Kultura partycypacji a media: Prezentacja badań eksploracyjnych w grupie „młodych dorosłych”

Abstract

Celem artykułu jest prezentacja badań na grupie 284 młodych (do 35. roku życia), aktywnych fizycznie i kulturowo ludzi, którzy w obliczu lockdownu musieli zmienić swoje przyzwyczajenia partycypacji w rytuałach kulturowych i medialnych. Przeprowadzone badanie pozwoliło na ukazanie trwałych trendów zmian, jakie zaszły w świadomości odbiorczej. Badanie przeprowadzono w paradygmacie badań ilościowych techniką webankiety. Uzyskane odpowiedzi miały charakter deklaratywny. Z badań można wywnioskować, że lockdown w znaczący sposób zmienił podejście do serwisów streamingowych, które w dużym stopniu zastąpiły partycypację kinową. Przedstawioną tezę potwierdza przykład 113 osób deklarujących się jako kinomaniacy, tj. osoby, które uczęszczały do kina co najmniej dwa razy w miesiącu i traktowały to wydarzenie jako normalną aktywność; obecnie deklarują mniejszy udział w spektaklach kinowych (jeden raz w miesiącu) oraz wskazują na zwiększenie atrakcyjności tzw. filmów telewizyjnych. Innym przykładem zawartym w tekście jest opis funkcjonowania nowo powstałych grup sąsiedzkich jako alternatywy dla mediów lokalnych. Wnioski płynące z przeprowadzonych badań mogą posłużyć jako materiał wyjściowy do kolejnych badań prowadzonych przez badaczy z zakresu: humanistyki cyfrowej, nauk o kulturze i religii, pedagogiki medialnej oraz medioznawców badających wpływ mediów na zmiany społeczne.

Full text

Kultura wmediach, media wkulturze
21
perspektywy kultury /
perspectives on culture
No. 44 (1/2024)
Jarosław Kinal
http://orcid.org/0000-0002-2810-7307
Kolegium Nauk Humanistycznych
Uniwersytet Rzeszowski
jkinal@ur.edu.pl
Mariola Kinal
http://orcid.org/0000-0002-8890-1828
Kolegium Nauk Społecznych
Uniwersytet Rzeszowski
mkinal@ur.edu.pl
DOI: 10.35765/pk.2024.4401.06
Kultura partycypacji amedia. Prezentacja badań
eksploracyjnych wgrupie „młodych dorosłych”
STRESZCZENIE
Celem artykułu jest prezentacja badań na grupie 284 młodych (do 35. roku
życia), aktywnych fizycznie ikulturowo ludzi, którzy wobliczu lockdownu
musieli zmienić swoje przyzwyczajenia partycypacji wrytuałach kulturowych
imedialnych. Przeprowadzone badanie pozwoliło na ukazanie trwałych tren-
dów zmian, jakie zaszły wświadomości odbiorczej. Badanie przeprowadzono
wparadygmacie badań ilościowych techniką webankiety. Uzyskane odpowie-
dzi miały charakter deklaratywny. Zbadań można wywnioskować, że lock-
down wznaczący sposób zmienił podejście do serwisów streamingowych,
które wdużym stopniu zastąpiły partycypację kinową. Przedstawioną tezę
potwierdza przykład 113 osób deklarujących się jako kinomaniacy, tj. osoby,
które uczęszczały do kina co najmniej dwa razy wmiesiącu itraktowały to
wydarzenie jako normalną aktywność; obecnie deklarują mniejszy udział
wspektaklach kinowych (jeden raz wmiesiącu) oraz wskazują na zwiększe-
nie atrakcyjności tzw. filmów telewizyjnych. Innym przykładem zawartym
wtekście jest opis funkcjonowania nowo powstałych grup sąsiedzkich jako
alternatywy dla mediów lokalnych. Wnioski płynące zprzeprowadzonych
badań mogą posłużyć jako materiał wyjściowy do kolejnych badań prowadzo-
nych przez badaczy zzakresu: humanistyki cyfrowej, nauk okulturze ireli-
gii, pedagogiki medialnej oraz medioznawców badających wpływ mediów na
zmiany społeczne.
SŁOWA KLUCZE: COVID-19, zmiany rytuałów kulturowych,
kulturapartycypacji, historia zdarzeń medialnych,
pedagogikamedialna
Sugerowane cytowanie: Kinal, J. iKinal, M. (2024). Kultura partycypacji amedia. Prezentacja
badań eksploracyjnych wgrupie „młodych dorosłych”.   Perspektywy Kultury, 1(44), ss.21–32.
DOI: 10.35765/pk.2024.4401.06
Nadesłano: 08.09.2023 Zaakceptowano: 01.02.2024

Kultura wmediach, media wkulturze
22
perspektywy kultury /
perspectives on culture
No. 44 (1/2024)
ABSTRACT
The Culture of Participation versus the Media. Presentation of Exploratory
Research among Young Adults
The aim of this article is to elucidate findings from a study encompassing
284culturally and physically active individuals, aged up to 35, who, amid the
lockdown, underwent adjustments in their involvement with cultural practices.
The survey facilitated the elucidation of persistent trends in perceptual con-
sciousness alterations. Employing aquantitative research paradigm, the study
utilized web survey methodology to glean declarative responses. Specifically,
the lockdown precipitated anotable surge in preference for streaming services,
markedly supplanting traditional cinema attendance. For instance, among 113
respondents identifying as cinema-goers, individuals who frequented cinemas
at least twice amonth and regarded it as acustomary leisure pursuit, there was
adecrease in cinema show attendance (now once amonth) and anotable rise in
the preference for televised content. Additionally, the study highlights the emer-
gence of newly formed neighborhood groups as an alternative to local media,
illustrating shifting social dynamics during the lockdown period. The implica-
tions of these findings extend beyond the immediate context, offering valuable
insights for scholars across diverse domains, such as digital humanities, cultural
studies, media pedagogy, and sociology, facilitating deeper understandings of
the evolving social dynamics influenced by digital media.
KEYWORDS: COVID-19, changing cultural rituals, participatory culture,
media event history, media pedagogy
Wprowadzenie
Kultura partycypacji odnosi się do społeczeństwa lub środowiska, wktó-
rym jednostki są aktywnie zaangażowane w tworzenie, udostępnia-
nie iwspółpracę, zamiast być tylko biernymi konsumentami (Baranow-
ski, 2019, s.3). Celem tworzenia kultury partycypacji jest to, by ludzie
uczestniczyli wprocesach, projektach idziałaniach, które mają wpływ na
ich życie iżycie wspólnot, wktórych funkcjonują. W kontekście cyfro-
wym kultura partycypacji może się odnosić do sposobu, wjaki ludzie two-
rzą iudostępniają treści wInternecie, biorą udział wdyskusjach on-line,
współtworzą oprogramowanie lub angażują się wprojekty oparte na wie-
dzy społeczności (Youniar iBarquis, 2022).
W literaturze przedmiotu możemy odnaleźć przykłady kultury party-
cypacji wróżnych kontekstach, które mogą obejmować:
1. media społecznościowe: ludzie tworzą iudostępniają własne treści,
komentują posty innych, angażują się wdyskusje idzielą się swo-
imi doświadczeniami (Cieniek, 2018, s.96);

Jarosław Kinal, Mariola Kinal – Kultura partycypacji amedia
23
2. wiki i platformy współpracy: serwisy typu Wikipedia, wktórych
użytkownicy mogą tworzyć iedytować treści;
3. open source: projekty, w których programiści współpracują nad
tworzeniem oprogramowania udostępnianego później publicznie;
4. planowanie partycypacyjne: procesy, wktórych mieszkańcy danego
obszaru są aktywnie zaangażowani wdecyzje dotyczące rozwoju
ich społeczności lub miasta;
5. edukację: platformy edukacyjne, wktórych uczniowie lub nauczy-
ciele aktywnie tworzą lub udostępniają treści; aktywizujące metody
nauczania (Bougsiaa iKopciewicz, 2016).
Rozwój kultury partycypacji może się przyczynić do głębszego zro-
zumienia mechanizmów społecznych, większego zaangażowania spo-
łecznego oraz lepszego wykorzystania zdolności italentów ludzi wróż-
nych dziedzinach życia, ale także do zwiększenia poziomu uzależnienia
medialnego zjego negatywnymi skutkami, takimi jak MOMO iFOMO
(Jupowicz-Ginalska, 2019).
W tradycyjnym, przedcovidowym rozumieniu naukowym kultura par-
tycypacji wywodzi się zdążenia do bardziej demokratycznych iinkluzyw-
nych form angażowania ludzi wróżnorodne aspekty życia społecznego,
gospodarczego, politycznego i kulturalnego (de Cretou, 1984). Wielu
badaczy ipraktyków uważa, że jest to odpowiedź na tradycyjne modele
hierarchiczne, wktórych decyzje podejmowane są przez niewielką grupę
elit, areszta społeczeństwa odgrywa rolę biernych obserwatorów lub kon-
sumentów (Potanievitsh, 2015).
Do głównych cech kultury partycypacji w literaturze specjalistycznej
zalicza się:
1. demokratyzację dostępu: dzięki technologii, zwłaszcza Interne-
towi, więcej osób ma dostęp do informacji, narzędzi i platform,
które umożliwiają im tworzenie idzielenie się treściami;
2. współtworzenie: ludzie nie są tylko konsumentami, ale również
twórcami. Można to zaobserwować na platformach takich jak You-
Tube, gdzie użytkownicy produkują własne filmy, czy GitHub,
gdzie programiści współpracują nad tworzeniem oprogramowania;
3. działania oddolne: inicjatywy społeczne, takie jak ruchy społeczne,
grupy aktywistyczne lub społeczności lokalne, stają się coraz bardziej
aktywne wkształtowaniu polityki idecyzji na różnych poziomach;
4. edukację partycypacyjną: kształcenie oparte na współpracy, wktó-
rym uczniowie są zachęcani do aktywnego uczestnictwa, eksplora-
cji itworzenia wiedzy zamiast jedynie konsumowania informacji;
5. dialog iwspółpracę: aktywny dialog między różnymi grupami ijed-
nostkami jest kluczem do tworzenia bardziej inkluzyjnych izrów-
noważonych rozwiązań (Dena, 2008; Jenkins iin., 2009).

Kultura wmediach, media wkulturze
24
perspektywy kultury /
perspectives on culture
No. 44 (1/2024)
Henry Jenkins (2009) wskazuje na korzyści płynące zkultury partycy-
pacyjnej, do których zalicza:
1. większe zaangażowanie: obywatele czują się bardziej zaangażo-
wani wprocesy, wktórych mają realny wpływ. Takie ujęcie nawią-
zuje do teorii partycypacji demokratycznej Carla Patemana;
2. bogatsze rozwiązania: współpraca iróżnorodność perspektyw pro-
wadzą często do innowacyjnych ibardziej kompleksowych rozwią-
zań. Takie ujęcie nawiązuje do teorii Scotta E. Page’a;
3. większą odpowiedzialność: kiedy odbiorcy uczestniczą w podej-
mowaniu decyzji, czują się bardziej odpowiedzialni za ich wyniki.
Takie ujęcie nawiązuje do teorii „systemu partycypacyjnego” Ren-
sisa Likerta.
N. Neliinger (2016) wswojej pracach wskazuje także na negatywne
czynniki płynące zuczestnictwa wkulturze partycypacyjnej:
Pomimo dążenia do inkluzywności, istnieje ryzyko, że niektóre grupy
mogą zostać wykluczone zprocesu partycypacji, ze względu na bariery
technologiczne, kulturowe czy społeczne. Dodatkowo nie każda forma
uczestnictwa jest równie wartościowa. Istnieje ryzyko, że partycypacja
może być powierzchowna lub manipulowana. Warto zaznaczyć, że kul-
tura partycypacji ma potencjał do głębokiej transformacji społeczeństw,
ale aby była skuteczna, musi być realizowana zuwzględnieniem różno-
rodności, równości ijakości uczestnictwa 1.
Jak wskazano wnajnowszej literaturze przedmiotu, kultura partycy-
pacji jest ściśle powiązana zmediami. Tę korelację widać wszczególności
werze cyfrowej. Media odgrywają zasadniczą rolę wkształtowaniu ipro-
mowaniu kultury partycypacji. Za przykład takiej korelacji mogą posłu-
żyć media społecznościowe, wktórych portale takie jak Facebook, Twitter,
Instagram czy TikTok umożliwiają użytkownikom tworzenie i udostęp-
nianie treści, co stanowi główną cechę kultury partycypacji. Użytkownicy
na tych platformach dzielą się swoimi opiniami irefleksjami na temat tre-
ści medialnych wserwisach takich jak YouTube, blogach czy serwisach
recenzji. Użytkownicy nie są już tylko biernymi odbiorcami, ale aktywnie
uczestniczą w tworzeniu irozpowszechnianiu informacji. Innym przy-
kładem konwergencji tych dwóch pojęć jest dziennikarstwo obywatelskie,
1 Tłumaczenie własne autorów zfragmentu: „Despite the desire for inclusivity, there is arisk
that some groups may be excluded from the participation process, due to technological, cultu-
ral or social barriers. Additionally, not every form of participation is equally valuable. There is
arisk that participation may be superficial or manipulated. It is worth pointing out that parti-
cipatory culture has the potential to profoundly transform societies, but to be effective, it must
be implemented with diversity, equality and quality of participation in mind.”

Jarosław Kinal, Mariola Kinal – Kultura partycypacji amedia
25
wktórym pojawienie się iadaptacja odbiorcza prosumentyzmu inarzędzi
do autopublikacji umożliwiły zwykłym ludziom rejestrowanie iudostęp-
nianie ważnych wydarzeń wczasie rzeczywistym, co często prowadzi do
tego, że są oni źródłem informacji dla tradycyjnych mediów.
Dzięki rozwojowi medialnej kultury partycypacji pojawiły się także
zjawiska remiksu medialnego imashupu, wktórych to dzięki narzędziom
dostępnym on-line użytkownicy mogą miksować i dostosowywać istnie-
jące treści medialne, tworząc coś nowego. Przykładem może być tworzenie
memów, które łączą różne elementy kulturowe wnowe formy ekspresji.
Szczególnym przykładem medialnej kultury partycypacji są interaktywne
narracje w postaci gier, filmów interaktywnych oraz narracji transme-
dialnych. Wszystkie te aktywności angażują odbiorców waktywną rolę,
pozwalając rozszerzać uniwersum. W kwestiach medialnej partycypacji
ekonomicznej przykładami mogą być serwisy crowdfoundingowe takie
jak Kickstarter czy Indiegogo, które pozwalają twórcom medialnym zdo-
bywać finansowanie bezpośrednio od społeczności, co umacnia uczest-
nictwo publiczności wprocesie tworzenia. Innym obszarem funkcjono-
wania medialnej kultury partycypacji jest edukacja cyfrowa. Portale takie
jak Khan Academy czy Coursera zachęcają użytkowników do aktyw-
nego uczestnictwa wprocesie edukacji, udostępniając treści i narzędzia
dla nauczycieli iuczniów. Kultura partycypacji wmediach niesie wiele
korzyści, takich jak demokratyzacja produkcji i dystrybucji treści oraz
większe zaangażowanie publiczności. Wiąże się też jednak z pewnymi
wyzwaniami, wtym kwestią jakości treści, potencjałem do dezinformacji
czy problemami związanymi zprawami autorskimi. Reasumując, media
ikultura partycypacji są ze sobą ściśle powiązane wdzisiejszych czasach,
aich wzajemne oddziaływanie kształtuje zarówno sposób, wjaki odbiorcy
produkują ikonsumują treści, jak i sposób, wjaki odbiorcy uczestniczą
wżyciu społecznym ikulturalnym (Hinton iHjorth, 2013).
Metodologia badań
Badania przeprowadzono wdniach 14–31 maja 2023r. metodą ilościową
za pomocą techniki ankiety przy wykorzystaniu interaktywnego kwestio-
nariusza ankiety. Ankieta została rozdystrybuowana wśród uczestników
grup społecznościowych na platformie Facebook agregujących młodych
ludzi do 35. roku życia zgodnie z klasyfikacją „młodych dorosłych” lub
osób będących w pierwszej fazie dorosłości (Levinson, 1986) 2. W tym
okresie, jak wskazuje Janina Suchodolska,
2 Na ten cel zwraca także uwagę A. Brzezińska (2002, s.12).

Kultura wmediach, media wkulturze
26
perspektywy kultury /
perspectives on culture
No. 44 (1/2024)
zaczyna realizować się wrolach społecznych, czasami dąży już na tym
etapie do dookreślenia zawodowej tożsamości. Pojawiają się pomysły na
sukces, karierę, życie rodzinne ipozycję społeczną. W tym czasie mło-
dzi dorośli konfrontują swoje marzenia zdorosłym już życiem, nierzadko
poszukując mądrego, życiowego doradcy, który poprowadzi ich wdobrym
kierunku, zainspiruje do działania, ustrzeże przed ryzykiem i niepowo-
dzeniem (Suchodolska, 2017, s.107).
Wybór tej grupy podyktowany był chęcią zbadania przez autorów sposo-
bów partycypacji medialnej w nowym, odmiennym od doświadczanego
wcześniej, środowisku. Ograniczenie mobilności nazwane wPolsce lock-
downem było pierwszym doświadczeniem tzw. półzamknięcia – czyli
ograniczenia aktywności społecznych w przestrzeni realnej, co skutko-
wało przeniesieniem aktywności do sfery wirtualnej. Otakim stanie rze-
czy świadczy choćby wielkość sprzedaży urządzeń elektronicznych, roz-
rost platform społecznościowych i zwiększenie aktywności rozumianej
jako czas absorbcji treści medialnych. Respondentom przesłano link do
webankiety zawierającej 16 pytań właściwych oraz 4 pytania metrycz-
kowe (płeć, wiek, miejsce zamieszkania, obecność lub zakończenie pro-
cesów edukacji). Otrzymano 284 ankiety wypełnione przez 131 mężczyzn
i153 kobiety. Szczegółowy rozkład cech respondentów zaprezentowano
wtabeli 1.
Tabela 1. Cechy respondentów
Ogólna liczba respondentów (n) 284
Płeć Mężczyzna Kobieta Nie chcę ujawniać
131 153 0
Wiek 3 Od 18. do 22.
rokużycia
Od 23. do 29.
rokużycia
Od 30. do 35.
rokużycia
83 111 90
Miejsce zamieszkania Miejscowość
do 50000
mieszkańców
Miejscowość
powyżej 50001
mieszkańców,
poniżej 200000
mieszkańców
Miejscowość
powyżej 200 001
mieszkańców
31 81 172
Status aktywności
edukacyjnej
W trakcie Zakończona Nie chcę ujawniać
207 67 9
Źródło: dane zagregowane wbadaniu przez autorów.
3 W tworzeniu kategorii wykorzystano podział młodych dorosłych D. Levinsona.

Jarosław Kinal, Mariola Kinal – Kultura partycypacji amedia
27
Analiza zagregowanego materiału badawczego
W toku prowadzonych badań zagregowany materiał źródłowy podzielono
na cztery zasadnicze moduły analityczne: aktywność względem starych
mediów, aktywność wnowych mediach, aktywność kulturalna oraz dekla-
racje dotyczące przyszłego użytkowania. Taki podział zgromadzonych
wyników motywowany był chęcią przejrzystej prezentacji wyników bada-
nia oraz umożliwienia dalszych działań badaczom-eksploratorom tema-
tyki przez przekazanie propozycji procedury opisu tej tematyki.
Pierwszy moduł dotyczył aktywności respondentów-użytkowników
względem starych mediów. Pod terminem stare media rozumiane są: prasa
tradycyjna, radio programowe oraz telewizja linearna. Wtoku badań duży
odsetek respondentów (94 osoby, 33,09% badanych) wskazał, że wczasach
przed lockdownem nie korzystał zmediów tradycyjnych (28 odpowie-
dzi) lub korzystał wsposób epizodyczny (66 respondentów). Wtej dru-
giej grupie najczęściej wskazywanym medium wykorzystywanym przez
respondentów było radio (66 wskazań przy możliwym wyborze wielokrot-
nym). Zdecydowana większość respondentów deklarujących korzystanie
zmediów tradycyjnych również wskazywała radio jako główne medium
odbiorcze „starego typu” (155 wskazań). Najmniejszym zainteresowa-
niem respondentów cieszyły się gazety tradycyjne, które uzyskały jedynie
9 wskazań, co stanowi 3,1% odpowiedzi. Co warte zaznaczenia, wprzy-
padku pytania „Czy lockdown wpłynął na zwiększenie czasu przezna-
czonego na odbiór mediów starszego typu?” zdecydowana większość (132
wskazania) odpowiedzi była pozytywna. Jak wskazano wodpowiedziach,
największą popularnością wmediach starszego typu cieszyła się telewizja
linearna. Co interesujące, respondenci, którzy zadeklarowali korzystanie
ztelewizji linerarnej (20%, tj.29 osób), wskazali, że korzystają ztelewizji
starszego typu bez szczególnej intencji, co można rozumieć jako wyko-
rzystanie tego medium w celu wypełnienia czasu wolnego bez względu
na ofertę programową. Inny typ odbiorcy w mediach tradycyjnych jest
przypisany do radia. Przeprowadzone badanie potwierdziło wnioski
zwcześniejszych badań naukowych wskazujących, że radio pełni funkcję
towarzyszącą. Zdecydowana większość respondentów-odbiorców (78%)
zadeklarowała słuchanie radia podczas podróży samochodem, komuni-
kacją publiczną lub innym środkiem transportu. Co interesujące, zale-
dwie jeden na pięciu respondentów wskazał słuchanie radia programo-
wego podczas aktywności fizycznej. Interesujących odpowiedzi udzielili
również użytkownicy na pytanie: „Jakie znajduje Pan/i bariery wmożli-
wości korzystania ze starych mediów”. Wodpowiedzi na powyższe pyta-
nie respondenci zostali poproszeni owybór trzech najistotniejszych barier.
Szczegółowy rozkład odpowiedzi zaprezentowano wtabeli 2.

Kultura wmediach, media wkulturze
28
perspektywy kultury /
perspectives on culture
No. 44 (1/2024)
Tabela 2. Najczęstsze odpowiedzi na pytanie dotyczące barier wkorzystaniu z mediów
starego typu
Typ medium starego typu Bariery
Telewizja
Nieatrakcyjna oferta programowa
Brak czasu
Zbyt duża liczba reklam uniemożliwiająca odbiór
Radio
Brak czasu
Zbyt duża liczba reklam
Brak odpowiedniej oferty programowej
Prasa
Brak czasu
Koszt korzystania zmedium
Nieatrakcyjna forma
Źródło: opracowanie własne.
Przedstawione powyżej odpowiedzi mogą świadczyć o rozpoczęciu
procesów elitaryzacji starych mediów oraz ozmianie głównego źródła
informacyjno-rozrywkowego na rzecz portali internetowych różnych
typów. Równie interesujące są wyniki odpowiedzi respondentów na pyta-
nie „Jak ocenia Pan/i obiektywizm «starych mediów»?” oraz skorelowanie
tych odpowiedzi zpytaniem „Jak ocenia Pan/i wpływ «starych mediów»
na debatę publiczną?”. Wtym pytaniu zastosowano skalę Likerta, prosząc
respondentów owskazanie preferencji wformie liczby: 1 to ocena najniż-
sza, a5 ocena najwyższa. Wzależności od podgrupy wiekowej odpowie-
dzi na oba pytania miały jedynie niewielkie odchylenia. Wodpowiedzi na
pierwsze pytanie respondenci wskazali niski poziom obiektywizmu sta-
rych mediów (średnia ocena 2,14), nieco wyżej był oceniany przez respon-
dentów wpływ mediów starego typu na debatę publiczną (średnia ocena
2,87).
Reasumując najważniejsze wnioski z pierwszego modułu, można
stwierdzić, że respondenci wbadanej grupie wiekowej (18–35) preferują
media nowego typu jako źródło informacji. Oddalenie się odbiorców od
chęci partycypacji wmediach starego typu ma związek zarówno znie-
atrakcyjną ofertą programową, jak ikosztami użytkowania tych mediów.
W drugim module badawczym zebrano odpowiedzi respondentów
dotyczące aktywności wnowych mediach. Pierwsze pytanie dotyczyło
typów wykorzystywania nowych mediów. Wszyscy respondenci wskazali,
że wykorzystują nowe media zarówno do pracy/nauki, jak ido relaksu.
Dla 4/5 respondentów nowe media stanowią podstawowe źródło infor-
macji, adla 3/5 podstawowe źródło rozrywki. Deklaratywnie 203 respon-
dentów wskazało, że są dostępni on-line przez cały czas, nie odnotowują
przerw wkomunikacji istarają się interakcjonować zpozostałymi wspo-
sób ciągły.171 respondentów określiło nowe media jako punkt dostępowy

Jarosław Kinal, Mariola Kinal – Kultura partycypacji amedia
29
do kultury, co interesujące zdecydowanie większy odsetek (67% odpo-
wiedzi) dotyczył miast niż wsi (48% odpowiedzi). Wdalszej części tego
modułu na pytanie „Czy uważasz, że nowe media polaryzują poprzez
treści ibrak kontroli opinię publiczną” zdecydowana większość użytkow-
ników (239 odpowiedzi) udzieliła odpowiedzi twierdzącej, jednocześnie
257 respondentów wskazało, że nowe media stanowią dużo większą plat-
formę do wyrażania poglądów idyskusji aniżeli media tradycyjne. Rów-
nie duży odsetek responetów (41%) wskazuje na niskie zaufanie do treści
prezentowanych wnowych mediach. Odmienne zdanie ma 38% respon-
dentów, co piąty respondent wskazał, że nie ma zdania wtej kwestii. Aż
4/5 respondentów wskazało, że ich udział wprocesach komunikacji zapo-
średniczonej przez nowe media znacznie wzrósł wczasie trwania lock-
downu i po nim. Jako czynniki, które uniemożliwiały wykorzystanie
nowych mediów do komunikacji, najczęściej wskazywano bariery kom-
petencyjne (28% wskazań) oraz bariery technologiczne związane zbra-
kiem odpowiednich urządzeń (19% wskazań), do innych mniej popu-
larnych czynników zaliczano brak zainteresowania nowymi mediami,
obawy oprywatność ibezpieczeństwo. Ciekawe wyniki dały odpowiedzi
respondentów na pytanie „Czy Pan/i angażuje się wtematy społeczne lub
polityczne wnowych mediach?”. Co dziesiąty respondent wskazał, że robi
to wsposób ustawiczny, a7 na 10 respondentów wskazało, że angażuje
się epizodycznie wprzypadku tematów, które są zgodne zich zaintereso-
waniami. Pozostali respondenci deklarowali brak aktywności w nowych
mediach. Przytoczone powyżej odpowiedzi w sposób interesujący kore-
lują z pytaniem „Czy jest Pan/i bardziej pasywnym konsumentem, czy
aktywnym uczestnikiem nowych mediów?”. 80% respondentów zadekla-
rowało jedynie odbiór treści zepizodyczną aktywnością, 10% –aktywne
uczestnictwo, a10% nie potrafiło udzielić odpowiedzi na to pytanie. Jako
pozytywne zjawisko respondenci wskazywali również powstanie idziałal-
ność internetowych grup sąsiedzkich jako przestrzeni wymiany poglądów
iinformacji ospołeczności lokalnej.
Trzeci moduł dotyczył aktywności kulturalnej użytkowników wnowych
mediach. Osią analizy były dwa okresy korelacyjne: (1) przed lockdow-
nem i(2) wtrakcie lockdawnu ipo nim. Takie założenie badawcze wynika
zuznanej przez autora za eksplanacyjną teorii kultywacji mediów, która
wswoim rozwinięciu wskazuje na adaptację rozwiązań iwzorców zacho-
wań medialnych pod wpływem czasu. Zgromadzony materiał badaw-
czy pozwolił ustalić, że w okresie lockdownu większość (187wskazań)
respondentów deklarowała większy udział wwydarzeniach kulturalnych
ze względu na ich dostępność on-line. Wtym okresie znacznie wzrósł
deklaratywny poziom wykupywania subskrypcji (89respondentów zade-
klarowało wykupienie 3 iwięcej subskrypcji) oraz liczba wykupionych

Kultura wmediach, media wkulturze
30
perspektywy kultury /
perspectives on culture
No. 44 (1/2024)
pakietów PPV (pay-per-view) na wydarzenia transmitowane w sieci.
Respondenci takie zachowania tłumaczyli brakiem możliwości uczestni-
czenia wwydarzeniach wsposób osobisty oraz większą ilością wolnego
czasu. Problem ten dotyczył przede wszystkim jednoosobowych gospo-
darstw domowych oraz osób deklarujących się jako nieposiadające dzieci.
Na pytanie „Czy poluzowanie restrykcji wpłynęło na większy Pani/Pana
osobisty udział wwydarzeniach kulturalnych”, 67% respondentów udzie-
liło odpowiedzi twierdzącej. Co interesujące, 113 uczestników badania
deklarujących się jako kinomaniacy, tj. osoby, które uczęszczały do kina
co najmniej dwa razy wmiesiącu i traktowały to wydarzenie jako nor-
malną aktywność, obecnie deklarują mniejszy udział wspektaklach kino-
wych (jeden raz wmiesiącu) oraz wskazują na zwiększenie atrakcyjności
tzw. filmów telewizyjnych. Do najpopularniejszych platform VOD wśród
respondentów należą Netflix, Disney+ oraz Showmax. W przypadku
osób, które deklarowały ponadprzeciętne zainteresowanie sportem, naj-
większym zainteresowaniem wśród respondentów cieszył się serwis Via-
Play. Interesujące wyniki dały pytania dotyczące aktywności edukacyj-
nej – zdecydowana większość respondentów pozytywnie odnosi się do
idei nauczania na odległość wprzypadku ograniczeń wmobilności (78%
odpowiedzi), jednocześnie wtej grupie 84% badanych pozytywnie odnio-
sło się do powrotu do edukacji stacjonarnej. Do najpopularniejszych form
edukacji wgrupie młodych dorosłych należą webtutoriale oraz podcasty
(57% wskazań), następnie zajęcia edukacyjne on-line (34%). Respondenci
jako bariery wskazywali przede wszystkim niedostateczną jakość odbioru
treści (kwestie techniczne szybkości i stabilności łącza) oraz dostęp do
dodatkowych treści uzupełniających wiedzę.
Czwarty moduł badawczy dotyczył deklaracji użytkowników wzglę-
dem przyszłego zastosowania rozwiązań on-line wpartycypacji medial-
nej. Wszyscy respondenci wskazali nowe media jako ich przyszłe źródło
informacji oraz główne miejsce rozrywki medialnej. Duża część respon-
dentów uznała, że do rezygnacji zużytkowania ztych rozwiązań może
dojść wperspektywie 5–10 lat od daty przeprowadzenia badania. Wprzy-
padku aktywności kulturalnej respondenci stwierdzili, że opracowany
model dualny– partycypacji wkulturze zarówno wsposób tradycyjny, jak
iza pośrednictwem mediów, jest dobrym rozwiązaniem, wszczególności
mając na względzie kwestie ekonomiczne. Wbadaniu ośmiu na dziesię-
ciu respondentów przyznało, że nie wyobraża sobie powrotu do tylko jed-
nego sposobu partycypacji wkulturze.

Jarosław Kinal, Mariola Kinal – Kultura partycypacji amedia
31
Podsumowanie
Przeprowadzone badania miały charakter badań eksploracyjnych
zuwzględnieniem jedynie wąskiej grupy odbiorców mediów– „ młodych
dorosłych”. Ich wyniki wskazują na powstanie – poprzez wymuszenie
sytuacyjne, a następnie akceptację wzorca odbiorczego – nowego dual-
nego schematu kultury partycypacji medialnej. Jednocześnie wskazano, że
nowe media (wszerszym znaczeniu internet) stanowią nowy typ medium
zastępczego rozumianego jako te media, które zastępują tradycyjne formy
komunikacji. Wtym kontekście na obecnym poziomie rozwoju kompe-
tencji komunikacyjnych należy bardziej nazwać– po analizie zgromadzo-
nego materiału– nowe media jako media rozszerzające, które uzupełniają
dotychczasowe formy komunikacji, nadając im nowe możliwości (vide
radio tradycyjne ewoluujące wradio internetowe) oraz otwierające nowe
przestrzenie iformy nadawcze. Jednocześnie można zaryzykować stwier-
dzenie, że wdłuższej perspektywie nowe media staną się jedyną formą
medialną, jednak nie jedyną formą partycypacji kulturowej czy edukacyj-
nej. Te dwa obszary wdalszym ciągu wymagać będą tradycyjnego modelu
funkcjonowania, wspartego jednakże orozwiązania cyfrowe.
BiBliografia
Bańka, A. (2002). Społeczna psychologia środowiskowa. Warszawa: Scholar.
Baranowski, M. (2019). Kultura partycypacji anowe media: między dobrosta-
nem astanem złobycia. Zarządzanie wKulturze, zeszyt 1, 1–17.
Bougsiaa, H. iKopciewicz, L. (2016). Dzieci wkulturze mobilnej. Partycypa-
cja, uczenie się iemancypacja pokolenia „cyfrowych tubylców”. Teraźniej-
szość– Człowiek– Edukacja, t.19, nr1(73), 139–154.
Brzezińska, A. (2022). Dorosłość– szanse izagrożenia dla rozwoju.W:A.Brze-
zińska, K. Appelt iJ. Wojciechowska (red.), Szanse i zagrożenia rozwoju
wokresie dorosłości. Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora, s.12.
Cieniek, R. (2018). User generated content jako przejaw kultury uczestnictwa
wPolsce. Kognitywistyka iMedia wEdukacji, nr1.
de Certeau, M. (1984). The Practice of Everyday Life. Berkeley: University
ofCalifornia Press.
Dena C. (2008). Emerging participatory culture practices: player-created tiers
in alternate reality games. Convergence, 14(1), 41–57.
Hinton, S. i Hjorth, L. (2013). “What Is Web 2.0?”. Understanding Social
Media. London: SAGE Publications Ltd.
Jenkins, H., Clinton, K., Purushotma, R., Robison, A. i Weigel, M. (2009).
Confronting the Challenges of Participatory Culture: Media Education for the

Kultura wmediach, media wkulturze
32
perspektywy kultury /
perspectives on culture
No. 44 (1/2024)
21st Century. Pozyskano z: https://www.macfound.org/media/article_pdfs/
jenkins_white_paper.pdf (dostęp: 08.09.2023).
Jupowicz-Ginalska, A. (2019). Polacy alęk przed odłączeniem– raport zbadań.
Warszawa.
Levinson, D. (1986). Aconception of adult development. American Psycholo-
gist, vol.41(1), 3–13.
Nellinger, N. (2016). Participatatory culture– ahandbook for students. Univer-
sity of Belfast.
Potanievitsh, T. (2015). The Concept of Luxury from aConsumer Culture Per-
spective. Pozyskano z: https://research.manchester.ac.uk/files/54586068/
FULL_TEXT.P (dostęp: 08.09.2023).
Suchodolska, J. (2017). Poczucie jakości życia młodych dorosłych na przykła-
dzie studenckiej społeczności akademickiej. Toruń: Wydawnictwo Adam
Marszałek.
Youniar, A. i Barquis, D. (2022). Social Media and Participatory Culture:
Audience Participation and Its Contribution to Determining Video Blog
Content on YouTube. Proceedings of the 2nd International Conference on
Social Knowledge Sciences and Education (ICSKSE 2022). Atlantis Press.
Jarosław Kinal– doktor nauk społecznych, socjolog imedioznawca. Peł-
nomocnik Prorektora Kolegium Nauk Humanistycznych Uniwersytetu
Rzeszowskiego ds. Organizacji i Współpracy zZagranicą. Prowadzone
badania obejmują zagadnienia wpływu technologii na życie społeczne
oraz wykorzystywania informacji wprocesach kulturotwórczych.
Mariola Kinal– doktor nauk społecznych, pedagog i socjolog. Adiunkt
wZakładzie Pedagogiki Przedszkolnej iWczesnoszkolnej Instytutu Peda-
gogiki Uniwersytetu Rzeszowskiego. Zainteresowania badawcze obej-
mują kwestie kultury organizacyjnej instytucji oświatowych, wykorzysta-
nia nowych mediów wedukacji oraz dydaktyki edukacji wczesnoszkolnej.