Parça Bütün İlişkisinde Gelecek Kurgusu, Senaryolar ve Hikayeleştirme.

Abstract

Tasarım sürecinde kısa dönemde bugünün ihtiyacına ce vap aramak kadar, yakın, orta ve uzun dönemde yarının değişen bağlamını bilimsel veriye dayanarak öngörmeye ve farklı gelecek senaryolarına göre çözüm üretmeye duyulan ihtiyaç artmaktadır. Özellikle iklim kriziyle birlikte, çözülmesi güç “geleceğin kötücül problemleri” karşısında tasarım düşüncesini harekete geçirme fikri önem kazanmıştır. Buradan yola çıkarak, günümüzün şartlarını iyileştirmenin yanı sıra, yarının şartlarına göre çok yönlü düşünme pratiğini geliştirebilmek ve farklı senaryolara göre geleceği tartışmaya açmak önemli bir adım olarak değerlendirilebilir. Bu tespit ve ihtiyaçlardan yola çıkarak, makalede geleceğin kentsel mekânlarının kurgulanmasını destekleyecek yöntem ve araçlar tartışılmaktadır. Modern dönemden başlayarak günümüze kadar, kentsel sistem, bağlam ve mekân algısı tartışmaya açılarak, mevcut örnekler üzerinden senaryolaştırma yönteminin tasarım sürecine nasıl eklenebileceği incelenmiştir.

Full text

27
Ideathon / Deniz Yükselince İstanbul Kıyıları
Parça Bütün İlişkisinde Gelecek Kurgusu, Senaryolar ve Hikayeleşrme
Dr. Melih Birik
Bağlam Tarşmaları
Tasarım kavramı gündelik hayaa deneyimlediğimiz
kompleks ilişkiler bütünü içerisinde ortaya çıkan ih-
yaçlar ya da sorunlar karşısında çözüm üretmeye yönelik
harekete geçme eylemi olarak tanımlanabilir (Archer,
1965). Bununla birilikte farklı tasarım ölçekleri niteliksel
olarak birbirinden ayrışan tasarım sorunlarını ortaya
koyar (Lozano, 1990). Farklı ziksel bileşenlerin etkileşi-
minde, bireyden topluma çeşitlenerek ölçeklenen sosyal
ağlar içerisinde, mahalle biriminden endüstriyel ürüne
kadar değişen tasarlama eyleminin ortak konusu, parça
bütün ilişkisinde aranabilir. Bu ortaklık kurma çabası,
Lang’in (2005) alnı çizdiği gibi; “İyi bir bina tasarlayan
herkesin iyi bir şehir tasarlayabileceğini düşünmesi” gibi
potansiyel riskleri beraberinde germektedir. Oysa
Rapoport (1977) tasarımda çok disiplinliğe vurgu
yaparken, farklı zaman kullanımı ve bağlamlar
içerisinde yer alan mekân türlerinin birbiriyle uyumu ve
etkileşimine dikkat çekmektedir. Parça bütün ilişkisinde
ölçekler arası düşünmek ve bağlanlar kurmak tek
bir bakış açısının ürünü olamayacak kadar çeşitlilik
barındırır. Diğer bir değişle, mekân tasarımı; algıya dayalı
yapısal nitelikler, ekolojik, ekonomik, sosyal ilişkilerin
içerisinde, bir bütün olarak ele alınırken farklı uzman-
lıkların bilgisine ihyaç duyulmaktadır. Kentsel mekân
gibi kompleks sistemler tasarımın konusu olduğunda,
çok disiplinli, olabildiğince tarşmaya ve sorgulamaya
açık, kalımcı ve bütüncül yaklaşımların gerekliliği açıkça
görülmektedir.
Tasarım disiplininin kapladığı alan ürün tasarımından
mimarlığa, peyzaj tasarımından kentsel tasarıma kadar
çeşitlenen disiplinler arası yelpaze içerisinde; yakın
çevre, bireysel çevre, toplumsal çevre ve kamusal çevre
bağlamında ölçeklendirilebilir (Küçükerman, 1978).
Günümüzde bu geniş bağlama mikro/nano ölçekten,
sınır ötesi bölgeler ve küresel ölçekte tasarım alanına
kadar çeşitlenen yeni alanlar eklenmişr (De Jonge,
2009; Rauws and Van Dijk, 2013).
Parça bütün etkileşiminde çevreyi bir kompleks sistem
olarak ele alan tasarım yaklaşımlarında öncelikli tarşma
alanının bağlam ve bağlamla ilgili ölçeğin tanımlanması
olduğunu söylemek mümkündür. Bağlamla ile ilgili
tanımlamalar içerisinde, bütünden alt birime doğru
nesnenin tekil varlığını sorgulayan ve onu oluşturan nite-
liklerin içsel dengesini esas alan yaklaşımlar olduğu gibi
nesnenin kendisini bir alt birim olarak değerlendiren ve
diğer nesnelerle etkileşim içerisinde sistemin kendisini
sorgulayan makro ve mikro ölçeklerde değerlendirmeler
bulunduğu görülmektedir (Denkel, 1986). Bu neden-
le, tasarlanan nesnenin ölçekler arası etkileşiminin ve
bağlamla uygunluğunun sorgulanması, tasarım problem-
lerinin temel kaygısı olarak görülemektedir (Alexander,
1965, 15).
Parça - Bütün etkileşiminde bütünsel kurgu.
Şema Melih Birik, 2022.
Birik, M. (2024). Parça Bütün likisinde Gelecek Kurgusu, Senaryolar ve Hikayeletirme.
In M. Birik, B. A. Enici, A. Alpan (Eds.), Deniz Yükselince stanbul Kiyilari: Kentsel
Tasarimda Senaryolatirma Deneyimi. (ss. 27-39). Mimar Sinan Güzel Sanatlar
Üniversitesi Yayını, No.909.
https://acikerisim.msgsu.edu.tr/xmlui/handle/20.500.14124/5721

28
Ideathon / Deniz Yükselince İstanbul Kıyıları
Özgün kirlerin ortaya çıkışı, problemin hangi bağlamın
ya da sistemin parçası olduğunun tanımlanmasına
göre çeşitlenecekr (Simon,1960). Bu görüşe göre,
tasarım problemine çözüm öneren mutlak doğru
yoktur. Bağlamın nasıl tanımlandığı çözüm önerilerini
farklılaşrmakta ve özgünleşrmektedir.
Tasarım sürecinde bağlam kavramı, ürün semanğinden
(Krippendor, 1989), kentsel ölçekte mekânın bütüncül
anlamına kadar (Lynch, 1960; Norberg-Schulz, 1971;
Rossi, 1984); ziksel, sosyal, ekonomik ve ekolojik tüm
katmanların bir arada okunmasıyla tanımlanabilir.
Bağlamı anlayarak tasarım nesnesini onun bir parçası
olarak gelişrme krine karşı, yeni formu ya da özgün
olanı ortaya çıkarmanın ancak “bağlamsızlığı” kavrama-
ya çalışarak mümkün olduğu görüşü de dikkat çekicidir
(Deleuze ve Guaari’den aktaran Ballanyne, 2007, 9).
Bu görüşe göre, öğrenilmiş kodları tekrar ederek ya
da yeniden bir araya gererek özgünlüğe ulaşılamaz.
Tasarım kri bağlamdan koptuğu sürece özgürleşir
ve farklılıkları ortaya koyabilir. Alışılageldik olgular ve
formları bir kenara bırakarak, kavramlar üzerinden tüm
olasılıklara açık olanı sorgulamak, yeni ve özgün olanı
bulmamızda yardımcı olabilir.
Birbirine karşıt bu iki bakış açısı içerisinde yaracılığın,
bağlam ve bağlamsızlığın arasındaki ilişkiyi ve dengeyi
okuyabilmekte gizli olduğunu düşünmek mümkündür.
Kentsel hücreden dokuya: Yapı adaları, geçitler ve bağlanlar. Mekânsal ağların makro ve mikro ölçekte ilişkilenmesi
Utrecht’te proje önerisi için bir kentsel sistem okuması (Şema Melih Birik, 2003)
Parça Bütün İlişkisinde Gelecek Kurgusu, Senaryolar ve Hikayeleşrme

29
Ideathon / Deniz Yükselince İstanbul Kıyıları
Bu değerlendirmelerden yola çıkarak, kentsel tasarım,
mimarlık, peyzaj tasarımı, ürün tasarımı gibi farklı
ölçeklerde mekânla uğraşan disiplinler ile sosyal bilimler
ara kesinde tasarım krinin aşağıdaki ortak adımları
izlediği söylenebilir.
- Tanımlı çerçevede ya da ölçekte bağlamı anlamak,
zaman ve mekân etkileşiminde bağlamın değişim ve
dönüşüm sürecini kavramak.
- Kullanıcıları, paydaşları, sorunları ve ihyaçları
belirlemek.
- Tanımlanan bağlam içerisinde farklı senaryoları
düşünerek konuyu kavramlaşrmak.
- Problemin çözümüne yönelik çok disiplinli çalışarak
vizyon oluşturmak.
- Farklılaşan ölçeklere ve senaryolara göre amaç,
strateji ve hedeeri tanımlamak.
- Parça bütün ilişkisinde ölçekler arası etapları belir-
lemek.
- Farklı senaryolara göre çözüm önerilerini
gelişrmek ve test etmek.
- Her adımda bir önceki adımı sorgulayarak tasarımı
projelendirmek ve uygulamak.
Makro ya da mikro ölçekte bağlamı tanımlamak için onu
oluşturan somut ve somut olmayan bileşenlerin nasıl
bir araya geldiğini, birbirini nasıl etkilediğini, yeni oluşan
sistemin değişim ve dönüşüm süreçlerini kavramak
gereklidir. Ancak bu kavrayış sayesinde bağlamın bütün-
lüğü içerisinde yer alan birimlere ya da bu birimlere
ait niteliklere, doğru müdahale kararları gelişrmek
mümkün olabilir.
Bağlamı oluşturan ilişkiler ağı matemaksel açıklana-
bilen ya da soyutlanabilen bir örüntüyle tanımlanabil-
mektedir. Soyutlama gücüyle bağlamın sorgulanması,
insanı merkeze alan ürün odaklı tasarım süreçlerinden
başlayarak, onu odağında olmaktan çok parçası olarak
gören kompleks sistemlerde olduğu gibi geniş bir yel-
pazede düşünülebilir.
Zaman ve Mekân Etkileşimde Bağlam
Yukarıdaki kavramsal tarşmalardan yola çıkarak
bağlamın, belirli bir zaman kesinde tasarım nesnesinin
iç dengesinin sorgulandığı ilişkiler bütünü olmaktan
çıkıp, kentsel sistemler ya da ekolojik sistemlerde olduğu
gibi parça bütün ilişkisinde, çok disiplinli bir tarşma
alanına dönüştüğü görülmektedir (Bartalany, 1968).
Bağlamı anlayabilmek ve tarşabilmek için, tasarının
hangi probleme çözüm oluşturduğu sorusu kadar hangi
zaman sürecinde kimin için fayda saylayacağının tarşıl-
ması da önem kazanmaktadır.
Mekânsal niteliklerin zaman sürecinde müdahalelerden
nasıl etkilendiği tespit edilerek değişim ve dönşüm süreçleri
belirlenebilir. Mekânsal niteliklerin tamamen ortadan kalkğı
ani kırılmalar (B) dönüşüm olarak tanımlanabilirken bu süreçte
kent kimliği ve kollekf belleğin silindiği söylenebilir. Mekânsal
niteliklerin zaman sürecinde varlığını koruyarak aktarıldığı
değişim süreçlerinde ise (A) mekânsal kimliğin sürekliliği
gözlenir (Birik, 2011).
Dr. Melih Birik

30
Ideathon / Deniz Yükselince İstanbul Kıyıları
Güncel hayamızda tasarıma konu olan en kompleks
yapının kent olduğu düşünülebilir. Geçmişten bugüne
kenn, çok boyutlu, soyut, heterojen yapısı, lineer ol-
mayan zaman algısı, belirsizlikler içerisindeki dengesi ve
tüm bunlarla birlikte iç ve dış etkileşimlerle biçimlenen
açık bir sistem olduğu görüşü hakimdir. Bu görüşe göre
kompleks sistemler, bütünden soyutlanan parçalarının
tekil incelenmesiyle anlaşılamaz (Bertalany, 1968).
Zaman ve mekân etkileşimde bir bütün olarak değer-
lendirilmelidir. Kentsel sisteminin bileşenlerinin zaman
sürecinde nasıl değişip dönüştüğü, bu süreçte nite-
liklerin birbirini nasıl etkilendiğinin anlaşılması sistemin
sürdürülebiliriliği hakkında önemli ip uçları vermektedir
(Birik, 2011).
Harvey’nin (2010, 297-270) “zaman ve mekân sıkışması”
tanımı çerçevesinde ken değerlendirmek güncel
tasarım ve planlama sorununu anlamak için aydın-
lacıdır. Bu görüşe göre, Modernite’yle birlikte zaman
algısındaki değişim “sıkışma” olarak tanımlanmaktadır.
Bu görüşe göre, tükem toplumunun hızı nedeniyle
zaman anlayışı ve yaşam biçimi ânın dışına çıkamaz.
Georg Grosz, 1918. Friedrichstasse
Parça Bütün İlişkisinde Gelecek Kurgusu, Senaryolar ve Hikayeleşrme
Gustav Dore, 1870. Londra Ludgate Hill.

31
Ideathon / Deniz Yükselince İstanbul Kıyıları
“Introducon to İdea-Selecon”
Koberg, D., & Bagnall, J. (1974).
Benzer bir yaklaşımla Urry (1999), kentsel çevrenin
ürelip tükelen nesneler gibi hızla dönüştüğünü ve
kentsel bağlamın içeriğinin boşalldığını aktarmaktadır.
Yaşadığımız âna odaklanan, zaman ve mekânın sürek-
liliğini göz ardı eden, problem çözme süreçlerinin ve
planlama-tasarım prağinin geleceğin bağlamını öngör-
mede ve yönlendirmede başarılı olması beklenemez.
Geleceğin Bağlamı
Günümüzde “büyük veri” üzerinden kenn kompleks
yapısını tarşmak mümkün olsa da farklı disiplinlerin
bakış açılarını bir araya geren bütüncül değerlendir-
melere ihyaç duyulmaktadır. Tasarım süreçlerinde
ziksel, sosyal, ekonomik, ekolojik verilerin ayrışrılarak
işlenmesi ve birbiriyle ilişkilendirilmeden değerlendiril-
mesi, yeniden ürelen mekân kalitesini tarşmalı hale
germektedir. Halbuki geleceği tasarlama kri şimdiye
kadar kabul edilen mekân bilgisinin ötesine geçerek;
farklılaşan, yeni, kompleks, dinamik ve öngörülmesi zor,
güncel bağlamı bütüncül olarak anlamayı gerekrmek-
tedir. İklim kriziyle birlikte gelişen tarşmalar çevresinde
yaşadığımız dönemin küresel ölçekten başlayarak yerel
ölçeğe kadar önceki dönemlere kıyasla nasıl değişğini,
belirsizliklere açık ve kırılgan hale geldiğini görmek
mümkündür. Uluslararası iklim zirvelerinde alınan
kararların uygulamaya geçirilememesi, bundan 50 yıl
öncesinde üstünde durulmayan, risk olarak dahi değer-
lendirilmeyen gelecek senaryolarını birer kurgu olmak-
tan çıkarp güncel yaşamımıza etki eden olgular haline
germişr. Temiz su kaynaklarının tükenmesi, deniz eko-
sisteminin ani değişimi ve biyolojik çeşitliliğin ortadan
kalkması, tarıma dayalı üremin tehdit alnda olması,
kentlerin değişen iklim şartlarına karşı kırılganlığının
artmasına kadar uzanan potansiyel riskler (IPCC, 2018)
bugünün planlama ve tasarım konularının gündemini
oluşturmaktadır.
Dr. Melih Birik
Bugünün Penceresinden Yarını Tarşmak,
Ideathon Atölye Çalışması
Tasarım sürecinde kısa dönemde bugünün ihyacına ce-
vap aramak kadar, yakın, orta ve uzun dönemde yarının
değişen bağlamını bilimsel veriye dayanarak öngörmeye
ve farklı gelecek senaryolarına göre çözüm üretmeye
duyulan ihyaç da artmaktadır. Özellikle iklim kriziyle
birlikte, çözülmesi güç “geleçeğin kötücül problemleri”
karşısında tasarım düşüncesini harekete geçirmeye
ihyaç duyulmaktadır. Bugünün şartlarını iyileşrmenin
yanısıra yarının şartlarına göre çok yönlü düşünme
prağini gelişrebilmek için farklı senaryolarda geleceği
tarşmaya açmak gereklidir.
Yukarıda tanımlanan sorun ve ihyaçlardan yola çıkarak,
geleceğin kentsel bağlamını sorgulamak ve senaryolar
üzerinden geleceğin kenni düşünmek üzere; 2023
yılında MSGSÜ yüksek lisans Kentsel Tasarım Stüdyosu
dersinde, “İstanbul Kıyılarını İklim Değişikliğiyle Birlikte
Yeniden Düşünüyoruz” konusunun içeriği gelişrilmiş ve
takip eden dönemde Ideathon atölye çalışması kurgu-
lanmışr. Atölye, kenn çok disiplinli ve çok boyutlu
yapısı gözelerek farklı alanlardan öğrencilerin ekip
olarak kalımına imkân vermektedir. Atölye çalışmasın-
da, iklim krizi karşısında kenn kompleks yapısının nasıl
değişip dönüşebileceğini tarşmaya açan, insan odaklı

32
Ideathon / Deniz Yükselince İstanbul Kıyıları
Parça Bütün İlişkisinde Gelecek Kurgusu, Senaryolar ve Hikayeleşrme
olmaktan çok, mekânı bir sistem olarak ele alan, bu
sistem içerisinde insanın varlığını tasarım üzerinden
sorgulayan gelecek senaryolarının ürelmesi
hedeenmişr.
Bu deneysel atölye çalışmasında, senaryo üreminin
yanı sıra tasarım krinin hikayeleşrilerek anlamı,
gelecek bağlamının kurgulanması için bir araç olarak
sunulmuştur. Kalımcılardan, bireyden başlayarak
toplumun yaşam biçimine kadar uzanan, sosyal, ekono-
mik, ekolojik bileşenleri düşünmeleri, geleceğin alter-
naf bağlamlarını senaryolaşrmaları ve parça bütün
etkileşiminde hikayeleşrerek aktarmaları istenmişr.
Senorya Kurmak, Gelişrmek ve Hikayeleşrmek
1950’lerde askeri stratejik amaçlı kullanılmaya başlanan
senaro gelişrme yönteminin, 1970’lerde kurumsal
rmaların strateji gelişrme aracı olarak kullanıldığı
aktarılmaktadır. 1964 yılında Fransız fütürist Gaston
Berger, “la prospecve” açılımıyla, yöntemin kavramsal
altyapısını oluşturmuştur (Martelli,2014).
Kahn ve Wiener’in (1967) gelişrdiği bu yöntem
günümüzde geniş bir uygulama alanı bulmaktadır.
Senaryolaşrma, “dikkamizi nedensel süreçlere
ve karar alma noktalarına odaklamayı amaçlayan
varsayımsal bir olaylar dizisi” olarak tanımlanmaktadır.
European Commission Guideline for the ONLINE S3 toolbox. Scenario Building. ONLINE S3 – 710659 – Guidelines for the pilot
experimentaon phase.
Erişim: hps://ec.europa.eu/research/parcipants/documents/downloadPublic?documentIds=080166e5bd4abfd6&appId=PPGMS

33
Ideathon / Deniz Yükselince İstanbul Kıyıları
Dr. Melih Birik
Bugünün verilerinden yola çıkarak gelecekteki olayları
anlayabilmek, öngörebilmek ve neden sonuç ilişkisi
içerisinde tarşabilmek senaryolaşrmanın temelini
oluşturur. Senaryolaşrma, gelecek ile ilgili yaracı
kirlerin gelişrilmesinde ve farklı paydaşların ortak
vizyon kurgulamasında kullanılmakla birlikte, yaklaşan
sorunları belirlemek, yorumlamak ve öngörmek için
de önemli bir araçr. Avrupa Birliği’nin Araşrma ve
Yenilikçi Program Gelişrme Ufuk 2020 kapsamında
desteklenen, Akıllı Uzmanlaşma Plaormu ONLINE S3
kapsamında olduğu gibi, senaryo gelişrmeyi temel alan
araçların günümüzün belirsizlik ve kriz ortamında tekrar
önem kazandığı söylenebilir (European Commission,
ONLINE S3 – 710659 Report, 2018). Bu plaorm
önerisinde, farklı paydaşların ortak arayüz aracılığıyla
veri girişi yapabilmelerine, kalımcıların dörtlü matris
üzerinde karşıt ekstrem belirsizlikleri değerlendirerek
senaryo gelişrmelerine ve farklı senaryolara göre
Birleşik Krallık Ulusal Ekosistem Değerlendirmesine dayalı
kalkınma yolları senaryoları. (UK NEA,2011)
Erişim: hp://uknea.unep-wcmc.org/Resources/tabid/82/Default.aspx
stratejiler üretmelerine imkân sağlanmaktadır. Akıllı
Uzmanlaşma Plaormu ONLINE S3 kapsamında
senaryo ürem biçimi üç aşamada ele alınmışr. ilk
aşamada, gelecekle ilgili yönelimler ve belirsizlikler;
polik, çevresel, sosyal ve teknolojik faktörler başlıkları
alnda bir tabloya aktarılmaktadır (PEST analiz tablosu).
İkinci aşamada bu faktörler gözelerek etki analizi,
senaryo gelişrme ve detaylandırma tabloları üzerinde
çalışılmaktadır. Üçüncü aşamada elde edilen bulgular
değerlendirilerek hazırlık tablosu üzerinde senaryoların
kurgusu gelişrilmekte ve projelendirme aşamasına
geçilmektedir.
Senaryo gelişrme araçlarının kentsel ve bölgesel
ölçekte stratejilerin gelişrilmesinde kullanıldığı örnekler
de bulunmaktadır. Birleşik Krallık Ulusal Ekosistem
Değerlendirmesine Dayalı Kalkınma Senaryoları
kapsamında arazi kullanımına yönelik gelişrilen farklı
senaryo kurguları, dörtlü matris üzerinde alternaerin
tarşıldığı uygulamalardan biridir (UK NEA,2011).
Senaryo gelişrme yöntemlerinin geleceğin mekânını
öngörmede kullanıldığı yaracı projeler de dikkat
çekicidir. Bilimkurgu protopleri kapsamında okyanuslar
için radikal gelecek senaryolarının gelişrilmesini ele
alan proje bu alanda örnek gösterilebilir (Merrie vd.,
2018).
Polik, çevresel, sosyal ve teknolojik faktör analizi - PEST analiz
tablosu. (EC, ONLINE S3 – 710659)
Senaryo gelişrme aşamaları (EC, ONLINE S3 – 710659)
Report, 2018

34
Ideathon / Deniz Yükselince İstanbul Kıyıları
Merrie, A., Keys, P., Mean, M. , Österblom, H. (2018). Radical
ocean futures-scenario development using science con
prototypings: Futures, Volume 95, January 2018, Pages 22-32.
Kaynak: hps://doi.org/10.1016/j.futures.2017.09.005
Senaryo ikiye göre görselleşrme, “Fish Inc”, Simon Stålenhag.
Kaynak: hps://www.wired.com/2016/09/save-oceans-guys-turned-science-con/
Bu projede, yöntemin kullanımı kadar senaryonun
hikâyeleşrilerek anlamının da tutarlı bir bütünlük
oluşturmak için gerekli araç olduğu görülmektedir.
Hikâyeleşrerek anlamda, yaşama dair detaylar
mekânla buluşturularak yapısal çevre ile toplumsal
çevrenin etkileşimi ortaya konulmuştur.
Parça bütün etkileşiminde bireyden başlayarak, onun
yakın çevresini oluşturan topluluğa, oradan toplumun
genel yapısına kadar ilişkiler bütününü temsil eden
kültürel izlerin ya da basit anlamıyla günlük hayata dair
izlerin görselleşrilerek detaylandırılmasına dayanan
hikayeleşrme süreci, benzer çalışmalarda ortak anlam
biçimi olarak dikkat çekicidir.
Parça Bütün İlişkisinde Gelecek Kurgusu, Senaryolar ve Hikayeleşrme

35
Ideathon / Deniz Yükselince İstanbul Kıyıları
Fransız Büyükelçiliği, Manila, Kasım 2019.
Kaynak: hps://ph.ambafrance.org/Manila-2019-2050-City-of-
the-Future-Comics-Contest
Dr. Melih Birik
“From Obscure Cies to Futurisc Cies”, Benoît Peeters and
François Schuiten, “Alliance Française de Manille” ve Filipinler
Fransa Konsolosluğu girişimi düzenlenen sergiden alınmışr
(Alliance française de Manille Gallery, Kasım, 2019).
Kaynak: hps://agimat.net/from-obscure-cies-to-futurisc-
cies/
Malina ken için 2050 senaryolarını gelişrmek amacıyla
düzenlenen çizgi roman yarışmasında dereceye giren
projelerin bireyden başlayarak toplumsal yapıyı ve
kentsel mekânı kurgulama biçimi, benzer hikayeleşrme
süreçlerini barındırmaktadır. Mekân kurgusunu
hikâyeleşrerek aktarma konusunda öne çıkan
isimlerden biri olan yazar ve çizer Benoît Peeters’ın da
juride yer aldığı yarışmada, “Broken But Sll Beauful”
başlığıyla sunulan eser birincilik ödülünü almışr. Rod
Espinosa’nın bu çalışması senaryonun parça bütün
ilişkisinde hikayeleşrilerek anlaması konusunda dikkat
çekicidir (Fransız Büyükelçiliği, Manila, Kasım 2019).

36
Ideathon / Deniz Yükselince İstanbul Kıyıları
Yarışmayla birlikte düzenlenen etkinlikte, sürdürülebilir
ve yaşanabilir kentsel gelişim konusunda Fransız ve
Filipinli uzmanların deneyimlerinin bir araya gerilmesi
ve Metro Manila’nın 2050 yılına kadar değişim ve
dönüşüm potansiyellerinin belirlenerek kenn gelecek
vizyonunun gelişrilmesi amaçlanmışr.
Birincilik ödülü alan Espinosa’nın hikâye anlamında,
kahramanın gözünden, bireysel çevreden başlayarak
giysileri, eşyaları, giderek odası, yaşadığı ev ve evini
paylaşğı topluluk hakkında bilgi aktarılır. Yakın çevrenin
bağlamı hikayeleşrilerek anlalmaktadır. Senaryoda,
mikrodan makroya, alt ölçekten üst ölçeğe, tüm
detaylarıyla kenn bütüncül bağlamı tanımlanmaktadır.
Kahramanın gözünden hikâyenin aktarılması bağlam
içerisinde vurgunun odağını belirler. Her karede hangi
kavramların vurgulandığı ya da öne çıkarıldığı takip
edilirken, birbirine eklenen kavramlar bağlamın somut
ve somut olmayan diğer bileşenlerini ölçekler arası
hiyerarşik ilişkide ve bütünlük içerisinde aktarmaktadır.
Geleceğin Şehri Çizgi Roman Yarışması, Manila 2019-2050
Büyük Ödülü: “Broken But Sll Beauful”, Rod Espinosa.
Çalışmadan bir kadraj.
Kaynak: Manila Bulen (13 Ocak 2020).
hps://www.pressreader.com/philippines/manila-bullet
in/20200113/282183652993866
Parça Bütün İlişkisinde Gelecek Kurgusu, Senaryolar ve Hikayeleşrme

37
Ideathon / Deniz Yükselince İstanbul Kıyıları
Geleceğin Şehri Çizgi Roman Yarışması, Manila 2019-2050 Büyük Ödülü: “Broken But Sll Beauful”, Rod Espinosa.
Çalışmadan bir kadraj.
Kaynak: Manila Bulen (13 Ocak 2020). hps://www.pressreader.com/philippines/manila-bullen/20200113/282183652993866
Dr. Melih Birik
Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Kentsel Tasarım
Uygulama ve Araşrma Merkezi (KENTTAM) ve İstanbul
Büyükşehir Belediyesi, Akıllı Şehir Şube Müdürlüğü,
Girişimcilik ve Teknoloji Merkezinin katkılarıyla
düzenlediğimiz atölye çalışmasına kalan farklı
disiplinlerden öğrencileri ortak bir plaormda
buluşturularak İstanbul’un uzak geleceğini
düşünmelerine destek olmak amacıyla yukarıda
tanımlanan senaryo gelişrme ve hikayeleşrerek
aktarma yöntemleri kullanılmışr.
Atölye çalışmasının çıkları değerlendirildiğinde,
farklı disiplinlerden ve uzmanlık alanlarından gelen
kalımcıların senaro gelişrme ve hikayeleşrerek
aktarma yöntemiyle ortak bir plaormda kir
gelişrebildikleri görülmüştür. Bu sayede, klasik
akademik eğim yöntemlerinden bağımsız olarak,
öğrenciyi yaracı düşünme süreçlerine teşvik eden
benzer atölye çalışmalarının yeni metot ve yaklaşımları
gelişrilmede sunduğu katkı da ortaya konulmuştur.

38
Ideathon / Deniz Yükselince İstanbul Kıyıları
Parça Bütün İlişkisinde Gelecek Kurgusu, Senaryolar ve Hikayeleşrme
Atölye sürecinde özgün kirlerini gelişrmek ve farklı
eğim alanlarından gelen öğrencileri ortak plaormda
buluşturmak üzere öncelikle “bağlam” tarşmaları
üzerinden; parça ve bütün ilişkisi, yapılı ve doğal çevre,
kent ve kentsel sistem, iklim değişikliği, dirençlilik,
değişim ve dönüşüm, adaptasyon gibi kavramlar
tarşmaya açılmışr. Kalımcıların grup çalışmaları
içerisinde, dün ve bugünün bilgisinden yola çıkarak
İstanbul kıyı alanları için yarının gelecek senaryolarını
kurgulamaları, yaşadığımız çevreyi farklı ölçeklerde
sorgulamaları ve bu senaryolara göre mekânın nasıl
biçimleneceğini aktarmaları istenmişr.
Atölye çalışmasını desteklemek amacıyla, yukarıda
tanımlanan “senaryo gelişrme” ve “hikayeleşrerek
düşünme ve aktarma” yöntem ve araçları hakkında
temel bilgi ve deneyimler aktarılmışr. Çalışmanın dört
günlük kısa sürede tamamlanabilmesi, bu kısa sürede
grup çalışması içerisinde tarşmalarla gelişrilecek,
bilimsel veriyle desteklenecek ve aktarılacak
senaryoların oluşturabilmesi için iklim krizini odağa alan
temel kaynakça kalımcılarla paylaşılmışr.
Grup çalışmaları içerisinde tarşmaları yönlendiren ve
senaryo alternaerinin gelişrmesini sağlayan temel
araç olarak dörtlü matristen yararlanılmış (European
Commission, ONLINE S3 – 710659 Report, 2018),
gelecekle ilgili yönelimler ve belirsizlikler, polik,
çevresel - ekolojik, sosyal ve teknolojik faktörlerin yanı
sıra, mikrodan makro ölçeğe kadar mekânı etkileme
biçimleri sorgulanmışr.
Dörtlü matris üzerinde geleceğin kentsel bağlamını
tanımlamak üzere güncel tarşmalara paralel olarak
iki zıt kavram çii seçilmiş ve bu kavram çilerinin
tanımladığı mekân kurguları düşünülmüştür. Küresel
ısınmanın ortaya koyduğu tehditler karşısında kentsel
yaşamın nasıl sürdürülebileceğini düşündüren “Uyum
sağlayan ve Risk azaltan” tasarım yaklaşımları ile
toplumsal yapının değişim ve dönüşümünü tanımlayan
“Distopya ve Ütopya” kavramları matris üzerinde
belirleyici karşıtlıklar olarak tanımlanmışr. Buradan yola
çıkarak, kalımcılar grup içi tarşmalarla gelişrdikleri
senaryolardan birini seçerek bireyden topluma,
birimden örüntüye kentsel mekânı yeniden düşünerek
günümüz koşullarında henüz öngöremediğimiz
kentsel mekânı tanımlamaya çalışmışr. Bu sayede,
uzak gelecekte İstanbul kıyı alanlarının iklim krizi
karşısında sosyal, ekonomik ve ekolojik değişimden
nasıl etkilenebileceği ve nasıl bir kentsel mekân
ortaya koyabileceği bütüncül olarak tarşmaya
açılmışr. Ekstrem şartlar karşısında gelişen ve giderek
normalleşen geleceğin olası yeni kentsel bağlamları
sorgulanarak, çarpıcı, yaracı, özgün kir projeleri
gelişrilmişr.
Gelecek senaryolarını üretmek için, Ideathon “İstanbul Kıyılarını
İklim Değişikliğiyle Birlikte Yeniden Düşünüyoruz” başlıklı atölye
çalışması için belirlenen ekstrem kavramlar ve dörtlü matris.

39
Ideathon / Deniz Yükselince İstanbul Kıyıları
Dr. Melih Birik
Kaynaklar
Alexander, C. (1964). Notes on the synthesis of form. Cambridge,: Harvard
University Press.
Archer, B. (1965). Systemac Method for Designers. London: The Design Council
Balallantyne, A. (2007). Deleuze & Guaari for Architects. Routlege: London and
Newyork.
Bertalany, L. (1968). General System theory: Foundaons, Development,
Applicaons. New York: George Braziller.
Birik,M. (2011). Kentsel Mekânın Değişim Sürecinde Transformasyon ve
Deformasyon. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar
Üniversitesi / Fen Bilimleri Enstüsü, İstanbul.
Denkel, A. (1986). Nesne ve Doğası. Mes Yayınları, İstanbul.
De Jonge J. (2009). Landscape Architecture Between Polics and Science: An
Integrave Perspecve on Landscape Planning and Design in the Network Society,
Wageningen: Wageningen University.
European Commission, ONLINE S3 – 710659 Report, 2018. The S3 Plaorm assists
EU countries and regions to develop, implement and review their Research and
Innovaon Strategies for Smart Specializaon.
Fransız Büyükelçiliği, Manila. (Kasım 2019). Manila 2019-2050: City of the Future
Comics Contest. Erişim: hps://ph.ambafrance.org/Manila-2019-2050-City-of-
the-Future-Comics-Contest.
Harvey, David (2010). Postmodernliğin Durumu. Çev. Sungur Savran. İstanbul:
Mes Yayınları.
IPCC (2018). An IPCC Special Report on the impacts of global warming of 1.5°C
above pre-industrial levels and related global greenhouse gas emission pathways,
in the context of strengthening the global response to the threat of climate
change, sustainable development, and eorts to eradicate poverty. [Masson-
Delmoe, V., P. Zhai, H.-O. Pörtner, D. Roberts, J. Skea, P.R. Shukla, A. Pirani, W.
Moufouma-Okia, C. Péan, R. Pidcock, S. Connors, J.B.R. Mahews, Y. Chen, X.
Zhou, M.I. Gomis, E. Lonnoy, T. Maycock, M. Tignor, and T. Watereld (eds.)].
Erişim: hps://www.ipcc.ch/site/assets/uploads/sites/2/2019/06/SR15_Full_
Report_High_Res.pdf
Kahn, H., & Wiener, A. J. (1967). The Next Thirty-Three Years: A Framework for
Speculaon. Daedalus, 96(3), 705–732. hp://www.jstor.org/stable/20027066
Koberg, D., & Bagnall, J. (1974). The Universal Traveler: A So-Systems Guide to :
Creavity, Problem-Solving, and The Process of Design. W. Kaufmann INC.
Krippendor, K. (1989). On the essenal contexts of arfacts or on the proposion
that “design is making sense (of things)”. Design Issues, 5(2), 9–39.
Küçükerman, Ö. (1978). Kişi-Çevre İlişiklerinde Çağdaş Gelişimler ve Oturma
Eylemi. Doçentlik tezi, İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Yayını No:54,
İstanbul.
Lang, T. J. (2015). Urban Design: A Typology Of Procedures And Products. Elsevier/
Architectural Press.
Lozano, O.E. (1990). Community Design & Culture of Cies. The Crossroad and the
Wall, Cambridge University Press, Cambridge.
Lynch, K. (1960). The image of the city. Cambridge: MIT Press.
Manila Bullen (13 Ocak 2020). Manila in the Future. French Embassy organizes
events to strengthen Philippine-France relaons and build a vision for future
Metro Manila. 13 Jan 2020. hps://www.pressreader.com/philippines/manila-bull
en/20200113/282183652993866
Martelli, A. (2014). Models of Scenario Building and Planning. Facing Uncertainty
and Complexity Bocconi on Management Series. Palgrave Macmillan. DOI
10.1007/978-1-137-29350-3
Merrie, A., Keys, P., Mean, M. , Österblom, H. (2018). Radical ocean futures-
scenario development using science con prototypings. Futures, Vol. 95, January
2018, Pages 22-32. hps://doi.org/10.1016/j.futures.2017.09.005
Norberg-Schulz, C. (1971). Existence, Space and Architecture. (M. Kling, Ed.) New
York, Washington: Praeger Publishers.
Rapoport, A. (1977). Human Aspects of Urban Form: Towards a Man-Environment
Approach to Urban Form and Design, Urban and Regional Planning Series 15.
Oxford: Pergamon Publishing.
Rauws W, Van Dijk T. (2013). A design approach to forge visions that amplify
paths of peri-urban development. Environment and Planning B: Planning and
Design 40: 254–270.
Rossi, A. (1984). The Architecture of the City. MIT Press.
Simon, H.A. (1960) The New Science of Management Decisions. Harper & Brother,
New York. hp://dx.doi.org/10.1037/13978-000
UK NEA - Naonal Ecosystem Assessment, Understanding Nature’s Value to
Society (2011). Synthesis of the Key Findings. Informaon Press, Oxford. Erişim
hp://uknea.unep-wcmc.org/Resources/tabid/82/Default.aspx
Urry, John [1999]. Mekânları Tüketmek. Çev: Rahmi G. Öğdül, İstanbul: Ayrın
Yayınları.

3
Ideathon / Deniz Yükselince İstanbul Kıyıları
Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
Kentsel Tasarım Uygulama ve
Araşrma Merkezi - KENTTAM
Pürtelaş Hasan Efendi Mahallesi,
Meclisi Mebusan No:24, 34427
Beyoğlu/İstanbul
Telefon: +90 212 252 16 00
hps://msgsu.edu.tr/arasrma/merkezler/kentsel-
tasarim-uygulama-ve-arasrma-merkezi/
İstanbul Büyükşehir Belediyesi
Akıllı Şehir Şube Müdürlüğü
Girişimcilik ve Teknoloji Merkezi
Şişhane Metro İstasyonu
Şahkulu Mah. Meşruyet Cad. No:125
34421 Beyoğlu/İstanbul
Telefon: +90 212 449 98 49
hps://tech.istanbul/v2/hakkimizda/
DENİZ YÜKSELİNCE İSTANBUL KIYILARI
Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Yayını
İstanbul, 2024.
KENTSEL TASARIMDA SENARYOLAŞTIRMA DENEYİMİ
M‹MAR S‹NAN GÜZEL SANATLAR ÜN‹VERS‹TES‹
Kentsel Tasarım Uygulama ve Arastırma Merkezi

4
Ideathon / Deniz Yükselince İstanbul Kıyıları
Bu kitap, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
Kentsel Tasarım Uygulama Merkezi (KENTTAM) ve
İstanbul Büyük Şehir Belediyesi Bilgi İşlem Daire
Başkanlığı arasında 01/03/2022 tarihinde imzalanan
işbirliği çerçevesinde ve Ideathon atölye çalışması
kapsamında hazırlanmışr. Kitap, Ideathon çalışmasında
ürelen kir projelerini, süreç yöntem ve
değerlendirmeler ile çerçeve sunumları içermektedir.
Atölye Çalışması Başlığı
Ideathon, “İstanbul Kıyılarını İklim Değişikliğiyle Birlikte
Yeniden Düşünüyoruz”
Etkinlik Tarihi
25, 26, 27, 28 Mart 2022
Editörler
Melih Birik, Bahar Aksel Enşici, Ahmetcan Alpan
Son Okuma Editörü
Sinem Seçer Sipahi
Kapak Tasarımı
Ahmetcan Alpan
Yayın Bilgisi
Deniz Yükselince İstanbul Kıyıları. Kentsel Tasarımda
Senaryolaşrma Deneyimi.
Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Yayınları,
İstanbul
Yayın numarası: 909
Yayın tarihi: Mayıs 2024
E-ISBN: 978-625-7758-24-6
Yayın Hakkında
Açık erişimli olarak yayınlanan bu yayın ve yayında yer alan
eserler, eser sahiplerinin isimleri belirlerek ve yayına referans
verilerek eğim amaçlı kullanılabilir.