BookPDF Available

Κοινοτική Διερμηνεία: Διδακτικό εγχειρίδιο

February 2024

Authors:

Foteini Apostolou

Aristotle University of Thessaloniki

Rudvin Mette

University of Palermo

Content uploaded by Foteini Apostolou

Content may be subject to copyright.

view a copy of this license, visit http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/


 
Πίνακας περιεχομένων 
Πίνακας περιεχομένων .............................................................................................................................. 3 
Ενότητα 1 Εισαγωγή ................................................................................................................................. 9 
1 Διερμηνεία: προαιώνιο επάγγελμα, νέα επιστήμη ......................................................................... 9 
2 Διερμηνεία: ετυμολογικές αναζητήσεις ......................................................................................... 10 
3 Διερμηνεία: ένας ορισμός .............................................................................................................. 11 
4 Τρόποι εργασίας (working modes) ............................................................................................... 14 
4.1 Ταυτόχρονη διερμηνεία .......................................................................................................... 14 
4.2 Διαδοχική διερμηνεία.............................................................................................................. 17 
5 Είδη διερμηνείας βάσει χώρου.................................................................................................. 20 
6 Ταξινόμηση γλωσσών εργασίας ................................................................................................... 24 
7 Διερμηνεία εξ αποστάσεως (Distance Interpreting)...................................................................... 24 
Βιβλιογραφικές αναφορές ................................................................................................................... 26 
Ενότητα 2 Εισαγωγή στην Κοινοτική Διερμηνεία (ΚΔ) .......................................................................... 29 
1 Απαρχές ......................................................................................................................................... 29 
2 Ορισμοί και όροι ............................................................................................................................ 30 
3 Επαγγελματικό πεδίο..................................................................................................................... 34 
4 Γνώσεις και δεξιότητες ................................................................................................................... 37 
5 Εκπαίδευση στην ΚΔ ..................................................................................................................... 39 
6 Νομικό πλαίσιο .............................................................................................................................. 40 
6.1 Διαδικασίες ασύλου  Σοφία Τζελέπη ..................................................................................... 41 
6.2 Ποινικές διαδικασίες ............................................................................................................... 45 
7 Συμπέρασμα .................................................................................................................................. 47 
Προτεινόμενες ασκήσεις ...................................................................................................................... 47 
Βιβλιογραφικές αναφορές ................................................................................................................... 48 
Ενότητα 3 Διαπολιτισμική επικοινωνία Λουίζα Δεσύλλα ....................................................................... 51 


 
1 Άσκηση προθέρμανσης ................................................................................................................. 51 
2 Γιατί πρέπει να μελετήσουμε τη διαπολιτισμική επικοινωνία; ..................................................... 52 
3 Διαπολιτισμική Επικοινωνιακή ικανότητα και τα χαρακτηριστικά μιας ηθικής διαπολιτισμικής 
επικοινωνίας ........................................................................................................................................ 53 
4 Μη λεκτική διαπολιτισμική επικοινωνία ....................................................................................... 54 
5 Διαχείριση λεκτικών και διαπολιτισμικών συγκρούσεων ............................................................ 57 
Προτεινόμενες ασκήσεις ...................................................................................................................... 60 
Βιβλιογραφικές αναφορές ................................................................................................................... 61 
Ενότητα 4 Δεοντολογία της Κοινοτικής Διερμηνείας Mette Rudvin ....................................................... 63 
1 Ηθική φιλοσοφία ............................................................................................................................ 64 
1.1 ‘Ηθική’ έναντι ‘δεοντολογίας’ .................................................................................................. 64 
1.2 Ηθική φιλοσοφία ..................................................................................................................... 64 
2 Δεοντολογία στα επαγγέλματα ...................................................................................................... 65 
2.1 Η υποστήριξη ενός επαγγέλματος βοηθά τον επαγγελματία να λαμβάνει δεοντολογικά 
σωστές αποφάσεις .......................................................................................................................... 66 
3 Η κοινοτική διερμηνεία ως ένα εδραιωμένο επάγγελμα ............................................................... 67 
3.1 Γιατί είναι τόσο δύσκολη η μετάφραση; Ταξινόμηση εννοιών και όρων σε διαφορετικές 
γλώσσες. Πώς αυτό περιπλέκει την κοινοτική διερμηνεία; ............................................................ 67 
4 Δεοντολογικά διλήμματα ............................................................................................................... 69 
4.1 Ιεραρχίες επαγγελματιών και φορέων – ποιος έχει τον τελευταίο λόγο; .............................. 69 
4.2 Επίλυση διλημμάτων μέσω ενημέρωσης και απενημέρωσης (briefing and debriefing) ...... 70 
4.3 Ποιο είναι το στοιχείο της διαλογικής φύσης της κοινοτικής διερμηνείας που απαιτεί 
μεγαλύτερη προσοχή στη δεοντολογία; .......................................................................................... 70 
5 Ποιες είναι οι θεμελιώδεις αρχές της δεοντολογίας του διερμηνέα; ............................................ 71 
5.1 ΑΚΡΙΒΕΙΑ ................................................................................................................................ 72 
5.2 ΑΜΕΡΟΛΗΨΙΑ ........................................................................................................................ 73 
5.3 ΕΜΠΙΣΤΕΥΤΙΚΟΤΗΤΑ ............................................................................................................ 73 
6 Διλήμματα του διερμηνέα .............................................................................................................. 74 

5 
 
Προτεινόμενες ασκήσεις ...................................................................................................................... 75 
Βιβλιογραφικές αναφορές ................................................................................................................... 77 
Ενότητα 5  Προετοιμασία ........................................................................................................................ 81 
5.1 Εισαγωγή ....................................................................................................................................... 81 
5.2 Βασικές πληροφορίες .................................................................................................................... 83 
5.3 Χώρος δουλειάς ............................................................................................................................. 86 
5.4 Ενημέρωση και απενημέρωση (briefing/debriefing) ..................................................................... 88 
5.5 Προετοιμασία θέματος ................................................................................................................... 89 
5.6 Γνώση των όρων και χτίσιμο γλωσσαρίων .................................................................................. 91 
5.7 Λίστα ελέγχου (checklist)............................................................................................................... 95 
Προτεινόμενες ασκήσεις ...................................................................................................................... 96 
Βιβλιογραφικές αναφορές ................................................................................................................... 97 
Ενότητα 6 Δεξιότητες ακρόασης και μνήμης ........................................................................................... 99 
6.1 Εισαγωγή ....................................................................................................................................... 99 
6.2 Θεωρητικές προσεγγίσεις............................................................................................................ 100 
6.2.1 Ακρόαση: μια ικανότητα ζωής/επικοινωνίας ....................................................................... 100 
6.2.2 Η ακρόαση ως πολυδιάστατη κατασκευή ........................................................................... 101 
6.2.3 Προσεγγίσεις στην ακρόαση ................................................................................................ 104 
6.3 Προσοχή, προσοχή, προσοχή .................................................................................................... 108 
6.4 Ορισμένες πρακτικές συμβουλές ................................................................................................ 110 
6.5 Η ακρόαση στη διερμηνεία: Ενεργητική, ενσυναισθητική ή ενεργητική-ενσυναισθητική; ....... 113 
6.6 Η Προσπάθεια Ακρόασης ........................................................................................................... 115 
6.7 Συνθήκες καλής ακρόασης στη διερμηνεία ................................................................................ 116 
6.8 Συμβουλές για την ενεργητική ακρόαση: Robin Setton και Andrew Dawrant ........................... 117 
Προτεινόμενες ασκήσεις .................................................................................................................... 119 
Βιβλιογραφικές αναφορές ................................................................................................................. 121 
Ενότητα 7 Εισαγωγή στη λήψη σημειώσεων ....................................................................................... 124 
7.1 Εισαγωγή ..................................................................................................................................... 124 

6 
 
7.2 Πρακτικές οδηγίες ........................................................................................................................ 128 
7.2.1 Τα πέντε ερωτήματα ............................................................................................................. 128 
7.2.2 Εξοπλισμός (Πού σημειώνουμε;) ......................................................................................... 130 
7.2.3 Επιλεκτικότητα (Τι σημειώνουμε;) ........................................................................................ 131 
7.2.4 Δομή (Πώς σημειώνουμε;) .................................................................................................... 132 
7.2.5 Σύμβολα (Πώς σημειώνουμε;) .............................................................................................. 133 
7.2.6 Γλώσσα σημειώσεων (Πώς σημειώνουμε) .......................................................................... 135 
7.3 Απόδοση της ομιλίας ................................................................................................................... 135 
Προτεινόμενες ασκήσεις .................................................................................................................... 139 
Βιβλιογραφικές αναφορές ................................................................................................................. 141 
Ενότητα 8 Μετάφρασης όψεως και διερμηνεία σύνοψης .................................................................... 144 
8.1 Μετάφρασης όψεως: Εισαγωγή .................................................................................................. 144 
8.2 Μια πολυδιεργασία (multi-tasking process) ............................................................................... 147 
8.3 Αντιμετώπιση προκλήσεων ......................................................................................................... 148 
8.4 Διερμηνεία σύνοψης (summary interpreting): ορισμοί και προκλήσεις .................................... 150 
8.5 Εξάσκηση στη μετάφρασης όψεως και στη δημιουργία συνόψεων.......................................... 152 
Προτεινόμενες ασκήσεις .................................................................................................................... 154 
Βιβλιογραφικές αναφορές ................................................................................................................. 158 
Εισαγωγή στις ενότητες με τα παιχνίδια ρόλων ................................................................................... 161 
Εισαγωγή στα παιχνίδια ρόλων στην εκπαίδευση Κοινοτικής Διερμηνείας ................................... 161 
Παιχνίδια ρόλων στο πρόγραμμα ..................................................................................................... 163 
Συστηνόμαστε ................................................................................................................................ 163 
Ανατροφοδότηση............................................................................................................................ 164 
Βιβλιογραφικές αναφορές ................................................................................................................. 165 
Ενότητα 9 Παιχνίδι ρόλων 1: Διερμηνεία σε συνέντευξη για δουλειά ................................................. 167 
Περιγραφή .......................................................................................................................................... 167 
Υποψήφιος ..................................................................................................................................... 167 
Εργοδότης ...................................................................................................................................... 167 

7 
 
Διερμηνέας ..................................................................................................................................... 168 
Υλικό προετοιμασίας ......................................................................................................................... 168 
Ερωτήσεις για συνέντευξη για δουλειά ......................................................................................... 168 
Ενότητα 10 Παιχνίδι ρόλων 2: Διερμηνεία στην τράπεζα .................................................................... 172 
Περιγραφή .......................................................................................................................................... 172 
Τραπεζικός υπάλληλος .................................................................................................................. 172 
Πελάτης ........................................................................................................................................... 172 
Διερμηνέας ..................................................................................................................................... 172 
Υλικό προετοιμασίας ......................................................................................................................... 173 
Ενότητα 11 Παιχνίδι ρόλων 3: Διερμηνεία σε ΜΚΟ – Συμβουλευτική και σχεδιασμός για το άνοιγμα 
μιας επιχείρησης .................................................................................................................................... 176 
Πληροφορίες ...................................................................................................................................... 176 
Πελάτης ........................................................................................................................................... 176 
Σύμβουλος επιχειρήσεων ΜΚΟ ..................................................................................................... 176 
Διερμηνέας ..................................................................................................................................... 177 
Υλικό προετοιμασίας ......................................................................................................................... 178 
Πρότυπο ανάλυσης PEST ............................................................................................................. 178 
Ενότητα 12 Προοπτικές Συνεχιζόμενης Επαγγελματικής Ανάπτυξης (ΣΕΑ) στην ΚΔ ........................ 181 
12.1 Εισαγωγή ................................................................................................................................... 181 
12.2 Πόροι .......................................................................................................................................... 184 
Πόροι ΣΕΑ για διερμηνείς: Πόροι Συνεχιζόμενης Επαγγελματικής Ανάπτυξης για διερμηνείς 
συνεδρίων ...................................................................................................................................... 185 
Εκπαιδευτικοί πόροι διερμηνέων: Πόροι για σπουδαστές διερμηνείας συνεδρίων ................... 186 
Αποθετήριο ομιλιών (Speech Repository) .................................................................................... 187 
SCICtrain: Μαθήματα για σπουδαστές διερμηνείας..................................................................... 188 
Troublesome Terps: To podcast για θέματα που κρατούν τους διερμηνείς άυπνους ................. 189 
ORCIT - Online Resources for Conference Interpreter Training .................................................. 190 
Lourdes de Rioja website ............................................................................................................... 191 

CLIMB – Cultivating Legal Interpreters for Minority Backgrounds [Καλλιέργεια νομικών

διερμηνέων για μειονοτικά υπόβαθρα] ......................................................................................... 192

InterpreterSoapBox ........................................................................................................................ 193

Βιβλιογραφικές αναφορές ................................................................................................................. 194

Ενότητα 13 Επανάληψη, ανατροφοδότηση και αυτοαξιολόγηση ........................................................ 196

Ερωτήσεις αυτοαξιολογησης ............................................................................................................. 196

Συγγραφείς ............................................................................................................................................. 199

Ενότητα 1

Εισαγωγή

1.1 Διερμηνεία: προαιώνιο επάγγελμα, νέα επιστήμη

Οι Σπουδές Διερμηνείας είναι ένα διεπιστημονικό αντικείμενο που αποτελεί υπο-πεδίο των

Μεταφραστικών Σπουδών, όπως έχουν γράψει πολλοί ερευνητές του χώρου (Holmes, 1988· Snell-

Hornby et al., 1994· Toury, 1995· Wadensjö, 1998/2013· Angelelli, 2004· Hale, 2007· Vargas-Urpi,

2011). Τα πρώτα βήματα για την εδραίωση των Μεταφραστικών Σπουδών ως επιστημονικό πεδίο

ξεκίνησαν κατά τη δεκαετία του 1950, με τη νέα αυτή επιστήμη να θεωρείται παρακλάδι της

γλωσσολογίας και τα κύρια ζητήματα που απασχολούσαν την έρευνα ήταν η μεταφρασιμότητα, η

ισοδυναμία, η πιστότητα και η ακρίβεια. Οι συζητήσεις γίνονταν με όρους σαφών δυισμών, όπως

μεταφράσιμο – μη μεταφράσιμο, πιστή – ελεύθερη μετάφραση, τυπική ισοδυναμία – δυναμική

ισοδυναμία κ.ά. Η δεκαετία του 1970 σηματοδοτεί μια μετατόπιση προς πιο λειτουργικές

προσεγγίσεις (θεωρία της μεταφραστικής δράσης, θεωρία του σκοπού), ενώ τη δεκαετία του 1980

έρχεται η «πολιτισμική στροφή» στις Μεταφραστικές Σπουδές.

Όπως έχουν τονίσει πολλοί θεωρητικοί, η διερμηνεία είναι ένα προαιώνιο επάγγελμα, δεδομένης της

διαχρονικής ανάγκης για επικοινωνία μεταξύ γλωσσών και πολιτισμών, αλλά μια συγκριτικά νέα

επιστήμη. Η ταυτόχρονη διερμηνεία ως αναγνωρισμένο επάγγελμα εδραιώθηκε στον απόηχο του

δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, με τις δίκες της Νυρεμβέργης, και εξελίχθηκε με την πάροδο των

χρόνων. Ο Brian Harris παρουσιάζει μια χρονολογική εξέλιξη του χώρου, του οποίου οι διάφοροι

κλάδοι εξελίχθηκαν σε διαφορετικές περιόδους, στο Προοίμιό του στα επιλεγμένα πρακτικά του

πρώτου συνεδρίου Critical Link που πραγματοποιήθηκε στο Οντάριο το 1995 (σσ. 1-2)· «οι δεκαετίες

του 1040, 1950 και 1960 ήταν […] οι δεκαετίες των συνεδριακών διερμηνέων, ο πρώτος τομέας που

πέτυχε καθολική αναγνώριση», μέσω της πιστοποίησης, της κατάρτισης, του επαγγελματικού

καθεστώτος, της κατάλληλης αμοιβής, των καλών εργασιακών συνθηκών και της έρευνας · «οι

δεκαετίες του 1970 και 1980 ήταν εξίσου σημαντικές δεκαετίες για τους άλλους δύο τομείς, δηλαδή

της δικαστικής διερμηνείας και της διερμηνείας στη νοηματική»· ο Harris κλείνει αυτό το

χρονοδιάγραμμα με το ερώτημα: «άραγε η δεκαετία του 1990 θα γίνει η δεκαετία των ιατρικών

διερμηνέων και των διερμηνέων στις κοινωνικές υπηρεσίες;».

Στην εισαγωγική αυτή ενότητα, θα ήθελα να κάνω μια σύντομη επισκόπηση της διερμηνείας, η οποία

θα εντάξει το μάθημα της Κοινοτικής Διερμηνείας μέσα σε ένα ευρύτερο πλαίσιο.

1.2 Διερμηνεία: ετυμολογικές αναζητήσεις

Στο βιβλίο του Introducing Interpreting Studies, ο Franz Pöchhacker υπογραμμίζει την ετυμολογική

αμφισημία της λέξης: «Ο αγγλική λέξη για τον ‘διερμηνέα’/interpreter […] προέρχεται από τη λατινική

interpres (με την έννοια του ‘ερμηνευτή, ‘του ατόμου που εξηγεί αυτό που είναι ασαφές’), με

σημασιολογικές ρίζες που δεν είναι απολύτως σαφείς. Ορισμένοι μελετητές θεωρούν ότι το δεύτερο

μέρος της λέξης προέρχεται από το partes (‘μέρος’) ή pretium (‘τιμή’), υπονοώντας έτσι έναν

‘μεσάζοντα’, ‘μεσολαβητή’ ή ‘εμπορικό διαμεσολαβητή’ […], ενώ άλλοι πιστεύουν ότι η ρίζα είναι

σανσκριτική» (9-10). Με άλλα λόγια, η αγγλική λέξη κρύβει μια διπλή αμφισημία: τον γεωγραφικό

χώρο της ετυμολογικής προέλευσης και την πρακτική της αναφορά. Η λέξη μπορεί να έχει

σανσκριτική ή λατινική ρίζα· αν δεχτούμε τη σανσκριτική ρίζα, η προέλευση είναι η λέξη prath, που

σημαίνει ‘διαδίδω, ‘διαχέω’ ή ‘εξαπλώνω’· αν είναι λατινική, τότε η προέλευση μπορεί να είναι από τη

λέξη partes (μέρη) ή pretium (τιμή), που σημαίνει ότι το επάγγελμα περιλαμβάνει είτε κοινωνική

διάδραση – interpartes – ή οικονομική διαμεσολάβηση – interpretium. Αυτό που γίνεται σαφές από

τα παραπάνω είναι ότι η διαδικασία αιωρείται όχι μόνο μεταξύ των μερών της επικοινωνίας αλλά και

μεταξύ χώρων, επιστημών και επαγγελμάτων (Αποστόλου, 2011, σελ. 8). Σύμφωνα με τον Alfred

Hermann, «ανεξάρτητα από την προέλευση της λέξης ‘interpres’, είτε αυτή είναι από τη λέξη ‘inter-

partes’ ή ‘inter-pretium’, ο όρος ορίζει την ανθρώπινο μεσολαβητή μεταξύ δύο μερών ή αξιών, ο

οποίος πολύ πιο διαφοροποιημένες δραστηριότητες από την απλή παροχή γλωσσική μεσολάβησης

μεταξύ μερών που συναλλάσσονται» (2002, σελ. 18).

1.3 Διερμηνεία: ένας ορισμός

Μετά από τη σύντομη ματιά στην πολυπλοκότητα της διερμηνευτικής διαδικασίας και του ρόλου του

διερμηνέα, θα πρέπει να ξεκινήσουμε αυτή την επισκόπηση με μια διασαφήνιση των όρων για όσους

και όσες δεν έχουν εξοικείωση με τη διερμηνεία. Για τον σκοπό αυτό επέλεξα τον ορισμό του Franz

Pöchhacker’s από το βιβλίο του Introducing Interpreting Studies:

Στον ορισμό αυτό, ο Pöchhacker επιχειρεί αν ξεχωρίσει τη διερμηνεία ως ένα επάγγελμα διαφορετικό

από τη μετάφραση με την οποία συχνά συγχέεται, προβάλλοντας τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της,

όπως το γεγονός ότι είναι μια μοναδική παρουσίαση μιας εκφοράς, σε αντίθεση με τη μετάφραση

όπου το γραπτό κείμενο, είτε του κειμένου προς μετάφραση είτε του μεταφράσματος, έχει μια ‘απτή’

και συνεχή παρουσία.

Η διερμηνεία αναφέρεται τόσο σε ομιλούμενες γλώσσες όσο και σε γλώσσες νοηματικής

Η διερμηνεία είναι μια μορφή Μετάφρασης

στην οποία μια πρώτη και τελική

απόδοση σε μια άλλη γλώσσα παράγεται

στη βάση μιας μοναδικής παρουσίασης

μιας εκφοράς σε μια γλώσσα πηγή. (2004,

σελ. 11, έμφαση στο πρωτότυπο)

Interpreting is a form of Translation in which

a first and final rendition in another

language is produced on the basis of a

one-time presentation of an utterance in a

source language. (2004, p. 11, emphasis in

the original)

(διερμηνείας στη νοηματική

) και λαμβάνει χώρα με διαφορετικούς τρόπους και σε διαφορετικούς

χώρους, ορισμένοι από τους οποίους μπορεί να περιλαμβάνουν ειδικό εξοπλισμό, όπως καμπίνες

διερμηνείας, ακουστικά, ειδικές κονσόλες κ.ά. Τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της

πανδημίας του κορονοϊού, αυξήθηκε εκθετικά η χρήση μορφών διερμηνείας εξ αποστάσεως.

Περιλαμβάνει ομιλητή/ήτρια ή ομιλητές/ήτριες και κοινό, με τον/τη διερμηνέα(είς) ως μεσολαβητές

Ταυτόχρονη διερμηνεία στην 36η σύνοδο των Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών,

https://carladavidson.com/simultaneous-interpreting/

Η διερμηνεία στη νοηματική ορίζεται ως «διερμηνεία μεταξύ μιας νοηματικής γλώσσας και μιας ομιλούμενης γλώσσας

ή μιας άλλης νοηματικής γλώσσας» (Napier & Leeson, 2015, σελ. 376).

Συνεδριακή διερμηνεία

https://knowledge-centre-interpretation.education.ec.europa.eu/en/conference-interpreting/conference-interpreting-

explained

Ομιλούμενες ή νοηματικές γλώσσες

Διερμηνέας νοηματικής σε οδοντιατρείο, https://www.signlanguagenyc.com/deaf-access-from-a-codas-perspective/

Περιλαμβάνει και εξοπλισμό

Συνεδριακή διερμηνεία

Διερμηνεία στη νοηματική

1.4 Τρόποι εργασίας (working modes)

Δύο από τους βασικούς τρόπους εργασίας στη διερμηνεία είναι η ταυτόχρονη και η διαδοχική

διερμηνεία:

1.4.1 Ταυτόχρονη διερμηνεία

Η Ebru Diriker δίνει έναν ορισμό της ταυτόχρονης διερμηνείας στο Routledge Encyclopedia of

Interpreting

Για μια εκτενή αναφορά στους διαφορετικούς τρόπους διερμηνείας, βλέπε Pöchhacker, 2015, σελ. xxviii.

εξοπλισμός ταυτόχρονης διερμηνείας

Η ταυτόχρονη διερμηνεία συνδέεται στενά με τη συνεδριακή διερμηνεία, ιδιαίτερα μετά τις δίκες της

Νυρεμβέργης, οπότε πρωτοεμφανίστηκε ο σχετικός εξοπλισμός. Ωστόσο, η ταυτόχρονη διερμηνεία

ασκούνταν πολύ καιρό πριν από αυτό το ορόσημο, μέσω της ψιθυριστής ή νοηματικής διερμηνείας.

Ορισμένα παραδείγματα ταυτόχρονης διερμηνείας μπορούμε να δούμε στους ακόλουθους

συνδέσμους:

1. Σύντομο βίντεο επίδειξης ταυτόχρονης διερμηνείας (FR – EN):

Lourdes De Rioha, https://www.youtube.com/watch?v=5unl1JmZMf0

Η ταυτόχρονη διερμηνεία (ΤΔ) είναι ένας τρόπος διερμηνείας στον

οποίο ο/η διερμηνέας αποδίδει την ομιλία την ώρα που την εκφέρει

ο/η ομιλητής/ήτρια σε μια άλλη γλώσσα με ελάχιστη χρονική

απόσταση λίγων δευτερολέπτων. Όταν κάνουν ταυτόχρονη

διερμηνεία μεταξύ ομιλούμενων γλωσσών, οι διερμηνείς συνήθως

εργάζονται σε ηχομονωμένες καμπίνες με εξοπλισμό που αποτρέπει

την ακουστική επικάλυψη μεταξύ της πρωτότυπης ομιλίας, που

λαμβάνουν μέσω ακουστικών, και της ταυτόχρονης διερμηνείας που

εκφέρουν σε ένα μικρόφωνο.

2. Οι συνεδριάσεις ολομέλειας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, που προβάλλονται στο κανάλι του

Κοινοβουλίου, μας δίνουν τη δυνατότητα να ακούσουμε τη διερμηνεία σε οποιαδήποτε από τις 24

επίσημες γλώσσες της ΕΕ. Παρακάτω, μπορείτε να δείτε ένα παράδειγμα από τη συνεδρίαση

ολομέλειας της 16/12/2021. Για περισσότερα βίντεο των συνεδριάσεων ολομέλειας, μπορείτε να

επισκεφτείτε το Κέντρο Πολυμέσων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στη διεύθυνση

https://multimedia.europarl.europa.eu/search?q=plenaries&tab=livestreaming.

https://multimedia.europarl.europa.eu/en/webstreaming/plenary-session_20211216-0900-

PLENARY

3. Η ψιθυριστή διερμηνεία (chuchotage) θεωρείται μια υπο-μορφή ταυτόχρονης διερμηνείας και

περιλαμβάνει έναν/μία διερμηνέα που «εργάζεται ακριβώς δίπλα έναν ή όχι παραπάνω από δυο-

τρεις ακρατές/άτριες» έτσι ώστε να μπορεί να «παρέχει μια απόδοση μέσω της ψιθυριστής

διερμηνείας […] (γνωστή και με τον γαλλικό όρο chuchotage), η οποία στην ουσία γίνεται όχι

ψιθυρίζοντας αλλά μιλώντας με χαμηλή φωνή (‘sotto voce’)» (Pöchhacker, 2004, σελ. 19).

Ψιθυριστή διερμηνεία, 3:40 to 5:43, https://www.youtube.com/watch?v=twCpijr_GeQ

1.4.2 Διαδοχική διερμηνεία

Η διάκριση μεταξύ ταυτόχρονης και διαδοχικής διερμηνείας προέκυψε μετά τη δεκαετία του 1920,

οπότε και εμφανίστηκε ο εξοπλισμός που επέτρεψε διαφορετικούς τρόπους διερμηνείας. Μέχρι τότε,

η διερμηνεία ήταν εφικτή μόνο σε διαδοχική μορφή, δηλαδή μετά την εκφορά. Θα παραθέσω εδώ

έναν ορισμό από την Debra Russell στο άρθρο της «Consecutive and simultaneous interpreting»

(2005, σελ. 136):

Είναι σαφές από αυτόν τον ορισμό ότι τα χρονικά όρια της διαδοχικής διερμηνείας είναι πολύ ευρεία

και μάλλον απροσδιόριστα. Για τον λόγο αυτό, ο Franz Pöchhacker δημιούργησε την ακόλουθη

γραφική παράσταση για να παρουσιάσει το συνεχές αυτού του τρόπου διερμηνείας (2004, σελ. 18):

Η διαδοχική διερμηνεία ορίζεται ως η διαδικασία διερμηνείας αφού το

άτομο που επικοινωνεί σε ομιλούμενη ή νοηματική γλώσσα έχει

ολοκληρώσει μία ή περισσότερες ιδέες στη γλώσσα πηγή και κάνει

παύση ενώ ο/η διερμηνέας μεταφέρει αυτή την πληροφορία.

Αυτό το συνεχές, σύμφωνα με τον συγγραφέα, «κυμαίνεται από την απόδοση εκφορών που

αποτελούνται από μόλις μία λέξη μέχρι την απόδοση ολόκληρων ομιλιών, ή μεγάλων τμημάτων τους»

(σελ. 18). Στην περίπτωση μεγαλύτερων ομιλιών, ο/η διερμηνέας χρησιμοποιεί τη λήψη σημειώσεων

(βλ. Ενότητα 7) ως υποβοήθηση της μνήμης· «η διαδοχική διερμηνεία με τη χρήση συστηματικής

λήψης σημειώσεων αναφέρεται ορισμένες φορές ως ‘κλασική’ διαδοχική, σε αντιδιαστολή προς τη

σύντομη διαδοχική χωρίς σημειώσεις, που συνήθως υπονοεί εργασία σε δύο κατευθύνσεις όταν

γίνεται διερμηνεία επαφής [liaison interpreting]» (Pöchhacker, 2004, σελ. 19, έμφαση στο

πρωτότυπο).

Παρακάτω, ακολουθεί ένα παράδειγμα διαδοχικής διερμηνείας με σημειώσεις (AR – EN) από

συνέντευξη τύπου μεταξύ του τότε Προέδρου των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάκα και του Πρωθυπουργού του

Ιράκ Νουρί αλ Μαλίκι (21 Οκτωβρίου 2009):

Naze Abdou https://www.youtube.com/watch?v=XCbVvbH8qKI

Οι δύο τρόποι διερμηνείας και οι διαδικασίες που περιλαμβάνουν έχουν αναλυθεί εις βάθος από

αρκετούς θεωρητικούς. Ο Daniele Gile, στο βιβλίο του Basic Concepts and Models for Interpreter and

Translator Training, ανέπτυξε τα Μοντέλο Προσπάθειας (Effort Models) για την ταυτόχρονη

διερμηνεία, για τη διαδοχική διερμηνεία και για τη μετάφραση όψεως, με σκοπό να εντοπίσει τις

προκλήσεις που θέτει η διερμηνεία. Πεποίθησή του ήταν ότι αν έχουμε «γνώσεις για τους

μηχανισμούς που οδηγούν σε λάθη στην απόδοση» θα μπορούσαμε να βρούμε «ιδέες και μέθοδοι

που θα βοηθήσουν να ξεπεραστούν τυχόν εμπόδια» (Gile, 2009, σελ. 158). Παρουσιάζω εδώ τα δύο

πρώτα μοντέλα με δική μου γραφική μορφή, έτσι ώστε να αντιληφθούμε τους πολλαπλούς

μηχανισμούς που συμπεριλαμβάνονται στη διαδικασία, καθώς κ αι τις διαφορές μεταξύ των δύο

τρόπων διερμηνείας:

Ακρόαση

και

Ανάλυση

Παραγωγή

Λόγου

Λειτουργίες

βραχύχρο-

νης μνήμης Συντονισμός Διερμηνεία

Α+ Π+ Μ+ Σ

1.5 Είδη διερμηνείας βάσει χώρου

Η διερμηνεία διαφοροποιείται βάσει των διαφορετικών χώρων στους οποίους λαμβάνει χώρα. Η

Nadja Grbić (2015, σελ.371) δίνει έναν σύντομο ορισμό του όρου στη σύντομη συνεισφορά της στη

Routledge Encyclopedia for Interpreting Studies, παρόλο που αναγνωρίζει ότι οι χώροι εξαρτώνται

από χωροχρονικές συνθήκες: «οι χώροι μπορούν να προσδιοριστούν ως τα κοινωνικο-χωρικά

πλαίσια διάδρασης μέσα στα οποία λαμβάνει χώρα η διερμηνεία. Ένας συγκεκριμένος χώρος,

Θυμόμαστε Διαβάζουμε

σημειώσεις Παράγουμε Διερμηνεία

Θυμ + Δια + Π

Ακρόαση

και

Ανάλυση

Λήψη

σημειώσεων

Λειτουργίες

βραχύχρο-

νης μνήμης Συντονισμός Διερμηνεία

Α+ Σ+ Μ+ Σ

επομένως, διαμορφώνεται από την αλληλεπίδραση των συμμετεχόντων (συμπεριλαμβανομένης της

ψυχικής, κοινωνικής και πολιτισμικής τους κατάστασης) και των χώρων που χρησιμοποιούνται

(συμπεριλαμβανομένων των φυσικών, υλικών κατασκευών)· και τα δύο διέπονται από θεσμικές

συνθήκες καθώς και από ευρύτερες κοινωνικές δυνάμεις».

Η παρακάτω λίστα χώρων διερμηνείας συμπεριλαμβάνεται στη Routledge Encyclopedia of

Interpreting Studies (2015, σελ. xxviii):

Δικαστική διερμηνέας με κατηγορούμενο https://laney.edu/legalci/

Χώροι ασύλου Διερμηνεία

επιχειρήσεων Κοινοτική

διερμηνεία Συνεδριακή

διερμηνεία Ζώνες

συγκρούσεων Διερμηνεία

δικαστηρίων

Διπλωματική

διερμηνεία

Ανακούφιση

από

καταστροφές

Εκπαιδευτική

διερμηνεία Κινημαγραφική

διερμηνεία Χώροι υγείας Νομική

διερμηνεία

Διερμηνεία σε

ΜΜΕ Ψυχική υγεία Στρατιωτική

διερμηνεία Διερμηνεία

ειδήσεων Χώροι

κοινοβουλίων Παιδιατρικοί

χώροι

Αστυνομικές

αρχές Χώροι φυλακών Ψυχοθεραπεία Θρησκευτικοί

χώροι Παθολογία

ομιλίας Διερμηνεία σε

talk show

Θεατρική

διερμηνεία Επιτροπή αλήθειας και

συμφιλίωσης

Δικαστική διερμηνεία

Μέλος ιατρικού προσωπικού μιλάει με ασθενή μέσω ιατρικής διερμηνέα,

https://www.kunm.org/public-affairs/2015-11-15/medical-interpretation-for-latino-patients

Διερμηνεία σε χώρους

υγείας

Διερμηνεία ασύλου

1.6 Ταξινόμηση γλωσσών εργασίας

Η Διεθνής Ένωση Διερμηνέων Συνεδρίων (AIIC) χρησιμοποιεί ένα διεθνώς αναγνωρισμένο σύστημα

ταξινόμησης για τις γλώσσες των διερμηνέων.

1.7 Διερμηνεία εξ αποστάσεως (Distance Interpreting)

Η εισαγωγική ενότητα δεν θα ήταν πλήρης αν δεν υπήρχε αναφορά σε εξ αποστάσεως τρόπους

διερμηνείας. Η Sabine Braun ορίζει την εξ αποστάσεως διερμηνεία ως «τη χρήση επικοινωνιακής

τεχνολογίας για απόκτηση πρόσβασης σε διερμηνέα που βρίσκεται σε άλλη αίθουσα, κτίριο, πόλη ή

χώρα και συνδέεται με τους κύριους συμμετέχοντες μέσω τηλεφώνου ή τηλεδιάσκεψης» (2015, σελ.

346).

Οι όροι έχουν αλλάξει από το 2015 και ο γενικός όρος που χρησιμοποιείται είναι Διερμηνεία εξ

Προσαρμογή στα ελληνικά από https://aiic.org/site/world/about/profession/abc. Όλες οι μεταφράσεις έχουν γίνει από

τη συγγραφέα, εκτός αν αναφέρεται μεταφραστής/άστρια.

ΓΛΩΣΣΕΣ Α, Β, Γ

Οι γλώσσες εργασίας των διερμηνέων ταξινομούνται σύμφωνα με τρεις κατηγορίες – Α, Β, Γ:

---- Η γλώσσα ‘Α’ είναι η μητρική γλώσσα του/της διερμηνέα (ή το αυστηρό ισοδύναμο

αυτής) προς την οποία κάνουν μεταφράζουν από όλες τις άλλες γλώσσες εργασίας

που έχουν τόσο σε ταυτόχρονη όσο και σε διαδοχική διερμηνεία. Είναι η γλώσσα

που μιλούν καλύτερα και στην οποία μπορούν να εκφράσουν με ευκολία ακόμα και

περίπλοκες ιδέες. Συνεπώς, είναι μια ενεργή γλώσσα για τον/τη διερμηνέα.

---- Η γλώσσα ‘Β’ είναι μια γλώσσα στην οποία ο διερμηνέας έχει μεγάλη ευχέρεια,

αλλά δεν είναι μητρική γλώσσα. Ένας/Μία διερμηνέας μπορεί να εργαστεί προς

αυτή τη γλώσσα από μία ή περισσότερες από τις άλλες γλώσσες του/της, αλλά

μπορεί να προτιμά να το κάνει αυτό μόνο σε ταυτόχρονη ή σε διαδοχική διερμηνεία

(συνήθως διαδοχική, διότι δεν είναι τόσο γρήγορος ο ρυθμός). Θεωρείται και αυτή

ενεργή γλώσσα για τον/τη διερμηνέα.

---- Η γλώσσα ‘Γ’ είναι μια γλώσσα που ο διερμηνέα κατανοεί τέλεια, αλλά δεν κάνει

διερμηνεία προς αυτή. Κάνει διερμηνεία από αυτήν (ή αυτές) προς την ενεργή του

γλώσσα (ή γλώσσες). Είναι, συνεπώς, παθητική γλώσσα.

αποστάσεως (Distance Interpreting), που ορίζεται από την AIIC ως «Διερμηνεία για ομιλητή που

βρίσκεται σε απόσταση που πραγματοποιείται μέσω της χρήσης τεχνολογίας πληροφοριών και

επικοινωνιών (ICT) για κάποια εκδήλωση». Το παρακάτω διάγραμμα (Constable, 2015), που

δημιουργήθηκε από την ομάδας εργασίας της AIIC για την εξ αποστάσεως διερμηνεία (AIIC

Taskforce on Distance Interpreting), δίνει μια ιδέα των πολλών διαφορετικών τύπων διερμηνείας που

πραγματοποιείται από απόσταση:

https://aiic.org/document/4846/DI-Definitions-and-diagram.pdf

Η διερμηνεία αυτή έχει αυξηθεί εκθετικά τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα μετά την πανδημία του

κορονοϊού, η οποία υποχρέωσε πολλούς διοργανωτές εκδηλώσεων ή δημόσιες υπηρεσίες να

χρησιμοποιήσουν εναλλακτικές μορφές διερμηνείας. Αυτό επιβεβαιώνεται από την πληθώρα τέτοιων

υπηρεσιών αν κάνει μια αναζήτηση στο διαδίκτυο, καθώς και τον αριθμό σεμιναρίων που

διοργανώθηκαν για την εκπαίδευση των διερμηνέων. Στον ιστότοπο μιας τέτοιας εκδήλωσης που

διοργανώθηκε από το Πανεπιστήμιο του Σάρεϊ, οι διοργανωτές έγραψαν: «Η πανδημία του Covid-19

προκάλεσε ‘σεισμική’ μετατόπιση στον κόσμο της επαγγελματικής διερμηνείας. Ως μέρος της

παγκόσμιας μετακίνησης προς την εξ αποστάσεως εργασία, μεγάλο μέρος των υπηρεσιών

διερμηνείας παρέχονται διαδικτυακά. Αυτό έχει επιταχύνει την εξέλιξη της εξ αποστάσεως

διερμηνείας από μια σχετικά περιθωριακή άσκηση της επαγγέλματος ‘εκτός του χώρου εργασίας’ για

μεμονωμένους πελάτες σε επιλεγμένες εκδηλώσεις σε διερμηνεία που διεξάγεται σε εικονικές

εκδηλώσεις με περίπλοκες υβριδικές μορφές».

Παρά τις πολλαπλές προκλήσεις και κινδύνους που θέτει η εξ αποστάσεως διερμηνεία, τόσο για τους

διερμηνείς όσο και για τους χρήστες των υπηρεσιών, η χρήση της αυξάνεται, ιδιαίτερα στο πλαίσιο

των δημοσίων υπηρεσιών, όπως η υγειονομική περίθαλψη, τα δικαστήρια, το άσυλο κ.ά. (βλέπε, για

παράδειγμα, de Boe, Vranjes, & Salaets, 2023· Fiedler, Pruskil, Wiessner, Zimmermann, & Scherer,

2022· Grieshofer, 2022· Klammer & Pöcchacker, 2021).

Βιβλιογραφικές αναφορές

AIIC. (n.d.). The AIIC A-B-C. https://aiic.org/site/world/about/profession/abc.

Andres, D. (2015). Consecutive Interpreting. In F. Pöchhacker (Ed.), Routledge Encyclopedia of

Interpreting Studies (σσ.84-87). London & New York: Routledge.

Angelelli, Claudia. (2004). Revisiting the Interpreter’s Role: A study of conference, court, and medical

interpreters in Canada, Mexico, and the United States. Amsterdam & Philadelphia: John

Benjamins.

Apostolou, F. (2011). Introduction. Gramma: Journal of Theory and Criticism Vol 19.

https://ejournals.lib.auth.gr/gramma/issue/view/942/showToc.

Braun, S. (2015). Remote interpreting. In F. Pöcchacker (Ed.), Routledge Encyclopedia of Interpreting

Studies (σσ. 346-348). London & New York: Routledge.

Η συγκεκριμένη εκδήλωση στο Σάρεϊ ήταν το υβριδική συνέδριο Convergence: Human-Machine Integration in

Translation and Interpreting [Σύγκλιση: Η ολοκλήρωση ανθρώπου-μηχανής στη μετάφραση και στη διερμηνεία], που

διεξήχθη στο Γκίλφορντ από τη 1 έως τις 3 Φεβρουαρίου 2023. Το πάνελ στο οποίο αναφέρομαι εδώ, Remote

Interpreting: towards a convergent agenda, παρουσιάζεται στη διεύθυνση https://www.surrey.ac.uk/centre-translation-

studies/convergence-2023/remote-interpreting.

Constable, A. Distance Interpreting: A Nuremberg Moment for our Time? AIIC 2015 Assembly Day 3:

Debate on Remote 01.18.2015. https://aiic.ch/wp-content/uploads/2020/05/di-a-nuremberg-

moment-for-our-time-andrew-constable-01182015.pdf.

de Boe, E., Vranjes, E., & Salaets, H. (2023). Interactional Dynamics in Remote Interpreting. London

& New York: Routledge.

Diriker, E. (2015). Simultaneous Interpreting. In F. Pöchhacker (Ed.), Routledge Encyclopedia of

Interpreting Studies (σσ.382-85). London & New York: Routledge.

Fiedler, J., Pruskil, S., Wiessner, C., Zimmermann, T., & Scherer, M. (2022). Remote interpreting in

primary care settings: a feasibility trial in Germany. BMC Health Services Research 22.

https://bmchealthservres.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12913-021-07372-6

Gile, D. (2009). Basic Concepts and Models for Translator and Interpreter Training (Rev. ed.).

Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins.

Grbić, N. (2015). Settings. In F. Pöchhacker (Ed.), Routledge Encyclopedia of Interpreting Studies

(σσ.370-371). London & New York: Routledge.

Grieshofer, T. (2022). Remote interpreting in immigration tribunals. International Journal for the

Semiotics of Law – Review internationale de Sémiotique jurideque 36, 767-788.

https://link.springer.com/article/10.1007/s11196-022-09908-3

Hale, S. B. (2007). Community Interpreting. Hampshire & New York: Palgrave Macmillan.

Harris, B. (1997). Foreword. In S. Carr, R. Roberts, A. Dufour, D. Steyn (Eds.). The Critical Link:

Interpreters in the Community. Papers from the First International Conference on Interpreting in

Legal, Health, and Social Service Settings (σσ. 1-4). Amsterdam & Philadelphia: John

Benjamins.

Hermann, A. (2002/1956). Interpreting in antiquity (R. Morris, Trans.). In F. Pöcchacker & M.

Shlesinger (Eds.), The Interpreting Studies Reader (σσ. 15-22). London & New York:

Routledge.

Holmes, J. S. (1988). Translated! Papers on Literary Translation and Translation Studies. Amsterdam:

Rodopi.

Klammer, M., & Pöcchacker, F. (2021). Video remote interpreting in clinical communication: A

multimodal analysis. Patient Education and Counselling 104, 2867-2876.

Lourdes De Rioja. (2020, September 25). Simo demo FR EN Part One – Interpretation [Video].

YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=5unl1JmZMf0.

Multimedia Center - European Parliament. (2021, December 16). Plenary Session.

https://multimedia.europarl.europa.eu/en/webstreaming/plenary-session_20211216-0900-

PLENARY.

Napier, J. & Leeson, L. (2015). Signed Language Interpreting. In F. Pöchhacker (Ed.), Routledge

Encyclopedia of Interpreting Studies (σσ.376-81). London & New York: Routledge.

NAZE ABDOU. (2016, August 25). Consecutive Interpretation with President Obama [Video].

YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=XCbVvbH8qKI.

Pöchhacker, F. (Ed.). (2004). Introducing Interpreting Studies. London & New York: Routledge.

Pöchhacker, F. (Ed.). (2015). Routledge Encyclopedia of Interpreting Studies. London & New York:

Routledge.

Russell, D. (2005). Consecutive and Simultaneous Interpreting. In T. Jansen (Ed.), Topics in Signed

Language Interpreting: Theory and Practice (σσ. 135-164). Amsterdam & Philadelphia: Jonh

Benjamins.

Snell-Hornby, M., Pochhacker, F., Kaindl, K. (Eds.) (1994). Translation Studies: An Interdiscipline.

Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins.

Toury, G. (1995). Descriptive Translation Studies and Beyond. Amsterdam & Philadelphia: John

Benjamins.

University of Surrey. (2023). Remote Interpreting: towards a convergent research agenda.

https://www.surrey.ac.uk/centre-translation-studies/convergence-2023/remote-interpreting

Vargas-Urpi, M. (2011). The Interdisciplinary Approach in Community Interpreting. New Voices in

Interpreting Studies 7, 47-65.

Wadensjö, C. (2013). Community Interpreting as Interaction. London & New York: Routledge.

(Original work published in 1998)

WIRED. (2019, June 24). Interpreter breaks down how real-time translation works [Video]. Youtube.

https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=twCpijr_GeQ.

Ενότητα 2

Εισαγωγή στην Κοινοτική Διερμηνεία (ΚΔ)

2.1 Απαρχές

Η Κοινοτική Διερμηνεία είναι ένα τμήμα των Σπουδών Διερμηνείας. Η χρονολογική εξέλιξη του

επαγγέλματος που παρουσίασε ο Brian Harris, η οποία αναφέρθηκε στην προηγούμενη ενότητα,

θέτει τις απαρχές της κοινοτικής διερμηνείας στις δεκαετίες του 1970 και 1980, ξεκινώντας από τη

δικαστική διερμηνεία και τη διερμηνεία στη νοηματική. Κυρίως στη δεκαετία του 1980 παρατηρείται

μια μετατόπιση από τον χώρο της συνεδριακής διερμηνείας, στην «επικοινωνία μεταξύ ομάδων

ανθρώπων με διαφορετικές γλώσσες και κουλτούρες εντός εθνικών συνόρων και αφορούσε γεγονότα

από την καθημερινότητα των ανθρώπων», όπως δηλώνει η Ann Corsellis στο βιβλίο της Public

Service Interpreting: The First Steps [Διερμηνεία για δημόσιες υπηρεσίες: Τα πρώτα βήματα] (2008,

σελ. 1, έμφαση στο πρωτότυπο).

Ο Franz Pöchhacker στο βιβλίο του Introducing Interpreting Studies αναφέρεται εν συντομία σε αυτό

το ξεκίνημα:

Αν κρίνουμε από την εξέλιξη του χώρου, μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα πλέον ότι τις τελευταίες

δεκαετίες παρατηρήθηκε πράγματι μια σημαντική αύξηση στην έρευνα για την κοινοτική διερμηνεία.

2.2 Ορισμοί και όροι

Η διερμηνεία έχει κινηθεί κατά μήκος διαχωριστικών γραμμών, επιχειρώντας να διαιρέσει τις

Σπουδές Διερμηνείας και το επάγγελμα σε σαφώς ορισμένες κατηγορίες, όπως διαφορετικούς

τρόπους διερμηνείας (π.χ., ταυτόχρονη έναντι διαδοχικής διερμηνείας) ή διαφορετικούς χώρους

(π.χ., συνεδριακοί έναντι κοινοτικών χώρων). Ο Pöchhacker προτείνει δύο βασικές διακρίσεις στο

άρθρο του «Critical linking up: Kinship and convergence in interpreting studies» [Κρίσιμες συνδέσεις:

Ήταν μόλις στις δεκαετίες του 1980 και του 1990, λόγω των

συσσωρευμένων προβλημάτων επικοινωνίας στους φορείς του δημόσιου

τομέα (υγειονομική περίθαλψη, κοινωνικές υπηρεσίες), που η διερμηνεία

στην κοινότητα (διερμηνεία με βάση την κοινότητα

) απέκτησε όλο και

μεγαλύτερη ορατότητα. Έτσι, η κοινοτική διερμηνεία

, που αναφέρεται και

ως διερμηνεία για δημόσιες υπηρεσίες

(κυρίως στο Ηνωμένο Βασίλειο)

και πολιτισμική διερμηνεία

(στον Καναδά), εμφανίστηκε ως ένας ευρύς

νέος κλάδος της διερμηνείας, με τη

διερμηνεία για υπηρεσίες υγείας

(ιατρική διερμηνεία, νοσοκομειακή διερμηνεία) και τη

νομική

διερμηνεία

να είναι οι πλέον σημαντικοί τομείς.

(2004, σελ. 15, έμφαση στο πρωτότυπο).

Συγγένειες και συγκλίσεις στις σπουδές διερμηνείας]: «Σε πιο γενικές γραμμές, έχω προτείνει να

δούμε τη διερμηνεία ως ένα εννοιολογικό συνεχές, με δύο βασικές διακρίσεις: πρώτον, μεταξύ δι-

εθνικών και ενδο-κοινωνικών (ή κοινοτικών) χώρων και, δεύτερον, σε σχέση με το σχήμα της

διάδρασης, όπως πολυμερή συνέδρια έναντι διαπροσωπικού διαλόγου» (2007, σελ. 12).

Οι δύο βασικοί όροι που αναφέρονται σε αυτό το είδος διερμηνείας είναι «κοινοτική διερμηνεία» και

«διερμηνεία για δημόσιες υπηρεσίες», ενώ και πολλοί άλλοι όροι αναφέρονται λίγο-πολύ στο ίδιο

επάγγελμα, όπως θα δούμε παρακάτω.

Παρά τη σύγχυση στους όρους, αυτό που θα έπρεπε να θυμόμαστε είναι ότι αυτό το επάγγελμα

υποστηρίζει κοινότητες ανθρώπων, οι οποίες έχουν διαφορετικό γλωσσικό και πολιτισμικό

υπόβαθρο, στην προσπάθειά τους να επικοινωνήσουν με τις δημόσιες υπηρεσίες μια χώρας και

αντίστροφα, δεδομένης της αυξημένης κινητικότητας πληθυσμών σε όλο τον κόσμο και της

ενισχυμένης πολυπολιτισμικότητας και πολυγλωσσίας εντός των χωρών. Όπως αναφέρει η Corsellis:

«Ο τρόπος που η κάθε χώρα διαχειρίζεται αυτή την κατάσταση έχει σημασία για το σύνολο των

εθνικών και κοινωνικών υποδομών και τη συνοχή. Εισροές ομάδων ανθρώπων με διαφορετικές

απόψεις, συμπεριφορές, αντιλήψεις και ανάγκες, που μπορεί και να βρίσκονται σε κατάσταση

άγχους και ανασφάλειας, είναι πιθανό να έχουν ευρύτερες επιπτώσεις» (2008, σελ. 1). Η

επικοινωνία είναι το κλειδί εδώ, όχι μόνο για τους χρήστες αυτών των υπηρεσιών αλλά και για τις

ίδιες τις υπηρεσίες, όπως εξηγεί ο Cecilia Wadensjö: «Στην ουσία, φυσικά, οι εκπρόσωποι της

πλειοψηφίας – δηλαδή, οι δικαστικοί, οι αστυνομία, τα άτομα που εργάζονται σε κοινωνικές

υπηρεσίες κ.ά. -–εξαρτώνται πολλές φορές εξίσου από τη βοήθεια των διερμηνέων όσο και οι

πελάτες και οι ασθενείς τους. Χρειάζονται τους διερμηνείς για να μπορέσουν να διεκπεραιώσουν το

έργο τους. Αν το δούμε από αυτή την οπτική, ο νόμος προστατεύει και το ίδιο το κοινωνικό και νομικό

σύστημα» (Wadensjö, 1998/2013, σελ. 13).

Υπάρχουν αρκετοί ορισμοί αυτού του είδους διερμηνείας και θα παραθέσω εδώ ορισμένους από

τους πιο σημαντικούς σε χρονολογική σειρά. Θα ξεκινήσω με τη Cecilia Wadensjö, η οποία το 1998

έγραψε το βιβλίο Interpreting as Interaction [Η διερμηνεία ως διάδραση], ένα βιβλίο-ορόσημο για

«ένα ερευνητικό πεδίο που εξακολουθεί να έχει ανεπαρκή έρευνα» (Wadensjö, σελ. 15)· το βιβλίο

αυτό άνοιξε τον δρόμο για περαιτέρω έρευνα, παρέχοντας «ένα σύνολο αναλυτικών εργαλείων,

τροφή για σκέψη και υλικό για συζήτηση» και «αναπτύσσοντας ένα θεωρητικό μοντέλο διάδρασης

με τη μεσολάβηση διερμηνέα το οποίο διαμορφώθηκε βάσει της σχετικής πρακτικής» (σελ. 3).

Και οι τρεις αυτοί ορισμοί αναγνωρίζουν τους ωφελούμενους αυτού του είδους διερμηνείας: δημόσιοι

λειτουργοί και πολίτες, δημόσιες υπηρεσίες και χρήστες αυτών ή, πιο συγκεκριμένα, άτομα

(μετανάστες, πρόσφυγες, μέλη μειονοτικών ομάδων και αυτόχθονων πληθυσμών, τουρίστες ή άλλοι

ξενόγλωσσοι επισκέπτες) και λειτουργοί δημόσιων υπηρεσιών (νομικές, ιατρικές, θεραπευτικές και

κοινωνικές). Επίσης, σκιαγραφούν τις υπηρεσίες στις οποίες χρησιμοποιείται αυτή η διερμηνεία:

δημόσιες υπηρεσίες, «υπηρεσίες που παρέχονται για το κοινό από τις εθνικές και τοπικές

κυβερνήσεις», όπως νομικές, υγειονομικές και άλλες κοινωνικές υπηρεσίες, όπως στέγασης,

εκπαίδευσης κλπ. Η Sonja Pöllabauer προχωρά ένα βήμα παραπέρα και αναφέρει τους χώρους

Η διερμηνεία που διεξάγεται σε διαπροσωπικές συναντήσεις

μεταξύ δημόσιων λειτουργών και πολιτών, που συναντώνται για

έναν συγκεκριμένο σκοπό σε έναν δημόσιο οργανισμό συχνά

(στις αγγλόφωνες χώρες) ονομάζεται κοινοτική διερμηνεία […].

(Wadensjö, 1998/2013, σελ. 49)

Η διερμηνεία και η μετάφραση για δημόσιες υπηρεσίες είναι, όπως δηλώνει ο όρος,

διερμηνεία και μετάφραση που διεξάγονται στο πλαίσιο δημόσιων υπηρεσιών,

όπου οι χρήστες των υπηρεσιών δεν μιλούν την κύρια γλώσσα της χώρας. Ο όρος

'δημόσια υπηρεσία' αναφέρεται κυρίως στις υπηρεσίες που παρέχονται για το κοινό

από την κεντρική ή τοπική διοίκηση. Περιλαμβάνουν νομικές υπηρεσίες, υπηρεσίες

υγείας και ένα φάσμα κοινωνικών υπηρεσιών, όπως στέγαση, εκπαίδευση, πρόνοια

και περιβαλλοντική υγεία.

(Corsellis, 2008, σσ. 4-5)

[Η κοινοτική διερμηνεία] ορίζεται ως διερμηνεία μεταξύ ατόμων (μετανάστες,

πρόσφυγες, μέλη μειονοτικών ομάδων και αυτόχθονων πληθυσμών, ορισμένες

φορές τουρίστες ή άλλοι ξενόγλωσσοι επισκέπτες) και λειτουργών σε φορείς

δημόσιων υπηρεσιών (νομικές, ιατρικές, θεραπευτικές και κοινωνικές) σε μια

δεδομένη κοινωνία. ορισμένοι χαρακτηριστικοί χώροι είναι αστυνομικοί σταθμοί,

ιατρεία επειγόντων, νοσοκομειακοί θάλαμοι, γραφεία γιατρών, υπηρεσίες

μετανάστευσης και κοινωνικών παροδών, σχολεία και κέντρα πρόνοιας.

(Pöllabauer, 2013)

όπου λαμβάνει χώρα η κοινοτική διερμηνεία: «αστυνομικοί σταθμοί, ιατρεία επειγόντων,

νοσοκομειακοί θάλαμοι, γραφεία γιατρών, υπηρεσίες μετανάστευσης και κοινωνικών παροδών,

σχολεία και κέντρα πρόνοιας».

Λειτουργοί δημόσιων υπηρεσιών:

νομικές

ιατρικές

μετανάστευσης

εκπαιδευτικές

στεγαστικές

κ.ά.

Χρήστες υπηρεσιών:

μετανάστες

πρόσφυγες

μέλη μειονοτικών ομάδων

μέλη αυτόχθονων πληθυσμών

τουρίστες

άλλοι ξενόγλωσσοι επισκέπτες

2.3 Επαγγελματικό πεδίο

Θα ξεκινήσω αυτή την ενότητα με ένα παράθεμα από μία από τις σημαντικότερες θεωρητικούς του

χώρου, την Claudia Angelelli, η οποία έχει πραγματοποιήσει εκτενές έργο στην κοινοτική διερμηνεία.

Το παράθεμα βρίσκεται στο Προοίμιο του βιβλίου της Revisiting the Interpreter’s Role: A study of

conference, court, and medical interpreters in Canada, Mexico, and the United States, όπου

προσδιορίζει το χώρο της κοινοτικής διερμηνείας:

Ορισμένοι

χώροι

αστυνομικοί

σταθμοί

σχολεία

κοινωνικές

υπηρεσίες

ασύλου

ιατρεία

θάλαμοι

νοσοκομείων

Στο ίδιο πνεύμα, η Sandra Hale έχει επανειλημμένα (2007, 2011) τονίσει τη σημασία της κοινοτικής

διερμηνείας για όλα τα εμπλεκόμενα μέρη και τη δύναμη του διερμηνέα σε αυτή τη διαδικασία. Στο

βιβλίο της Community Interpreting, σχολιάζει τη συμμετοχή του κοινοτικού διερμηνέα στις «πλέον

ιδιωτικές σφαίρες της ανθρώπινης ζωής», «σε χώρους όπου συζητούνται τα πιο προσωπικά και

σημαντικά ζητήματα καθημερινών ατόμων: το ιατρείο ενός γιατρού, το γραφείο ενός κοινωνικού

λειτουργού ή ενός δικηγόρου, μια φυλακή, ένα αστυνομικό τμήμα ή μια αίθουσα δικαστηρίου» (Hale,

2007, σσ. 25-26). Σε μια μεταγενέστερη συνεισφορά της στο εγχειρίδιο The Oxford Handbook of

Translation Studies, φέρνει επίσης στο προσκήνιο την ανθρωπιστική και ανθρώπινη πλευρά του

έργου του κοινοτικού διερμηνέα:

Οι άνθρωποι για τους οποίους κάνουν διερμηνεία έχουν πρόσωπα, ονόματα, ανάγκες και

συναισθήματα. Αυτοί οι άνθρωποι εξαρτώνται πλήρως από τους διερμηνείς για να

κατανοήσουν όσους είναι γύρω τους και να γίνουν και οι ίδιοι κατανοητοί, για να έχουν

πρόσβαση σε δημόσιες υπηρεσίες και να συμμετέχουν πλήρως στις περιοχές όπου ζουν. Με

τον ίδιο τρόπο, οι πάροχοι υπηρεσιών εξαρτώνται επίσης από την ικανότητα του διερμηνέα

ώστε να μπορούν να παρέχουν τις υπηρεσίες τους αποτελεσματικά σε πελάτες που δεν

μοιράζονται την ίδια γλώσσα. (Hale, 2011, sel. 343)

Ωστόσο, παρά τη μεγάλη σημασία αυτού του επαγγέλματος, οι κοινοτικοί διερμηνείς εξακολουθούν

να μην αναγνωρίζονται και να μην πληρώνονται επαρκώς σε πολλές χώρες, πράγμα που σημαίνει

ότι οι υπηρεσίες που παρέχουν είναι σίγουρα ανεπαρκείς. Η Sonja Pöllabauer σχολιάζει αυτή την

Από την αρχαία Αίγυπτο μέχρι τον 21ο αιώνα, οι διερμηνείς είναι αυτοί που

επιτρέπουν την επικοινωνία μεταξύ ομιλητών μειονοτικών και πλειοψηφικών

γλωσσών. […] Περιέργως, αυτά τα τόσο ισχυρά άτομα έχουν, κατά κανόνα,

παρουσιαστεί ως αόρατα. Για ποιον λόγο οι διερμηνείς, ισχυρά άτομα που έχουν

διαδραματίσει κεντρικούς ρόλους από τις απαρχές της δια-πολιτισμικής

επικοινωνίας, απεικονίζονται παραδοσιακά (και, μάλιστα, έχουν επιτρέψει να

απεικονιστούν) ως απλοί γλωσσικοί αγωγοί, αόρατα μέρη στο επικοινωνιακό

γεγονός, στερούμενοι αυτοβουλίας, ενώ είναι σε θέση να διεκπεραιώνουν

περίπλοκες γλωσσικές εργασίες και καθήκοντα επεξεργασίες πληροφοριών;

(Angelelli, 2004, σελ. 1)

κατάσταση στην αρχή του λήμματός της για την κοινοτική διερμηνεία στην Encyclopedia of Applied

Linguistics [Εγκυκλοπαίδεια Εφαρμοσμένης Γλωσσολογίας]: «Όσον αφορά όμως την άσκηση του

επαγγέλματος και την κατάρτιση, η επαγγελματοποίησή της και η αποδοχή της από τους

επαγγελματίες, τους πελάτες και το κοινό εξακολουθεί να ποικίλλει, με υψηλό επίπεδο παροχής

υπηρεσιών σε λίγες μόνο πρωτοπόρες χώρες, ενώ η πλειονότητα των χωρών υστερεί» (Pöllabauer,

2013). Τα ίδια ζητήματα θίγει και η Barbara Ahrens την ίδια χρονιά· η Ahrens αναφέρεται στα

προβλήματα με τις «χαμηλές αμοιβές, την επαγγελματική κατάρτιση και την επαγγελματοποίηση [...],

παρόλο που σήμερα προσφέρεται ένας όλο και μεγαλύτερος αριθμός μαθημάτων κατάρτισης και

μέτρων ευαισθητοποίησης» (Ahrens, 2013).

Πώς μπορεί το επάγγελμα αυτό να κερδίσει αναγνώριση και επαγγελματισμό; Από το 1998 ακόμα, η

Wadensjö τόνισε τη σημασία της έρευνας στην επαγγελματοποίηση της κοινοτικής διερμηνείας:

[…] αν θέλουμε η διερμηνεία να αναγνωριστεί ως επάγγελμα και όταν γίνεται εκτός διεθνών

συνεδρίων, δηλαδή στην καθημερινή λειτουργία των δημόσιων φορέων και οργανισμών, και αν

όσοι από εμάς εργαζόμαστε ως διερμηνείς σε νομικές, υγειονομικές, κοινωνικές υπηρεσίες και

άλλες διαπροσωπικές συναντήσεις σε τέτοιους φορείς θέλουμε να κερδίσουμε την εμπιστοσύνη

και τον σεβασμό του κοινού, πρέπει να έχουμε τεκμηριωμένες και κοινές ιδέες σχετικά με το τι

σημαίνει διερμηνεία σε αυτούς τους χώρους, σε τι χρησιμεύουν οι διερμηνείς και ποια είναι τα

προτιμώμενα πρότυπα που πρέπει να εφαρμόζονται σε διάφορες καταστάσεις. (1998/2013, σσ.

Ωστόσο, από την πρώτη στιγμή της δημιουργίας του, ο τομέας αυτός έπεσε σε σύγχυση· μια

πληθώρα όρων χρησιμοποιήθηκε για να περιγράψει το επάγγελμα ή τμήματα αυτού του

επαγγέλματος. Η Roda Roberτs, στο κεφάλαιό της με τίτλο «Community Interpreting Today and

Tomorrow» στα πρώτα Πρακτικά των συνεδρίων Critical Link, σχολιάζει το «ασαφές πεδίο

εφαρμογής της κοινοτικής διερμηνείας» που εκδηλώνεται μέσω των «πολυάριθμων ονομασιών που

χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν αυτή τη νεφελώδη ακόμη έννοια: κοινοτική διερμηνεία,

διερμηνεία δημόσιων υπηρεσιών, πολιτισμική διερμηνεία, διερμηνεία διαλόγου, διερμηνεία ad hoc,

επάλληλη διερμηνεία [liaison interpreting], διερμηνεία συνοδείας [escort] και ιατρική ή νομική

διερμηνεία, για να αναφέρουμε μόνο μερικές» (1997, σελ. 8). Τα πράγματα δεν βελτιώθηκαν με την

πάροδο των χρόνων, αφού η Olgierda Furmanek αναφέρεται στο ίδιο ζήτημα το 2013 στο λήμμα της

«Επαγγελματοποίηση των διερμηνέων», και συγκεκριμένα στην ενότητα για την τυποποίηση της

ορολογίας, αναφέρεται στους διαφορετικούς όρους που χρησιμοποιούνται για το επάγγελμα αυτό: «ο

όρος ‘διερμηνεία δημοσίων υπηρεσιών’ (PSI), ο οποίος είναι ο πιο ευρέως αποδεκτός και συχνά

εναλλάσσεται με τον δεύτερο πιο συχνά χρησιμοποιούμενο όρο, την ‘κοινοτική διερμηνεία’, είναι

μόνο ένας από τους επτά όρους που αναφέρονται στη διερμηνεία δημοσίων υπηρεσιών – διμερής,

κοινοτική, διαλόγων, επάλληλη, δημοσίων υπηρεσιών, τριαδική – ανάλογα με την περιοχή του

κόσμου ή την προσωπική προτίμηση» (Furmanek, 2013).

2.4 Γνώσεις και δεξιότητες

Η Sandra Beatriz Hale (2007, σσ. 177-78)

δίνει έναν εκτενή κατάλογο των γνώσεων και ικανοτήτων

που χρειάζεται ένας/μία κοινοτικός/ή διερμηνέας. Το μέγεθος του καταλόγου και ο αριθμός των

δεξιοτήτων που απαιτούνται δείχνουν την πολυπλοκότητα του επαγγέλματος:

Έχω αφαιρέσει τις βιβλιογραφικές αναφορές που δίνονται στο τέλος κάθε επιμέρους σημείου και άλλαξα τη γραφική

παρουσίαση των δεξιοτήτων.

•Γνώση επαγγελματικών ζητημάτων: σαφής γνώση του ρόλου και των δεοντολογικών απαιτήσεων των

κοινοτικών διερμηνέων

•Προηγμένη γλωσσική ικανότητα: άριστη γνώση διαφορετικών επιπέδων ύφους και στις δύο γλώσσες·

ικανότητα κατανόησης διαφορετικών περιφερειακών ποικιλιών, της καθομιλουμένης, ιδιωμάτων και

της αργκό· μια ευρεία γνώση γενικής και ειδικής ορολογίας· και κατάλληλη προφορά και στις δύο

γλώσσες.

•Άριστες δεξιότητες ακρόασης και κατανόησης: η ικανότητα ταυτόχρονης ενεργούς ακρόασης και

ανάλυσης κειμένων ώστε να υπάρχει πλήρης κατανόηση του νοήματος και των προθέσεων.

Πρόκειται για μια πολύ περίπλοκη δεξιόττηα, καθώς εξαρτάται από πολλούς άλλους παράγοντες.

4•Άριστες δεξιότητες μνήμης: καλή βραχύχρονη και μακρόχρονη μνήμη.

5•Κατάλληλες δεξιότητες δημόσιου λόγου: η ικανότητα να μιλάει κανείς δυνατά και καθαρά σε κοινό.

•Κατάλληλες δεξιότητες λήψης σημειώσεων: να γνωρίζει ο επαγγελματίας πότε και πώς να λαμβάνει

σημειώσεις ώστε να βοηθά τη μνήμη και να διασφαλίζει την πληρότητα.

•Προηγμένες δεξιότητες διερμηνείας: αυτές περιλαμβάνουν τη διαδοχική διερμηνεία σύντομης και

μεγάλης διάρκειας, την ταυτόχρονη διερμηνεία και τη μετάφραση όψεως.

•Καλές δεξιότητες διαχείρισης: η ικανότητα να αξιολογεί κανείς πότε είναι απαραίτητο να παρέμβει

και πώς να το κάνει· η ικανότητα να συνονίζει και να ελέγχει την κατάσταση της διερμηνείας.

•Γνώση του εννοιλογικού πλαισίου και της θεματολογίας: βασικές γνώσεις για τους διαφορετικούς

χώρους και τα κύρια θεματικά πεδία.

•Αντίληψη των στόχων που διέπουν τις υπηρεσίες όπου λαμβάνει χώρα η διερμηνεία, καθώς και των

γλωσσικών τους πρακτικών.

11 •Διαπολιτισμική αντίληψη.

•Γνώση της θεωρίας που διέπει το επάγγελμα: γνώσεις γλωσσολογίας, κοινωνιογλωσσολογιας,

πραγματολογίας, ανάλυσης λόγου, μεταφραστικής θεωρίας.

2.5 Εκπαίδευση στην ΚΔ

Παρά τις πολλαπλές δυσκολίες και προκλήσεις του επαγγέλματος, καθώς και τον μεγάλο αριθμό

ικανοτήτων και δεξιοτήτων που εμπλέκονται στο έργο ενός κοινοτικού διερμηνέα, όπως είδαμε

παραπάνω, ο τομέας της κατάρτισης στην ΚΔ αποτελεί μείζον ζήτημα σε πολλές χώρες, όπως έχουν

τονίσει επανειλημμένα ερευνητές και επαγγελματίες. Η Ann Corsellis εντοπίζει το πρόβλημα

επισημαίνοντας τη διαφορά με τη διερμηνεία συνεδρίων, όπου η εκπαίδευση συνήθως περιλαμβάνει

«ένα πρώτο πτυχίο σε γλώσσες, που συμπληρώνεται από μια περίοδο εντατικής εξειδικευμένης

μεταπτυχιακής εκπαίδευσης». Ο κύριος λόγος αυτής της διαφοράς, όπως υποστηρίζει η ίδια, είναι «η

έλλειψη διάθεσης εκ μέρους των αρχών να επιμείνουν στο επίπεδο των ικανοτήτων που απαιτούνται

στο πλαίσιο των δημόσιων υπηρεσιών και να παράσχουν τους απαραίτητους πόρους και τις δομές

για την επίτευξή του» (2008, σελ. 53). Θα ήθελα επίσης να προσθέσω ότι οι πολύ χαμηλές αμοιβές

των κοινοτικών διερμηνέων δεν επιτρέπουν στους επαγγελματίες να πληρώσουν για προγράμματα

σπουδών που έχουν δίδακτρα· η κατάρτιση στην ΚΔ θα έπρεπε να προσφέρεται δωρεάν σε πολλές

χώρες, προκειμένου να μπορέσουν οι επαγγελματίες να την παρακολουθήσουν.

Η εκπαίδευση ξεκίνησε μετά τη δεκαετία του 1960 στις σκανδιναβικές χώρες, την Αυστραλία και τον

Καναδά. Άλλες χώρες ακολούθησαν αργότερα, ενώ ο χώρος χαρακτηρίζεται από μεγάλη

διαφοροποίηση σε προγράμματα κατάρτισης και επίπεδο υπηρεσιών. Οι περισσότερες χώρες της

ΕΕ ακολούθησαν πολύ αργότερα, με τις χώρες του Νότου να ξεκινούν τη νέα χιλιετία, λόγω της

τεράστιας πίεσης στην επικοινωνία με τους μετανάστες από την εκθετική

Η κατάρτιση έχει πολλές διαφορετικές μορφές στην ΚΔ, καλύπτοντας ένα ευρύ φάσμα, από πολύ

σύντομα μαθήματα που διοργανώνονται από ιδιωτικά ιδρύματα, ΜΚΟ ή άλλους οργανισμούς, μέχρι

προπτυχιακά και μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών, τα οποία έχουν αρχίσει να εμφανίζονται σε

πολλές ευρωπαϊκές χώρες, λόγω των αυξανόμενων αναγκών. Τα σύντομα μαθήματα εξυπηρετούν

συνήθως συγκεκριμένες ανάγκες, για παράδειγμα σε περιβάλλοντα ασύλου, όπου έχουμε δει

πληθώρα προγραμμάτων και εκπαιδευτικού υλικού πρόσφατα (UNHCR, EUAA, HIAS, The University

of Glasgow in FutureLearn κ.λπ.) Δυστυχώς, τα εκπαιδευτικά προγράμματα σε χώρες όπως η

Ελλάδα, που δέχονται πολύ μεγάλες ροές μεταναστών, είναι λίγα και ανεπαρκή, συχνά χωρίς καμία

θεωρητική βάση, ενώ συχνά φορές δεν είναι κατάλληλα για το σκοπό τους (βλ. Αποστόλου, 2015).

Όπως τονίζει η Corsellis (2005), οι επαγγελματίες που εργάζονται στον τομέα θα πρέπει να

περάσουν από ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης ή κατάρτισης όπως γίνεται με όλους τους

επαγγελματίες, το οποίο θα έχει ένα συγκεκριμένο σύνολο προτύπων και θα οδηγεί στις απαραίτητες

δεξιότητες για όλους όσοι απασχολούνται στον συγκεκριμένο τομέα. Θα πρέπει επίσης να παρέχεται

κατάρτιση στους υπαλλήλους των δημόσιων υπηρεσιών, ώστε να γνωρίζουν πώς να συνεργάζονται

με τους διερμηνείς για να επιτυγχάνεται αποτελεσματική επικοινωνία. Η ίδια συγγραφέας

παρουσιάζει στο κεφάλαιο «Εκπαίδευση διερμηνέων για εργασία στις δημόσιες υπηρεσίες» (2005,

σελ. 158) μια εκπαιδευτική δομή πέντε επιπέδων για την εκπαίδευση των κοινοτικών διερμηνέων·

όπως αναφέρει, η δομή «αντλείται από καθιερωμένα και δοκιμασμένα παραδείγματα καλής

πρακτικής που προέρχονται από προγράμματα κατάρτισης από διάφορα μέρη του κόσμου και, εν

μέρει, από προγράμματα που βρίσκονται διαδικασία σταδιακής ανάπτυξης» (σελ. 154):

Η έρευνα και οι δημοσιεύσεις στο αντικείμενο έχουν πολλαπλασιαστεί τα τελευταία χρόνια (Tennent,

2005· Kearns, 2008· Angelelli & Jacobson, 2009· Gile, 2009· Rudvin & Tomαssini, 2011· Hubscher-

Davidson & Borodo, 2012· Wadensjö, 2013· Xiu Yan, Pan, & Wang, 2018· Abdel Latif, 2020· Zao, Li,

& Tian, 2020), δίνοντας ελπίδες για βελτίωση τόσο στις προσφερόμενες υπηρεσίες όσο και στην

εκπαίδευση των επαγγελματιών.

2.6 Νομικό πλαίσιο

Δεδομένου ότι το συγκεκριμένο εγχειρίδιο αφορά την Ελλάδα, εδώ θα επικεντρωθούμε στην ελληνική

νομοθεσία η οποία ρυθμίζει μόνο τις διαδικασίες ασύλου και τις ποινικές διαδικασίες στα εθνικά

1• Κατανόηση του εργασιακού πλαισίου κάθε δημόσιας υπηρεσίας

• Ευχέρεια και εξοικείωση με σχετική εξειδικευμένη επίσημη και

ανεπίσημη ορολογία και γλώσσες

3• Τεχνικές διερμηνείας και μεταφραστικές δεξιότητες

4• Κώδικες δεοντολογίας και οδηγίες για ορθές πρακτικές

5• Συνεχής προσωπική και επαγγελματική ανάπτυξη

δικαστήρια.

2.6.1 Διαδικασίες ασύλου

Σοφία Τζελέπη

Η Σύμβαση για το Καθεστώς των Προσφύγων (που ονομάζεται επίσης «Σύμβαση της Γενεύης για

τους πρόσφυγες» ή «Σύμβαση του 1951 για τους πρόσφυγες») υπεγράφη στις 28 Ιουλίου 1951 και

αποτελεί το βασικό νομικό έγγραφο και τη βάση για την προστασία των προσφύγων παγκοσμίως. Η

Σύμβαση ορίζει τον όρο ‘πρόσφυγας’ και περιγράφει τις νομικές υποχρεώσεις των κρατών που την

έχουν υπογράψει για την προστασία των προσφύγων. Η Σύμβαση καθορίζει επίσης ελάχιστα

πρότυπα για τη μεταχείριση των προσφύγων, συμπεριλαμβανομένης της πρόσβασης στα

δικαστήρια, στην υγειονομική περίθαλψη, στην κοινωνική βοήθεια και στην πρωτοβάθμια

εκπαίδευση. Όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν υπογράψει τη Σύμβαση της Γενεύης για τους

πρόσφυγες (ΣΓΠ) και δεσμεύονται επίσης από τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ (ΧΘΔ

της ΕΕ), ο οποίος καθορίζει ορισμένα σημαντικά δικαιώματα για τους πρόσφυγες και τους αιτούντες

άσυλο, όπως το δικαίωμα ασύλου και το δικαίωμα πραγματικής προσφυγής, μεταξύ άλλων. Είναι

αυτονόητο ότι η επαρκής πρόσβαση σε όλες αυτές τις υπηρεσίες απαιτεί την παροχή κατάλληλων

υπηρεσιών διερμηνείας.

Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θεσπίσει μια σειρά από οδηγίες

που διέπουν θέματα σχετικά

με το άσυλο, μεταξύ των οποίων αναφέρονται και οι υπηρεσίες διερμηνείας. Ορισμένα παραδείγματα

είναι η Οδηγία για τις συνθήκες υποδοχής,

που καθορίζει τις ελάχιστες υλικές συνθήκες υποδοχής

για τους αιτούντες διεθνή προστασία, και η Οδηγία για τις διαδικασίες ασύλου,

η οποία καθορίζει

τους ελάχιστους κανόνες για τις διαδικασίες χορήγησης ασύλου.

Στην Οδηγία για τις συνθήκες υποδοχής, αν και δεν υπάρχει ρητή αναφορά στη διερμηνεία, υπάρχει

Θα πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι μια Οδηγία δεν είναι εξίσου δεσμευτική με έναν Κανονισμό. Θέτει έναν στόχο για τα

κράτη μέλη της ΕΕ, αλλά ο τρόπος που θα επιτευχθεί ο εν λόγω στόχος εξαρτάται από τα ίδια τα κράτη μέλη που θα

θεσπίσουν τη δική τους νομοθεσία.

Οδηγία για τις Συνθήκες Υποδοχής (RCD): Οδηγία 2013/33/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου

της 26ης Ιουνίου 2013 σχετικά με τις απαιτήσεις για την υποδοχή των αιτούντων διεθνή προστασία (αναδιατύπωση)

https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32013L0033.

Οδηγία για τις Διαδικασίες Ασύλου (APD): Οδηγία 2013/32/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου

της 26ης Ιουνίου 2013 σχετικά με τις κοινές διαδικασίες για τη χορήγηση και ανάκληση του καθεστώτος διεθνούς

προστασίας (αναδιατύπωση) https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32013L0032.

Και οι δύο Οδηγίες ενσωματώθηκαν στην ελληνική νομοθεσία με τον Νόμο 4636/19 «Περί διεθνούς προστασίας και

άλλες διατάξεις».

αναφορά σε δύο άρθρα στην ανάγκη να ενημερώνεται ο αιτών σε γλώσσα που κατανοεί· δυστυχώς,

η προσθήκη της φράσης «ή ευλόγως εικάζεται ότι κατανοεί» αφήνει ένα τεράστιο κενό για ελλείψεις

και αστοχίες εκ μέρους των αρμόδιων εθνικών αρχών:

Άρθρο 5 – Ενημέρωση

Παρ. 2

Τα κράτη μέλη εξασφαλίζουν ότι η κατά την παράγραφο 1

ενημέρωση παρέχεται γραπτώς και σε γλώσσα που κατανοεί ή

ευλόγως εικάζεται ότι κατανοεί ο αιτών. Κατά περίπτωση, η

ενημέρωση αυτή μπορεί να παρέχεται και προφορικώς.

Άρθρο 10 – Εγγυήσεις

για κρατούμενους

αιτούντες

Παρ. 5

Τα κράτη μέλη μεριμνούν ώστε οι αιτούντες που τελούν υπό

κράτηση να λαμβάνουν συστηματικά πληροφορίες στις οποίες

επεξηγούνται οι κανόνες που εφαρμόζονται στην εγκατάσταση και

ορίζονται τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις τους σε γλώσσα την

οποία κατανοούν ή ευλόγως εικάζεται ότι κατανοούν. […]

Στην Οδηγία για τις διαδικασίες ασύλου, η διερμηνεία (ή η ανάγκη να ενημερωθεί ο αιτών σε

γλώσσα την οποία κατανοεί ή ευλόγως θεωρείται ότι κατανοεί) αναφέρεται σε αρκετά άρθρα:

Άρθρο 8 – Ενημέρωση

και παροχή

συμβουλών σε κέντρα

κράτησης και στα

σημεία διέλευσης των

συνόρων

Παρ. 1

Όταν υπάρχουν ενδείξεις ότι υπήκοοι τρίτων χωρών ή ανιθαγενείς

οι οποίοι βρίσκονται σε κέντρα κράτησης ή σημεία διέλευσης

συνόρων, συμπεριλαμβανομένων των ζωνών διέλευσης, στα

εξωτερικά σύνορα, επιθυμούν να υποβάλουν αίτηση διεθνούς

προστασίας, τα κράτη μέλη τούς παρέχουν πληροφορίες σχετικά

με τη δυνατότητα να το πράξουν. Στα εν λόγω κέντρα κράτησης και

σημεία διέλευσης, τα κράτη μέλη παρέχουν δυνατότητα

διερμηνείας στο μέτρο που είναι αναγκαίο για τη διευκόλυνση της

πρόσβασης στη διαδικασία ασύλου.

Άρθρο 12 – Εγγυήσεις

για τους αιτούντες

Παρ. 1

Τα κράτη μέλη, με τις διαδικασίες του κεφαλαίου III, μεριμνούν

ώστε να παρέχονται σε όλους τους αιτούντες οι ακόλουθες

εγγυήσεις:

α) να ενημερώνονται, σε γλώσσα την οποία κατανοούν ή

ευλόγως θεωρείται ότι κατανοούν, για τη διαδικασία που

ακολουθείται και για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις

τους κατά τη διαδικασία καθώς και για τις τυχόν συνέπειες

της μη συμμόρφωσης προς τις υποχρεώσεις τους και της

μη συνεργασίας με τις αρχές· […]

β) να τους παρέχονται υπηρεσίες διερμηνέα, όταν αυτό είναι

απαραίτητο για να εκθέσουν την περίπτωσή τους στις

αρμόδιες αρχές. Τα κράτη μέλη θεωρούν απαραίτητο να

παρέχουν αυτές τις υπηρεσίες τουλάχιστον όταν ο αιτών

πρέπει να εξετασθεί στο πλαίσιο συνέντευξης όπως

αναφέρεται στα άρθρα 14 έως 17 και 34 και δεν μπορεί να

εξασφαλισθεί η δέουσα επικοινωνία χωρίς διερμηνέα. Σε

αυτήν την περίπτωση και σε άλλες περιπτώσεις όπου οι

αρμόδιες αρχές καλούν τον αιτούντα, οι εν λόγω υπηρεσίες

αμείβονται από το Δημόσιο·

[…]

στ) να ενημερώνονται σχετικά με το αποτέλεσμα της

απόφασης της αποφαινόμενης αρχής σε γλώσσα που

κατανοούν ή ευλόγως θεωρείται ότι κατανοούν εάν δεν τους

παρέχει συνδρομή ή εκπροσώπηση νομικός ή άλλος

σύμβουλος. Η παρεχόμενη ενημέρωση περιλαμβάνει

πληροφορίες για τη δυνατότητα προσβολής αρνητικής

απόφασης σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 11

παράγραφος 2.

Άρθρο 15 –

Προϋποθέσεις της

προσωπικής

συνέντευξης

Παρ. 3

Τα κράτη μέλη λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα για να

εξασφαλίζουν ότι οι προσωπικές συνεντεύξεις διεξάγονται σε

συνθήκες που επιτρέπουν στους αιτούντες να εκθέσουν διεξοδικά

τους λόγους των αιτήσεών τους. Για αυτό το σκοπό, τα κράτη μέλη:

[…]

γ) επιλέγουν διερμηνέα δυνάμενο να εξασφαλίσει τη δέουσα

επικοινωνία μεταξύ του αιτούντος και του προσώπου που

διεξάγει τη συνέντευξη. Η επικοινωνία διενεργείται στη

γλώσσα που προτιμά ο αιτών εκτός εάν υπάρχει άλλη

γλώσσα την οποία κατανοεί και στην οποία είναι σε θέση

να επικοινωνήσει με σαφήνεια. Οσάκις είναι εφικτό, τα

κράτη μέλη παρέχουν διερμηνέα του ιδίου φύλου εφόσον το

ζητήσει ο αιτών […]

Άρθρο 17 – Έκθεση

και καταγραφή των

προσωπικών

συνεντεύξεων

Παρ. 3

Τα κράτη μέλη μεριμνούν ώστε ο αιτών να έχει την ευκαιρία να

διατυπώσει τυχόν παρατηρήσεις και/ή να παράσχει διευκρινίσεις

προφορικώς και/ή γραπτώς σε σχέση με τυχόν εσφαλμένες

μεταφράσεις ή παρερμηνείες που περιλαμβάνονται στην έκθεση ή

στο κείμενο της απομαγνητοφώνησης, στο τέλος της προσωπικής

συνέντευξης ή εντός καθορισμένου χρονικού ορίου πριν λάβει

απόφαση η αποφαινόμενη αρχή. Για τον σκοπό αυτό, τα κράτη

μέλη μεριμνούν ώστε ο αιτών να ενημερώνεται πλήρως για το

περιεχόμενο της έκθεσης ή για ουσιώδη στοιχεία του κειμένου της

απομαγνητοφώνησης με τη συνδρομή διερμηνέα εάν είναι

απαραίτητο. […]

Άρθρο 25 – Εγγυήσεις

για ασυνόδευτους

ανήλικους

Παρ. 5

Όταν χρησιμοποιούνται ιατρικές εξετάσεις, τα κράτη μέλη

μεριμνούν ώστε:

α) οι ασυνόδευτοι ανήλικοι να ενημερώνονται, πριν από την

εξέταση της αίτησής τους διεθνούς προστασίας, και σε

γλώσσα την οποία κατανοούν ή τεκμαίρεται ευλόγως ότι

κατανοούν, σχετικά με τη δυνατότητα προσδιορισμού της

ηλικίας με ιατρική εξέταση· […]

Άρθρο 46 – Δικαίωμα

πραγματικής

προσφυγής

Παρ. 7

[…]

α) ο αιτών έχει την απαραίτητη συνδρομή διερμηνέα και

νομική συνδρομή και προθεσμία τουλάχιστον μιας

εβδομάδας ώστε να προετοιμάσει την αίτηση και να

υποβάλει στο δικαστήριο τα επιχειρήματα υπέρ της

αναγνώρισης του δικαιώματος παραμονής του στο έδαφος

του κράτους μέλους, εν αναμονή της έκβασης της

προσφυγής· […]

Από αυτές τις αναφορές, μπορούμε να καταλάβουμε ότι οι υπηρεσίες διερμηνείας ή μετάφρασης

είναι διαθέσιμες μόνο προς όφελος της διαδικασίας ασύλου· ακόμη και στην περίπτωση των

ασυνόδευτων ανηλίκων, η πρόβλεψη για διερμηνεία κατά την ιατρική εξέταση αφορά μόνο την

ιατρική εξέταση που είναι απαραίτητη για τον προσδιορισμό της ηλικίας τους, ώστε να διασφαλιστεί

ότι είναι ανήλικοι και όχι ενήλικες. Δεν υπάρχει πρόβλεψη για διερμηνεία σε άλλες δημόσιες

υπηρεσίες που μπορεί να χρειάζονται οι μετανάστες, π.χ. υγειονομική περίθαλψη, εκπαίδευση κ.λπ.

Οι συγκεκριμένες οδηγίες και κανονισμοί πρέπει να ερμηνεύονται υπό το πρίσμα του Χάρτη

Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ και να συνάδουν με διεθνείς συνθήκες όπως η Σύμβαση της

Γενεύης για τους Πρόσφυγες ή η Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Όλα τα

κράτη μέλη της ΕΕ διαθέτουν επίσης εθνικές νομοθεσίες που ρυθμίζουν περαιτέρω τις διαδικασίες

ασύλου και την παροχή υπηρεσιών διερμηνείας στη χώρα τους. Παρ' όλα αυτά, στην καθημερινή

ζωή, ο τρόπος με τον οποίο αυτές οι οδηγίες εφαρμόζονται στο εθνικό δίκαιο έχει αποδειχθεί

απογοητευτικός. Επίσης, υπάρχει σημαντική έλλειψη κατάρτισης όχι μόνο των διερμηνέων αλλά και

όλου του προσωπικού που εμπλέκεται στις διαδικασίες ασύλου, καθώς και του προσωπικού άλλων

κρατικών φορέων, η οποία θα ήταν ζωτικής σημασίας για την αποτελεσματικότερη οργάνωση των

υπηρεσιών διερμηνείας.

2.6.2 Ποινικές διαδικασίες

Η Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, στην παράγραφο 3 του άρθρου 6 με τίτλο

«Δικαίωμα στη χρηστή απονομή δικαιοσύνης» ορίζει τα ακόλουθα:

Αν εξετάσουμε το νομοθετικό έργο της ΕΕ που διέπει τις υπηρεσίες μετάφρασης και διερμηνείας σε

ποινικές διαδικασίες, είναι η Οδηγία 2010/64 η οποία “θεσπίζει κοινούς ελάχιστους κανόνες προς

εφαρμογή στα πεδία της διερμηνείας και της μετάφρασης σε ποινικές διαδικασίες, ούτως ώστε να

ενισχύσει την αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ των κρατών μελών».

Τα άρθρα 2 και 3 προβλέπουν το δικαίωμα σε διερμηνεία και σε μετάφραση ουσιωδών εγγράφων

αντίστοιχα, για τους κατηγορούμενους ή τους υπόπτους (συμπεριλαμβανομένων των ατόμων με

προβλήματα ακοής ή ομιλίας) κατά τη διάρκεια της ποινικής διαδικασίας (αστυνομική ανάκριση,

δικαστικές ακροάσεις και τυχόν ενδιάμεσες ακροάσεις). Η διερμηνεία θα πρέπει επίσης να είναι

διαθέσιμη για την επικοινωνία με τους νομικούς συμβούλους. Εναπόκειται στα κράτη μέλη να

διαπιστώνουν, μέσω της κατάλληλης διαδικασίας ή μηχανισμού, αν ένα πρόσωπο χρειάζεται τη

[…] πας κατηγορούμενος έχει δικαίωμα: (α) όπως πληροφορηθεί εν

τη βραχυτέρα προθεσμία εις γλώσσαν την οποίαν κατανοεί και εν

λεπτομερεία την φύσιν και τον λόγον της εντανίον του κατηγορίας.

βοήθεια διερμηνέα. Ένας κατηγορούμενος ή ύποπτος μπορεί να προσβάλει μια απόφαση για τη μη

παροχή διερμηνείας/μετάφρασης και να διαμαρτυρηθεί για την ποιότητά τους, η οποία πρέπει να

είναι «επαρκής προκειμένου να διασφαλίσει η διεξαγωγή δίκαιης δίκης» (έμφαση δική μου). Η

παράγραφος 7 του άρθρου 3 προβλέπει κατ’ εξαίρεση «προφορική μετάφραση ή προφορική σύνοψη

ουσιωδών εγγράφων, υπό τον όρο ότι αυτή η προφορική μετάφραση ή προφορική σύνοψη δεν

επηρεάζει τη διεξαγωγή δίκαιης δίκης». Το κόστος τόσο για τις υπηρεσίες διερμηνείας όσο και για τις

υπηρεσίες μετάφρασης καλύπτεται από τα κράτη μέλη.

Το άρθρο 5, σε 3 σύντομες παραγράφους, διαχειρίζεται το ζήτημα της ποιότητας της διερμηνείας και

της μετάφρασης, όπως αναφέρει και ο τίτλος του, ως εξής: 1. «τα κράτη μέλη λαμβάνουν

συγκεκριμένα μέτρα» για να διασφαλίσουν την ποιότητα των υπηρεσιών· 2. τα κράτη μέλη

«διασφαλίζουν τη θέσπιση μητρώου ή μητρώων ανεξάρτητων μεταφραστών και διερμηνέων με

προσήκοντα προσόντα»· και 3. τηρείται η αρχή της εμπιστευτικότητας (έμφαση δική μου). Νομίζω ότι

καμία από αυτές τις τρεις παραγράφους δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι διασφαλίζει την ποιότητα των

παρεχόμενων υπηρεσιών· τα μέτρα, που δεν αναφέρονται ποτέ εδώ, είναι κάθε άλλο παρά

‘συγκεκριμένα’, τα ‘προσήκοντα’ προσόντα των εγγεγραμμένων διερμηνέων δεν προσδιορίζονται,

ενώ η μόνη δεοντολογική προϋπόθεση, που αναφέρεται εν κενώ, είναι η ‘εμπιστευτικότητα’.

Ακόμα χειρότερα, η οδηγία δεν προβλέπει επαρκή αμοιβή των διερμηνέων και των μεταφραστών,

γεγονός που οδηγεί σε τραγικά χαμηλές αμοιβές σε πολλά κράτη μέλη της ΕΕ. Είναι εύκολο να

υποθέσει κανείς ότι χαμηλή αμοιβή ισοδυναμεί με χαμηλή ποιότητα στη συντριπτική πλειονότητα των

περιπτώσεων.

Τέλος, η οδηγία προβλέπει κατάρτιση μόνο για τους δικαστές, τους εισαγγελείς και το δικαστικό

προσωπικό, ώστε να γνωρίζουν πώς να επικοινωνούν μέσω διερμηνέα, αλλά όχι κατάρτιση των

ίδιων των διερμηνέων.

Επίσης, η Οδηγία 2012/13 σχετικά με το δικαίωμα ενημέρωσης στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών

ορίζει ότι ο ύποπτος ή κατηγορούμενος πρέπει να ενημερώνεται άμεσα όσον αφορά το δικαίωμά του

στη διερμηνεία και μετάφραση. Η οδηγία περιλαμβάνει στα παραρτήματα Ενδεικτικά υποδείγματα

εγγράφου δικαιωμάτων μέσω των οποίων ενημερώνεται ένα άτομο για τα δικαιώματά του σε

περίπτωση σύλληψης ή κράτησής του· το σημείο Γ, το οποίο αναφέρεται στο δικαίωμα στη

διερμηνεία και μετάφραση, κινείται στο ίδιο πνεύμα με την Οδηγία 2010/64:

Εάν δεν μιλάτε ή δεν κατανοείτε τη γλώσσα της αστυνομίας ή των άλλων αρμόδιων αρχών, έχετε

δικαίωμα βοήθειας από διερμηνέα, δωρεάν. Ο διερμηνέας μπορεί να σας βοηθήσει να μιλήσετε

με τον δικηγόρο σας και υπέχει υποχρέωση εχεμύθειας όσον αφορά το περιεχόμενο της

επικοινωνίας αυτής. Έχετε δικαίωμα μετάφρασης του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης σε

γλώσσα που κατανοείτε. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να σας παρασχεθεί προφορική

μετάφραση ή περίληψη.

Είναι σαφές από αυτή τη σύντομη αναφορά στη νομοθεσία της ΕΕ σχετικά με το δικαίωμα στη

διερμηνεία και τη μετάφραση ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση προβλέπει τα απολύτως ελάχιστα τόσο στις

διαδικασίες ασύλου όσο και στις ποινικές διαδικασίες, χωρίς να υποχρεώνει τα κράτη μέλη να

οργανώσουν τις κατάλληλες υπηρεσίες, να δημιουργήσουν τις κατάλληλες δομές για την κατάρτιση,

τη διασφάλιση της ποιότητας, την κατάλληλη αμοιβή, τη διαθεσιμότητα των πόρων.

2.7 Συμπέρασμα

Η κοινοτική διερμηνεία, ως επάγγελμα που έχει αυξανόμενη ζήτηση σε όλο τον κόσμο, αντιμετωπίζει

πολλαπλές προκλήσεις, κυρίως λόγω της απροθυμίας των κυβερνήσεων να την υποστηρίξουν ως

απαραίτητο μέσο για τη διασφάλιση της επικοινωνίας μεταξύ των δημόσιων υπηρεσιών και των

χρηστών που έχουν περιορισμένη ή καθόλου γνώση της επίσημης γλώσσας της χώρας. Το

επάγγελμα αυτό αντιμετωπίζει σε πολλές χώρες προβλήματα με αντικρουόμενους ρόλους, έλλειψη

δεοντολογικών κατευθυντήριων γραμμών, χαμηλές αμοιβές, περιορισμένη και ανεπίσημη κατάρτιση,

κατακερματισμένη διαθεσιμότητα υπηρεσιών και άλλα. Ωστόσο, είναι θετικό ότι το ενδιαφέρον για

τον τομέα έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, έχουν θεσπιστεί προγράμματα κατάρτισης σε αρκετές

χώρες, η άσκηση του επαγγέλματος έχει ρυθμιστεί σε εθνικό επίπεδο σε ορισμένες χώρες, με

αποτέλεσμα καλύτερες αμοιβές και καλύτερες συνθήκες εργασίας για τους επαγγελματίες.

Προτεινόμενες ασκήσεις

Shadowing I (άσκηση παρακολούθησης)

Οι εκπαιδευόμενοι χωρίζονται σε ομάδες τριών ατόμων που αναλαμβάνουν ρόλους εκ

περιτροπής· ένας εκπαιδευόμενος συστήνεται και μιλάει για τον εαυτό του, ενώ ένας δεύτερος

επαναλαμβάνει στην ίδια γλώσσα και ο τρίτος παρατηρεί. Οι ομάδες συζητούν την εμπειρία τους

στην τάξη.

Shadowing II (άσκηση παρακολούθησης)

Επιλέξτε ένα σύντομο βίντεο στο YouTube για το πώς να φτιάξετε κάτι. Οι εκπαιδευόμενοι

επαναλαμβάνουν στην ίδια γλώσσα προσπαθώντας να μιμηθούν και τα παραγλωσσικά στοιχεία

του ομιλητή. Συζητούν την εμπειρία τους στην τάξη.

(Από το διδακτικό εγχειρίδιο Interpreting in Community Settings: Student Handbook, The

Interpreter’s Lab)

Βιβλιογραφικές αναφορές

Abdel Latif, Μ. (2020). Translation and Interpreter Education Research: Areas, Methods and Trends.

Singapore: Springer.

Ahrens, B. (2013). Interpreting Techniques and Modes. In C. Chapelle (Ed.), The Encyclopedia of

Applied Linguistics (n.σελ.). Chichester: Wiley-Blackwell.

Angelelli, C. (2004). Revisiting the Interpreter’s Role: A study of conference, court, and medical

interpreters in Canada, Mexico, and the United States. Amsterdam & Philadelphia: John

Benjamins.

Angelelli, C. & Jacobson, H. (Eds.). (2009). Testing and Assessment in Translation and Interpreting

Studies. Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins.

Apostolou, F. (2015). Η μετάφραση και η διερμηνεία για δημόσιες υπηρεσίες στην Ελλάδα

[Translation and Interpreting for Public Services in Greece]. Kallipos, Open Academic

Publishing. https://hdl.handle.net/11419/962

Corsellis, A. (2005). Training interpreters to work in the public services. In M. Tennent (Ed.), Training

for the New Millennium: Pedagogies for translation and interpreting (σσ. 153-176). Amsterdam

& Philadelphia: John Benjamins.

Corsellis, A. (2008). Public Service Interpreting: The First Steps. Hampshire and New York: Palgrave

Macmillan.

Directive 2010/64. Directive (EU) 2010/64 of the European Parliament and of the Council of 20

October 2010 on the right to interpretation and translation in criminal proceedings. https://eur-

lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2010:280:0001:0007:en:PDF

Directive 2012/13. Directive (EU) 2012/13 of the European Parliament and of the Council of 22 May

2012 on the right to information in criminal proceedings. https://eur-

lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2012:142:0001:0010:en:PDF

Furmanek, O. (2013). Professionalization of Interpreters. In C. Chapelle (Ed.), The Encyclopedia of

Applied Linguistics (n.σελ.). Chichester: Wiley-Blackwell.

Gile, D. (2009). Basic Concepts and Models for Interpreter and Translator Training (Rev. ed.).

Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins.

Hale, S. (2007). Community Interpreting. Basingstoke: Palgrave Macmillan.

Hale, S. (2011). Public Service Interpreting. In K. Malmkjær and K. Windle (Eds.), The Oxford

Handbook of Translation Studies (σσ. 343-356). Oxford, UK: Oxford University Press.

Harris, B. (1997). Foreword. In S. Carr, R. Roberts, A. Dufour, D. Steyn (Eds.), The Critical Link:

Interpreters in the Community. Papers from the First International Conference on Interpreting in

Legal, Health, and Social Service Settings (σσ. 1-4). Amsterdam & Philadelphia: John

Benjamins.

Hubscher-Davidson, S. & Borodo, M. (Eds.). (2012). Global Trends in Translator and Interpreter

Training: Mediation and Culture. London & New York: Continuum.

Kearns, J. (Ed.). (2008). Translator and Interpreter Training: Issues, Methods and Debates. London &

New York: Continuum.

Pöchhacker, F. (2004). Introducing Interpreting Studies. London & New York: Routledge.

Pöchhacker, F. (2007). Critical linking up: Kinship and converge in interpreting studies. In C.

Wadensjö, B. Englund Dimitrova and A. Nilsson (Eds.), The Critical Link 4: Professionalisation

of interpreting in the community (σσ. 11-23). Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins.

Pöllabauer, S. (2013). Community Interpreting. In C. Chapelle (Ed.), The Encyclopedia of Applied

Linguistics (n.σελ.). Chichester: Wiley-Blackwell.

Roberts, R. (1997). Community Interpreting Today and Tomorrow. In S. Carr, R. Roberts, A. Dufour,

D. Steyn (Eds.), The Critical Link: Interpreters in the Community. Papers from the First

International Conference on Interpreting in Legal, Health, and Social Service Settings (σσ. 7-

26). Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins.

Rudvin, M., & Tomassini, E. (2011). Interpreting in the Community and Workplace: A Practical

Teaching Guide. New York: Palgrave Macmillan.

Tennent, M. (Ed.). (2005). Training for the New Millennium. Amsterdam & Philadelphia: John

Benjamins.

The Interpreter’s Lab. (2018). Interpreting in Community Settings: Student Handbook. Vancouver:

Shifting Pictures.

Wadensjö, C. (2013). Community Interpreting as Interaction. London & New York: Routledge.

(Original work published in 1998)

Wadensjö, C. (Ed.). (2013). Training the Trainers: Nordic Seminar on Interpreter Education.

Stockholm: Tryck.

Xiu Yan, J., Pan, J., & Wang, H. (Eds.). (2018). Research on Translator and Interpreter Training: A

Collective Volume of Bibliometric Reviews and Empirical Studies on Learners. Singapore:

Springer.

Zhao, J., Li, D., & Lu, T. (Eds.). (2020). Translation Education: A Tribute to the Establishment of World

Interpreter and Translator Training Association (WITTA). Singapore: Springer.

Ενότητα 3

Διαπολιτισμική επικοινωνία

Λουίζα Δεσύλλα

3.1 Άσκηση προθέρμανσης

ΜΕΡΟΣ 1: Οι εκπαιδευόμενοι χωρίζονται σε ομάδες 2-3 ατόμων και συζητούν τα ακόλουθα

ερωτήματα για περίπου 15 λεπτά. Κατόπιν, εθελοντές από κάθε ομάδα μοιράζονται τις σκέψεις και

εμπειρίες της ομάδας τους με την υπόλοιπη τάξη.

Τι σημαίνει για σας διαπολιτισμική επικοινωνία;

Περιγράψτε κάποιο συμβάν στο οποίο συμμετείχατε και υπήρχε διαπολιτισμική επικοινωνία.

Ποιοι συμμετείχαν; Τι αφορούσε η επικοινωνία; Αντιμετωπίσατε προκλήσεις; Αν ναι, πώς τις

διαχειριστήκατε;

ΜΕΡΟΣ 2: Μετά τη συζήτηση για τις αντιλήψεις και εμπειρίες των εκπαιδευόμενων σχετικά με τη

διαπολιτισμική επικοινωνία, οι εκπαιδευόμενοι παρακολουθούν μια διαφήμιση της Aegean Airlines

και εξετάζουν την εξέλιξη της επικοινωνίας μεταξύ των ατόμων στην διαφήμιση. Τέλος, η τάξη θα

επιχειρήσει μια κριτική προσέγγιση των ακόλουθων ορισμών της διαπολιτισμικής επικοινωνίας και

θα ψηφίσει τον σαφέστερο και πληρέστερο ορισμό:

1. «η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ ατόμων που διαφέρουν πολιτισμικά» (Rogers and

Steinfatt, 1999, σελ. 1)

2. «η ανταλλαγή πληροφοριών (λεκτικά ή μη λεκτικά) μεταξύ μελών διαφορετικών πολιτισμικών

πληθυσμών» (Berry et al., 2011, σελ. 471)

3. «μια ιδιαίτερη κατάσταση επικοινωνίας: οι διαφορετικές στρατηγικές γλώσσας και λόγου που

χρησιμοποιούν άτομα με διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο σε άμεσες, διαπροσωπικές

καταστάσεις» (Müller-Jacquier, 2004, σελ. 295)

4. «η διαπολιτισμική επικοινωνία αναφέρεται στη διαπροσωπική επικοινωνία μεταξύ ατόμων ή

ομάδων που ανήκουν σε διαφορετικούς πολιτισμούς ή/και έχουν κοινωνικοποιηθεί σε

διαφορετικά πολιτισμικά περιβάλλοντα. Περιλαμβάνει πολιτισμικές διαφορές όπως η ηλικία,

η τάξη, το φύλο, η εθνότητα, η γλώσσα κ.λπ. [...] Η ΔΕ. μπορεί να λαμβάνει χώρα σε

διαπροσωπικές συναντήσεις συναντήσεις, μέσω γραπτού λόγου ή διαδικτυακά» (Jackson,

2014).

3.2 Γιατί πρέπει να μελετήσουμε τη διαπολιτισμική επικοινωνία;

Όπως παρατηρεί η Jackson (2014):

3.3 Διαπολιτισμική Επικοινωνιακή ικανότητα και τα χαρακτηριστικά μιας

ηθικής διαπολιτισμικής επικοινωνίας

Σύμφωνα με τους Chen και Starosta (2006), η διαπολιτισμική επικοινωνιακή ικανότητα είναι «η

ικανότητα αναγνώρισης, σεβασμού, ανοχής και ενσωμάτωσης των πολιτισμικών διαφορών». Όπως

επισημαίνει ο Jandt (2007, σελ. 184, στη Jackson, 2014) «όσοι είναι καλοί στη διαπολιτισμική

επικοινωνία έχουν δύναμη προσωπικότητας (με ισχυρή αίσθηση του εαυτού και είναι κοινωνικά

χαλαροί), επικοινωνιακές δεξιότητες (λεκτικές και μη λεκτικές), ψυχολογική προσαρμογή (ικανότητα

προσαρμογής σε νέες καταστάσεις) και πολιτισμική επίγνωση». Ο κρίσιμος ρόλος της

ενσυναίσθησης, της ανοχής και της αποδοχής της διαφορετικότητας τονίζεται επίσης στον ακόλουθο

ορισμό (Παπαδοπούλου, Κεσίδου & Σταυρίδου-Bausewein, 2005, σσ. 780-82, έμφαση δική μου):

Η διαπολιτισμική επικοινωνιακή δεξιότητα είναι η ικανότητα της αποτελεσματικής

διαπροσωπικής επικοινωνίας στο πλαίσιο της αλληλεπίδρασης με άτομα που είναι φορείς

διαφορετικών πολιτισμικών ταυτοτήτων, με στόχο την κατανόηση και αποδοχή των «άλλων»

που είναι φορείς έτερων κουλτούρων. Η ενδυνάμωση της διαπολιτισμικής δεξιότητας

αποσκοπεί στην προαγωγή ικανοτήτων και δεξιοτήτων, όπως ενσυναίσθηση γύρω από το

κοινωνικό φαινόμενο της πολυπολιτισμικότητας, ανεκτικότητα, αποδοχή της ετερότητας,

απαλλαγή από στερεοτυπικές και ρατσιστικές αντιλήψεις και διαχείριση των πολιτισμικών.

Ως επαγγελματίες που εμπλεκόμαστε σε επικοινωνία με άτομα από διαφορετικό υπόβαθρο, είναι

εξαιρετικά σημαντικά τα εξής:

υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους πρέπει να μάθουμε περισσότερα για

τη διαπολιτισμική επικοινωνία και τον αντίκτυπο της γλώσσας στις

διαπολιτισμικές σχέσεις. Λόγω των δυνάμεων της παγκοσμιοποίησης, της

διεθνοποίησης, των μεταφορών και των τεχνολογικών εξελίξεων, των

μεταβαλλόμενων δημογραφικών στοιχείων και συγκρουσιακών καταστάσεων, η

ηθική διαπολιτισμική επικοινωνία είναι σήμερα πιο σημαντική από

οποιαδήποτε άλλη στιγμή στην ιστορία του πλανήτη μας. Πρέπει να μάθουμε

πώς να προσαρμοζόμαστε και να αναπτυσσόμαστε σε άγνωστα περιβάλλοντα

και να συνεισφέρουμε στον πλανήτη μας με εποικοδομητικό, ειρηνικό τρόπο.

1. Να θεωρούμε τους ανθρώπους ίσους και να τους αντιμετωπίζουμε με σεβασμό και

αξιοπρέπεια, ανεξάρτητα από το υπόβαθρό τους (π.χ. εθνότητα, θρησκεία, φύλο, γλώσσα,

αναπηρία κ.λπ.)·

2. Να προσπαθούμε να συμπεριλάβουμε όλες τις φωνές στις διαπολιτισμικές αλληλεπιδράσεις·

3. Να ακούμε προσεκτικά και να αποφεύγουμε τα απότομα, αρνητικά σχόλια για τις

συμπεριφορές ανθρώπων με διαφορετικό πολιτισμικό ή/και γλωσσικό υπόβαθρο·

4. Να θέτουμε υπομονετικά ερωτήσεις για να επιβεβαιώσουμε το επιδιωκόμενο νόημα·

5. Να αναζητάμε και να παρέχουμε λεκτική και μη λεκτική ανατροφοδότηση για να

διασφαλίσουμε ότι τα μηνύματα λαμβάνονται έχοντας το επιδιωκόμενο νόημα·

6. Να αναγνωρίζουμε ότι μπορεί να προκύψουν παρεξηγήσεις λόγω γλωσσικών ή/και

πολιτισμικών διαφορών·

7. Να εκτιμούμε τη διαπολιτισμική συνεργασία και την ειρηνική διαμεσολάβηση σε συγκρούσεις

και την επίλυσή τους·

8. Να καταβάλουμε πραγματική προσπάθεια να μάθουμε για τη γλώσσα και τον πολιτισμό των

ατόμων που κοινωνικοποιήθηκαν σε διαφορετικό πολιτισμικό περιβάλλον.

(προσαρμοσμένα από την Jackson, 2014, σσ. 22-23)

Με στόχο την περαιτέρω ανάπτυξη αυτών των βασικών χαρακτηριστικών και δεξιοτήτων ενός ατόμου

που επικοινωνεί διαπολιτισμικά με δεοντολογικό τρόπο, στο δεύτερο μισό αυτής της ενότητας θα

διερευνήσουμε ορισμένες πτυχές της μη λεκτικής επικοινωνίας και πώς διαφέρουν μεταξύ των

πολιτισμών, καθώς και τη διαχείριση της γλώσσας και των διαπολιτισμικών διαφορών.

3.4 Μη λεκτική διαπολιτισμική επικοινωνία

Όπως επιβεβαιώνει η Jackson (2014, σελ. 99), «για να μάθουμε να επικοινωνούμε αποτελεσματικά

και με κατάλληλο τρόπο πρέπει να γνωρίζουμε τόσο τους λεκτικούς όσο και τους μη λεκτικούς κώδικες

επικοινωνίας. Ακριβώς όπως οι λεκτικές μας συμπεριφορές επηρεάζονται από τη διαδικασία

πολιτισμικής κοινωνικοποίησης, πολλές από τις μη λεκτικές μας ενέργειες επηρεάζονται από το

πολιτισμικό μας υπόβαθρο».

Γιατί πρέπει να μελετήσουμε τη μη λεκτική επικοινωνία; Αρκετοί μελετητές πιστεύουν ότι είναι η πιο

ισχυρή μορφή επικοινωνίας (Jackson, 2014). Ο ψυχολόγος Albert Mehrabian (1982), για

παράδειγμα, υπολόγισε ότι το 93% του νοήματος μεταφέρεται μέσω μη λεκτικών

καναλιών/συστημάτων επικοινωνίας, όπως:

Παραγλώσσα (φωνητικές ενδείξεις)

Κινητική (κίνηση του σώματος, εκφράσεις του προσώπου)

Οφθαλμική (οπτική επαφή/κίνηση)

Προξημική (κοινωνική απόσταση)

Απτική (άγγιγμα)

Οσφρητική (οσμή)

Εμφάνιση και αντικείμενα

Χρονημική (χρόνος)

(Jackson, 2014, σελ. 109)

Πιο πρόσφατα, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι ο αριθμός αυτός είναι υπερεκτιμημένος (π.χ.,

Matsumoto & Hwang, 2012). Παρ' όλα αυτά, οι περισσότεροι συμφωνούν ότι ένα σημαντικό μέρος

της επικοινωνίας μας είναι μη λεκτικό. Θα πρέπει να τονιστεί ότι οι μη λεκτικοί κώδικες που

αναφέρονται παραπάνω:

Μπορεί να είναι έμφυτοι ή επίκτητοι

Μπορεί να είναι εκούσιοι ή ακούσιοι

Μπορεί να είναι καθολικοί ή να εξαρτώνται από τον κάθε πολιτισμό

Μπορεί να χρησιμοποιούνται σε διαφορετικό βαθμό από διαφορετικούς πολιτισμούς

Μπορεί να εξαρτώνται από το πλαίσιο της επικοινωνίας.

(Jackson, 2014, σσ. 102-118)

Επιπλέον, η μη λεκτική γλώσσα μπορεί να χρησιμοποιηθεί, μεταξύ άλλων, για να δείξει

συναισθήματα, να αντικαταστήσει/επαναλάβει/τονίσει λεκτικά μηνύματα, να μεταδώσει αμήχανα

μηνήματα και να ρυθμίσει αλληλεπιδράσεις (Jackson, 2014, σσ. 102-118).

Ο Edward T. Hall (1976, 1983), ο οποίος θεωρείται ο πατέρας της διαπολιτισμικής επικοινωνίας,

διεξήγαγε εκτεταμένη έρευνα στη μη λεκτική επικοινωνία μεταξύ των πολιτισμών. Πιο συγκεκριμένα,

χώρισε τους πολιτισμούς σε δύο μεγάλους τύπους, τους πολιτισμούς υψηλού πλαισίου και χαμηλού

πλαισίου (Jackson, 2014). Η επικοινωνία υψηλού πλαισίου είναι ένας τύπος επικοινωνίας όπου οι

περισσότερες πληροφορίες μεταφέρονται σιωπηρά μέσω έμμεσων, μη λεκτικών μηνυμάτων (π.χ.,

παύσεις, σιωπές, χειρονομίες και αποφυγή οπτικής επαφής) και αμοιβαίας γνώσης αντί να

εκφράζονται ρητά μέσω λεκτικών μηνυμάτων (Jackson, 2014, σελ. 94). Ο Hall (1981) διαπίστωσε ότι

αυτό το στυλ επικοινωνίας είναι σύνηθες σε έθνη με «κολεκτιβιστικό προσανατολισμό», όπως η

Κίνα, η Ιαπωνία, το Μεξικό, η Νιγηρία και η Σαουδική Αραβία. Αντίθετα, στους πολιτισμούς χαμηλού

πλαισίου, τα ρητά λεκτικά μηνύματα αποτελούν τον κανόνα. Σε αυτό το στυλ επικοινωνίας, οι

απόψεις και οι επιθυμίες δηλώνονται άμεσα και η σαφήνεια του λόγου έχει μεγάλη αξία· με άλλα

λόγια, οι άνθρωποι σε αυτούς τους πολιτισμούς «λένε τη γνώμη τους» ή «λένε τα πράγματα με το

όνομά τους» (Jackson, 2014, σελ. 94). Ο Hall (1976) ισχυρίζεται ότι οι τύποι επικοινωνίας χαμηλού

πλαισίου είναι διαδεδομένοι σε κράτη με πιο ατομικιστικό προσανατολισμό, π.χ. στην Αυστραλία,

τον Καναδά, τη Σουηδία, τη Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ.

Θα επικεντρωθούμε τώρα σε έναν λιγότερο προφανή τύπο μη λεκτικής επικοινωνίας, δηλαδή στη

χρονημική. Η χρονημική είναι η μελέτη του τρόπου με τον οποίο οι άνθρωποι χρησιμοποιούν και

δομούν τον χρόνο. Ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε και εκτιμούμε τον χρόνο, οργανώνουμε

τον χρόνο μας και ανταποκρινόμαστε στον χρόνο επηρεάζει τη διαδικασία της επικοινωνίας. Για να

περιπλέξουμε τα πράγματα, όλα αυτά τα στοιχεία μπορεί να διαφέρουν ανάλογα με το πολιτισμικό

περιβάλλον και με το τι έχουν συνηθίσει τα άτομα κατά τη διάρκεια της διαδικασίας

κοινωνικοποίησης (Jackson, 2014, σελ. 123).

Σύμφωνα με τους Hall και Hall (1990), οι πολιτισμοί συνήθως χωρίζονται σε προσανατολισμούς σύο

χρονικών συστημάτων: μονοχρονικούς και πολυχρονικούς (Jackson, 2014, σελ. 123). Στους

μονοχρονικούς πολιτισμούς (π.χ. Καναδάς, Ηνωμένες Πολιτείες, βόρεια Ευρώπη, Αγγλία, Γερμανία,

ανατολική Ασία, Ιαπωνία κ.λπ.) οι άνθρωποι τείνουν/μπορούν να κάνουν ένα πράγμα κάθε φορά,

επικεντρώνονται σε ό,τι κάνουν, παίρνουν σοβαρά τις προθεσμίες και τα χρονοδιαγράμματα, τηρούν

τα σχέδιά τους και δίνουν έμφαση στη συνέπεια. Ο χρόνος είναι ουσιαστικά ένα εμπόρευμα, εξ ου

και η κοινή ρήση ‘ο χρόνος είναι χρήμα’ (Jackson, 2014, σελ. 123-24). Αντιθέτως, στους

πολυχρονικούς πολιτισμούς (π.χ. λατινοαμερικάνικοι, αφρικανικοί, ασιατικοί και αραβικοί

πολιτισμοί) οι άνθρωποι έχουν μια πολύ πιο χαλαρή, ρευστή και ευέλικτη στάση απέναντι στον

χρόνο· μπορούν να κάνουν πολλά πράγματα ταυτόχρονα, να μη συγκεντρώνονται ιδιαίτερα, να

δυσκολεύονται να τηρήσουν ένα αυστηρό πρόγραμμα, να αλλάζουν συχνά σχέδια και να αργούν

συχνά σε συναντήσεις (Jackson, 2014, σελ. 124).

Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι διαπολιτισμικές συγκρούσεις μπορεί να προκύψουν όταν

αλληλεπιδρούν (Jackson, 2014, σελ. 124). Η θεωρία της παραβίασης της μη λεκτικής προσδοκίας

(Burgoon, 1978) υποστηρίζει ότι κατά τη διάρκεια της διαδικασίας κοινωνικοποίησης δημιουργούμε

προσδοκίες (κυρίως υποσυνείδητες) σχετικά με το πώς θα πρέπει να συμπεριφέρονται οι άλλοι μη

λεκτικά σε συγκεκριμένες καταστάσεις και πλαίσια. Όταν αυτές οι προσδοκίες παραβιάζονται,

τείνουμε να αντιδρούμε με συγκεκριμένους τρόπους (Jackson, 2014, σελ. 124). Για παράδειγμα,

«όταν κάποιος στέκεται πολύ κοντά μας ή μας κοιτάζει περισσότερο απ’ ό,τι έχουμε συνηθίσει, είναι

πιθανό να νιώθουμε άβολα ή ακόμα και ότι απειλούμαστε· μπορεί να δούμε αρνητικά αυτό το άτομο

και τη σχέση. Μπορεί να επεκτείνουμε αυτή την αντίληψη σε όσα άτομα θεωρούμε ότι ανήκουν στον

ίδιο πολιτισμό» (Jackson, 2014, σσ. 124-125).

Ο παρακάτω κατάλογος περιλαμβάνει ορισμένες από τις πρακτικές προτάσεις της Jackson (2014,

σελ. 125) για τη βελτιστοποίηση της μη λεκτικής διάστασης στις διαπολιτισμικές αλληλεπιδράσεις,

κάτι που θα μας βοηθήσει να αναπτύξουμε τη μη λεκτική διαπολιτισμική επικοινωνιακή ικανότητα:

Να αποκτήσουμε μεγαλύτερη επίγνωση της δικής σας μη λεκτικής συμπεριφοράς· είναι

σημαντικό να ζητάμε ανατροφοδότηση ειδικά για τη γλώσσα του σώματος σε (πραγματικές

και προσομοιωμένες) εργασίες διερμηνείας.

Να αντιληφθούμε ότι οι άνθρωποι επικοινωνούν σε πολλά επίπεδα. Να δίνουμε προσοχή στα

μη λεκτικά μέσα επικοινωνίας (π.χ. ένταση και τόνος φωνής, οπτική επαφή, εκφράσεις του

προσώπου, στάση του σώματος, βλέμμα και εμφάνιση).

Στις διαπολιτισμικές αλληλεπιδράσεις, να παρατηρούμε τις μη λεκτικές συμπεριφορές των

επικοινωνιακών μας εταίρων και να ελέγχουμε αν η μη λεκτική τους επικοινωνία μας λέει αν

μας καταλαβαίνουν ή όχι.

Να είμαστε πιο ευαισθητοποιημένοι στον τρόπο με τον οποίο άτομα από διαφορετικούς

πολιτισμούς επικοινωνούν μη λεκτικά. Στις διαπολιτισμικές αλληλεπιδράσεις, ζητάμε λεκτικές

διευκρινίσεις αντί να βιαζόμαστε να κρίνουμε. Επίσης, να μην θεωρούμε δεδομένο ότι η μη

λεκτική μας επικοινωνία θα ερμηνευθεί όπως την εννοούμε. Εάν έχουμε αμφιβολίες, πρέπει

να χρησιμοποιούμε λεκτικούς ελέγχους.

Ας περάσουμε τώρα στο τελευταίο φαινόμενο που θα εξετάσουμε σε αυτή την ενότητα, τις

διαπολιτισμικές συγκρούσεις.

3.5 Διαχείριση λεκτικών και διαπολιτισμικών συγκρούσεων

Ερωτήσεις προθέρμανσης για την τάξη:

Ποια πιστεύετε ότι είναι τα βασικά χαρακτηριστικά μιας σύγκρουσης;

Σκεφτείτε μια κατάσταση διαπολιτισμικής σύγκρουσης που έχετε βιώσει. Τι αφορούσε; Πώς

διαχειριστήκατε τη σύγκρουση; Πώς επηρέασε τη συμπεριφορά σας το γλωσσικό ή/και

πολιτισμικό σας υπόβαθρο; [εδώ ο εκπαιδευτής μπορεί επίσης να επανέλθει στο υλικό της

προηγούμενης άσκησης προθέρμανσης, καθώς ορισμένες από τις εμπειρίες που μοιράζονται

οι εκπαιδευόμενοι με την υπόλοιπη τάξη μπορεί να απεικονίζουν διαπολιτισμικές

συγκρούσεις].

Υπάρχουν πολλοί ορισμοί της σύγκρουσης. Ένας από αυτούς που αναφέρονται πιο συχνά είναι του

Mortensen (1974, σελ. 93), ο οποίος ορίζει τη σύγκρουση απλά ως «μια εκφρασμένη διαμάχη για

ασύμβατα συμφέροντα στην κατανομή περιορισμένων πόρων» (όπως αναφέρεται στην Jackson,

2014, σελ. 250). Η σύγκρουση μπορεί να λάβει μία ή περισσότερες από τις ακόλουθες μορφές:

ενδοπολιτισμική, διαπολιτισμική, διαπροσωπική, διαομαδική, έμφυλη, διαφυλετική, διεθνοτική,

διαθρησκευτική, διαγενεακή και οργανωτική (Jackson, 2014, σελ. 251-56).

Οι αντιλήψεις και οι προσεγγίσεις των συγκρούσεων διαφέρουν σημαντικά μεταξύ πολιτισμών. Σε

κολεκτιβιστικά πλαίσια (π.χ. Κίνα, Ιαπωνία) δίνεται προτεραιότητα στις ανάγκες των ομάδων και η

σύγκρουση θεωρείται γενικά επιβλαβής, ενώ σε ατομικιστικά πλαίσια (π.χ. Γερμανία, ΗΠΑ), όπου

δίνεται έμφαση στην αυτοδυναμία και την ανεξαρτησία, η σύγκρουση τείνει να προσεγγίζεται άμεσα

και θα μπορούσε να θεωρηθεί ακόμη και θετική (Jackson, 2014, σελ. 259). Ο Hammer (2004, 2005)

επινόησε το μοντέλο διαπολιτισμικού τύπου σύγκρουσης που παρουσιάζεται παρακάτω (σχήμα

προσαρμοσμένο από Jackson, 2014, σελ. 261). Το μοντέλο αυτό βασίζεται σε δύο βασικές

διαστάσεις που, όπως υποστηρίζει, επηρεάζονται από τις πολιτισμικές αξίες και πεποιθήσεις: (1) ο

βαθμός αμεσότητας κατά την αντιμετώπιση των συγκρούσεων (τύπος άμεσης σύγκρουσης έναντι

τύπου έμμεσης σύγκρουσης) και (2) οι αποκλίνοντες τρόποι αντιμετώπισης της συναισθηματικής

διάστασης της συγκρουσιακής αλληλεπίδρασης (συναισθηματικά εκδηλωτικός τύπος έναντι

συναισθηματικά συγκρατημένου τύπου). Αυτές οι αντιδράσεις συνδέονται επίσης με τα

προαναφερθέντα πρότυπα επικοινωνίας υψηλού-χαμηλού πλαισίου.

Το διαλεκτικό στυλ (discussion style) χαρακτηρίζεται από μια λεκτικά άμεση προσέγγιση των

συγκρουσιακών καταστάσεων που μετριάζεται από μια συναισθηματικά συγκρατημένη αντίδραση.

Όπως εξηγεί η Jackson (2014, σελ. 261), «οι άνθρωποι προτιμούν να συζητούν με ηρεμία τις

διαφωνίες σε ένα διαλογικό, ανεπίσημο στυλ, βασιζόμενοι στα γεγονότα όποτε είναι δυνατόν και όχι

στα προσωπικά συναισθήματα». Το διαλεκτικό στυλ χρησιμοποιείται ευρέως από τους

Βορειοευρωπαίους, τους Αμερικανούς και τους Αυστραλούς.

Το στυλ εμπλοκής (engagement style) αντιπροσωπεύει μια πιο άμεση και συγκρουσιακή

προσέγγιση στη διαχείριση των συγκρούσεων. Εδώ, «η επίδειξη έντονων λεκτικών και μη λεκτικών

εκφράσεων συναισθημάτων θεωρείται αποδεκτός τρόπος για να δείξει κανείς την ειλικρίνεια, το

ενδιαφέρον και την προθυμία του να εργαστεί σκληρά και να επιλύσει τη σύγκρουση» (Jackson,

2014, σελ. 261). Αυτό το στυλ σύγκρουσης έχει συνδεθεί με τους Αφροαμερικανούς, τους

Νοτιοευρωπαίους και, σε κάποιο βαθμό, τους Ρώσους.

Το συμβιβαστικό στυλ (accommodation style) χαρακτηρίζεται από μια πιο έμμεση και

συναισθηματικά συγκρατημένη προσέγγιση· «για να αποτρέψουν την κλιμάκωση μιας διαφοράς, οι

άνθρωποι που χρησιμοποιούν αυτό το στυλ χρησιμοποιούν διφορούμενη γλώσσα, σιωπή και

αποφυγή» (Jackson, 2014, σελ. 261). Ο έλεγχος της έκφρασης των συναισθημάτων θεωρείται

απαραίτητος για τη διατήρηση της διαπροσωπικής αρμονίας μεταξύ των μερών. Επιπλέον, μπορεί να

ζητηθεί η εμπλοκή μεσαζόντων (π.χ. κοινοί φίλοι, συνάδελφοι) ή διαμεσολαβητών διαχείρισης της

σύγκρουσης. Οι Λατινοαμερικάνοι, οι Ινδιάνοι της Αμερικής και οι Ασιάτες έχει διαπιστωθεί ότι

προτιμούν αυτό το στυλ διαχείρισης συγκρούσεων.

Τέλος, το δυναμικό στυλ (dynamic style) περιλαμβάνει τη χρήση έμμεσων στρατηγικών και

συναισθηματικά έντονης έκφρασης στη διαχείριση και επίλυση συγκρούσεων. Μάλιστα, όπως

παρατηρεί ο Hammer (2005), η αξιοπιστία κάθε μέρους συνδέεται με τον βαθμό συναισθηματικής

εκφραστικότητας. Γλωσσικά μέσα, όπως οι υπερβολές και οι μεταφορές, καθώς και η διφορούμενη

γλώσσα, η αφήγηση ιστοριών και η διαμεσολάβηση τρίτων μερών, χρησιμοποιούνται συχνά από τα

άτομα που υιοθετούν το δυναμικό στυλ (Jackson, 2014, σελ. 262). Το δυναμικό στυλ μπορεί να είναι

η προτιμώμενη επιλογή των Αράβων σε καταστάσεις σύγκρουσης.

Φυσικά, ατομικοί παράγοντες σίγουρα επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο διαχειριζόμαστε τις

συγκρούσεις (Jackson, 2014, σελ. 262). Όπως τονίζουν αρκετοί μελετητές, πρέπει να είμαστε

επιφυλακτικοί όσον αφορά τις γενικεύσεις σχετικά με τους πολιτισμούς και τους τύπους σύγκρουσης,

καθώς μπορεί κάλλιστα να οδηγήσουν σε δημιουργία στερεοτύπων. Σύμφωνα με τη Jackson (2014,

σελ. 263):

Οι πολιτισμοί είναι πολύπλοκοι και δυναμικοί. Καθώς οι συνθήκες αλλάζουν, τα άτομα και οι

κοινότητες προσαρμόζουν τη χρήση της γλώσσας, τη μη λεκτική συμπεριφορά, τις

στρατηγικές επικοινωνίας και τους τύπους σύγκρουσης. Επιπλέον, θα πρέπει να σημειωθεί

ότι τα άτομα μπορεί να διαφοροποιούν τις αντιδράσεις τους σε διαφωνίες και συγκρούσεις

ανάλογα με το περιβάλλον και την κατάσταση (π.χ. τη γλώσσα που χρησιμοποιείται, την

ιδιότητα και τη θέση του διαφωνούντος, το βαθμό εξοικείωσης με τα εμπλεκόμενα μέρη, το

επίπεδο τυπικότητας κ.λπ.).

Επίσης, θα πρέπει να έχουμε κατά νου ότι ένα άτομο μπορεί να μετακινείται μεταξύ διαφορετικών

τύπων σύγκρουσης, καθώς εκτυλίσσεται μια συγκεκριμένη κατάσταση σύγκρουσης.

Προτεινόμενες ασκήσεις

Διερμηνεία σε πολιτισμικά δεσμευμένες έννοιες. Στον ιστότοπο του έργου CLIMB

https://www.unco.edu/project-climb/toolkit/skill-development/general-cultural-concepts.aspx

Παρακολουθήστε το ακόλουθο βίντεο από τη σειρά Master Chef Canada:

MC_Canada: από την αρχή μέχρι 01:20

Απαντήστε στις ερωτήσεις με βάση συγκεκριμένα στοιχεία από το κλιπ:

1. Σε ποιο βαθμό η αλληλεπίδραση μεταξύ της Line και της Jen ταιριάζει με τον ορισμό της

σύγκρουσης του Mortensen (1974); Ποιο(-α) είδος(-α) σύγκρουσης αντιπροσωπεύει;

2. Ποιο(α) στυλ(α) σύγκρουσης μπορείτε να αναγνωρίσετε ακολουθώντας το μοντέλο του

Hammer (2004/2005); Σε ποιο βαθμό το μοντέλο του μπορεί να καλύψει τη σύγκρουση

που παρουσιάζεται εδώ;

3. Πώς εκφράζεται η σύγκρουση μέσω της μη λεκτικής επικοινωνίας από καθένα από τα

εμπλεκόμενα μέρη; Αναφερθείτε στις εκδηλώσεις συγκεκριμένων τύπων μη λεκτικής

επικοινωνίας.

Βιβλιογραφικές αναφορές

Berry, J.W. et al. (2011). Cross-cultural Psychology: Research and Applications. Cambridge:

Cambridge University Press.

Burgoon, J.K. (1978). A communication model of personal space violation: explicitation and an initial

test. Human Communication Research (4), 129-142.

Hall, E.T. (1959). The Silent Language. New York: Doubleday.

Hall, E.T. (1966). The Hidden Dimension. New York: Doubleday.

Hall, E.T., & Hall, M.R. (1990). Understanding Cultural Differences: Germans, French and Americans.

Boston: Intercultural Press.

Hammer, M.R. (2005). The Intercultural Conflict Style Inventory: A conceptual framework and

measure of intercultural conflict resolution approaches. International Journal of Intercultural

Relations 29, 675–695.

Jackson, J. (2014). Introducing Language and Intercultural Communication. Oxon and New York:

Routledge

Mehrabian, A. (1982). Nonverbal Communication. Chicago: Aldine.

Mortensen, C.D. (1974). A transactional paradigm of social conflict. In G.R. Miller & H.W. Simmons

(Eds.), Face of Politics in the 1990s (σσ. 160-72). London: Lawrence and Wishart.

Müller-Jacquier, B. (2004). Intercultural Communication. In M. Byram (Ed.), Routledge Encyclopedia

of Language Learning and Teaching (σσ. 295-97). London & New York: Routledge.

Project CLIMB (University of Northern Colorado). (2021, March). General Interpreting Skill

Development: Interpreting Culturally Bound Concepts. https://www.unco.edu/project-

climb/toolkit/skill-development/general-cultural-concepts.aspx.

Rogers, E.M., & Steinfatt, T.M. (1999). Intercultural Communication. Prospect Heights, ILL: Waveland

Press.

Παπαδοπούλου, Β., Κεσίδου, Α. & Σταυρίδου-Bausewein, Γ. (2005). Η ανάπτυξη της διαπολιτισμικής

δεξιότητας στην αρχική εκπαίδευση και την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών: η περίπτωση μιας

πιλοτικής εφαρμογής. Στο Πρακτικά ΙA΄ διεθνούς συνεδρίου Το Σχολείο και η Κοινωνία της

Πληροφορίας και της Πολυπολιτισμικότητας, 21, 22 και 23 Οκτωβρίου 2005 (σσ.779-787).

Θεσσαλονίκη: Αδελφοί Κυριακίδη.

Ενότητα 4

Δεοντολογία της Κοινοτικής Διερμηνείας

Mette Rudvin

4.1 Ηθική φιλοσοφία

Πριν ξεκινήσουμε τη συζήτηση σχετικά με τη δεοντολογία της διερμηνείας – και ειδικά της κοινοτικής

διερμηνείας – καλό θα ήταν να σκεφτούμε τι είναι η δεοντολογία και γιατί είναι απαραίτητη τόσο για

τις επαγγελματικές και κοινωνικές ομάδες όσο και για τα άτομα.

4.1.1 ‘Ηθική’ έναντι ‘δεοντολογίας’

Η λέξη ‘ηθική’ μοιάζει πολύ με τη λέξη και την έννοια της ‘δεοντολογίας’ και ορισμένες φορές

χρησιμοποιούνται ως συνώνυμες, καθώς και οι δύο αναφέρονται σε αρχές που διέπουν τη

συμπεριφορά των ανθρώπων στις σχέσεις τους με άλλους ανθρώπους. Παρόλο που επικαλύπτονται

σε πολλά σημεία, η λέξη ‘ηθική’ χρησιμοποιείται περισσότερο για να αναφερθεί στην ιδιωτική και

ατομική σφαίρα των ανθρώπων και έχει μια ισχυρή κανονιστική χροιά.

4.1.2 Ηθική φιλοσοφία

Η ηθική φιλοσοφία είναι ο κλάδος της φιλοσοφίας που αναλύει τον τρόπο με τον οποίο θα έπρεπε να

ζουν τα άτομα, προκειμένου να διατηρείται η ομαλή λειτουργία της κοινωνίας και να διασφαλίζεται η

προστασία του ατόμου και των κοινοτήτων. Η ηθική φιλοσοφία αποτελεί διακριτό πεδίο έρευνας στη

Δυτική φιλοσοφική παράδοση, ξεκινώντας από τα έργα των μεγάλων Ελλήνων φιλοσόφων ή, και

πριν από αυτά, σε άλλες παραδόσεις (όπως η κινεζική φιλοσοφική παράδοση). Μελετά τον τρόπο με

τον οποίο εφαρμόζουμε κανόνες και κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με το τι προσδοκίες υπάρχουν

για τις ενέργειες – ή την αδράνεια – των ατόμων. Η ηθική φιλοσοφία είναι επίσης μια ‘μετα-επιστήμη’,

καθώς αναλύει τη δική της ιστορική και επιστημονική πορεία, διερευνώντας πώς διαφορετικές

κοινωνίες έχουν διατυπώσει και υιοθετήσει ηθικές κατευθυντήριες γραμμές, αλλά και ποια μοντέλα

φιλοσοφίας (π.χ. ωφελιμισμός, δεοντολογία (deontology), ηθική της αρετής (virtue ethics)) είναι πιο

αποτελεσματικά και ισχυρά.

Στον σύγχρονο κόσμο, έχουμε δημιουργήσει ‘τακτοποιημένες’ μακρο-κατηγορίες που διακρίνουν

μεταξύ εννοιών όπως ηθική, δεοντολογία, κανόνες και θρησκεία, οι οποίες σχετίζονται με το τι θα

έπρεπε να κάνουν τα άτομα.

Εφαρμόζουμε τη δεοντολογία σε εκείνες τις συλλογικές πρακτικές στον

Σχετικά με την ηθική φιλοσοφία και τη δεοντολογία στη φιλοσοφία βλέπε Finnis 2018, Graham 2011, Hursthouse

2016, Kermit 2007, Kleinig 2013, MacIntyre 2002, Singer 1993, Warburton 2013, Wong 2017. Σχετικά με τη δεοντολογία

στη διερμηνεία, βλέπε Floros 2011, Inghilleri 2009 και 2012, Kalina 2015, Koskinen, K. (2000, Mendoza 2012, Ozolins

2014 και 2015, Pym 2001, 2010, 2012, Rudvin 2019, Swabey 2017, Zwischenberger 2016.

Αν και υπάρχει μια ισχυρή και φυσική αλληλεπικάλυψη με τη θρησκεία – η οποία θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μια

μορφή κανονιστικής φιλοσοφίας – και τη μελέτη της ηθικής και της δεοντολογίας, η σύγχρονη Δυτική παράδοση έχει

καθιερώσει μια πολύ αυστηρή διάκριση μεταξύ του κοσμικού και του μεταφυσικού χώρου, ενώ σε προηγούμενες

δημόσιο χώρο που στηρίζουν, κατά κανόνα, τις θεμελιώδεις δομές των σύγχρονων κοινωνιών:

ποινική δικαιοσύνη, ιατρική, κοινωνική πρόνοια, διακυβέρνηση, οικονομικά, εκπαίδευση,

περιβαλλοντικές πολιτικές, δικαιώματα των ζώων, μέσα μαζικής ενημέρωσης/δημοσιογραφία,

εχθροπραξίες, βιομηχανία, απασχόληση και εργασία και τα επαγγέλματα.

Ο τρόπος και ο βαθμός ρύθμισης και ‘αστυνόμευσης’ των δεοντολογικών εντολών ποικίλλουν σε

μεγάλο βαθμό από τομέα σε τομέα και από περίπτωση σε περίπτωση, καλύπτοντας από ποινικές

διαδικασίες και λιγότερο ή περισσότερο τυπικές διαδικασίες επίλυσης συγκρούσεων μέχρι και μια

πληθώρα άτυπων τρόπων συνεργατικής επίλυσης προβλημάτων. Αναπόφευκτα, θα

αντιμετωπίσουμε πολλές ‘γκρίζες ζώνες’, όπου θα υπάρχουν διαφωνίες σχετικά με το τι είναι

(αντι)δεοντολογικό και οι διαφωνίες αυτές θα απαιτούν διάλογο, συζήτηση, διαμεσολάβηση και άλλα

παρόμοια, προκειμένου να επιτευχθεί λύση. Συχνά, όμως, θα υπάρχουν καταστάσεις που δεν έχουν

λύσεις, όπου θα πρέπει να αξιολογήσουμε (με ωφελιμιστικό τρόπο) ποια επιλογή (που δεν θα είναι η

τέλεια) προκαλεί τη μικρότερη ζημιά και το μεγαλύτερο καλό.

Αυτό που μας ενδιαφέρει εδώ, στο πλαίσιο των πρακτικών που υιοθετούνται στις κοινότητες και

στους εργασιακούς χώρους, είναι η επαγγελματική δεοντολογία, δηλαδή πώς τα άτομα, και οι ομάδες

ατόμων, διαπραγματεύονται τις ενέργειές τους στον εργασιακό χώρο προκειμένου να

μεγιστοποιήσουν το όφελος και να ελαχιστοποιήσουν τη ζημία. Και πάλι, συχνά θα υπάρχουν

διαφωνίες σχετικά με το ποιες λύσεις είναι οι καλύτερες και, συχνά, δεν θα υπάρχει βέλτιστη λύση.

4.2 Δεοντολογία στα επαγγέλματα

Όλα τα ‘κλασικά’ επαγγέλματα (ιδίως εκείνα που σχετίζονται με το δίκαιο, την ιατρική και τη

θεολογία) έχουν σαφώς καθορισμένες ιδέες σχετικά με τη δεοντολογία· μάλιστα, είναι ζωτικής

σημασίας να έχουν ένα σαφές σύνολο κανόνων που εκφράζεται σε έναν επίσημο κώδικα

δεοντολογίας. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τα επαγγέλματα που κρίνουν αποφάσεις ζωής και θανάτου ή

αποφάσεις που επηρεάζουν βαθύτατα τη ζωή των ανθρώπων. Το επάγγελμα του ιατρού – που

μπορεί δυνητικά να κάνει πολύ κακό αλλά και καλό – χρειάζεται ένα σύνολο ηθικών κατευθυντήριων

γραμμών ακριβώς για να βοηθήσει τους ανθρώπους να λάβουν σημαντικές ευεργετικές αποφάσεις

αλλά και για να μην προκαλέσουν βλάβη. Όσο μεγαλύτερη είναι η δυνητική ζημία που μπορεί να

προκαλέσει ένας επαγγελματίας, τόσο περισσότερο το επάγγελμα αυτό – και οι επαγγελματίες –

χρειάζεται ένα σύνολο κατευθυντήριων γραμμών για να τους βοηθήσουν να αποφύγουν τη βλάβη.

εποχές στη Δύση, και σε πολλούς πολιτισμούς του παγκόσμιου Νότου και της Ανατολής σήμερα, η ‘ηθική’ και η

‘δεοντολογία’ εμπίπτουν στην ευρύτερη κατηγορία της θρησκείας.

Για μια εκτενή γενική προσέγγιση, βλέπε το θεμελιώδες έργο του Freidson (1994).

Το κατά πόσον κάθε στοιχείο του κώδικα δεοντολογίας θα πρέπει να θεωρείται εξ ολοκλήρου

κανονιστικό ή περισσότερο καθοδηγητικό (ή κάπου στο φάσμα από νομικά δεσμευτικό έως ‘απλή’

σύσταση) θα διαφέρει ανάλογα με την περίπτωση. Το κατά πόσον ένας δεοντολογικός κανόνας είναι

νομικά δεσμευτικός (για παράδειγμα να ‘μην προκαλείται θάνατος’ ή να μην ‘ιδιοποιείται κάποιος την

περιουσία κάποιου άλλου’) είναι τελικά θέμα κρίσης των δικαστηρίων και των δικαστικών αρχών,

εάν και εφόσον προκύψει κάποιο πρόβλημα (βλ. παρακάτω). Αυτές οι καταστάσεις δημιουργούν τα

κλασικά διλήμματα, όπως το ‘το δίλημμα του τρένου’

: είναι ‘καλύτερη’ η σκόπιμη πρόκληση ενός

θανάτου από την πρόληψη πολλών θανάτων;

4.2.1 Η υποστήριξη ενός επαγγέλματος βοηθά τον επαγγελματία να λαμβάνει

δεοντολογικά σωστές αποφάσεις

Εάν ένα επάγγελμα δεν έχει διατυπωμένο κώδικα δεοντολογίας, ο μεμονωμένος επαγγελματίας θα

δυσκολευτεί περισσότερο, καθώς θα αναγκαστεί να λαμβάνει σημαντικές αποφάσεις μόνος του και

να φέρει τη συνολική ευθύνη για κάθε δεδομένη απόφαση χωρίς να αισθάνεται ότι είναι μέλος μιας

επαγγελματικής κοινότητας. Η υποστήριξη που προέρχεται από την ένταξη σε μια αναγνωρισμένη

επαγγελματική ομάδα είναι ιδιαίτερα ευεργετική, διότι ο επαγγελματίας μπορεί να βασιστεί και να

ανατρέξει σε αυτούς τους κανόνες ή/και τις κατευθυντήριες γραμμές. Ένας κώδικας δεοντολογίας

είναι, επομένως, ένα εργαλείο επίλυσης προβλημάτων· θα μετριάσει μέρος του βάρους της ατομικής

ευθύνης και θα καταστήσει δυνατή τη λήψη δύσκολων αποφάσεων γρήγορα, σωστά και με λιγότερη

αγωνία.

Επιπλέον, εάν ένα συγκεκριμένο επάγγελμα έχει έναν διατυπωμένο κώδικα δεοντολογίας, η ευρύτερη

κοινότητα θα γνωρίζει καλύτερα τι κάνει το συγκεκριμένο επάγγελμα. Οι προσδοκίες μπορούν να

ικανοποιηθούν με μεγαλύτερη σαφήνεια, διαφάνεια και συμφωνία σχετικά με τους στόχους της

συγκεκριμένης υπηρεσίας. Όταν ένα επάγγελμα είναι αναγνωρισμένο, διέπεται από σαφήνεια,

σεβασμό, κύρος και, κυρίως, εμπιστοσύνη, εμπιστοσύνη ότι ο επαγγελματίας θα τελέσει το καθήκον

του σωστά, εμπιστευτικά και δεοντολογικά σύμφωνα όχι απλώς με έναν θεωρητικό κώδικα

δεοντολογίας, αλλά με το τι είναι πιο επωφελές για όλους τους εμπλεκόμενους. Η εξοικείωση με έναν

κώδικα δεοντολογίας κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης θα βοηθήσει τον διερμηνέα να λαμβάνει

γρήγορες αποφάσεις όταν αντιμετωπίζει ένα συγκεκριμένο πρόβλημα. Έτσι, ένας κώδικας

δεοντολογίας είναι ένας χρήσιμος οδηγός που παρέχει στους διερμηνείς κανόνες, στρατηγικές και

διαδικασίες που πρέπει να ακολουθήσουν, ενώ η ευθύνη της διαδικασίας λήψης αποφάσεων ανήκει

πλέον σε μια ολόκληρη κοινότητα συναδέλφων.

https://yourearticles.com/psychologia/trolley-problem-to-dillhma-tou-trenou/.

4.3 Η κοινοτική διερμηνεία ως ένα εδραιωμένο επάγγελμα

Τα εδραιωμένα, παραδοσιακά επαγγέλματα, όπως της δικηγορίας και της ιατρικής, έχουν πιο

ισχυρούς και πιο καλά καθορισμένους κώδικες δεοντολογίας από ό,τι τα νεότερα και λιγότερο

οργανωμένα επαγγέλματα. Η κοινοτική διερμηνεία δεν είναι ακόμη ένα πλήρως αναγνωρισμένο

επάγγελμα, οπότε οι κώδικες δεοντολογίας είναι ακόμη πιο χρήσιμοι, προκειμένου να γίνουν

επιλογές και να δικαιολογηθούν δύσκολες αποφάσεις. Υπάρχουν πολλοί λόγοι που η κοινοτική

διερμηνεία δεν είναι (ακόμη) ένα καθιερωμένο επάγγελμα· ορισμένοι συνδέονται με το γεγονός ότι

αναγνωρίστηκε στην ευρύτερη κοινότητα και στον ακαδημαϊκό χώρο πολύ πρόσφατα, κατά τη

δεκαετία του 1980, αλλά και ότι θεωρείται ως μια ‘φυσική δεξιότητα’ που μπορεί να ασκήσει

οποιοσδήποτε διαθέτει τους κατάλληλους γλωσσικούς συνδυασμούς.

Ένας κώδικας δεοντολογίας είναι ένας χρήσιμος οδηγός που παρέχει στους διερμηνείς κανόνες,

στρατηγικές και διαδικασίες που πρέπει να ακολουθούν, προκειμένου να εκπροσωπούν με τον

καλύτερο δυνατό τρόπο τον ρόλο τους, να συμπεριφέρονται επαγγελματικά απέναντι στους πελάτες

τους και να θέτουν πρότυπα προς όφελος του επαγγέλματός τους. Δεδομένου ότι το επάγγελμα των

κοινοτικών διερμηνέων συχνά στερείται έγκυρης υποχρεωτικής εκπαίδευσης, οι κώδικες βοηθούν

τους επαγγελματίες να κάνουν δύσκολες επιλογές και να δικαιολογούν δύσκολες αποφάσεις.

Αποτελούν άμεση και συνεχή υπενθύμιση των δεοντολογικών κριτηρίων που πρέπει να τηρεί κάθε

επαγγελματίας διερμηνέας.

4.3.1 Γιατί είναι τόσο δύσκολη η μετάφραση; Ταξινόμηση εννοιών και όρων σε

διαφορετικές γλώσσες. Πώς αυτό περιπλέκει την κοινοτική διερμηνεία;

Η φύση της διερμηνείας – που νοείται ως προφορική μετάφραση – θεωρείται συχνά ως ένα φυσικό

γνωστικό φαινόμενο που δεν απαιτεί ισχυρό εκπαιδευτικό υπόβαθρο. Αντίθετα, θεωρείται συχνά ως

μια διαισθητική δεξιότητα που μπορεί να κατακτήσει κάθε άτομο που κατέχει επαρκώς περισσότερες

από μία γλώσσες, και έτσι δεν απαιτείται ο δομικός μηχανισμός των καθιερωμένων επαγγελμάτων

(κατάρτιση, πιστοποίηση, επαρκής αμοιβή, κοινωνική αναγνώριση, ελεγχόμενες προσλήψεις και

Εδώ είναι απαραίτητο να αναφερθούμε στον όρο ‘διερμηνεία διαλόγου’, ο οποίος αναφέρεται απλώς στον τρόπο

απλής διαδοχικής διερμηνείας μεταξύ δύο ή περισσότερων ατόμων που συμμετέχουν σε διάλογο (συνομιλία) σε δύο ή

περισσότερες γλώσσες, ο οποίος μεταφράζεται (προφορικά) από έναν διερμηνέα. Για την κοινοτική διερμηνεία

γενικότερα βλέπε Hale 2007, Corsellis 2008, Angelelli 2004. Για την κοινοτική διερμηνεία ως αναδυόμενο επάγγελμα

βλέπε Pöchhacker 2004, Pöchhacker and Schlesinger 2002, Wadensjö,1998, Mikkelson 1996 και 1999, Roberts et al

2000. Για την κοινοτική διερμηνεία στο πλαίσιο των επαγγελμάτων, βλέπε Mikkelson και Jourdenais 2015, Rudvin 2015.

ελεγχόμενα πρότυπα ποιότητας).

Επιπλέον, από την ίδια τη φύση της, η διερμηνεία είναι ενίοτε επισφαλής, επειδή ακροβατεί στα όρια

– εννοιολογικά, ορολογικά, πολιτισμικά, λειτουργικά – ανάμεσα σε δύο κώδικες επικοινωνίας,

δηλαδή δύο γλώσσες που ενσωματώνουν διαφορετικές εννοιολογικές και ορολογικές ταξινομήσεις.

Με άλλα λόγια, οι γλώσσες ταξινομούν και συνεπώς ονομάζουν τα πράγματα με διαφορετικό τρόπο:

το ‘μπλε’ σε μια γλώσσα θα είναι γνωστό και θα καλείται με περισσότερα από ένα ονόματα – όπως

‘πράσινο’ – που καλύπτουν όλες τις αποχρώσεις κοντά στο μπλε. Όσο πιο αφηρημένη και άυλη είναι

μια έννοια (και η ονοματολογία της, δηλαδή η λέξη με την οποία καλείται), τόσο πιο δύσκολο θα είναι

να βρεθεί μια ακριβής αντιστοιχία.

Υπάρχουν όμως και άλλες επιπλοκές: Οι γλώσσες και οι πολιτισμοί – με τον τρόπο που

διαρθρώνουν τους θεσμούς τους – έχουν διαφορετικούς τρόπους οργάνωσης της κοινωνίας· ένα

καλό παράδειγμα είναι το σύστημα δικαιοσύνης. Επειδή οργανώνονται με διαφορετικό τρόπο, δεν

υπάρχει πάντα μια ακριβής αντιστοιχία μεταξύ εννοιών και λέξεων από έναν πολιτισμό και μια

γλώσσα σε μια άλλη. Αυτό καθιστά τη μετάφραση μερικές φορές αδύνατη και ο διερμηνέας πρέπει

να πάρει μια ενεργή απόφαση να δημιουργήσει μια σύνδεση, μέσω επεξήγησης ή παράφρασης ή

άλλων στρατηγικών, που να έχει νόημα για τον αναγνώστη/ακροατή-στόχο.

Σε αυτό έρχεται να προστεθεί ένας ακόμη περιορισμός, δηλαδή ότι κάθε άνθρωπος θα

ερμηνεύσει/κατανοήσει μια έννοια και την προκύπτουσα λέξη ελαφρώς διαφορετικά· εδώ, μιλάμε

φυσικά για το ατομικό και υποκειμενικό φίλτρο κάθε μεταφραστή/διερμηνέα. Ωστόσο, αν όλοι μας

κατανοούσαμε τα πράγματα εντελώς διαφορετικά, οι άνθρωποι δεν θα ήταν σε θέση να

επικοινωνούν και να ζουν μαζί, να δημιουργούν μια κοινωνία που να λειτουργεί. Αυτό αποτυπώνεται

στο έργο του Paul Grice, που ασχολήθηκε με τη φιλοσοφία της γλώσσας, στην έννοια της

‘συνεργασίας’.

Επειδή η γλώσσα (τόσο οι έννοιες στις οποίες αναφέρεται, όσο και οι λέξεις και οι

γραμματικοί κώδικες που χρησιμοποιούνται για να τις εκφράσουν) είναι εφήμερη, τα άτομα πρέπει

να καταβάλλουν προσπάθεια να κατανοήσουν τι πραγματικά λέγεται, να διαβάσουν ανάμεσα στις

γραμμές, να κατανοήσουν πραγματολογικά με αναφορά στο ευρύτερο πλαίσιο. Οι γλωσσικές

πρακτικές που αποτυπώνουν καλύτερα αυτή τη διαδικασία είναι ίσως το χιούμορ, η ειρωνεία και η

ευγένεια· εδώ, αυτό που λέγεται, σημασιολογικά, δεν είναι απαραίτητα αυτό που εννοείται· μόνο με

κοινή συναίνεση (πραγματολογικά και σημασιολογικά), ο ομιλητής και ο ακροατής καταλαβαίνουν ο

ένας τον άλλον. Αν αυτό ισχύει εντός της ίδιας γλώσσας, πόσο μάλλον μεταξύ διαφορετικών

https://plato.stanford.edu/entries/grice/

γλωσσών· αυτή είναι η ουσία της μετάφρασης.

Αν και αυτό καθιστά την ακριβή μετάφραση (και

διερμηνεία) μερικές φορές αδύνατη, δεν είναι λιγότερο επιτακτικό να προσπαθούμε να την

καταστήσουμε δυνατή. Αυτή ακριβώς είναι η φύση και η αποστολή του επαγγέλματός μας.

4.4 Δεοντολογικά διλήμματα

Έχουμε την τάση να κατηγοριοποιούμε τους τομείς του δημόσιου και του ιδιωτικού βίου σε

τακτοποιημένες ενότητες, προκειμένου να αντιμετωπίζουμε ευκολότερα και ομαλότερα την τεράστια

πολυπλοκότητα, τη διασύνδεση και την ‘ακαταστασία’ της ανθρώπινης ζωής. Αυτό μας βοηθάει να

δημιουργήσουμε τάξη και να ‘τακτοποιήσουμε’ τη ζωή μας και να επεξεργαστούμε το συντριπτικό

φορτίο πληροφοριών και τη συνεχή λήψη αποφάσεων με τα οποία ερχόμαστε αντιμέτωποι κάθε

μέρα. Η ταξινόμηση και η κατηγοριοποίηση μπορεί να μειώνουν τις αποχρώσεις της ανθρώπινης

συμπεριφοράς και της κοινωνίας, αλλά είναι απαραίτητες προκειμένου να μην μας υπερφορτώνουν.

Υπάρχουν φορές, ωστόσο, που αυτή η πολυπλοκότητα θα βγει στην επιφάνεια και θα μας φέρει σε

θέση που θα είναι δύσκολο να λάβουμε επωφελείς αποφάσεις. Κάποιες φορές, πρέπει να επιλέξουμε

τον δρόμο της μικρότερης βλάβης ή απλώς να αναγνωρίσουμε ότι δεν υπάρχει τέλεια λύση. Πολλές

από αυτές τις καταστάσεις, που μας απογοητεύουν και μας αγχώνουν τόσο ως άτομα όσο και ως

επαγγελματίες, μπορούν να παρουσιαστούν ως ‘διλήμματα’. Μια σαφής δεοντολογία μας βοηθά, ως

επαγγελματίες, ακριβώς να αντιμετωπίσουμε αυτές τις δύσκολες καταστάσεις και να λαμβάνουμε

αποφάσεις με λιγότερο άγχος.

4.4.1 Ιεραρχίες επαγγελματιών και φορέων – ποιος έχει τον τελευταίο λόγο;

Μια δυσκολία που αφορά ειδικά τη διερμηνεία στην κοινότητα και στο χώρο εργασίας είναι αυτό που

θα μπορούσαμε να ονομάσουμε ‘ιεραρχία της δεοντολογίας’. Εάν ένας διερμηνέας νοσοκομείου

κληθεί να παραβιάσει τον δεοντολογικό κώδικα της δουλειάς του, για παράδειγμα στο θέμα της

αμεροληψίας, και του ζητηθεί να μεταφέρει εμπιστευτικές πληροφορίες σε άτομο του ιατρικού

προσωπικού, ποιος κώδικας δεοντολογίας είναι έγκυρος, ποιος επικρατεί; Του ιατρικού ιδρύματος

(κατ' επέκταση, στις περισσότερες χώρες ενός κρατικού φορέα) ή του επαγγέλματος του διερμηνέα

(το οποίο σε πολλές χώρες δεν αναγνωρίζεται επίσημα ή δεν υφίσταται καν). Θα πρέπει να

παραβιάσει τον δικό του κώδικα για να ‘υπακούσει’ στον επικρατέστερο; Ποιος φορέας αποφασίζει;

Ο ιατρικός φορέας και το ιατρικό επάγγελμα ή το επάγγελμα του διερμηνέα; Στη δικαστική

διερμηνεία, ποιος κώδικας δεοντολογίας είναι τελικά πιο έγκυρος, η δικαιοσύνη ή το επάγγελμα του

διερμηνέα; Αν και θα έμπαινε κανείς στον πειρασμό να πει ότι ένας διερμηνέας πρέπει πάντα να

ακολουθεί τον δικό του κώδικα δεοντολογίας, πιστεύω ότι είναι ανειλικρινές να πιστεύει κανείς ότι

Για τη δεοντολογία της μετάφρασης, βλέπε για παράδειγμα Chesterman 1997 και 2016.

αυτό θα είναι πάντα εφικτό. Στον ιδιωτικό τομέα, αυτές οι διακρίσεις μπορεί να εφαρμόζονται

λιγότερο αυστηρά, και ευτυχώς υπάρχουν τρόποι να παρακάμψουμε αυτή τη δυσκολία και το πιθανό

δίλημμα.

4.4.2 Επίλυση διλημμάτων μέσω ενημέρωσης και απενημέρωσης (briefing and

debriefing)

Ένας τρόπος να παρακάμψουμε ένα ηθικό δίλημμα είναι πολύ απλά η σαφήνεια, η οποία

επιτυγχάνεται μέσω της διαφάνειας και του διαλόγου. Εάν και όταν ένας διερμηνέας είναι σε θέση να

‘ενημερώσει’ – πριν από τη διερμηνεία – σχετικά με ένα πιθανό πρόβλημα που μπορεί ή είναι πιθανό

να προκύψει, το πρόβλημα μπορεί τουλάχιστον εν μέρει να προληφθεί αν είναι όλα τα μέρη ενήμερα

και συμφωνούν σε μια συνεργατική λύση, η οποία ιδανικά σέβεται τις ηθικές επιταγές και των δύο

επαγγελμάτων/φορέων και την ευημερία του ξενόγλωσσου ομιλητή. Εάν δεν είναι δυνατόν ούτε να

προβλεφθεί ούτε να συζητηθεί ένα πιθανό πρόβλημα εκ των προτέρων, ο διερμηνέας θα πρέπει να

αισθάνεται αρκετά σίγουρος ώστε να διακόψει τη ροή της διερμηνείας και να γνωστοποιήσει τις

δυσκολίες ή αντιρρήσεις του στο άλλο μέρος/η και στη συνέχεια να αποκαταστήσει οποιοδήποτε

σημασιολογικό, εννοιολογικό ή διαπροσωπικό σφάλμα που μπορεί να έχει συμβεί ή πρόκειται να

συμβεί. Εάν αυτό δεν είναι δυνατό, μια συνεδρία ‘απενημέρωσης’ μπορεί να είναι χρήσιμη για να

αξιολογηθεί εάν έχει προκύψει μια επιβλαβής κατάσταση και εάν είναι αρκετά σοβαρή ώστε να

δικαιολογεί την αναδρομική διόρθωση.

4.4.3 Ποιο είναι το στοιχείο της διαλογικής φύσης της κοινοτικής διερμηνείας που

απαιτεί μεγαλύτερη προσοχή στη δεοντολογία;

Η διερμηνεία για φορείς του δημοσίου είναι αναμφισβήτητα πιο επιρρεπής σε πιθανές βλάβες – και

συνεπώς απαιτεί δεοντολογική διασφάλιση – ακριβώς λόγω του διαλογικού, διαπροσωπικού και

συλλογικού της χαρακτήρα. Πρόκειται για τον πολύπλοκο ‘ανθρώπινο παράγοντα’ που εμπλέκεται

στη δυναμική της ομάδας, όπου η συζήτηση θα εκτυλίσσεται με (εν μέρει) αυθόρμητο και, ως εκ

τούτου, απρόβλεπτο τρόπο. Η διαπροσωπική επικοινωνιακή πολυπλοκότητα δεν είναι μόνο

εννοιολογική και βασισμένη στις λέξεις, αλλά γίνεται επίσης πιο σύνθετη από τη μη λεκτική

επικοινωνία που μπορεί επίσης να διαφέρει μεταξύ γλωσσών και πολιτισμών. Αυτά τα απρόβλεπτα

διαλογικά στοιχεία θα αναγκάσουν τον διερμηνέα να είναι σε θέση να λαμβάνει αποφάσεις και να

επιλύει προβλήματα αυτόνομα και γρήγορα (με αμεσότητα), βασιζόμενος στην εκπαίδευσή του, την

επαγγελματική του εμπειρία, το άμεσο πλαίσιο και τις δεξιότητές του στην επίλυση προβλημάτων. Η

επίλυση των προβλημάτων απαιτεί συνεπώς προσοχή όλων των παραγόντων που παίζουν ρόλο σε

μια διαλογική κατάσταση (και ισορροπία μεταξύ τους), καταλήγοντας σε μια λύση που διατηρεί την

υπευθυνότητα απέναντι στους διάφορους θεσμούς και επαγγέλματα, καθώς και στα άτομα που

εμπλέκονται. Δεν πρόκειται για μικρό κατόρθωμα!

Παρόλο που αυτό δεν ισχύει για τη διερμηνεία στον χρηματοπιστωτικό τομέα, άλλοι τομείς της

διερμηνείας στο δημόσιο χώρο αφορούν μέρη που βρίσκονται σε μια ιδιαίτερα ευάλωτη στιγμή της

ζωής τους και καταστάσεις στις οποίες μπορεί να προκληθεί τεράστια ζημία· αυτό ισχύει ιδιαίτερα

για τον ιατρικό και τον νομικό τομέα ή καταστάσεις που αφορούν πρόσφυγες, όπου οι ασθενείς, οι

κατηγορούμενοι ή τα θύματα βρίσκονται σε μια κατάσταση υψηλού κινδύνου και μεγάλων

διακυβευμάτων και όπου η έλλειψη επαγγελματικής επάρκειας μπορεί να προκαλέσει μεγάλη ζημία,

ακόμη και θάνατο. Τα επαγγέλματα που είναι επιρρεπή στην πρόκληση βλάβης απαιτούν, επομένως,

ρυθμιστικά μέτρα για την αποτροπή συμπεριφορών που θα μπορούσαν να προκαλέσουν σημαντική

ζημία (όπως η λανθασμένη διάγνωση, η κακοδικία, ακόμη και η αληθής και ακριβής αναφορά στα

μέσα ενημέρωσης ή η πραγματική αναπαράσταση δεδομένων στην επιστήμη και τον ακαδημαϊκό

χώρο).

4.5 Ποιες είναι οι θεμελιώδεις αρχές της δεοντολογίας του διερμηνέα;

Οι τρεις θεμελιώδεις αρχές στους περισσότερους κώδικες δεοντολογίας για τη διερμηνεία είναι η

ακρίβεια, η αμεροληψία και η εμπιστευτικότητα (βλ. π.χ. Hale 2007). Οι ακόλουθοι σύνδεσμοι

αποτελούν παραδείγματα δύο ευρέως χρησιμοποιούμενων κωδίκων δεοντολογίας στον νομικό τομέα

και στον ιατρικό τομέα αντίστοιχα· και οι δύο προβάλλουν – όπως και οι περισσότεροι κώδικες

δεοντολογίας – τις τρεις βασικές αρχές που αναφέρθηκαν.

- Κώδικας Δεοντολογίας και Επαγγελματικές Ευθύνες της Εθνικής Ένωσης Δικαστικών

Διερμηνέων & Μεταφραστών (National Association of Judiciary Interpreters &

Translators Code of Ethics and Professional Responsibilities) https://najit.org/wp-

content/uploads/2016/09/NAJITCodeofEthicsFINAL.pdf

- Ένας Εθνικός Κώδικας Δεοντολογίας για Διερμηνείς στην Υγειονομική Περίθαλψη –

Εθνικό Συμβούλιο για τη Διερμηνεία στη Υγειονομική Περίθαλψη. Σειρά Κειμένων

Εργασίας (The National Council on Interpreting in Health Care) (NCIHC)

https://www.ncihc.org/assets/documents/publications/NCIHC%20National%20Code%20of%20

Ethics.pdf

4.5.1 ΑΚΡΙΒΕΙΑ

Η πρωταρχική δεοντολογία όλων των μεταφραστικών δραστηριοτήτων, κατά τη γνώμη μου, είναι η

ακρίβεια,

δηλαδή η υποχρέωση να μεταφράζουμε ένα κείμενο με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια,

στο μέτρο των δυνατοτήτων μας και στο βαθμό που το επιτρέπει το πλαίσιο (και το γλωσσικό

ζεύγος). Η διερμηνεία πρέπει να είναι πιστή στο πρωτότυπο κείμενο και να μην παραλείπει,

προσθέτει, επεξεργάζεται ή εξωραΐζει περιεχόμενο (συμπεριλαμβανομένου του προσβλητικού και

χυδαίου περιεχομένου). Όπου είναι δυνατόν, θα πρέπει να μεταφέρονται μη λεκτικές ενδείξεις για να

διευκολύνεται η κατανόηση.

Θα μπορούσαμε να περιγράψουμε την ‘ακρίβεια’ ως ένα ‘συμβόλαιο’ μεταξύ του διερμηνέα και του

πελάτη, μεταξύ του διερμηνέα και του κειμένου πηγή, μεταξύ του διερμηνέα και της

κειμενικής/μεταφραστικής διαδικασίας και μεταξύ του διερμηνέα και του επαγγέλματος. Και στο

επίκεντρο της δεοντολογίας της ακρίβειας βρίσκεται η ευρύτερη κοινωνική δεοντολογία της

ειλικρίνειας, της αλήθειας και της ‘αφοσίωσης’ (loyalty) – με την έννοια της διατήρησης της

‘συμβατικής’ σχέσης μεταξύ των εμπλεκομένων και της οικοδόμησης έτσι μιας σχέσης εμπιστοσύνης·

η ‘αφοσίωση’ βασίζεται ακριβώς στην ικανότητα δημιουργίας εμπιστοσύνης.

Πολλοί κώδικες δεοντολογίας, στα πρώτα χρόνια της κοινοτικής διερμηνείας, έτειναν να είναι

υπερβολικά απλοϊκοί, υποδηλώνοντας ότι υπάρχει πάντα μια ακριβής αντιστοιχία για κάθε

μεταφραστική κατάσταση, παρουσιάζοντας τη μετάφραση ως μια μηχανική πράξη κατά την οποία ο

μεταφραστής/διερμηνέας είναι απλώς ένας ‘αγωγός’, μια μεταφραστική μηχανή, ένας αόρατος

συμμετέχων, και ότι η διερμηνεία είναι μια ρομποτική πράξη χωρίς κανένα συναίσθημα ή κρίση (βλ.

Hale, 2007, σελ. 109). Κάθε μεταφραστής ή διερμηνέας γνωρίζει ότι η πολυπλοκότητα της

ανθρώπινης επικοινωνίας, όπως περιγράφεται παραπάνω, δεν επιτρέπει γενικότερα την απλή

μονοσήμαντη επικοινωνία. Ωστόσο, ακόμη και όταν η ακρίβεια δεν είναι εφικτή, κάτι που συμβαίνει

συχνά, η επιδίωξη αυτού του βασικού δόγματος εκπληρώνει τη φύση της μεταφραστικής ή

διερμηνευτικής πράξης και ενσαρκώνει την ίδια τη φύση και τον ορισμό του επαγγέλματός μας, χωρίς

τον οποίο η διερμηνεία και η μετάφραση καθίστανται άσκοπες.

Αντί να ακολουθεί άκριτα τον κώδικα δεοντολογίας, ο διερμηνέας θα πρέπει να εξετάζει το

αποτέλεσμα και τις συγκεκριμένες συνέπειες μιας ενέργειας – ποιον (πόσους ανθρώπους) θα

Βλέπε Rudvin 2019.

What has traditionally been called ‘faithfulness’ or ‘equivalence’ in Translation Studies; both are complex terms and

problematic in their own ways, but nonetheless fundamental in that they refer to an inherent bond between source and

target text.

βλάψει/ωφελήσει η ενέργεια και πόσο; Δεδομένου ότι τέτοιες αποφάσεις λαμβάνονται ακαριαία, η

εκπαίδευση, ο αυτο-στοχασμός και η εμπειρία θα ενισχύσουν την ικανότητα του διερμηνέα να

καταλήγει σε μια απόφαση που θα διασφαλίζει τον ίδιο, το επάγγελμα και τους συνομιλητές του στο

μέτρο του δυνατού. Η Laurie Swabey (2017) διατυπώνει αυτό το σημείο αποτελεσματικά, τονίζοντας

τη διασύνδεση της λήψης σωστών αποφάσεων ανατρέχοντας στην κριτική σκέψη

(λογική/ορθολογισμός), την εμπειρία (αποτέλεσμα προηγούμενων αποφάσεων), τα επαγγελματικά

πρότυπα και την ατομική κρίση.

4.5.2 ΑΜΕΡΟΛΗΨΙΑ

Η βασική αρχή της αμεροληψίας απαιτεί ο διερμηνέας να είναι αμερόληπτος και αντικειμενικός, στο

βαθμό που αυτό είναι δυνατό. Δεν πρέπει να παίρνει το μέρος κανενός από τα δύο μέρη, ούτε να

δίνει συμβουλές, ούτε να μεταβάλλει το περιεχόμενο των λεγομένων. Ακόμη και ο πιο επαγγελματίας

διερμηνέας είναι άνθρωπος και μπορεί να του είναι δύσκολο να μην αντιδράσει σε κάτι που λέγεται.

Η αντίδραση αυτή, ωστόσο, δεν πρέπει να εκφράζεται ανοιχτά. Συχνά συνιστάται ο διερμηνέας να

μην κάνει διερμηνεία για φίλους ή συγγενείς, όπου ο κίνδυνος θετικής ή αρνητικής προκατάληψης

αυξάνεται σημαντικά. Ωστόσο, ο διερμηνέας μπορεί να πρέπει να προειδοποιήσει τους

εμπλεκόμενους, εάν προκύπτει παρεξήγηση για γλωσσικούς ή πολιτισμικούς λόγους. Είναι επίσης

ζωτικής σημασίας να θυμάστε ότι ο διερμηνέας δεν είναι υπεύθυνος για όσα λέγονται! Εάν προκύψει

σύγκρουση συμφερόντων, ο διερμηνέας πρέπει να αποσυρθεί από την συγκεκριμένη δουλειά.

Συνεπώς, η αμεροληψία αποτελεί και αυτή θεμελιώδη αρχή της δεοντολογίας στη διερμηνεία, μετά

την ακρίβεια. Στη μετάφραση, η αμεροληψία είναι λιγότερο απτή, λιγότερο συγκεκριμένη, καθώς

συνεπάγεται αμεροληψία έναντι ενός αόρατου συγγραφέα και ενός αναγνωστικού κοινού, και ως εκ

τούτου γίνεται μια αφηρημένη άσκηση. Στην περίπτωση αυτή η αμεροληψία γίνεται, μάλλον, η

ενσάρκωση της αρχής της ακρίβειας. Στην κοινοτική διερμηνεία, ωστόσο, η αμεροληψία αποκτά μια

πολύ πιο άμεση, συγκεκριμένη, χειροπιαστή και διαπροσωπική πτυχή, η οποία συνδέεται επίσης

βαθιά με το αίσθημα αφοσίωσης στα παρόντα μέρη καθώς και στους θεσμούς που εκπροσωπούν.

Έτσι, η αρχή της αμεροληψίας υποστηρίζει την αίσθηση του δημόσιου καθήκοντος, καθώς και την

ευθύνη και τη λογοδοσία απέναντι στο επάγγελμα του διερμηνέα.

4.5.3 ΕΜΠΙΣΤΕΥΤΙΚΟΤΗΤΑ

Με τον όρο ‘εμπιστευτικότητα’ εννοούμε τη μη αποκάλυψη πληροφοριών που δίνονται κατά τη

διάρκεια μιας διερμηνείας. Η διατήρηση της εμπιστευτικότητας είναι ζωτικής σημασίας διότι

δημιουργεί εμπιστοσύνη μεταξύ των συνομιλητών· τόσο οι εκπρόσωποι των δημόσιων υπηρεσιών ή

άλλων φορέων όσο και οι αλλοδαποί ομιλητές πρέπει να μπορούν να εμπιστεύονται τον διερμηνέα

όχι μόνο για την ακριβή μετάφραση, αλλά και για τη μη αποκάλυψη ιδιωτικών πληροφοριών, εκτός

της εργασίας. Είναι καθήκον του διερμηνέα να μην αποκαλύπτει επαγγελματικά ή προσωπικά

ζητήματα. Υπάρχουν εξαιρετικές περιπτώσεις όπου το απόρρητο μπορεί να παραβιαστεί για την

προστασία των ατόμων, όπως σε περιπτώσεις απειλητικών για τη ζωή καταστάσεων.

4.6 Διλήμματα του διερμηνέα

Οι κοινοτικοί διερμηνείς εμπλέκονται σε πολύπλοκες διαδικασίες λήψης αποφάσεων που πρέπει να

λαμβάνονται σε πραγματικό χρόνο, χωρίς να έχουν το χρονικό περιθώριο να σκεφτούν, να

συλλέξουν πληροφορίες από το διαδίκτυο ή άλλες πηγές ή να ζητήσουν συμβουλές. Αυτό μπορεί να

είναι εξαιρετικά δύσκολο και αγχωτικό· αν ο διερμηνέας έχει ήδη εξετάσει αυτά τα πιθανά διλήμματα

κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης, θα είναι πολύ πιο εύκολο να λάβει αποφάσεις που είναι

τεκμηριωμένες, να αποφύγει να προκαλέσει βλάβη σε οποιοδήποτε από τα εμπλεκόμενα μέρη και να

ακολουθήσει τον κώδικα δεοντολογίας ή κώδικα συμπεριφοράς διερμηνέων, καθώς και να σεβαστεί

τον κώδικα δεοντολογίας ή συμπεριφοράς άλλων επαγγελμάτων.

Ένα ηθικό δίλημμα είναι ένα δίλημμα στο οποίο υπάρχουν δύο πιθανές επιλογές για την επίλυση

ενός συγκεκριμένου προβλήματος και καμία από τις δύο δεν συνάδει με τον κώδικα δεοντολογίας,

δηλαδή από δεοντολογική άποψη. Υπάρχουν πολλά άλλα διλήμματα που μπορεί να αντιμετωπίσει

ένας διερμηνέας, τα οποία δεν αποτελούν ακριβώς δεοντολογικά διλήμματα, αλλά σχετίζονται με τον

ρόλο του διερμηνέα, ιδίως όταν ένας από τους συνομιλητές – ο πάροχος υπηρεσιών ή ο ξένος

ομιλητής – θέτει αιτήματα στον διερμηνέα που δεν εμπίπτουν στο πεδίο της διερμηνείας. Σε αυτές τις

περιπτώσεις ο διερμηνέας θα πρέπει, σε κλάσματα δευτερολέπτου, να πάρει μια απόφαση που

μπορεί να προκαλέσει ένταση. Το να έχετε σκεφτεί αυτά τα ζητήματα εκ των προτέρων – ή ακόμα

καλύτερα να έχετε παίξει σχετικούς ρόλους – είναι πολύ χρήσιμο. Η ακόλουθη άσκηση θα σας

βοηθήσει να φανταστείτε τον εαυτό σας σε ένα δίλημμα διερμηνείας και να σκεφτείτε πώς θα

αντιδρούσατε. Να θυμάστε ότι έχετε πάντα τη δυνατότητα να διακόψετε τη ροή της συζήτησης και να

ενημερώσετε τον πάροχο υπηρεσιών ή τον αλλόγλωσσο ομιλητή για το πιθανό δίλημμα και να το

συζητήσετε μαζί τους, αν αυτό είναι εφικτό. Η σαφήνεια και η διαφάνεια μπορούν να συμβάλουν σε

μεγάλο βαθμό στον μετριασμό ενός διλήμματος. Να θυμάστε, επίσης, ότι οι λύσεις σε αυτά τα

διλήμματα μπορεί να διαφέρουν κατά περίπτωση, ανάλογα με το θεσμικό πλαίσιο (νοσοκομείο,

δικαστήριο, χώρος εργασίας, τράπεζα, σχολείο) ή το πολιτισμικό πλαίσιο (η κοινοποίηση κακών

ειδήσεων σε έναν ασθενή μπορεί να είναι κατάλληλη σε ένα πολιτισμικό πλαίσιο, αλλά όχι σε ένα

άλλο). Εκτός από την εξέταση της ενδεχόμενης βλάβης που προκαλείται στα άλλα μέρη, πρέπει

επίσης να εξετάσετε τη βλάβη που προκαλείται στον εαυτό σας και στην επαγγελματική σας φήμη και

αξιοπιστία, δηλαδή να μεταφράσετε πλήρως και με ακρίβεια και να παραμείνετε αμερόληπτοι.

Προτεινόμενες ασκήσεις

Choose two role-plays from the following situations and – if possible – act them out with your

fellow students. Discuss the best possible solution(s), keeping in mind the potential

harms/benefits and to what degree they outweigh each other. Reflect on which ethical tenets

are upheld and/or breached in your solutions.

Επιλέξτε δύο παιχνίδια ρόλων από τις ακόλουθες καταστάσεις και, αν μπορείτε, παίξτε τα

με άλλα μέλη της ομάδας. Συζητήστε την καλύτερη δυνατή λύση (ή τις καλύτερες δυνατές

λύσεις), λαμβάνοντας υπόψη τις πιθανές βλάβες/οφέλη και σε ποιο βαθμό υπερτερεί η

βλάβη ή το όφελος. Σκεφτείτε ποιες δεοντολογικές αρχές τηρούνται ή/και παραβιάζονται

στις λύσεις σας.

Διαβάστε τις ακόλουθες καταστάσεις που αφορούν διλήμματα διερμηνέων. Λάβετε υπόψη

σας ποιες δεοντολογικές αρχές τηρούνται και ποιες παραβιάζονται – αμεροληψία, ακρίβεια

ή εμπιστευτικότητα – και σε ποιο βαθμό. Ποιες είναι οι πιθανές βλάβες/οφέλη και σε ποιο

βαθμό υπερισχύει το ένα ή το άλλο;

Επιλέξτε 3 από τις παρακάτω καταστάσεις και αποφασίστε τι θα κάνατε

Συντομογραφίες: ΠΥ = πάροχος υπηρεσιών (γιατρός, γραφείο πρόνοιας, δικαστής,

διευθυντής, τραπεζικός υπάλληλος κ.λπ.) ΞΟ = ξένος ομιλητής

Παίρνετε θέση, (δεν) δίνετε επιπλέον πληροφορίες (Αμεροληψία, Ακρίβεια)

Νιώθετε συμπάθεια ή αντιπάθεια για τον ΞΟ και μπαίνετε στον πειρασμό να παρέμβετε στα

λεγόμενά του, για παράδειγμα αλλάζοντας την έκβαση μιας δικαστικής υπόθεσης.

Ο ΞΟ ζητάει τη συμβουλή ή τη γνώμη σας και γνωρίζετε ότι θα μπορούσατε να του δώσετε

χρήσιμες συμβουλές. Ή σας ζητά τον αριθμό τηλεφώνου σας για να κάνετε διερμηνεία γι'

αυτόν/ήν σε άλλη περίπτωση. Δέχεστε ή του λέτε ότι δεν είναι αυτός ο ρόλος σας; Ή ζητάτε

την άδεια του ΠΥ;

Συνειδητοποιείτε ότι ένας ΞΟ (ασθενής, κατηγορούμενος ή πελάτης) λέει ψέματα και

αλλάζετε τα λεγόμενά του ή ενημερώνετε τον ΠΥ. (Σημείωση: Αυτό είναι κάτι που θα πρέπει

να σκεφτεί κανείς όταν κινδυνεύει η ζωή ενός ανθρώπου, για παράδειγμα λέει ψέματα σε

γιατρό για ένα ιατρικό ζήτημα). (Εμπιστευτικότητα)

Διαφωνείτε έντονα με κάτι που ειπώθηκε ή έγινε – ίσως λόγω του ότι είναι προσβλητικό ή

αποτελεί διάκριση. Εξακολουθείτε να μεταφράζετε με ακρίβεια χωρίς να αλλάξετε, να

προσθέσετε ή να παραλείψετε κάτι;

Ο ΠΥ είναι προσβλητικός προς τον ΞΟ· μεταφράζετε αυτά που λέει;

Γνωρίζετε ότι μπορείτε να βοηθήσετε τον ΞΟ δίνοντάς του πληροφορίες τις οποίες δεν του

έχει δώσει ο ΠΥ· του δίνετε αυτές τις πληροφορίες που γνωρίζετε ότι θα τον βοηθήσουν;

Ένας από τους συνομιλητές σας ζητάει να μην μεταφράσετε κάτι που είπε. Εσείς, παρόλ’

αυτά το μεταφράζετε;

Ο ΞΟ σας ζητάει να τον πάτε κάπου με το αυτοκίνητό σας μετά τη διερμηνεία και δεν

υπάρχει μεταφορικό μέσον. Τι κάνετε;

Ο ΠΥ σας ζητά να κάνετε κάποια μικροδουλειά γι’ αυτόν (να βγάλετε φωτοτυπίες, να

φτιάξετε καφέ, να συνοδεύσετε κάπου τον ΞΟ). Το κάνετε διότι θα θέλατε να φανείτε

εξυπηρετικός ή εξηγείτε ότι δεν είναι αυτός ο ρόλος σας;

Ο ΞΟ έχει φέρει την 11χρονη κόρη του για να κάνει τη διερμηνεία και σας λέει ότι δεν

χρειάζεται να κάνετε κάτι εσείς; Τι κάνετε ή τι λέτε;

Σύγκρουση συμφερόντων (Αμεροληψία)

Γνωρίζετε καλά τον κατηγορούμενο και σας ενδιαφέρει πολύ η έκβαση της δίκης. Δέχεστε

την δουλειά ή την αρνείστε;

Η έκβαση της δικαστικής υπόθεσης μπορεί να ευνοήσει ή να δημιουργήσει προβλήματα σε

εσάς ή κάποιον που γνωρίζετε. Δέχεστε τη δουλειά ή την αρνείστε;

Πληρότητα περιεχομένου (Ακρίβεια)

Ο ΠΥ σας ζητά να συνοψίσετε όσα είπε ο ΞΟ· πρόκειται για μια μακροσκελή ιστορία με

πολλές φαινομενικά περιττές λεπτομέρειες. Προσπαθείτε να παρουσιάσετε σωστά όσα είπε

αλλά σε πιο σύντομη εκδοχή (σύνοψη) ή τα μεταφράζετε όλα;

Πολιτισμικά ζητήματα, ζητήματα ταμπού (Αμεροληψία)

Κάνετε διερμηνεία για μία ασθενή της οποίας ο γιατρός της λέει με ψυχρό τρόπο ότι πάσχει

από μια ανίατη ασθένεια και έχει μόνο λίγους μήνες ζωής ή ότι έχει μια ασθένεια που είναι

ιδιαίτερα στιγματισμένη· η ασθενής δεν έχει ιδέα για την κατάστασή της. Το λέτε στην

ασθενή εκείνη τη στιγμή ή προτείνετε στον γιατρό της να μιλήσει πρώτα στην οικογένειά

της;

Ο ΞΟ είναι ευγνώμων για όσα κάνατε γι’ αυτόν και σας δίνει ένα δώρο (κάτι που

συνηθίζετε σε πολλές χώρες) ή ένα φιλοδώρημα. Το δέχεστε ή το αρνείστε, γνωρίζοντας ότι

η άρνησή σας μπορεί να τους προσβάλει; Ζητάτε την άδεια του ΠΥ;

Συναισθήματα, ‘ερμηνεία’ (Αμεροληψία, Ακρίβεια)

Ο ΞΟ είναι έντονα φορτισμένος συναισθηματικά και επιθετικός· αναπαράγετε τα

συναισθήματα και την επιθετική μη λεκτική και λεκτική γλώσσα ή αναφέρετε/περιγράφετε με

ηρεμία αυτά που λένε;

Εμπιστευτικότητα

Ακούσατε πληροφορίες κατά τη διάρκεια μιας δουλειάς που θα θέλατε να επαναλάβετε σε

κάποιον που γνωρίζετε γιατί μπορεί να του φανούν χρήσιμες, γιατί θεωρείτε ότι έχουν

ενδιαφέρον ή είναι διασκεδαστικές ή γιατί θέλετε να τις μοιραστείτε με κάποιον· γιατί σας

φάνηκαν τραυματικές και έχετε την ανάγκη να μιλήσετε σε κάποιο γι’ αυτές. Τι κάνετε;

Βιβλιογραφικές αναφορές

Angelelli, C.V. (2004). Re-visiting the Role of the Interpreter: a study of conference, court and medical

interpreters in Canada, Mexico and the United States. Amsterdam: John Benjamins Publishing

Company.

Chesterman, A. (1997). Ethics of Translation. In M. Baker (Ed.), Translation Studies: Critical Concepts

(pp. 34-43) London: Routledge.

Chesterman, A. (2016). Memes of Translation. The spread of ideas in translation theory. Amsterdam:

John Benjamins Publishing Company.

Corsellis A. (2008). Public Service Interpreting. The First Steps. Basingstoke: Palgrave Macmillan.

Finnis, J. (2018). Aquinas' Moral, Political, and Legal Philosophy. The Stanford Encyclopedia of

Philosophy. Available at https://plato.stanford.edu/archives/sum2018/entries/aquinas-moral-

political/. Last accessed October 2018.

Floros, G. (2011). ‘Ethics-less’ Theories and ‘Ethical’ Practices. On Ethical Relativity in Translation.

The Interpreter and Translator Trainer 5(1), 65-92. Available at

https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/13556509.2011.10798812. Last accessed

October 2018.

Freidson E. (1994). Professionalism Reborn: Theory, Prophecy and Policy. Cambridge: Polity Press.

Garzone, G. and Rudvin, M. (2003). Domain-specific English and Language Mediation in Professional

and Institutional Settings. Arcipelago: Milano.

Graham, G. (2011). Theories of Ethics. An Introduction to Moral Philosophy with a Selection of Classic

Reading. London: Routledge.

Hale, S. (2007). Community Interpreting. Basingstoke: Palgrave Macmillan.

Hursthouse, R., and Pettigrove, G. (2016). Virtue Ethics. The Stanford Encyclopedia of Philosophy.

Available at https://plato.stanford.edu/archives/win2016/entries/ethics-virtue/. Last accessed

October 2018.

Inghilleri, M. (2012). Interpreting Justice. Ethics, Politics and Language. London: Routledge.

Inghilleri, M. and Maier, C. (2009). Ethics. In M. Baker and G. Saldanha (Eds.), Routledge

Encyclopedia of Translation Studies (pp. 100-104). London and New York: Routledge.

Kalina, S. (2015). Ethical Challenges in Different Interpreting Settings. MonTI Special Issue, Vol. 2,

63-86.

Kermit, P. (2007). Aristotelian ethics and modern professional interpreting. In C. Wadensjö, B.

Englund Dimitrova and A-L Nilsson (Eds.), The Critical Link 4. Professionalisation of Interpreting

in the community. Selected papers from the 4th International Conference on Interpreting in

Legal, Health and Social Service Settings (pp. 241-249) Amsterdam: John Benjamins

Publishing Company.

Kleinig, J. (2013). Loyalty. The Stanford Encyclopedia of Philosophy available at

https://plato.stanford.edu/archives/fall2013/entries/loyalty/. Last accessed October 2018.

Koskinen, K. (2000). Beyond Ambivalence: Postmodernity and the Ethics of Translation. Tampere:

University of Tampere. Available at https://trepo.tuni.fi/bitstream/handle/10024/67049/951-44-

4941-X.pdf?sequence=1&isAllowed=y. Last accessed October 2018.

MacIntyre, A. (2002/1967). A Short History of Ethics. London & New York: Routledge.

Mendoza, E. (2012). Thinking Through Ethics: The Processes of Ethical Decision Making by Novice

and Expert American Sign Language Interpreters. International Journal of Interpreter Education

4(1), 58-72. Available at

https://escholarship.org/content/qt6m6634g0/qt6m6634g0.pdf?t=ml35t0. Last accessed October

2018.

Mikkelson, H. (1996). Community Interpreting. An emerging profession. Interpreting 1(1), 125-129.

Mikkelson, H. (1999). The Professionalization of Community Interpreting available at

https://acebo.myshopify.com/pages/the-professionalization-of-community-interpreting. Last

accessed October 2018.

Mikkelson, H., and Jourdenais, R. (2015). The Routledge Handbook of Interpreting. London:

Routledge.

Ozolins, U. (2014). Descriptions of Interpreting and their Ethical Consequences. FITISPos-

International Journal. Public Service Interpreting and Translation (1). Available at

https://fitisposij.web.uah.es/OJS/index.php/fitispos/article/view/9. Last accessed December

2018.

Ozolins, U. (2015). Ethics and the Role of the Interpreter. In H. Mikkelson and R. Jourdenais (Eds.),

The Routledge Handbook of Interpreting (pp. 319-336). London & New York: Routledge.

Ozolins, U. (2016). The Myth of the myth of invisibility? Interpreting 18(2), 273 –284.

Pöchhacker, F. (2004). Introducing Interpreting Studies. London & New York: Routledge.

Pöchhacker, F., & Schlesinger, M. (Eds.) (2002). The Interpreting Studies Reader. London & New

York: Routledge.

Pym, A. (2010). Exploring Translation Theories. London & New York: Routledge.

Pym, A. (2012). On Translator Ethics. Principles for mediation between cultures. Amsterdam: Andrew

Benjamin’s Publishing Company.

Pym, A. (Ed.) (2001). The Return to Ethics: Special Issue of The Translator, Vol 7/2.

Roberts, R. et al. (Eds.) (2000). The Critical Link 2: Interpreters in the Community. Amsterdam: John

Benjamins Publishing Company.

Rudvin, M. (2015). The Interpreting Profession. In H. Mikkelson and R. Jourdenais (Eds.), The

Routledge Handbook of Interpreting (pp. 432-446). London & New York: Routledge.

Rudvin, M. (2019). Situating Interpreting Ethics in Moral Philosophy. In M. Phelan, H. Skaaden, M.

Rudvin and P. Kermit (Eds.), Ethics in Public Service Interpreting. London & New York:

Routledge.

Singer, P. (1993). A Companion to Ethics. Oxford: Blackwell Publishing.

Swabey, L. (2017). Ethical dilemmas in medical interpreting. An analysis of authentic scenarios.

Workshop presented Alcalà de Henares at the conference 6th International Conference on

Public Service Interpreting and Translating (PSIT6), University of Alcalà de Henares.

Wadensjö, C. (1998). Interpreting as Interaction. London: Longman.

Warburton, N. (2013/1992). London: Routledge.

Wong, D. (2017). Chinese Ethics. The Stanford Encyclopedia of Philosophy. Available at

https://plato.stanford.edu/archives/spr2017/entries/ethics-chinese/. Last accessed October

2018.

Zwischenberger, C. (2016). “Ethics in the Spotlight – and its impact on the future evolution of the

translational professions”. Paper presented in Trieste at the conference TRANSINT2016

Translation and Interpreting: Convergence, Contact, Interaction, University of Trieste

Ενότητα 5

Προετοιμασία

5.1 Εισαγωγή

Η προετοιμασία είναι απαραίτητη προϋπόθεση για όλες τις μορφές διερμηνείας. Η Sylvia Kalina, στο

λήμμα της για την Προετοιμασία στην εγκυκλοπαίδεια The Routledge Encyclopedia for Interpreting

Studies, ξεκινά με τη διαπίστωση ότι «[η] προετοιμασία για μια ανάθεση διερμηνείας αποτελεί

κρίσιμο στοιχείο ποιότητας σε όλους τους τύπους διερμηνείας» (2015, σ. 318). Όσο καλύτερα

προετοιμασμένος είναι ένας διερμηνέας, τόσο πιο επιτυχημένη και απρόσκοπτη είναι η διαδικασία

επικοινωνίας. Όπως πολύ εύστοχα αναφέρει ο Luigi Lucarelli στο σύντομο δοκίμιό του «Συμβουλές

για να βοηθήσετε τους διερμηνείς να προετοιμαστούν για τη συνάντησή σας» (2016),

απευθυνόμενος στους διοργανωτές εκδηλώσεων,

Η σημασία που αποδίδεται στην προετοιμασία ήταν εμφανής στη μελέτη της AIIC το 2002 σχετικά με

τον φόρτο εργασίας των διερμηνέων,

όπου η έλλειψη προετοιμασίας ήταν ένας από τους τρεις

κύριους παράγοντες άγχους για τους διερμηνείς συνεδρίων (σελ. 123).

Όσο περισσότερα γνωρίζουν οι επαγγελματίες για μια συγκεκριμένη δουλειά, τόσο καλύτερα

μπορούν να προετοιμαστούν εκ των προτέρων, μαθαίνοντας για το πλαίσιο της δουλειάς –

συμπεριλαμβανομένου του φυσικού περιβάλλοντος, των ρόλων και των πολιτισμικών απαιτήσεων

που υπάρχουν – προσδιορίζοντας τη σχετική ορολογία και δημιουργώντας γλωσσάρια που θα τους

επιτρέψουν να αντιμετωπίσουν συγκεκριμένους όρους. Ακόμη και στην περίπτωση

επαναλαμβανόμενων αναθέσεων, όπου ο διερμηνέας θα γνωρίζει το πλαίσιο και θα έχει ήδη

προετοιμάσει υλικό, θα χρειαστεί και πάλι κάποιο χρόνο για να εξοικειωθεί εκ νέου με το περιβάλλον,

να προσθέσει ή να τροποποιήσει πράγματα ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες και τις ανάγκες της

συγκεκριμένης ανάθεσης.

Η Kalina (2002, 2005, 2015) χωρίζει τη διαδικασία προετοιμασίας σε δραστηριότητες πριν τη

διαδικασία (δεξιότητες και ικανότητες, αναζήτηση πληροφοριών, συντονισμός με άλλα μέλη μιας

ομάδας), λίγο πριν τη διαδικασία (ημερομηνία, συμμετέχοντες, γλώσσες εργασίας, σύνθεση ομάδας,

Η μελέτη αυτή, που ζητήθηκε από την Ερευνητική Επιτροπή της AIIC, είχε ως στόχο να εξετάσει «τα επαγγελματικά

χαρακτηριστικά και το εργασιακό περιβάλλον των διερμηνέων ταυτόχρονης διερμηνείας» και να διερευνήσει «την

έκταση του σωματικού, φυσιολογικού και ψυχολογικού στρες που αποτελεί μέρος της επαγγελματικής τους ζωής»

(2002, σελ. 3).

Οι άλλοι δύο παράγοντες ήταν η δυσκολία διερμηνείας γραπτού κειμένου και οι συνθήκες της καμπίνας.

Η προετοιμασία είναι η αόρατη εργασία που συμβάλλει στην

επιτυχία μικρών και μεγάλων συνεδριάσεων – και ένας από

τους κύριους λόγους για τους οποίους οι διερμηνείς

ακούγονται τόσο συχνά αλλά δεν γίνονται πραγματικά

αντιληπτοί.

χρονοδιαγράμματα κ.λπ.), κατά τη διάρκεια της διαδικασίας (απαιτήσεις για διερμηνείς, ομιλητές,

ακροατές κ.λπ.) και μετά τη διαδικασία (παρακολούθηση ορολογίας, τεκμηρίωση, προσαρμογή στην

τεχνολογική πρόοδο κ.λπ.). Και, παρόλο που υπάρχει υπερπληθώρα διαθέσιμου υλικού, δυστυχώς

«πολλοί διερμηνείς εξακολουθούν να δυσκολεύονται να αποκτήσουν τα έγγραφα που χρειάζονται

περισσότερο – δηλαδή, κείμενα ομιλιών όποτε αυτά υπάρχουν, γραπτά έγγραφα που διαβάζονται

στο δικαστήριο, εμπιστευτικές πληροφορίες κ.λπ.» (Kalina, 2015, σελ. 319).

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η Kalina τοποθετεί την έναρξη της διαδικασίας προετοιμασίας πολύ πριν

από την ανάθεση μιας δουλειάς, όχι μόνο μέσω της απόκτησης δεξιοτήτων και ικανοτήτων και της

βελτίωσης των γλωσσών του επαγγελματία,

αλλά και μέσω της συσσώρευσης πληροφοριών και

γνώσεων σε πληθώρα τομέων· όσο περισσότερα γνωρίζει ένας διερμηνέας σε διάφορους τομείς,

τόσο πιο εύκολο είναι να ανακτήσει πληροφορίες για μια δουλειά και τόσο καλύτερα

προετοιμασμένος είναι ο επαγγελματίας για το απροσδόκητο. Για παράδειγμα, η Susanne Birker-

Guillen, στην ομιλία της για την προετοιμασία (2012), προτείνει στους διερμηνείς να διαβάζουν

συνεχώς και για το δυνατόν ευρύτερη γκάμα θεμάτων, ιδίως σε τομείς για τους οποίους δεν

γνωρίζουν πολλά. Την ίδια πρόταση κάνει και η Lourdes de Rioja (2021), η οποία πιστεύει ότι «η

προετοιμασία με την ευρύτερη έννοια βασίζεται σε γενικές γνώσεις, που αποκτώνται ακόμη και

χρόνια πριν μπεις σε καμπίνα διερμηνείας, και οι γνώσεις αυτές επεκτείνονται όλο και περισσότερο

με την πάροδο του χρόνου».

Θα πρέπει επίσης να επισημάνω ότι πολλές από τις προτάσεις για δραστηριότητες προετοιμασίας

απευθύνονται σε διερμηνείς συνεδρίων, αλλά όλες οι προτάσεις που περιλαμβάνονται εδώ μπορούν

να χρησιμοποιηθούν και από τους κοινοτικούς διερμηνείς.

5.2 Βασικές πληροφορίες

Όταν προετοιμάζεστε για μια συγκεκριμένη δουλειά, η προετοιμασία ξεκινά από τα βασικά. Η Zora

Για ορισμένες προτάσεις για ασκήσεις βελτίωσης των γλωσσών μας, βλέπε το βίντεο του Andrew Gillies στο youtube

με τίτλο «Language enhancement exercises for conference interpreters» [Ασκήσεις για τη βελτίωση των γλωσσών για

διερμηνείς συνεδρίων].

Ο ιστότοπος Interpreter Training Resources, «μια συλλογή υλικού και συνδέσμων που μπορεί να προσφέρουν άμεση

πρακτική βοήθεια για εκπαιδευόμενους διερμηνείς συνεδρίων και τους εκπαιδευτές τους»

(www.interpretertrainingresources.eu), παραθέτει αρκετές ενδιαφέρουσες πηγές γενικών γνώσεων, για παράδειγμα, τα

προφίλ χωρών του BBC (http://news.bbc.co.uk/2/hi/country_profiles/default.stm), ενημερωτικά δελτία για την

Ευρωπαϊκή Ένωση (https://www.europarl.europa.eu/factsheets/en/home), HowStuffWorks

(https://www.howstuffworks.com/), Khan Academy (https://www.khanacademy.org/), κ.λπ.

Jackman, συγγραφέας του φυλλαδίου της CIOL

«Preparing for a Public Service interpreting

assignment» [Προετοιμασία για μια ανάθεση διερμηνείας σε δημόσια υπηρεσία], συμβουλεύει τους

επαγγελματίες να αναζητήσουν βασικές πληροφορίες όπως ημερομηνία, ώρα, τοποθεσία,

αναμενόμενη διάρκεια και αμοιβή· οι διερμηνείς θα πρέπει επίσης να διασφαλίσουν ότι γνωρίζουν

ποια γλώσσα ή διάλεκτος θα απαιτηθεί, ώστε να είναι σίγουροι ότι διαθέτουν τις γλωσσικές

δεξιότητες για τη συγκεκριμένη εργασία (Jackman, 2020, σσ. 3-4). Η Jackman θεωρεί ότι θα πρέπει

επίσης να γνωρίζουν τα ονόματα των πελατών/ εξυπηρετούμενων, σε περίπτωση που υπάρχει

σύγκρουση συμφερόντων, αν και δεν είμαι βέβαιη ότι οι πληροφορίες αυτές μπορούν να

γνωστοποιηθούν σε όλες τις περιπτώσεις. Τέλος, ο διερμηνέας ζητά τα στοιχεία επικοινωνίας του

πελάτη και του ατόμου που θα συναντήσετε κατά την άφιξή σας (Jackman, 2020, σελ. 4).

Η Jackman παρουσιάζει την παρακάτω λίστα ερωτημάτων (σελ. 5), που θα πρέπει να θέτει ο

διερμηνέας (προσαρμοσμένη εδώ σε γραφική απεικόνιση):

CIOL είναι το ακρωνύμιο του Chartered Institute of Linguists, ενός βρετανικού οργανισμού για επαγγελματίες

γλωσσολόγους, σκοπός του οποίου, όπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα του, είναι: «Να συμβάλλει στη διεθνή ευημερία

ενθαρρύνοντας την αποτελεσματική μελέτη και πρακτική των γλωσσών, να προάγει την ανταλλαγή και διάδοση

πληροφοριών για θέματα που ενδιαφέρουν τους γλωσσολόγους και τα άτομα που ενδιαφέρονται για τη μελέτη των

γλωσσών και να παρέχει μέσα αναγνώρισης των ατόμων που έχουν τα προσόντα των γλωσσολόγων στα

επαγγέλματα, τις τέχνες, τις επιστήμες, τη βιομηχανία, τις συναλλαγές και το εμπόριο» (https://www.ciol.org.uk/about).

Η Jackman συμβουλεύει τους διερμηνείς δημοσίων υπηρεσιών να θέτουν λεπτομερείς ερωτήσεις για

κάθε δουλειά, γιατί αυτό δεν θα προετοιμάσει απλώς τους διερμηνείς για τη δουλειά, αλλά, κυρίως,

θα τους βοηθήσει να αποφασίσουν αν είναι σε θέση να δεχτούν τη δουλειά ή όχι:

Πού και πότε θα χρειαστούν

οι υπηρεσίες μου; Μιλάω τη σωστή γλώσσα ή

διάλεκτο; Τι αφορά η δουλειά;

Ποιο είναι το όνομα του

ξενόγλωσσου ατόμου;

Έχω συμφωνήσει για την

αμοιβή και τους όρους

πληρωμής και έχει

επιβεβαιωθεί αυτό γραπτώς;

Έχω τα απαραίτητα στοιχεία

επικοινωνίας;

Που πηγαίνετε (νοσοκομείο,

αστυνομία, σπίτι, δικηγορικό

γραφείο); Έχετε ξαναπάει;

Ποιος θα συμμετέχει στη

συνάντηση (ασθενής/γιατρός,

κοινωνικός λειτουργός/γονέας,

θύμα εγκλήματος/

αστυνομικός, κ.λπ.)

Ποιο θα είναι το θέμα της

συνάντησης;

5.3 Χώρος δουλειάς

Αφού ληφθούν οι βασικές πληροφορίες, ο διερμηνέας πρέπει να γνωρίζει τον χώρο στο οποίο θα

δουλέψει. Με τον όρο ‘χώρος’ δεν αναφερόμαστε μόνο στον ευρύτερο τομέα στον οποίο θα εργαστεί,

π.χ. υγεία, νομικά, άσυλο, εκπαίδευση κ.λπ., αλλά και στον φυσικό χώρο. Πρέπει να γνωρίζουμε

πού θα δουλέψουμε, πώς θα φτάσουμε εκεί, πόσο χρόνο θα χρειαστούμε (λαμβάνοντας υπόψη την

ώρα της ημέρας και τα ζητήματα στάθμευσης, όπως εγκαταστάσεις στάθμευσης, απόσταση από τον

χώρο, αν πάμε οδηγώντας), ακόμη και τον φυσικό χώρο της δουλειάς, αν μπορούμε να τον

επισκεφθούμε εκ των προτέρων.

Εάν δεν μπορούμε να το κάνουμε αυτό, πρέπει να βεβαιωθούμε

ότι αφήνουμε αρκετό χρόνο για τυχόν απρόβλεπτες καθυστερήσεις. Για παράδειγμα, τα δικαστήρια

μπορεί να είναι περίπλοκες δομές στις οποίες είναι δύσκολο να περιηγηθούμε· επομένως, η γνώση

του συγκεκριμένου γραφείου στο οποίο θα χρειαστούν οι υπηρεσίες σας και του σημείου που

βρίσκεται το γραφείο αυτό στο δικαστικό μέγαρο είναι κρίσιμη πληροφορία που θα μας απαλλάξει

Σε ένα βίντεο της εταιρείας Clarity Interpreting σχετικά με την προετοιμασία (2019), υπάρχει αναφορά στα Logistics

της κάθε δουλειάς, κάτι που περιλαμβάνει τον Προορισμό, την Επαφή με τον χώρο, τις Προσδοκίες του πελάτη και την

Τιμολόγηση (https://www.youtube.com/watch?v=x3eZ19Sfx4Q).

Έτσι, το σημαντικό ερώτημα που πρέπει να θέσουμε είναι ποια είναι η φύση της

δουλειάς; Όχι μόνο αν πρόκειται για ιατρικό, νομικό ή αυτοδιοικητικό πλαίσιο· θα

χρειαστούμε περισσότερες λεπτομέρειες, όπως: Ποια ιατρική κατάσταση ή διαδικασία

αφορά; Σε περίπτωση δικαστικής ακροαματικής διαδικασίας, τι είδους διαδικασία; Ποιο

είναι το αδίκημα; Κάνουμε διερμηνεία για τον μάρτυρα ή για τον κατηγορούμενο; Εάν

πρόκειται για δουλειά για την αστυνομία, πρόκειται για συνέντευξη με τον ύποπτο ή για

λήψη κατάθεσης μάρτυρα (σε περίπτωση κατάθεσης μάρτυρα, έχω επαρκή γραπτή

γνώση της αγγλικής και της άλλης γλώσσας;). Μπορεί μερικές φορές να είναι δύσκολο να

πάρουμε αυτές οι πληροφορίες για διάφορους λόγους (π.χ. ο φορέας απασχόλησης δεν

έχει όλες τις λεπτομέρειες ή μπορεί να υπάρχουν ζητήματα εμπιστευτικότητας), αλλά όσο

περισσότερα μπορούμε να μάθουμε, τόσο πιο εύκολο θα είναι να αποφασίσουμε αν

είμαστε σε θέση να δεχτούμε τη δουλειά και να προετοιμαστούμε ώστε να εξασφαλίσουμε

το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα για τον πάροχο υπηρεσιών και τον πελάτη του - τον

ξενόγλωσσο ομιλητή.

Jackman, 2020, σελ. 3

από κάθε επιπλέον περιττό άγχος την ημέρα της δουλειάς.

Οι επισκέψεις στον τόπο διεξαγωγής της διερμηνείας μπορούν επίσης να εξυπηρετήσουν και άλλους

σκοπούς, όπως βλέπουμε από την προτροπή της Ann Corsellis για «επισκέψεις παρατήρησης [για

τους φοιτητές] σε χώρους όπου είναι πιθανό να πραγματοποιηθούν αναθέσεις διερμηνείας» (σσ.

159-160)· οι προτάσεις της για αυτές τις επισκέψεις θα μπορούσαν να βοηθήσουν και στην

προετοιμασία για κάποια δουλειά που έχουμε αναλάβει:

Σε περίπτωση που η επίσκεψη δεν είναι δυνατή, θα μπορούσαμε επίσης να επικοινωνήσουμε εκ των

προτέρων με τους αρμόδιους δημόσιους ή άλλους φορείς, ώστε να κατανοήσουμε τις υπηρεσίες που

θα απαιτηθούν από εμάς, την τυχόν ειδική ορολογία που απαιτείται, τα έγγραφα που θα πρέπει να

γνωρίζουμε πριν από την ανάθεση. Για παράδειγμα, μέσω συνεντεύξεων που διεξήγαγα με

διερμηνείς που εργάζονται σε ΜΚΟ στη Θεσσαλονίκη, πληροφορήθηκα ότι όταν συνοδεύουν έναν

μετανάστη σε μια τράπεζα για να ανοίξει λογαριασμό ή να εκδώσει χρεωστική κάρτα, οι διερμηνείς

καλούνται να συνοψίσουν στον αιτούντα μια σειρά από σχετικά έντυπα, το περιεχόμενο των οποίων

Προετοιμαστείτε για την επίσκεψη προσπαθώντας να

κατανοήσετε την ορολογία του φορέα, τους ρόλους

των ανθρώπων που εργάζονται εκεί και πώς να τους

αναγνωρίζετε, τα μέσα μεταφοράς [...]

Συμπληρώστε ένα ενημερωτικό σημείωμα και

κρατήστε σημειώσεις κατά τη διάρκεια της επίσκεψης

Συμμετέχετε στη συνάντηση απενημέρωσης στη συνέχεια για

θέματα όπως: ορολογία (συμπεριλαμβανομένων των

ακρωνυμίων και της ανεπίσημης ορολογίας, καθώς και των

αντίστοιχων όρων στην άλλη γλώσσα), μέτρα ασφαλείας και

ενδυμασία (π.χ. πότε οι διερμηνείς πρέπει να φορούν μάσκα ή

ρόμπα σε ιατρικές καταστάσεις και πώς τις φορούν).

απλώς εξηγούν περιληπτικά στους διερμηνείς οι υπάλληλοι της τράπεζας· δεν τους δίνεται ο χρόνος

να μελετήσουν οι ίδιοι τα μακροσκελή έντυπα, ενώ στο τέλος της διαδικασίας τους ζητείται να

υπογράψουν τα έντυπα μαζί με τους αιτούντες. Εάν οι διερμηνείς είχαν πρόσβαση σε αυτά τα έντυπα

εκ των προτέρων, θα μπορούσαν να σχηματίσουν οι ίδιοι μια ιδέα για το τι καλούνταν να

υπογράψουν οι αιτούντες και οι ίδιοι

και να μην εξαρτώνται από την περίληψη ενός υπαλλήλου.

5.4 Ενημέρωση και απενημέρωση (briefing/debriefing)

Όπως βλέπουμε στις δραστηριότητες που προτείνει η Corsellis, η διαδικασία περιλαμβάνει μια

συνάντηση ενημέρωσης πριν από την επίσκεψη και μια συνάντηση απενημέρωσης, μετά την

επίσκεψη.

Οι συναντήσεις ενημέρωσης και απενημέρωσης – όχι μόνο πριν και μετά την επίσκεψη σε έναν

χώρο, αλλά και πριν και μετά από μια δουλειά – θα μπορούσαν να είναι χρήσιμες για τους

διερμηνείς που εργάζονται σε οργανισμούς που απασχολούν ομάδες διερμηνείας, όπως οι ΜΚΟ που

εργάζονται με μετανάστες. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι διερμηνείς – οι οποίοι συχνά συνοδεύουν

μετανάστες σε πληθώρα διαφορετικών φορέων – θα μπορούσαν να ενημερώνονται από έμπειρους

συναδέλφους ή από το προσωπικό της οργάνωσης σε μια συνάντηση ενημέρωσης σχετικά με την

επικείμενη δουλειά και να συγκεντρώνουν όλες τις απαραίτητες πληροφορίες εκ των προτέρων.

Ακόμη και αν η οργάνωση δεν προβλέπει αυτού του είδους τις συναντήσεις, οι επαγγελματίες θα

μπορούσαν να συλλέξουν πολλές πληροφορίες επικοινωνώντας με πιο έμπειρους συναδέλφους για

να ζητήσουν πληροφορίες και καθοδήγηση.

Εξίσου πολύτιμες θα ήταν οι συναντήσεις απενημέρωσης που θα διοργανώνονταν μετά από κάποια

δουλειά, στο πνεύμα της πρότασης της Sylvia Kalina για δραστηριότητες μετά τη διερμηνεία ως μέρος

της διαδικασίας προετοιμασίας. Μέσω αυτών των συναντήσεων, ολόκληρη η ομάδα θα μπορούσε να

ενημερωθεί για τυχόν δυσκολίες, προκλήσεις, ειδική ορολογία, συμβουλές για ευκολότερη

προσαρμογή στον συγκεκριμένο τύπο διερμηνείας κ.λπ. Αυτό θα ενθάρρυνε επίσης τη συνεργασία

στην ομάδα, την αλληλεγγύη, την ομαδική υποστήριξη και θα οδηγούσε σε βελτιωμένη απόδοση

όλων των μελών της.

Οι διερμηνείς είναι υποχρεωμένοι να υπογράψουν όλα τα έγγραφα που υπογράφουν οι αιτούντες, κάτι που δηλώνει

ότι γνωρίζουν το περιεχόμενο του κάθε εγγράφου και το έχουν εξηγήσει επαρκώς στον δικαιούχο.

5.5 Προετοιμασία θέματος

Στο σημείο αυτό, θα πρέπει να τονίσουμε για άλλη μια φορά ότι οι διερμηνείς διευρύνουν συνεχώς

τις γνώσεις τους διαβάζοντας, ακούγοντας ή παρακολουθώντας υλικό στους διάφορους τομείς στους

οποίους εργάζονται. Επιπλέον, οι γενικές γνώσσεις είναι πάντα χρήσιμες για όλους τους διερμηνείς

και μεταφραστές, γι' αυτό και οι διερμηνείς πρέπει να ενημερώνονται για την επικαιρότητα σε όλο τον

κόσμο.

Ωστόσο, οι ειδικές γνώσεις είναι επίσης σημαντικές για μια δουλειά. Η Lourdes de Rioja δίνει μια

ιδέα για αυτού του είδους την προετοιμασία στο άρθρο της «Προετοιμασία συναντήσεων στη

διερμηνεία συνεδρίων» (2021): «Για την πρώτη μου δουλειά στη διερμηνεία πέρασα κυριολεκτικά μια

ολόκληρη εβδομάδα προετοιμασίας. Ήταν απλώς μια μονοήμερη συνάντηση ενός συγκεκριμένου

συνδικάτου, αλλά εκτός από τα διαθέσιμα έγγραφα, διάβασα όσα περισσότερα μπορούσα για

πράγματα όπως οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας σε όλη την Ευρώπη· έφτιαξα επίσης ένα μεγάλο

γλωσσάριο, που ήταν πολύ γενικό (πολύ ευρύτερο από τα επίσημα έγγραφα), το οποίο στη συνέχεια

χρησιμοποίησα για χρόνια σε πολλές άλλες συνδικαλιστικές συναντήσεις και το οποίο ενημέρωνα

συνεχώς». Όπως εξηγεί η ίδια, οι διερμηνείς θα μάθουν σταδιακά να είναι επιλεκτικοί και να

βρίσκουν γρήγορα σχετικές πληροφορίες.

Οι Robert Setton και Andrew Dawrant δίνουν τον ακόλουθο πίνακα με προτάσεις για την

προετοιμασία του θέματος στο βιβλίο τους Conference Interpreting: A Complete Course (2016, σ.

341):

Προετοιμασία για το θέμα

Ξεκαθαρίστε πρώτα τη μεγάλη εικόνα και τα βασικά. Αν δεν έχετε κανένα υπόβαθρο στον

συγκεκριμένο τομέα, ξεκινήστε π.χ. με βιβλία και υλικό για αρχάριους, διαδικτυακά

εγχειρίδια, λήμματα της Wikipedia κ.λπ. για να ξεκινήσετε.

Be curious about everything. Interest comes with discovery as ‘appetite comes with eating’

and helps to learn better.

Να δείχνετε φιλομάθεια για τα πάντα. Το ενδιαφέρον έρχεται καθώς ανακαλύπτουμε και

μαθαίνουμε πράγματα· όπως λέει και η γνωστή ρήση, «τρώγοντας έρχεται η όρεξη.

Ξεκινήστε με υλικό στη γλώσσα Α σας για μια πιο γρήγορη εισαγωγή σε ένα άγνωστο θέμα.

Επιλέξτε λίγες ποιοτικές πηγές (κείμενα) αντί να περιηγείστε τυχαία: η διαδικτυακή σας

αναζήτηση πιθανόν να σας δώσει χιλιάδες αποτελέσματα που δεν είναι ταξινομημένα με

βάση τη σαφήνεια, τη συνάφεια, την προσβασιμότητα ή το επίπεδο λεπτομέρειας. Ο χρόνος

που διαθέτετε για την επιλογή λίγων ποιοτικών πηγών σε αυτό το στάδιο είναι χρόνος που

αξίζει να διαθέσετε.

Μην αγνοείτε τις έτοιμες πηγές δίγλωσσης (ή πολύγλωσσης) ορολογίας, όπως τα θεματικά

γλωσσάρια (στο διαδίκτυο ή σε βιβλία – μερικές φορές σε παράρτημα ενός βιβλίου με

συγκεκριμένο θέμα), το θεματικό οπτικό υλικό και εγκυκλοπαιδικά εγχειρίδια, ίσως ακόμη

και τα γλωσσικά εγχειρίδια για συγκεκριμένους σκοπούς.

Μην συγχέετε την ορολογία με τη γνώση. Μην είστε ο διερμηνέας που ξέρει πώς να πει τα

πάντα, αλλά όχι τι σημαίνουν. Για παράδειγμα, για να αποδώσετε μια ομιλία σχετικά με την

‘απομόχλευση’ σε άλλη γλώσσα, πρέπει να γνωρίζετε κατ' αρχάς τι είναι η μόχλευση. Για

ποιο λόγο; Πώς υπολογίζεται; Είναι κάτι θετικό ή κάτι αρνητικό; Τι ακριβώς σημαίνει

απομόχλευση; Ποιος πρέπει να το κάνει και πώς ακριβώς; Είναι εύκολο/δύσκολο να γίνει;

Ποιες θα είναι οι συνέπειες; κ.λπ.

Φτιάξτε ένα γλωσσάρι που να έχει μια λογική ταξινόμηση ανά ενότητα/υπο-θέμα και

αλφαβητικά. Απομνημονεύστε το και χρησιμοποιήστε το για να δοκιμάζετε τον εαυτό σας

επανειλημμένα: εξασκηθείτε λέγοντας γρήγορα τεχνικούς όρους, πηγαίνετε μπρος-πίσω στο

γλωσσάρι καλύπτοντας μια στήλη και από τη μια γλώσσα στην άλλη και αντίστροφα.

Μόλις εξοικειωθείτε με το θέμα και έχετε προετοιμάσει και απομνημονεύσει ένα καλό

γλωσσάρι, κάντε πολλές μεταφράσεις όψεως (sight translation) σε σχετικά κείμενα που σαν

έχουν δοθεί ή έχετε βρει για να ‘πάρετε το κολάι’.

Μάθετε να χρησιμοποιείτε την τεχνολογία για τη διαχείριση εγγράφων, γνώσεων, όρων.

Πολλά έγγραφα είναι πλέον άμεσα διαθέσιμα, μπορείτε να σημειώσετε πάνω τους και

προσφέρεται αναζήτηση πλήρους κειμένου μέσω του νέφους· και διατίθεται εξειδικευμένο

λογισμικό ορολογίας για διερμηνείς.

Ο πίνακας αυτός και πάλι απευθύνεται σε διερμηνείς συνεδρίων, αλλά λειτουργεί εξίσου

αποτελεσματικά και για διερμηνείς δημοσίων υπηρεσιών.

5.6 Γνώση των όρων και χτίσιμο γλωσσαρίων

Οι Stephanie Díaz-Galaz, Presentación Padilla και María Teresa Bajo, στην έκθεσή τους σχετικά με

μια πειραματική μελέτη για την αξιολόγηση της επίδρασης της προετοιμασίας στην ταυτόχρονη

διερμηνεία εξ�