Paralelizm polityczny jako koncepcja teoretyczna i jej zastosowanie na przykładzie Brazylii

Abstract

Political Parallelism as a Theoretical Concept and its Application on the Example of Brazil Political parallelism is one of the theoretical categories used to classify media systems and summarise the relationships occurring in the media under the influence of politics and in politics under the influence of the media. The aim of the article, a review work, is to analyse the issue of political parallelism concerning the classic concepts of C. Seymour‑Ure, J.G. Blumler, and M. Gurevitch, as well as D.C. Hallin and P. Mancini, and to present different positions criticising the usefulness of these theories for the study of countries other than Western European ones. The study also presents the adequacy of applying the classic concepts of political parallelism to analyses regarding the Federative Republic of Brazil. The thesis of this case study is that the classic theories of political parallelism do not fully allow for determining the relationships between the sphere of politics and the media in this country. The thesis was adopted as a result of long-term and holistic analyses of the characteristics of Brazil’s political and media systems. A systematic literature review was used (Fink 2005, p. 17), which makes it possible to learn the essence of the phenomenon and formulate conclusions, and the qualitative methods used, despite their problems (Flick 2002, pp. 5–24), as well as systemic analysis, complete the whole.

Full text

ARTYKUŁY
Paralelizm polityczny jako
koncepcjateoretyczna ijej zastosowanie
naprzykładzie Brazylii
Katarzyna Kamińska‑Korolczuk
Borcid.org/0000‑0002‑4895‑2399
Instytut Politologii, Wydział Nauk Społecznych
Uniwersytet Gdański
ABSTRACT
Political Parallelism asaeoretical Concept and its Application onthe Example
ofBrazil
Political parallelism isone ofthe theoretical categories used toclassify media systems
andsummarise the relationships occurring inthe media under the inuence ofpolitics
and inpolitics under the inuence ofthe media. e aim ofthe article, areview work,
istoana lyse the issue ofpolitical parallelism concerning the classic concepts ofC.Seymour-
-Ure, J.G.Blumler, and M.Gurevitch, aswell asD.C.Hallin and P.Mancini, and topresent
dierent positions criticising the usefulness ofthese theories for the study ofcountries other
than Western European ones. e study also presents the adequacy ofapplying the classic
concepts ofpolitical parallelism toanalyses regarding the Federative Republic ofBrazil.
e thesis ofthis case study isthat the classic theories ofpolitical parallelism donot fully
allow for determining the relationships between the sphere ofpolitics and the media inthis
country. e thesis was adopted asaresult oflong-term and holistic analyses ofthe charac-
teristics ofBrazil’spolitical and media systems. Asystematic literature review was used (Fink
2005, p.17), which makes itpossible tolearn the essence ofthe phenomenon and formulate
conclusions, and the qualitative methods used, despite their problems (Flick 2002, pp.5–24),
aswell assystemic analysis, complete the whole.
Keywords: political parallelism, media-politics relations inBrazil, media inBrazil, Brazilian
politics, Brazilian culture, political communication inBrazil
Zeszyty PRASOZNAWCZE
Kraków 2023, t.66,nr4(256), s.95–111
DOI: 10.4467/22996362PZ.23.041.18675
www.ejournals.eu/Zeszyty -Prasoznawcze/

ARTYKUŁY
96 KATARZYNA KAMIŃSKA-KOROLCZUK
Wprowadzenie
Paralelizm polityczny jest jedną zkategorii teoretycznych wykorzystywanych
doklasykacji systemów medialnych iopisu relacji zachodzących między poli-
tyką amediami. Deniowanie paralelizmu politycznego ewaluowało, począwszy
odksiążki Colina Seymoura -Ure „e Political Impact ofMass Media” z1974r.,
poprzez wydaną w1995r.publikację Jaya G.Blumlera iMichaela Gurevitcha „e
Crisis ofPublic Communication”, ponajbardziej znaną pracę poświęconą zagad-
nieniu opublikowaną przez Daniela C.Hallina iPaolo Manciniego „Comparing
Media Systems. ree Models ofMedia and Politics” z2004r.Przedstawione
wwyżej przytoczonych opracowaniach teorie, które nazywam klasycznymi,
zjednej strony zyskały naznaczeniu, głównie wodniesieniu dobadań państw
demokracji zachodnich, umożliwiając prowadzenie analiz porównawczych nad
systemami medialnymi. Dzięki wyznaczeniu charakterystycznych cech parale-
lizmu politycznego dokonywane sąklasykacje pozwalające także naopis relacji
zachodzących między sferami polityki imediów wpaństwach oraz ustalanie stopnia
zaawansowania tych zależności. Zdrugiej strony coraz częściej zwraca się uwagę
nakonieczność wypracowania nowych podejść dobadań nad związkami między
polityką amediami. Pojawiające się prace krytyczne wstosunku doklasycznych
koncepcji, autorstwa Karin Voltmer (2008, s.23–40)czy Lai Castro Herrero (2017,
s.4797–4823), dowodzą, żeoddziaływania nalinii polityka–media sąbardziej
złożone, wypracowanie modeli nie jest możliwe, adotychczasowe koncepty nie
dostarczają uniwersalnych narzędzi analizy.
Założenia metodologiczne
Artykuł stanowi pracę przeglądową, wktórej opisane zostały najważniejsze podejścia
teoretyczne dotyczące zagadnienia paralelizmu politycznego. Celem poznawczym
jest scharakteryzowanie paralelizmu politycznego jako jednego zpól badawczych
wobrębie badań nad komunikowaniem politycznym. Jest topodejście systemowe
pomocne wanalizach prowadzonych wnaukach opolityce iadministracji oraz
naukach okomunikowaniu społecznym imediach. Pozwala nawnioskowanie
owspółzależnościach polityki imediów, przy uwzględnianiu logiki politycznej
(sposób prowadzenia działań prowadzący domaksymalizacji zysków wsferze polityki)
ilogiki mediów (sposób wykorzystania dostępnych wmediach pól prezentowania
treści – czasu, hierarchii tematów, eksploatowania różnych środków komunika-
cji) (McQuail 2020, s.330–331; Dahlgren 1996, s.59–72;Kre 2016, s.314–325).
Praktyczne zadanie opracowania obejmuje zkolei wykazanie przydatności parale-
lizmu politycznego doanaliz dotyczących państw pozaeuropejskich. Przedmiotem
analizy sąsystemy polityczny imedialny Brazylii, które pojmuję całościowo izgod-
nie zujęciem systemowym Davida Eastona (1953). Przyjęcie takiej perspektywy
pozwala narozpatrywanie relacji między systemami wsposób holistyczny (Miller
1971, s.184–235), zwrócenie uwagi naoddziaływania podejmowane wramach

ARTYKUŁY
PARALELIZM POLITYCZNY JAKO KONCEPCJA TEORETYCZNA… 97
szeroko pojmowanego systemu rozumianego jako zbiór instytucji oraz wydawa-
nych przez nie przepisów prawa. Bierze pod uwagę funkcjonowanie podmiotów
formalnych inieformalnych, anawet zachowania jednostek, normy zwyczajowe
czy kulturowe, które nadają kształt procesowi funkcjonowania wpolityce oraz
działaniom związanym zgromadzeniem, przetwarzaniem irozpowszechnianiem
informacji wsferze mediów.
Tezą artykułu jest stwierdzenie, żeklasyczne teorie paralelizmu politycznego
wprzypadku takich państw jak Brazylia nie wpełni pozwalają naustalenie zależ-
ności zachodzących między sferą polityki imediów. Wynika tozfaktu, żejedną
zzasadniczych cech systemów politycznego imedialnego współczesnej Brazylii jest
swobodne podchodzenie doobowiązujących przepisów prawa dotyczących funk-
cjonowania polityki imediów, cowiąże się zbrakiem trwałych podziałów politycz-
nych. Istnieje wiele partii politycznych, powoływane sąone doraźnie, apodstawa
ich działania wynika zidei modykowanych wzależności odtymczasowych inte-
resów liderów politycznych iwłaścicieli mediów. Świat polityki imediów niejed-
nokrotnie okazuje się tożsamy. Tym samym koncepcja paralelizmu politycznego
wodniesieniu dopaństw demokracji nieskonsolidowanych (stosujących wartości
demokracji wybiórczo), jaką jest Brazylia, powinna uwzględniać nie tyle inie
tylko zaproponowane przez autorów klasycznej koncepcji elementy, lecz skupiać
większą uwagę nazależnościach kulturowych oraz oddziaływaniach nieformal-
nych. Wniektórych regionach świata wpływają one bowiem najsilniej nasytuację
społeczno-polityczną, znajdując odzwierciedlenie wzależnościach między polityką
amediami. Sąugruntowanymi schematami działania iwynikają zespecycznej
struktury społecznej, historii izwiązanych znią zależności politycznych, wtym
irelacji postkolonialnych.
Dozrealizowania celów pomocne były: 1)analiza źródeł iwyznaczenie głównych
teorii odnoszących się doparalelizmu politycznego; 2)systematyczna obserwacja
systemu politycznego, wtym iwuściślonym znaczeniu, jako rynku partyjnego;
3)systematyczna obserwacja systemu mediów, przy czym uwagę skupiono, zuwagi
nawielkość brazylijskiego rynku medialnego, nawiodących mediach. Analizę
przeprowadzono wodniesieniu doBrazylii, która stanowi studium przypadku
izostała wybrana zuwagi na:1)wielkość rynku mediów – jest tojeden znajwięk-
szych pod względem nakładów namedia ireklamę rynków naświecie (statista.
com 2017; Navarro 2023); 2)specyczny, rozległy iniepoddający się prostym klasy-
kacjom system partyjny; 3)położenie geograczne – poza Europą Zachodnią,
awięc, jak uważają krytycy klasycznych teorii paralelizmu, wmiejscu, wktórym
zasady klasycznych teorii się nie sprawdzają; 4)kontynuację prowadzonych badań,
coniewątpliwie ułatwia wnioskowanie, pozwalając nadokonywanie analiz jako-
ściowych. Podstawowe metody zastosowane podczas badania toanaliza systemowa
umożliwiająca holistyczne spojrzenie nawłaściwości systemów, studium przypadku
ianaliza jakościowa. Połączenie pragmatyzmu studium przypadku iwynikającej
zanalizy jakościowej obserwacji zsystematycznym przeglądem literatury (Fink 2005,
s.17)natemat systemu politycznego imediów Brazylii dają możliwość poznania
istoty zjawiska. Skłaniają też doformułowania ogólnych wniosków dotyczących

ARTYKUŁY
98 KATARZYNA KAMIŃSKA-KOROLCZUK
jednego przykładu idopodjęcia prób wykazania cech charakterystycznych dla
danego regionu, mimo zdawania sobie sprawy zzastrzeżeń dotyczących stoso-
wania metod jakościowych wnaukach społecznych (Flick 2002, s.5–24). Zuwagi
nawieloaspektowość zagadnienia omówiono najistotniejsze koncepcje ikwestie.
Definiowanie paralelizmu politycznego, teorie klasyczne ipolemizujące
Jak już wspomniano, koncepcja paralelizmu politycznego ewoluuje, choć najogól-
niej rzecz ujmując, jest pojęciem, które odnosi się dorelacji między sferą polityki
isferą mediów. Badacze zajmujący się zagadnieniem różnie uściślają, czym jest sfera
polityki. Pozostaje ona zbieżna zpojęciem partii politycznych, czyli sformalizowa-
nych organizacji funkcjonujących wsferze polityki irealizujących cele polityczne,
szeroko pojmowanym establishmentem, awięc gremium mającym wpływ nażycie
publiczne, elitami czy państwem wrozumieniu instytucji. Paralelizm pojmuje
się zkolei jako zależności obejmujące szeroko rozumianą sferę polityki (Blumler,
Gurevitch 1995), przy czym skupia się uwagę nawspółpracy mediów ipartii poli-
tycznych (Seymour -Ure 18974). Oznacza także „stopień, wjakim struktura systemu
medialnego jest podobna dostruktury systemu partyjnego” (Hallin, Mancini 2004,
s.27), anawet – bardzo szeroko rzecz ujmując – związki zachodzące między syste-
mami społecznymi isystemami mediów (Mikułowski Pomorski 1980, s.14–15).
Pojęcie paralelizmu politycznego wprowadził dopoznania naukowego Seymour-
-Ure w1974r.Badacz analizował wpływ mediów masowych nawydarzenia
polityczne wlatach siedemdziesiątych XXw.wbrytyjskiej przestrzeni mediów.
Wyciągnął wniosek, żeprasa działa paralelnie zpartiami wmomencie, wktórym
jest „ściśle związana ztąpartią przez organizację, lojalność wobec celów partii
istronniczość jej czytelników” (Seymour -Ure 1974, s.173–174). Zaproponował
skalę stopni paralelizmu politycznego: 0– brak; 1– niski; 2– średni, 3– wysoki
i4– pełny paralelizm (Seymour -Ure 1974, s.173–174). Podkreślić należy, żeautor
nie używał stopni paralelizmu dowartościowania, lecz służyć one miały dousta-
lania, wjakiej mierze opisywane zależności zachodzą.
W1975r.Jay G.Blumler iMichael Gurevitch opublikowali rozdział „Towards
aComparative Framework for Political Communication Research”, aw1995r.książkę
„e Crisis ofPublic Communication”, wktórych dokonują analizy wybranych
elementów wchodzących wskład systemu powiązań między mediami apolityką.
Nie odwołując się dopojęcia paralelizmu politycznego, lecz używając terminu
„stronniczość mediów”, stwierdzają, żewynika ona zprzymusu wywieranego
przez politykę naprasę (Blumler, Gurevitch 1975, s.22is.64). Wyznaczają cztery
wymiary zachodzących zależności: 1)stopień kontroli państwa nad organizacjami
medialnymi; 2)stopień stronniczości mediów; 3)stopień integracji elit medialnych
ipolitycznych; 4)charakter wiary legitymizującej instytucje medialne (Blumler,
Gurevitch 1975, s.61). Przyjmują, żepaństwo, posiadając uprawnienia ustawo-
dawcze iregulując funkcjonowanie mediów, wywiera największy wpływ namedia
elektroniczne, radio itelewizję, ponieważ decyduje oprzyznawaniu lub nie koncesji

ARTYKUŁY
PARALELIZM POLITYCZNY JAKO KONCEPCJA TEORETYCZNA… 99
nadawcom. Nadmierna ingerencja państwa wstrukturę mediów topotencjalne
zagrożenie, którego konsekwencją może być upartyjnienie mediów. Upartyjnienie
jest stopniowalne imieści się wskali odbezwarunkowego popierania działań partii
przez media poneutralność mediów wstosunku dodziałań jakiejkolwiek partii.
Analizowanymi aspektami wkoncepcji Blumlera iGurevitcha sątakże integracja
mediów ielit politycznych oraz wartości iprofesjonalizm reprezentowane przez
przedstawicieli mediów. Przy czym wiara badaczy wprofesjonalizację działań
dziennikarzy wpierwszej publikacji poświęconej stronniczości mediów okazuje się
zdecydowanie większa niż wdrugiej (Blumler, Gurevitch 1975, s.213). Przywołani
badacze zauważają, żerelacje nalinii media–politycy mogą mieć charakter niefor-
malny lub formalny. Wpierwszym przypadku oznaczać sympatię czy antypatię,
awdrugim sytuację, wktórej dziennikarze sąjednocześnie członkami partii (Blumler,
Gurevitch 1975, s.65i105; 1995, s.175). Zależności między polityką amediami
kształtują także instytucje systemu politycznego imedialnego oraz kultura poli-
tyczna, czyli zasady organizujące imające wpływ narelacje między instytucjami,
jaki inazachowania odbiorców mediów (Blumler, Gurevitch 1975, s.14).
W2004r.ukazała się praca poświęcona systemom medialnym „Comparing
Media Systems: ree Models ofMedia and Politics” Daniela C.Hallina iPaolo
Manciniego. Autorzy uznają wniej paralelizm polityczny zajeden zczterech głów-
nych wymiarów porównywania systemów medialnych. Jako oddzielny wymiar
wyróżniają także stopień izakres interwencji państwa wsystem mediów. Hallin
iMancini wprowadzają koncepcję paralelizmu politycznego rozumianego jako
„stopień, wjakim struktura systemu medialnego jest podobna dostruktury systemu
partyjnego” (Hallin, Mancini 2007, s.27). Podają także szerszą denicję, zwracając
uwagę nastopień odzwierciedlania głównych podziałów politycznych wspołeczeń-
stwie (Hallin, Mancini 2007, s.21). Zdaniem Hallina iManciniego stopień parale-
lizmu politycznego jest werykowany przez: 1)zawartość mediów istronniczość
publiczności; 2)wykazanie powiązań organizacyjnych między mediami ipolityką;
3)gotowość pracowników mediów dopodejmowania aktywności wsferze polityki;
4)odgrywane przez dziennikarzy role ipraktykę dziennikarską; 5)regulacje doty-
czące nadawców publicznych (Hallin, Mancini 2007, s.28–29).
Powyżej opisane teorie określam mianem klasycznych. Podsumowanie ich cech
charakterystycznych zawarte zostało wtabeli 1.
Choć wkolejnych koncepcjach wyróżniano elementy paralelizmu politycznego
podobne dowcześniej wykazanych winnych pracach, dodano także nowe. Wrezul-
tacie wyznaczono cechy charakterystyczne pojęcia imożliwość ich wyodrębnienia
dzięki np.obserwacjom dotyczącym zależności mediów odpaństwa lub partii
politycznych, posiadanych praw własności mediów, treści przekazów medialnych,
zależności między odbiorcami inadawcami mediów, przekonań wyrażanych przez
pracowników mediów iprzyjętych praktyk dziennikarskich. Wklasycznych teoriach
fakt znacznej liczby elementów składowych dowodzi, żeparalelizm polityczny jest
zjawiskiem, którego analizę prowadzić należy zszerokiej perspektywy.

ARTYKUŁY
100 KATARZYNA KAMIŃSKA-KOROLCZUK
Tabela 1.Główne założenia klasycznych teorii paralelizmu politycznego
Twórc y Colin Seymour ‑Ure Jay G.Blumler
Michael Gurevitch
Daniel C .Hallin
Paolo Mancini
Nazwa zjawiska Paralelizm polityczny Stronniczość mediów Stopień paralelizmu
politycznego
Sposób werykacji
paralelizmu
politycznego
powiązanie prasy
zorganizacją pa rtii;
lojalność wobec
celów par tii;
stronniczość
czytelników
stopień kontrol i państwa
nad organizacjami
medialnymi;
stopień stronniczości
mediów;
stopień integracji
elit medialnych
ipolitycznych;
charakter wiary
legitymizującej instytucje
medialne, wtym
wartości iprofesjonalizm
reprezentowane przez
przedstawicieli mediów
zawar tość mediów
istronniczość publiczności;
wykazanie powiązań
organizacyjnych między
mediami ipolit yką;
gotowość pracowni ków
mediów dopodejmowania
aktywności wsferze
polityki;
odgrywane przez
dziennikarzy role
iprakt yka dzienni karska;
regulacje dotyczące
nadawców publicznych
Przyjęta skala
0– brak; 1– niski;
2– średni, 3– w ysoki
i4– pełny paralelizm
stopniowalność wsk ali
odbezwarunkowego
popierania działań
partii przez media
poneutra lność mediów
wstosunku dodziałań
jakiejkolwiek par tii
określa się stopień
paralelizmu politycznego,
brak dokładnej skali
Źródło: opracowanie własne napodstawie: Seymour -Ure 1974;
Blumler, Gurevitch 1975; Hallin, Mancini 2007.
W2011r.wydano kolejną publikację, tym razem pod redakcją Hallina iManciniego,
anie ich autorstwa, zawierającą efekty współpracy badaczy zróżnych państw świata.
Jej przygotowanie było wynikiem reeksji nad dotychczasowymi ustalaniami
dotyczącymi systemów medialnych. Natomiast konkluzja wskazuje, żenie były
one wystarczające doskatalogowania występujących naświecie zależności między
polityką amediami (Hallin, Mancini 2011). Wprzywoływanej książce znajduje się
rozdział poświęcony Brazylii, naktóry warto zwrócić szczególną uwagę wkontekście
rozważanego wprezentowanym artykule studium przypadku. Jego autor, Afonso
deAlbuquerque, zauważa, żesystem medialny Brazylii tylko pozornie wykazuje
cechy wspólne modelu spolaryzowanego pluralizmu, doktórego został przypisany
wkoncepcji modeli mediów Hallina iManciniego
1
(deAlbuquerque 2011, s.72–95).
Wrzeczywistości odbiega odniego. Przemawia zatym fakt, żecieszące się największą
1 Na podstawie analiz dotyczących osiemnastu państw Europy Zachodniej oraz USA i Kanady
wyróżnili trzy modele mediów: 1 ) model północnoatlantycki, liberalny; 2 ) model północ-
no-centralnoeuropejski, demokratyczny korporacjonizm; 3 ) model śródziemnomorski,
spolaryzowany pluralizm. Więcej: D.C. Hallin, P. Mancini (2007). „Systemy medialne. Trzy
modele mediów i polityki w ujęciu porównawczym”, przeł. M. Lorek. Kraków.

ARTYKUŁY
PARALELIZM POLITYCZNY JAKO KONCEPCJA TEORETYCZNA… 101
popularnością tradycyjne media elektroniczne kształtowały się odpoczątku jako
media prywatne, ateorię paralelizmu politycznego trudno zastosować zpowodu
niewielkiej roli odgrywanej wBrazylii przez partie polityczne. Wpływa tozkolei
nazawartość mediów, wktórej trudno dostrzec trwałe przywiązanie dopoglądów
propagowanych przez jakąś opcję polityczną (deAlbuquerque 2011, s.72). Kilka lat
później, wkolejnej pracy naomawiany temat deAlbuquerque ponownie pod kreś la,
żekoncepcja paralelizmu politycznego sprawdza się wodniesieniu dopaństw
zachodnich. Poza tąsferą będzie miała zastosowanie tylko wówczas, gdy spełnione
sądwa podstawowe warunki: „musi istnieć konkurencyjny system polityczny,
zpodziałami politycznymi wystarczająco wyraźnymi, aby umożliwić mediom ich
odtworzenie, oraz zinstytucjonalizowana relacja między mediami apodmiotami
politycznymi, wystarczająco stabilna, aby umożliwić obserwatorowi identykację
powtarzających się wzorców interakcji” (deAlbuquerque 2013, s.742).
W2012r.koncepcję paralelizmu politycznego rozwinął ponownie Mancini,
zakładając, żeobejmuje on„istnienie zorganizowanych, stabilnych grup itradycji
artykułowanej debaty kulturowej, wktórej sądobrze zakorzenione konkurencyjne
opinie” (Mancini 2012, s.2). Takie bardzo szerokie pojmowanie paralelizmu poli-
tycznego współgra zzastrzeżeniami wobec klasycznych teorii wyrażanymi przez
naukowców kontynuujących badania nad zależnościami między polityką imediami.
Zwraca uwagę nafakt pomijany wteoriach klasycznych – zależności społeczne
determinujące kształt systemu politycznego imediów nie zawsze sąskatalogo-
wane, formalne.
Jedną zbadaczek sceptycznie nastawionych dokonwencjonalnych teorii jest
Katrin Voltmer (2008, s.23–40), która podkreśla, żetradycyjnie wypracowane
modele kategoryzacyjne nie oddają rzeczywistości państw przechodzących
transformacje systemowe zsystemów oligarchiczno-komunistycznych wEuropie
Wschodniej czy zdyktatur wAmeryce Południowej, Azji iAfryce. Formy oddzia-
ływań między polityką imediami wtych państwach sąkombinacją wybranych
wartości charakterystycznych dla państw demokratycznych iwzorców wywodzą-
cych się zestarych ustrojów wraz zograniczeniami, jakie teostatnie zesobą niosły.
Sąsilnie powiązane zcharakterem kulturowym państwa. Badania nad parale-
lizmem politycznym powinny się więc wiązać także zkoniecznością zwracania
uwagi naobyczajowość ioczekiwania, jakie mają społeczeństwa, wtym ipolitycy,
wobec mediów (Voltmer 2008, s.38). Zkolei Levi Obijiofor iFolker Hanusch (2011,
s.19–20)wykazują kolejną bolączkę badań Hallina iManciniego, jaką stanowi próba
ujednolicenia światowych systemów medialnych. Zdaniem tych pierwszych brak
odniesień dokulturowych, politycznych iekonomicznych różnic determinujących
pracę dziennikarzy nie pozwala nazauważenie faktu, żejakość dziennikarstwa jest
przypisana dorodzaju ijakości edukacji oraz praktyki, zjaką dziennikarze mieli
okazję się zetknąć wpaństwie, wktórym pracują.
Badania nad paralelizmem politycznym prowadzone przez wielu badaczy
ibadaczki dowodzą ponadto, żenie tylko występowanie zjawiska jest istotne,
lecz ikonsekwencje, jakie zesobą niesie. Hetty van Kempen (2006, s.407–422),
napodstawie ustaleń dotyczących Szwecji, wykazuje, że paralelizm polityczny

ARTYKUŁY
102 KATARZYNA KAMIŃSKA-KOROLCZUK
mawpływ napartycypację wyborczą wpaństwie imoże prowadzić domobilizacji
wyborców lub ograniczać ich udział, zwłaszcza wśród tych, którzy nie sązainte-
resowani polityką. Yphtach Lelkes (2016, s.523–543) dowodzi zaś, żeimwyższy
poziom paralelizmu politycznego wpaństwie, tym większa polaryzacja społe-
czeństwa. Ustalenia tewskazują nakonieczność rozszerzenia pola obserwacji
także ozachowania wyborców, nadawców iodbiorców mediów, cowklasycznych
koncepcjach nie występuje.
WPolsce jedną zpierwszych koncepcji natemat paralelizmu politycznego jest
tazaproponowana wlatach osiemdziesiątych XXw.przez Jerzego Mikułowskiego
Pomorskiego. Zakłada dominację mediów nad systemem społecznym. Badacz
przeanalizował oddziaływania między systemami społecznymi imediów iwykazał,
że wrozwoju zależności można wyznaczyć cztery fazy: wynikania, warunkowa-
nia, bodźcowania iinstrumentalizacji. Powstanie mediów masowych początkowo
wiązało się zrozwojem społecznym, jednak później tomedia determinowały
rozwój społeczeństw, bodźcując wstronę powstania społeczeństw informacyjnych.
Mikułowski Pomorski dowodzi, żesystemy medialny ispołeczny nie sąoddzielne,
lecz tworzą sieć powiązań.
Wdorobku polskich badaczy ibadaczek nie brakuje także krytycznej analizy
klasycznych teorii wtym tej wgHallina iManciniego. Zanajbardziej istotną uznaję
koncepcję Bogusławy Dobek -Ostrowskiej (2015), która dowodzi, żeporozpadzie
tzw. bloku wschodniego, czyli pouzyskaniu bądź odzyskaniu niepodległości
przez państwa znajdujące się poIIwojnie światowej wsferze wpływów Związku
Socjalistycznych Republik Radzieckich naterenie Europy Środkowo-Wschodniej,
powstały zależności między polityką amediami pozwalające nawyodrębnienie nastę-
pujących modeli zależności: niedoskonałe demokracje zwolnymi mediami, niedo-
skonałe demokracje zczęściowo wolnymi mediami, reżimy hybrydowe zczęściowo
wolnymi mediami oraz autorytarne reżimy, wktórych nie mawolnych mediów.
Analizy paralelizmu politycznego natych terenach wymagają więc obserwacji wielu
czynników, wtym przede wszystkim ekonomicznych. Dodatkowo wodniesieniu
doreżimów autorytarnych zauważyć należy wpływ jednostki rządzącej państwem
naproces upolityczniania mediów idziennikarzy.
Tabela 2.Główne założenia koncepcji polemizujących
zklasycznymi teoriami paralelizmu politycznego
Badacz/badaczka Elementy, któr ych nie powinno się pomijać ,
badając paralelizm polityczny
Afonso deAlbuquerque
różnice whistorii powstawa nia mediów – nie
zawsze tepubliczne były pierwotne;
nie zawsze istnieje konkurency jny system polityczny
zwyraźnymi podziała mi politycznymi;
nie zawsze jest stabi lna izinsty tucjonalizowana
relacja między polityką amediami;
nie wewszystkich państwach partie polityczne isympatie polityczne
sąstałe iodgrywają znaczącą rolę wsystemie politycznym

ARTYKUŁY
PARALELIZM POLITYCZNY JAKO KONCEPCJA TEORETYCZNA… 103
Badacz/badaczka Elementy, któr ych nie powinno się pomijać ,
badając paralelizm polityczny
Paolo Manci ni funkcjonowanie konkurencyjnych opinii zakorzenionych
wzorganizowanych, stabilnych grupach itradycji debaty kulturowej
Katrin Voltmer
należy dostrzegać transformacje systemowe;
należy rozpatrywać oddziaływania między polityk ą imediami
jako kombinację wartości charakteryst ycznych dla państ w
demokratycznych iwzorców wywodzących się zestarych ustrojów;
nie można nie dostrzegać silnego cha rakteru ku lturowego
zależności między polityką amediami;
oprócz obyczajowości ważne sątakże oczekiwania
społeczeństwa wobec mediów
Levi Obijiofor
iFolker Hanusch
nie należy ujednolicać systemów medialnych;
ważne sąodniesienia kulturowe, polityczne, ekonomiczne oraz
jakość edukacji iprak tyki determinujące pracę dziennik arzy
Hetty van Kempen
paralelizm polityczny będzie miał swoje odzw ierciedlenie także
wpart ycy pacji wyborczej, należ y więc zwracać uwagę naproces mobilizacji
lub demobilizacji wyborców oraz osób, które nie interesują się polityk ą
Ypht ach L elk es
poziom paralelizmu politycznego w pływa napolary zację
społeczeństwa, należy więc obserwować zachowania
wyborców, nadawców iodbiorców mediów
Jerzy Mikułowski Pomorski zauważ yć dominację med iów nad systemem społecznym
jako sieci powiązań, k tóre należy obser wować
Bogusława
Dobek -Ostrowska
obserwacja wielu czynników, wty m przede wszyst kim ekonomicznych;
wpływ jed nostki rząd zącej państwem naproces
upolityczniania mediów idziennikarzy
Źródło: opracowanie własne napodstawie: deAlbuquerque 2011, 2013;
Mancini 2011; Voltmer 2008; Obijiofor, Hanusch 2011; van Kempen 2006;
Lelkes 2016; Mikułowski Pomorski 1980; Dobek -Ostrowska 2015.
Powyższa tabela przedstawia najważniejsze założenia opracowań krytycznych
wstosunku doklasycznych teorii paralelizmu politycznego. Autorzy iautorki
zwracają uwagę nafakt, żetradycyjna koncepcja paralelizmu politycznego nie
przystaje dorzeczywistości systemów politycznych funkcjonujących winnych niż
demokracje zachodnie częściach świata, żenie uwzględnia czynników ekonomicz-
nych czy kulturowych, nie dostrzega elementów specycznych dla danego obszaru.
Wuznawanych zaklasyczne teoriach paralelizmu dąży się dowypracowania modeli,
które pozwoliłyby naoszacowanie zjawiska, ustalanie skali/stopni paralelizmu.
Wodniesieniu dosystemów politycznych, zdenicji zróżnicowanych, nie zawsze
udaje się uzyskać wyniki pozwalające nadokonanie analiz bez jednoczes nego
nadmiernego ujednolicania warunków obserwacji. Docelów poznawczych próbuje
się więc porównywać często poprostu nieporównywalne elementy. Wydaje się
jednak, żecałkowite odrzucenie stosowania klasycznych koncepcji jako instru-
mentów uwzględniających ustalone zasady funkcjonowania icechy badanego pola,
pozwalających naanalizowanie relacji między polityką amediami, byłoby błędne.
Zmierzać należy dowypracowania nowych podejść, korzystając zpodbudowy, jaką
jest dotychczasowy dorobek.

ARTYKUŁY
104 KATARZYNA KAMIŃSKA-KOROLCZUK
Paralelizm polityczny wFederacyjnej Republice Brazylii
Brazylia jest republiką federacyjną, demokracją nieskonsolidowaną funkcjonującą
wstrukturach, które określam jako pozorne (Kamińska -Korolczuk 2021, s.245–269).
Przepisy prawa, wtym iKonstytucji z1988r.(Konstytucja 2004), sąregulacjami
stosowanymi wpraktyce społeczno-politycznej wybiórczo, agrupy nacisku, czyli
środowiska dysponujące możliwością używania przymusu wobec władzy oraz
społeczeństwa, skupiają uwagę przede wszystkim narealizacji własnych celów.
Brazylia boryka się zwieloma problemami, które szczególnie uwypukliła pande-
mia COVID-19oraz wynikający zniej kryzys gospodarczy. Korupcja, nepotyzm
iklientelizm (rozumiany jako układ nieformalnych zależności, wramach których
roztacza się opiekę, oczekując wzamian określonych zachowań) utrwalają nierów
-
ności społeczne, czyli ubóstwo, nadreprezentację mężczyzn wsferze publicznej,
brutalizację życia społecznego zwystępującą przemocą, szczególnie wobec kobiet
(Kamińska -Korolczuk 2021, s.245–269). Charakterystyczne sąinterwencjonizm
państwowy oraz koncentracja własności mediów wrękach rodzin zajmujących
się biznesem ijednocześnie blisko związanych zesferą polityki. Silnie skoncen-
trowana własność mediów jest pozostałością prezydentury Getúlio Dornellesa
Vargasa wlatach 1930–1945 i1950–1954 oraz dyktatury wojskowej zlat 1964–
1985 (Petelczyc, Cichy 2016). Czas rządów niedemokratycznych nie sprzyjał ani
wykształceniu się niezależnych elit dziennikarskich, ani ukształtowaniu inklu-
zyjnego społeczeństwa biorącego udział wdialogu społecznym prowadzonym
wmediach czy poprzez media.
Media wBrazylii uważane sązadopełnienie władzy. Dzięki nim można oddzia-
ływać naopinię publiczną itym samym wzmacniać jej legitymizację. Ztego
powodu działalność wmediach prowadzona jest nazasadzie oligopolu, wktórym
niewielka liczba wpływowych rodzin ma90%udziałów wtym rynku (Lambert
2013), a50najbardziej wpływowych mediów stanowi własność 26grup korpora-
cyjnych (Reporters Without Borders 2017). Właściciele mediów najczęściej należą
dogrona byłych pułkowników, colonels. Słowo colonel oznacza osobę poważaną
społecznie, powiązaną zwładzą. Wbrazylijskiej kulturze tradycja tytułowania tym
określeniem sięga połowy XIX w.iodnosi się doludzi uważanych zatych, którzy
kontrolują sferę społeczno-polityczną. Tojedna znajważniejszych grup nacisku,
której członkowie posiadają znaczne areały ziemi ikluczowe media, wpływają
nawładzę, promując kandydatów nastanowiska, niejednokrotnie także samo-
dzielnie sprawując istotne urzędy wpaństwie.
Intensykacja działań wspierających lub negujących daną opcję polityczną
wmediach zależy odtego, czy skutki wyborów będą akceptowalne przez colonels. Nie
mawięc stałych podziałów politycznych, które znalazłyby swoje odzwierciedlenie
wmediach, lecz wzależności odkoniunkturalnych potrzeb środki masowego prze-
kazu podejmują się roli albo wspierania opozycji politycznej, albo przejmują taką
samą retorykę jak rządzący (Lambert 2013; Farah 2010). DeAlbuquerque stwierdza,
żezarówno właściciele, jak ipracownicy mediów manipulują zawartością przekazu

ARTYKUŁY
PARALELIZM POLITYCZNY JAKO KONCEPCJA TEORETYCZNA… 105
wtaki sposób, aby deprecjonować polityków, którzy chcą zmieniać rzeczywistość,
zagrażając status quo colonels (deAlbuquerque 2019, s.906–923).
Tabela 3.Werykacja założeń klasycznych teorii paralelizmu
politycznego wodniesieniu doBrazylii
Twórc y Z ałożenia wodniesieniu doBrazylii
Colin Seymour ‑Ure
powiązanie prasy zorga nizacją partii:
media związ ane zgrupami nacisku, anie zpar tiami;
lojalność wobec celów partii:
lojalność wobec grup nacisku, anie zcelami part ii;
stronniczość czytelników:
bierność cz ytelników (polityk a imedia uważane dla sfer y, a nie dla k ażdego)
Jay G.Blumler
Michael Gurevitch
stopień kontrol i państwa nad orga nizacjami medialnymi:
główne organizacje medialne sąwrękach grup nacisku;
stopień stronniczości mediów:
główne med ia reprezentują interesy grup nacisk u;
profesjonalizacja iwykszta łcenie dzienni karzy iwia ra wwartości/
instytucje media lne, comoże prowadzić dopowsta nia elit medialnych
idecydować oich ewentualnej integracji zelitami polityczny mi:
dziennika rze iinstytucje med ialne zależni odwłaścicieli mediów, którzy
jednocześnie mogą pełnić fun kcje polityczne; niska profesjonal izacja zawodu
dziennika rstwa oraz wią żące się zeznacznym ryzykiem jego wykonywanie
nie sprzy jają powstaniu elit media lnych wznaczeniu el ity dziennikarskiej;
historia, wktórej rządy dyktatu ry wojskowej nie sprzyjał y
wykształceniu się tradycji szkół dziennikarsk ich
Daniel C .Hallin
Paolo Mancini
zawartość mediów istronniczość publiczności:
media związ ane zgrupami nacisku itoodnich za leży zawartość mediów;
bierność cz ytelników (polityk a imedia uważane dla sfer y, a nie dla k ażdego);
wykazanie powiązań organizacy jnych między mediami ipolityką:
główne med ia należą dogrup nacisku, jeśli ich przedstawiciele sąjednocześnie
politykami, rzecz ywiście dasię wskazać powiązania organizacyjne, nie będą
tojednak powią zania zpolityką, lecz zgrupą nacisku promującą polityk a;
gotowość pracow ników mediów dopodejmowania a ktywności wsferze polityki:
nie zgromadzono danych dotyczących liczby dziennikarzy przechodzących
dopolityki; wliteraturze (Matos 2007, s.225–227) pod kreśla się,
żewtrakcie zmian systemowych, przechodzen ia dodemokracji,
młodsze pokolenie d ziennikarzy bard ziej było zainteresowane liczbą
publikowanych ar tykułów niż ich politycznym zaanga żowaniem;
odgrywane przez d ziennikarzy role ipra ktyka dziennik arska:
zależność odwłaścicieli mediów, niska profesjonali zacja zawodu
dziennika rstwa oraz wią żące się zeznacznym ryzykiem jego wykonywanie
nie sprzy jają powstaniu elit media lnych wznaczeniu el ity dziennikarskiej;
historia, wktórej rządy dyktatu ry wojskowej nie sprzyjał y
wykształceniu się tradycji szkół dziennikarsk ich;
regulacje dotyczące nadawców publicznych:
słabość mediów publicznych, teoretycznie konstytuc yjna gwarancja
wolności, fakt ycznie zarządzan ie nazasadach cenzury prewency jnej
Źródło: opracowanie własne.
Wodniesieniu dodziałań dziennikarzy, awpowiązaniu zniską profesjonali-
zacją zawodu wynikającą zograniczania autonomii zawodowej oraz zastraszania

ARTYKUŁY
106 KATARZYNA KAMIŃSKA-KOROLCZUK
pracowników mediów, wydaje się słuszne stwierdzenie, żesąoni natyle obiektywni
wswojej pracy, naile pozwala imstrach oswoje zdrowie iżycie (Reporters Without
Borders 2020, 2021). Choć poupadku junty wojskowej parokrotnie zdawało się,
żewpaństwie zachodzą procesy demokratyzacji, które wpłyną korzystnie nawzrost
niezależności pracowników mediów (Matos 2017, s.179–180), atym samym
inapoziom profesjonalizacji ich zawodu, towspomniany już deAlbuquerque nie
pozostawia złudzeń: „twierdzę, żeelity Ameryki Łacińskiej iich media przed-
stawiają się jako zwesternizowana mniejszość obdarzona cywilizacyjną misją
wodniesieniu dospołeczeństw jako całości imanipulują dyskursem czwartej
władzy dla własnej korzyści, traktując gojako środek dozabezpieczenia ilegi-
tymizacji własnych przywilejów” (deAlbuquerque 2019, s.906). Zwrócić należy
uwagę nafakt, żeoczekiwania dotyczące roli, jaką mają pełnić dziennikarze,
sąsilnie zależne odpostulatów grup nacisku iwypracowanych przez nie norm
oraz odsposobu funkcjonowania wsamym środowisku dziennikarskim (Matos
2007, 2017; de Albuquerque 2019).
Aby zrozumieć specykę zachowań wsferze publicznej wtej części świata, trzeba
zauważyć, żedziałania wpolityce imediach sąściśle powiązane zcharakterystycz-
nymi dla tego regionu cechami kultury. Cechy tepowodują m.in., żewpaństwie,
wktórym nadaje ponad 21tys. telewizyjnych stacji naziemnych isatelitarnych
(Statista Research Department 2020), ponad jedna trzecia populacji żyje poza zasię-
giem jakichkolwiek źródeł informacji, nie mogąc lub nie widząc potrzeby korzy-
stania zprasy drukowanej czy elektronicznej (Pinheiro 2023). Sytuacja tawynika
zpowszechności założenia, żepolityczna oraz medialna sfera publiczna pozostają
niedostępne zwykłym ludziom.
Wspomniane już patologie także powodują, żeczęść osób jest wyłączona zobiegu
informacji, zaś dla dużej liczby tych, którzy zmediów korzystają, wspólną cechę
stanowi bierność. Przyjęte zasady wsystemach politycznym imedialnym, syste-
mach tworzących wzasadzie jedność sfery wpływów, mają swoją praprzyczynę
wrozwoju historycznym, społecznym oraz politycznym państwa, przy czym
wpływ nakoniunkturalne traktowanie działań wpolityce mafakt, żesystem
partyjny Brazylii należy dojednego znajbardziej zawiłych, jakie występują
wpaństwach demokratycznych, aordynacja wyborcza jest dość skomplikowana
(Calvo, Guarnieri, Limongi 2015). Struktura systemu partyjnego jest nadmiernie
rozdrobniona iodzwierciedla poglądy często doraźnie formułowane przez grupy
chcące oddziaływać wdanym momencie nażycie społeczno-polityczne (Moddelmog,
dos Santos 2020, s.200–213). Siła sprawcza partii okazuje się niewielka, aspośród
partii onajwiększej relewancji (znaczeniu dla systemu politycznego) wymienić
można cztery – Partię Pracujących (Partido dos Trabalhadores, PT), Brazylijski
Ruchu Demokratyczny (Movimento Democrático Brasileiro, MDB), Brazylijską Partię
Socjaldemokracji (Partido daSocial Democracia Brasileira, PSDB) iDemokratów
(Democratas, DEM). Toone najczęściej promują kandydatów nanajważniejsze
funkcje wpaństwie, jednak zajedyny podmiot, który stanowi „kotwicę wybo-
rów”, należy uznać PT,a„wszystkie inne partie wydają się trudne dorozróżnienia
izidentykowania” (Carreirão, Rennó 2018, s.217).

ARTYKUŁY
PARALELIZM POLITYCZNY JAKO KONCEPCJA TEORETYCZNA… 107
Brak tradycji sprawia, żesiła partii jest tożsama zsiłą osobowości lidera zarzą-
dzającego ugrupowaniem wdanym momencie. Sfera polityki cechuje się więc
silnym spersonikowaniem, awizerunek polityków, szczególnie ten wykreowany
napotrzeby mediów, maduże znaczenie. Istotnym rysem okazuje się także częsta
zmiana barw partyjnych przez polityków, przechodzenie zpartii dopartii, zgod-
nie zzasadą maksymalizacji korzyści własnych (Baker i in.2016, s.197–213).
Dopowiedzieć przy tym należy, żezgodnie zkonstytucją kandydaci naprezydenta
muszą być członkami partii itylko partie mogą desygnować pretendentów dospra-
wowania urzędu (Konstytucja 2004).
Należy stwierdzić, żewBrazylii nie występują stałe podziały polityczne, które
sąwidoczne imogłyby być odtworzone przez media, oraz nie istnieją stabilne
relacje między mediami apodmiotami politycznymi umożliwiające obserwatorom
identykację wzorców (deAlbuquerque 2013). Wtym państwie styka się wiele
kultur itożsamości, nazywanych przez Matos (2017, s.179) hybrydowymi, które
sągłęboko ihistorycznie związane zprocesem kolonizacji.
Choć występują grupy nacisku dążące dokontrolowania dyskursu prowadzonego
wmediach, nie maznanych zkolei zpracy Manciniego „tradycji artykułowanej
debaty kulturowej, wktórej sądobrze zakorzenione konkurencyjne opinie” (2011,
s.2). Coprawda, powiązania organizacyjne, instytucjonalne czy własnościowe
między mediami ipolityką stanowią oczywistą zależność deniującą wysoki stopień
paralelizmu politycznego, jednak wBrazylii wyróżnia terelacje duża labilność
ideologiczna.
Podsumowanie
Klasyczne koncepcje paralelizmu politycznego, traktujące politykę jako sferę oddzia-
ływań namedia ibadające relacje mediów zpolityką, nie sąwpełni adekwatnymi
teoriami dobadań nad systemami mediów wpaństwach ospecycznych cechach,
których egzemplikacją jest Brazylia. Choć koncepcje teoretyczne mają być przy-
czynkiem dodokonywania generalizacji, rozpatrywania świata za pomocą modeli,
zdawać sobie należy sprawę, żenie wewszystkich państwach będzie toskutecznie,
anawet wskazane. Wdemokracjach nieskonsolidowanych, czyli takich, które
traktują wartości demokracji jako zbiór zachowań dowyboru, anie jednorodną
całość, wbadaniach nad relacjami zachodzącymi wmediach pod wpływem poli-
tyki ipolityki pod wpływem mediów istotne będzie także wyszczególnienie cech
kulturowych nadających charakter danemu systemowi.
Jak wskazano napoczątku rozważań, tezę artykułu stanowi stwierdzenie,
żeklasyczne teorie paralelizmu politycznego wodniesieniu doBrazylii nie pozwa-
lają wpełni naustalenie zależności zachodzących między sferą polityki imediów
wtym państwie. Teza taokazała się słuszna. Zasadnicze cechy systemów poli-
tycznego imedialnego wtym państwie topozorność struktur formalnych oraz
prawnych, które regulują życie społeczno-polityczne, następnie brak trwałych
podziałów politycznych, awreszcie przenikanie się sfer medialnej ipolitycznej

ARTYKUŁY
108 KATARZYNA KAMIŃSKA-KOROLCZUK
zuwagi nawłasność mediów, która najczęściej pozostaje wrękach rodzin zajmu-
jących się zarówno biznesem (wtym prowadzących przedsiębiorstwa medialne),
jak ipolityką, mających wswoim gronie czynnych polityków. Istotne pozostaje
ito,żewBrazylii system partyjny jest bardzo rozdrobniony, astruktury partyjne
służą realizacji partykularnych interesów. Dodatkowo niepokoju społecznego nie
wzbudza fakt częstej zmiany partii przez polityków. Tym samym koncepcja para-
lelizmu politycznego wstosunku doBrazylii albo iszerzej – państw demokracji
nieskonsolidowanych, powinna uwzględniać przynajmniej dwie grupy zagadnień.
Popierwsze, brać pod uwagę zaproponowane przez badaczy tradycyjnych koncepcji
paralelizmu politycznego elementy różnicujące systemy medialne, czyli sposoby
współpracy partii politycznych zmediami, prawa własności, strukturę organiza-
cyjną mediów, rolę mediów publicznych, zawartość treści przekazów, zależności
występujące między nadawcami aodbiorcami, wartości, przekonania ipraktyki
dominujące wdziałaniach dziennikarskich. Podrugie, należy też koncentrować się
nacechach kulturowych obserwowanych zszerokiej perspektywy. Wypracowanie
modeli nie wydaje się możliwe również zuwagi nato, żewewspółczesnym komu-
nikowaniu politycznym wykorzystuje się wszystkie dostępne media oraz działania
wsferze poza nimi. Zależności osobiste wpaństwach, wktórych występuje zjawisko
klientelizmu, sąszczególnie silnie zakorzenione. Mają długą historię funkcjono-
wania wsystemach, które wprocesie swego rozwoju przechodziły różną drogę,
odpaństw uznawanych zaniedemokratyczne poewolucję wstronę demokracji,
cobyło udziałem także Brazylii.
Bibliografia
Albuquerque A.de (2011). OnModels and Margins: Comparative Media Models Viewed from
aBrazilian Perspective. W:D.C.Hallin, P.Mancini (eds.). Comparing Media Systems Beyond
the Western World (s.72–95). Cambridge.
Albuquerque A.de (2013). Media/politics connections: beyond political parallelism. Media, Cul‑
ture & Society, vol. 35(6),s.742–758.
Albuquerque A.de (2019). Protecting democracy orconspiring against it?Media and politics
inLatin America: Aglimpse from Brazil. Journalism, vol. 20(7), s.906–923.
Baker A., Ames B., Sokhey A.E., Renno L.R.(2016). The Dynamics ofPartisan Identification
When Party Brands Change: The Case ofthe Workers Party inBrazil. The Journal ofPolitics,
vol. 78(1),s.197–213.
Blumler J.G., Gurevitch M.(1975). Towards aComparative Framework for Political Communi-
cation Research. W:S.H.Chaffee (ed.). Political Communications: Issues and Strategies for
Research (s.165–193). Beverly Hills.
Blumler J.G., Gurevitch M.(1995). The Crisis ofPublic Communication. London–New York.
Calvo E., Guarnieri F., Limongi F.(2015). Why coalitions? Party system fragmentation, small
party bias, and preferential vote inBrazil. Electoral Studies, vol. 39,September, s.219–229.
Carreirão Y.S., Rennó L.R.(2018). Presidential Voting: Partisanship, Economy, Ideology. W:B.Ames
(ed.). Routledge Handbook ofBrazilian Politics (s.216–235). Abingdon.

ARTYKUŁY
PARALELIZM POLITYCZNY JAKO KONCEPCJA TEORETYCZNA… 109
Castro Herrero L.etal.(2017). Rethinking Hallin and Mancini Beyond the West: AnAnalysis
ofMedia Systems inCentral and Eastern Europe. International Journal ofCommunication,
vol. 11,s.4797–4823.
Chueri J.(2018). People against the elite? Jair Bolsonaro’spresidential campaign. Paper presented
atthe Anais do42º Encontro Anual daAnpocs, Caxambu, Brasil, 22–26.10.2018 [http://anpocs.
com/index.php/encontros/papers/42-encontro-anual-da-anpocs/gt-31/gt17-22/11255-people-
-against-the-elite-jair-bolsonaro-s-presidential-campaign/file; 3.04.2023].
Dahlgren P.(1996). Media logic incyberspace: Repositioning journalism and its publics. Javnost‑
‑ThePublic, vol. 3(3),s.59–72.
Dobek -Ostrowska B.(2015). Między politologią akomunikologią. Razem czy osobno? Przypadek
studiów porównawczych nad relacjami polityki imediów wEuropie Środkowo -Wschodniej.
Politeja. Odsłony polityki, vol. 12(4), s.27–49.
Easton D.(1953). The Political System. New York.
Farah T.(2010). Entidades deimprensa eFecomercio estudam iraoSTF contra plano dedireitos
humanos. OGlobo, 18.03.2010 [https://oglobo.globo.com/politica/entidades-de-imprensa-fe-
comercio-estudam-ir-ao-stf-contra-plano-de-direitos-humanos-3037045; 27.03.2023].
Fink A.(2005). Conducting Research Literature Reviews: From the Internet toPaper, 2nd
ed.Thousand Oaks.
Flick U.(2002). Qualitative research-state ofthe art. Social Science Information, vol. 41(1),s.5–24.
Hallin D.C., Mancini P.(2004). Comparing Media Systems. Three Models ofMedia and Politics.
Cambridge–New York.
Hallin D.C., Mancini P.(eds.) (2011). Comparing Media Systems Beyond the Western World.
Cambridge.
Hallin D.C., Mancini P.(2007). Systemy medialne. Trzy modele mediów ipolityki wujęciu po
-
równawczym, przeł. M.Lorek. Kraków.
Kamińska -Korolczuk K.(2021). Media ipolityka akryzys zaufania. Polityka informacyjna mo-
carstw wczasie zagrożenia. Gdańsk.
Kempen H.van (2006). Press -Party Parallelism and Its Effects inSweden: ALongitudinal Study,
1979–2002. Scandinavian Political Studies, vol. 29(4),s.407–422.
Konstytucja Federacyjnej Republiki Brazylii (2004), przeł. A.Wojtyczek -Bonnand. Warszawa
[http://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/konst/brazylia.html; 26.02.2023].
Kreft J. (2016). Schyłek tradycyjnego dziennikarstwa prasowego a nowa logika mediów. Zeszyty
Prasoznawcze, nr 2, s. 314–325.
Lambert R.(2013). Die freie Meinung und der freie Markt. Presslandschaften inLateinamerika
von Renaud Lambert. LeMonde diplomatique, 11.01.2013 [https://monde-diplomatique.de/
artikel/!525510; 30.04.2023].
Lelkes Y.(2016). Winners, Losers, and the Press: The Relationship Between Political Parallelism
and the Legitimacy Gap. Political Communication, vol. 33(4),s.523–543.
Mancini P.(2012). Instrumentalization ofthe media vs.political parallelism. Chinese Journal
ofCommunication, vol. 5(3),s.262–280.
Matos C.(2007). Journalism and Political Democracy inBrazil. Networking Knowledge: Journal
ofthe MeCCSA Postgraduate Network,vol. 1(1).
Matos C.(2017). Media and Democracy inBrazil.Westminster Papers inCommunication and
Culture, vol.8(1), s.178–196.

ARTYKUŁY
110 KATARZYNA KAMIŃSKA-KOROLCZUK
McQuail D.(2020). Teoria komunikowania masowego. Warszawa.
Mikułowski Pomorski J.(1980). Badania masowego komunikowania. Warszawa.
Miller E.F.(1971). David Easton’sPolitical Theory. The Political Science Reviewer, vol. 1,Fall,
s.184–235 [https://isistatic.org/journal-archive/pr/01_01/miller.pdf; 12.12.2021].
Moddelmog L., dos Santos P.A.G.(2020). Religion and political parties inBrazil. W:J.Haynes
(ed.). The Routledge Handbook toReligion and Political Parties (s.200–213). Abington.
Navarro J.G.(2023). Advertising spending inthe world’slargest admarkets 2021. Statistica.com,
6.01.2023 [https://www.statista.com/statistics/273736/advertising-expenditure-in-the-worlds-
-largest-ad-markets/; 5.05.2023].
Obijiofor L., Hanusch F.(2011). Journalism Across Cultures: AnIntroduction. Hampshire.
Petelczyc J., Cichy M.(red.) (2016). Brazylia, kraj przyszłości? Warszawa.
Pinheiro D.(2023). New voices, new tools: how Brazil’smedia are emerging from the Bolsonaro
shadow. International Press Institute, 7.02.2023 [https://ipi.media/emerging-brazilian-media/;
23.05.2023].
Reporters Without Borders (2017). Media Oligopolies Controlled by“Colonel” Dynasties – RSF
and Intervozes present Media Ownership Monitor Brazil, 31.10.2017 [https://rsf.org/en/news/
media-oligopolies-controlled-colonel-dynasties-rsf-and-intervozes-present-media-owner-
ship-monitor; 3.03.2023].
Reporters Without Borders (2020). RSF tallied 580 attacks against media inBrazil in2020, 29.01.2021
[https://rsf.org/en/reports/rsf-tallied-580-attacks-against-media-brazil-2020; 5.03.2023].
Reporters Without Borders (2021). 2021 World Press Freedom Index, Brazil [https://rsf.org/en/
ranking#; 5.03.2023].
Seymour -Ure C.(1974). The Political Impact ofMass Media. London.
Statista.com (2017). Largest media markets worldwide in2017, ranked byrevenue (inbillion
U.S.dollars), 5.06.2017 [https://www.statista.com/statistics/260065/largest-media-markets-
-worldwide/; 4.01.2023].
Statista Research Department (2020). Brazil: number ofTVstations 2017–2020, 25.08.2020 [https://
www.statista.com/statistics/697304/number-tv-stations-brazil/; 9.03.2023].
Voltmer K.(2008). Comparing Media Systems inNew Democracies: East Meets West, Central.
European Journal ofCommunication, no.1,s.23–40.
STRESZCZENIE
Paralelizm polityczny jest jedną zkategorii teoretycznych, które wykorzystuje się doklasy-
kacji systemów medialnych ipodsumowywania relacji zachodzących wmediach pod
wpływem polityki iwpolityce pod wpływem mediów. Celem artykułu, pracy przeglądowej,
jest analiza zagadnienia paralelizmu politycznego wnawiązaniu doklasycznych koncepcji
C.Seymoura -Ure, J.G.Blumlera iM.Gurevitcha oraz D.C.Hallina iP.Manciniego oraz
przedstawienie odmiennych stanowisk, krytykujących przydatność tych teorii dobadań
państw innych niż zachodnioeuropejskie. Wopracowaniu przedstawiono także adekwat-
ność zastosowania klasycznych koncepcji paralelizmu politycznego doanaliz dotyczących
Federacyjnej Republiki Brazylii. Tezą dotyczącą tegocase studyjest stwierdzenie, żeklasyczne
teorie paralelizmu politycznego nie wpełni pozwalają naustalenie zależności zachodzących

PARALELIZM POLITYCZNY JAKO KONCEPCJA TEORETYCZNA… 111
między sferą polityki imediów wtym państwie. Tezę przyjęto wwyniku długofalowych
iholistycznych analiz właściwości systemów politycznego imediów Brazylii – wykorzystano
obserwację zsystematycznym przeglądem literatury (Fink 2005, s.17), coumożliwia pozna-
nie istoty zjawiska iformułowanie wniosków, azastosowane metody jakościowe, mimo ich
bolączek (Flick 2002, s.5–24)oraz analiza systemowa, dopełniają całości.
Słowa k luczowe: paralelizm polityczny, relacje media–polityka wBrazylii, media wBrazylii,
polityka Brazylii, kultura Brazylii, komunikacja polityczna wBrazylii