

Dziaduła Edward, Ochrona zdrowia w Gminie Cieszanów w latach 1944–2022, Ciesza-

nów 2023.

Dziaduła Edward, Słodkie Czereśnie, Cieszanów 2017.

Gajerski Stanisław Franciszek, Fundamenty struktur organizacyjnych Zrzeszenia „Wol-

ność i Niezawisłość” i jego działalność na terenie powiatu lubaczowskiego. Stan

badań i mielizny dezinformacji, „Rocznik Lubaczowski” 2000, t. 9–10.

Gajerski Stanisław Franciszek, Okupacyjne struktury administracyjne na obszarze po-

wiatu lubaczowskiego. Zarys problematyki [w:] Wojna i pamięć. Przewodnik po

miejscach pamięci narodowej na terenie powiatu lubaczowskiego. Materiały z sym-

pozjum naukowego zorganizowanego w dniu 4 września 2009 roku w 70. rocznicę

wybuchu II wojny światowej w Muzeum Kresów w Lubaczowie, red. Stanisław Piotr

Makara, Barbara Woch, Janusz Mazur, Lubaczów 2009.

271

Gajerski Stanisław Franciszek, Struktury organizacyjne ZWZ i oddziały partyzanckie AK

na terenie obszaru przedwojennego powiatu lubaczowskiego, „Dzieje Najnowsze”

1986, nr 2.

Gajerski Stanisław Franciszek, Zarys dziejów Cieszanowa, Przemyśl 1981.

Ginalski Edmund, Wysokiński Eugeniusz, Dziewiąta drezdeńska. Z dziejów 9 Drezdeń-

skiej Dywizji Piechoty (1944–1947), Warszawa 1984.

Grata Paweł, Czas przełomu. Polityka społeczna w latach 1944–1950, Rzeszów.

Grechuta Janusz, Dworskie zakłady przetwórcze w Rudzie Różanieckiej (XVII w. – 1944

r.) i ich właściciele od początku XIX wieku, „Cieszanowskie Zeszyty Regionalne”

2009, z. 2.

Grechuta Janusz, Zarys dziejów rybactwa stawowego w dobrach Ruda Różaniecka do

1939 roku, „Cieszanowskie Zeszyty Regionalne” 2022, z. 8.

Iwaneczko Dariusz, „Przypadek czy przeznaczenie?” Karol Kazimierz Kostecki „Ko-

stek” (1917–1998), Rzeszów 2013.

Iwaneczko Dariusz, Ogniwo strachu. Urząd Bezpieczeństwa w Lubaczowie 1944–1956,

Rzeszów 2012.

Kamiński Łukasz, Polacy wobec nowej rzeczywistości 1944–1948. Formy pozainstytu-

cjonalnego, żywiołowego oporu społecznego, Toruń 2000.

Kasperski Stanisław, Ruda Różaniecka. Dzieje i kultura 1650–2010, Przemyśl 2014.

Kowalczyk Janusz, Działania Wojsk Wewnętrznych na Rzeszowszczyźnie (luty–kwiecień

1945), „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2021, nr 19.

Krzysztoński Mariusz, Polska Partia Robotnicza wobec Polskiej Partii Socjalistycznej

na Rzeszowszczyźnie w latach 1944–1948, „Humanities and Social Sciences” 2013,

vol. 18(XVIII), nr 20(2).

Kubrak Zygmunt, Dzieje Lubaczowa. Lubaczów od czasów najdawniejszych do lipca

1944 roku, t. 1, Rzeszów 2016.

Kubrak Zygmunt, Początki władzy ludowej w Lubaczowie. Zarys problematyki (1944–

1948), „Rocznik Lubaczowski” 1985, t. 3.

Kubrak Zygmunt, Pod zielonym sztandarem. Zarys dziejów ruchu ludowego w powiecie

lubaczowskim 1918–1948, Lubaczów 1995.

Kubrak Zygmunt, Polacy w Cieszanowie w okresie dwudziestolecia międzywojennego,

„Cieszanowskie Zeszyty Regionalne” 2012, z. 5.

Kubrak Zygmunt, Prywatne Seminarium Nauczycielskie Koedukacyjne im Stanisława

Sobińskiego w Cieszanowie [w:] Księga Pamiątkowa poświęcona dr Zdzisławowi

Koniecznemu z okazji 70. rocznicy urodzin, red. Bogusław Bobusia, Przemyśl 2000.

Kubrak Zygmunt, Wrzesień 1939 w powiecie lubaczowskim [w:] Wojna i pamięć. Prze-

wodnik po miejscach pamięci narodowej na terenie powiatu lubaczowskiego. Ma-

teriały z sympozjum naukowego zorganizowanego w dniu 4 września 2009 roku

272

w 70. rocznicę wybuchu II wojny światowej w Muzeum Kresów w Lubaczowie, red.

Stanisław Piotr Makara, Barbara Woch, Janusz Mazur, Lubaczów 2009.

Leder Andrzej, Prześniona rewolucja. Ćwiczenia z logiki historycznej, Warszawa 2014.

Lesiakowski Krzysztof, Polityczne uwarunkowania utworzenia i działalności przyspo-

sobienia rolniczo-wojskowego młodzieży (1947–1948), „Zeszyty Wiejskie” 2017,

z. 22.

Leszczyński Adam, Ludowa historia Polski. Historia wyzysku i oporu. Mitologia pano-

wania, Warszawa 2022.

Mazur Janusz, Zabytkowa architektura dworsko-pałacowa ziemi lubaczowskiej, Luba-

czów 2014.

Moszkowicz Mariusz, Gdzie w maju 1945 r. kierownictwo Inspektoratu AK-DSZ Zamość

prowadziło rozmowy i zawarło porozumienie z OUN-B i UPA?, „Cieszanowskie

Zeszyty Regionalne” 2012, z. 5.

Motyka Grzegorz, Nie tylko likwidacja prowidnyka „Stiaha”. Działania grupy operacyj-

nej „Lubaczów” w 1947 r., „Pamięć i Sprawiedliwość” 2021, nr 37.

Motyka Grzegorz, Od rzezi wołyńskiej do akcji „Wisła”. Konikt polsko-ukraiński

1943–1947, Kraków 2011.

Mróz Wacław, Powstanie i formy organizacyjno-prawne działalności miejskich rad na-

rodowych w województwie rzeszowskim w latach 1944–1950, „Rocznik Historycz-

no-Archiwalny” 1985, t. 2.

Obirek Władysław, Przeszłość i współczesność Rudy Różanieckiej (1706–2015), Rze-

szów 2015.

Ogryzło Roman, Powstanie i działalność PPR na terenie powiatu Lubaczów [w:] Dzia-

łalność PPR na Ziemi Rzeszowskiej (szkice, opracowania, wspomnienia), red. Bro-

nisław Syzdek, Warszawa 1976.

Ogryzło Roman, Powstanie i działalność władzy ludowej na terenie byłego powiatu

lubaczowskiego (lipiec 1944 – grudzień 1948), „Rocznik Lubaczowski” 1985, t. 3.

Olszewski Edward, Początki władzy ludowej na Rzeszowszczyźnie 1944–1947, Lublin

1974.

Paczkowski Andrzej, Referendum z 30 czerwca 1946 r. Przebieg i wyniki, Warszawa

1993.

Pisuliński Jan, Akcja Specjalna „Wisła”, Rzeszów 2017.

Podolak Łukasz, Początki administracji publicznej w powiecie lubaczowskim po zakoń-

czeniu działań wojennych (lipiec 1944 – styczeń 1945), „Rocznik Przemyski. Histo-

ria” 2022, nr 1(27).

Puchała Maria, Pałac w Niemstowie, „Kresowiak Galicyjski” 2006, nr 3.

Rocznik Polityczny i Gospodarczy 1939, R. 8, Warszawa 1939.

Rogowska Kazimiera, Rys historyczny wsi Nowy Lubliniec, część II, „Kresowiak Gali-

cyjski” 1998, nr 5–6.

273

Róg Sławomir, Społeczność ukraińska Cieszanowa w latach 1918–1939, „Cieszanow-

skie Zeszyty Regionalne” 2012, z. 5.

Róg Sławomir, Towarzystwo „Proswita” w Cieszanowie w okresie II Rzeczypospolitej,

„Cieszanowskie Zeszyty Regionalne” 2022, z. 8.

Róg Tomasz, „... i zostanie tylko pustynia”. Osobowy wykaz oar koniktu ukraińsko-

-polskiego 1939–1948. Gmina Cieszanów, powiat Lubaczów, Rzeszów 2011.

Róg Tomasz, Dzieje Płazowa (1614–2014). Zarys monograczny, Narol 2014.

Róg Tomasz, Gmina Cieszanów i jej mieszkańcy w latach 1939–1947, Cieszanów 2014.

Róg Tomasz, Początki osady Czereśnie, Cieszanów 2020.

Róg Tomasz, Przewodnik po gminie Cieszanów i rejonie żółkiewskim, Cieszanów 2007.

Róg Tomasz, Rudka. Zarys dziejów wsi dziś nieistniejącej, Cieszanów 2013.

Róg Tomasz, Stowarzyszenia żydowskie w Cieszanowie w okresie międzywojennym,

„Cieszanowskie Zeszyty Regionalne” 2022, z. 8.

Róg Tomasz, Szkoła Podstawowa im. płk Bronisławy Wysłouchowej z Szabatowskich

w Cieszanowie, Cieszanów–Rzeszów 2021.

Róg Tomasz, Zarys dziejów Dachnowa do 1947 roku, Cieszanów 2012.

Róg Tomasz, Zarys dziejów Nowego Sioła 1939–1947, „Cieszanowskie Zeszyty Regio-

nalne” 2008, z. 1.

Róg Tomasz, Ze Lwowa do Cieszanowa. Ks. Józef Kłos [w:] Skarby kresowej świątyni.

Dziedzictwo kościoła pw. św. Marii Magdaleny we Lwowie na ziemi lubaczowskiej,

red. Janusz Mazur, Piotr Zubowski, Lubaczów 2022.

Róg Tomasz, Żydzi cieszanowscy (1918–1939). Zarys problematyki, „Cieszanowskie Ze-

szyty Regionalne” 2012, z. 5.

Róg Wojciech, Dwór w Nowym Siole, „Kresowiak Galicyjski” 2006, nr. 3.

Sitarz Tadeusz, Pokrywka Edward, Niemstów. Zarys dziejów wsi i ochotniczej straży

pożarnej, Łańcut 2001.

Skazani na karę śmierci przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Rzeszowie 1946–1954, red.

Tomasz Bereza, Piotr Chmielowiec, Rzeszów 2004.

Skorowidz gmin Rzeczpospolitej Polskiej: ludność i budynki oraz powierzchnia ogólna

i użytki rolne: na podstawie tymczasowych wyników drugiego powszechnego spisu

ludności z dn. 9 grudnia 1931 r. Cz. III, Województwa południowe, Warszawa 1933.

Sokalska Ewa, Organizacja administracji lokalnej w Polsce w latach 1950–1956, „Stu-

dia Prawnoustrojowe” 2006, nr 6.

Steudle Maria, Burzliwe dzieje młyna w Cieszanowie (Cz. 3), „Kresowiak Galicyjski”

2014, nr 2.

Studencka Maria, Seminarium nauczycielskie w Cieszanowie (VII), „Kresowiak Galicyj-

ski” 2011, nr 10.

Szajowska Janina, Barwne dzieje budynku biblioteki w Cieszanowie (II), „Kresowiak

Galicyjski” 2013, nr 11.

274

Szajowski Adam, 10 zakładników (1), „Kresowiak Galicyjski” 2005, nr 3.

Szajowski Adam, 10 zakładników (2), „Kresowiak Galicyjski” 2005, nr 4.

Szajowski Adam, 10 zakładników (3), „Kresowiak Galicyjski” 2005, nr 5.

Szajowski Adam, Amatorski teatr w Cieszanowie (cz. I), „Kresowiak Galicyjski” 2004, nr 5.

Szajowski Adam, Amatorski teatr w Cieszanowie (cz. III), „Kresowiak Galicyjski” 2004, nr 7.

Szajowski Adam, Bełżec jakby nasz (cz. I), „Kresowiak Galicyjski” 2004, nr 7.

Szajowski Adam, Bełżec jakby nasz (cz. II), „Kresowiak Galicyjski” 2004, nr 8.

Szajowski Adam, Ewakuacja i spalenie Cieszanowa. Powrót do zgliszcz (5), „Kresowiak

Galicyjski” 2006, nr 9.

Szajowski Adam, Pseudonim „Kruk”, „Kresowiak Galicyjski” 2007, nr 5.

Szajowski Adam, Spotkanie po latach. Gen. Stefan Mossor 1896–1957 (3), „Kresowiak

Galicyjski” 2009, nr 1.

Szajowski Adam, To było w maju, „Kresowiak Galicyjski” 2006, nr 5.

Szajowski Adam, To było w maju (2), „Kresowiak Galicyjski” 2006, nr 6.

Szajowski Adam, To było w maju (3). Ewakuacja i spalenie Cieszanowa, „Kresowiak

Galicyjski” 2006, nr 7.

Szajowski Adam, Żydzi w Cieszanowie. W przedwojennym Cieszanowie (11), „Kreso-

wiak Galicyjski” 2012, nr 2.

Szajowski Eugeniusz, W przedwojennym Cieszanowie (6). Urzędnicza brać, „Kresowiak

Galicyjski” 2011, nr 1.

Szcześniak Antoni B., Szota Wiesław Z., Wojna polska z UPA. Droga do nikąd, Warsza-

wa 2013.

Tym zespołem kieruje robotnik, „Nowiny Rzeszowskie” z 21–22 lipca 1951 r., nr 198.

Walenta Agnieszka, Jan Kopf – Honorowy Obywatel Miasta Cieszanowa. „Cieszanow-

skie Zeszyty Regionalne” 2023, z. 9.

Ważny Marian, Gnoińscy, „Kresowiak Galicyjski” 2001, nr 9.

Ważny Marian, W 55 rocznicę akcji „Wisła”, „Kresowiak Galicyjski” 2002, nr 4–5.

Ważny Marian, Zagończyk. Obłędny taniec śmieci, Rzeszów 2009.

Wrzos Marek [Ważny Marian], Gospoda. Życie codzienne w powojennym Cieszanowie

(II), „Kresowiak Galicyjski” 2007, nr 4.

Wrzos Marek [Ważny Marian], Kombatant z Lubaczowa, „Kresowiak Galicyjski” 2000,

nr 11.

Wrzos Marek [Ważny Marian], Życie codzienne w powojennym Cieszanowie, „Kreso-

wiak Galicyjski” 2006, nr 3.

Wiktor Artur, Parcelacja wielkiej własności na Rzeszowszczyźnie w myśl dekretu PKWN

6 września 1944 roku. Motywy, przebieg, skutki, „Wschodni Rocznik Humanistycz-

ny” 2008, t. 5.

Wolańczyk Adam, Zygmunt Bieńkowski 1921–2012, „Kresowiak Galicyjski” 2013, nr. 1.

275

Wolańczyk Henryk, Delegatury Gminne „Polskich Komitetów Opiekuńczych w Ciesza-

nowie, Lipsku, Narolu i Płazowie w okresie okupacji” (I), „Kresowiak Galicyjski”

2018, nr 7–8.

Woszczak Wojciech, PPS w powiecie lubaczowskim w latach 1947–48, „Rocznik Luba-

czowski” 2000, t. 9–10.

Wójcik Bogusław, Represje aparatu komunistycznego wobec PSL na Rzeszowszczyźnie

w latach 1945–1947, Rzeszów 2010.

Wylęgała Anna, Był dwór, nie ma dworu. Reforma rolna w Polsce, Wołowiec 2021.

Zajączkowski Mariusz, Drogi do porozumienia między polskim i ukraińskim podziemiem

niepodległościowym w latach 1945–1947 [w:] Od zniewolenia do wolności. Studia

historyczne, red. Adam Franciszek Baran, Warszawa–Białystok 2009.

Zamoyski Grzegorz, Proces „oczyszczania” aparatu administracyjnego i samorządowe-

go w woj. rzeszowskim w 1947 r. [w:] Pamiętny rok 1947, red. Maria Ożóg, Rzeszów

2001.

Zaremba Marcin, Wielka trwoga. Polska 1944–1947. Ludowa reakcja na kryzys, Kraków

2012.

ResearchGate has not been able to resolve any citations for this publication.

ResearchGate has not been able to resolve any references for this publication.

Jak feniks z popiołów. Cieszanów i okolice w latach 1944–1950

Abstract

Recommended publications

Brauchen wir noch die Wortbildungslehre? Einige Überlegungen aus diskurslinguistischer Perspektie

Argumentieren in Gedenkreden. Eine linguistische Analyse der deutschen und polnischen Reden zum 25....

Dlaczego pamięć społeczna może być obiektem badań lingwistycznych?

Ulla Fix, STIL – Denkstil – Text – Diskurs. Die Phänomene und ihre Zusammenhänge, Berlin: Frank & Ti...