Content uploaded by Masoumeh Khanzadeh
Author content
All content in this area was uploaded by Masoumeh Khanzadeh on Apr 15, 2024
Content may be subject to copyright.
II. ULUSLARARASI
OSMANLI
ARAŞTIRMALARI
KONGRESİ
17 - 20
E K I M / O CTOBE R
ÖZET KİTABI
A B S T R AC T B O O K
w w w . o s m a n lia r astir m alari. o r g
2nd INTERNATIONAL
CONGRESS ON
OTTOMAN
STUDIES
OSARK 2018
OSARK 2018
II. ULUSLARARASI
OSMANLI
ARAŞTIRMALARI
KONGRESİ
17 - 20
E K I M / O CTOBE R
ÖZET KİTABI
A B S T R AC T B O O K
w w w . o s m a n lia r astir m alari. o r g
2nd INTERNATIONAL
CONGRESS ON
OTTOMAN
STUDIES
2nd INTERNATIONAL CONGRESS ON OTTOMAN STUDIES • ABSTRACT BOOK
OSARK 2018
96
KHANZADEH, Masoumeh – SU, Süreyya Murad
Matrakçı Nasuh’un Minyatürlerinde Safevi Dönemindeki İran Şehirlerinin Yeniden
Okunması
İnanç, değer, gelenek, sosyal yaşam ve normlar toplum kültürünü etkileyip şekillendirir. Mimarî
da kültürün somut şekli olarak toplum düşüncelerini yansıtmaktadır. Safevi devleti İslam felsefesi,
değerleri ve düşüncelerinden esinlenerek “İsfahan Ekolu”nu yarattı ve sonuç olarak sanat ve
mimaride çok önemli eserlerin ortaya çıkmasına sebep oldu. Safevi devletinin son yıllarında Şii-
İslam İran kültürü, sanatı ve mimarisi gelişmiştir. Din ve inancı somut olarak sanatın tüm
dallarında yansıtmaya özen göstermişler ve bazı dönemlerde de yenilikler ve gelişmelere sebep
olmuşlardır. Devletin desteklediği bilim insanları, âlimler ve sanatçılar Safevi sınırları içinde bilim
ve sanatın altın çağını yaşatmışlardır. Sanat dallarındaki akımlar ve mimarîdeki yeni mekân
anlayışı, süsleme ve sürdürülebilir mimarî tarzı günümüze taşınan yapılarda belirgindir.
16. yüzyıl, Osmanlı İmparatorluğu’nun bürokratik makamlarında görev almış önemli ve parlak
kişilerin göz kamaştırıcı bir şekilde ortaya çıktığı ve dehalarını sergiledikleri bir ilginç dönemdir. Bu
kişiler, bürokratik görevlerinin yanı sıra, ilgilendikleri bilimsel alanlar ve sanat dallarıyla ilgili olarak
ürettikleri eserlerle de yaşadıkları dönemin kültürel ortamını etkilemiş ve kendilerinden sonraki
zamanlara etki eden zengin bir miras bırakmışlardır. Rönesans adamı sıfatına uygun olarak her
birinin birçok dalda eser verebilme yetenekleri, özelde yaratıcı bir dehaya sahip olmalarının
yanında, genelde Osmanlı eğitim ve kültür kurumlarının güçlü yapısına dayanır. Bu yapı,
edebiyatta Baki, mimarlıkta Sinan, hatta Karahisari, coğrafyada Piri Reis, minyatürde Nakkaş
Osman gibi birçok ünlü ismi doğurmuştur. Bunlardan biri de burada yapıtlarını inceleyeceğimiz,
Matrakçı Nasuh’tur. Nasuh, 1529’da Sultan Süleyman’ın oğullarının sünnet şöleninde bir gösteri
yapmıştır. Matrakçı’nın gösterisini çok beğenen sultan, Nasuh’a imparatorluktaki tüm silahşörlerin
reisi olduğuna dair bir berat vermiştir.
Bu yazıda Nasuh’un eserinde yer alan minyatür ve haritalardan yola çıkarak İran topraklarındaki
menzillerin mimari biçimlerinin yeniden okunması hedeflenmektedir. Nasuh’un minyatür eserleri,
İran topraklarında yaygın olan minyatür tarzından farklı ve kendine özgün tarzdadır ve Nasuh bir
tarihçi olarak bu eserinde, minyatürler aracılığıyla oldukça önemli ve karakteristik coğrafi,
topografik, kentsel ve mimari bilgiler vermektedir. Kanuni’nin 1533-1536 Irakeyn seferi
menzillerinden olup İran topraklarında bulunan Hoy, Tebriz, Miyane, Zenjan, Sultaniye, Hemedan
ve Kasr-ı Şirin şehirleri hakkında minyatürler üzerinden elde edilen bilgilerin diğer kaynaklar ile
OSARK 2018