Okyanus Okuryazarlığı Üzerine Bir Çalışma: Gemi ve Deniz Teknolojisi Mühendisliği Öğrencilerinde Farkındalığı ArtırmakA Study on Ocean Literacy: Raising Awareness Among Shipbuilding and Ocean Engineering Students

Abstract

Dünya’da insan nüfusunun artmasıyla birlikte, kıyı ve açık deniz alanlarının kullanımı da artış göstermektedir. Bu durum kıyı ve açık deniz ortamlarının kirlenmesini hızlandırmakta ve okyanuslar ile deniz ortamlarının kullanımının artması sonucu deniz ortamlarındaki doğal denge de bozulmaktadır. Okyanuslar ve deniz ortamları insan hayatı için çok önemli bir rol taşımaktadır. Kişilerin okyanus okuryazarlığı konusundaki farkındalıklarının artması da bu sebeplerden dolayı her geçen gün daha önemli bir hale gelmektedir. Okyanusları ve okyanus ortamlarını ne kadar iyi anlayabilirsek okyanuslardan o kadar iyi yararlanabiliriz. Okyanuslar enerji, besin, ulaşım, ticaret vb. birçok konuda insan yaşamında önemli bir yere sahiptir. Okyanuslar ve insanlar ayrılmaz bir şekilde birbirlerine bağlıdır. Bu nedenle, okyanus ortamlarının ve okyanuslardan elde ettiğimiz kaynakların devamlılığını sağlayabilmek için okyanus ortamlarını iyi bir şekilde tanımamız, ekosistem dinamiklerini de iyi bir şekilde kavramamız gerekmektedir. Okyanus okuryazarlığı; okyanusların, insanlar üzerindeki etkisinin ve insanların, okyanuslar üzerindeki etkisinin anlaşılması olarak tanımlanmaktadır. Bu etkiye dikkat çekmek amacı ile İstanbul Teknik Üniversitesi, Gemi ve Deniz Teknolojisi Mühendisliği Bölümü öğrencilerine, okyanus okuryazarlığı kavramını fark ettirmek ve kıyı ile açık deniz ortamları ile ilgili tutumlarını anlamak ve bilgi seviyeleri hakkında fikir sahibi olmak üzere toplam üç bölümden oluşan anketleri cevaplamaları istenmiştir. Birinci bölümde demografi testi, ikinci bölümde okyanus okuryazarlığının yedi temel prensibine göre hazırlanmış olan okyanus okuryazarlığı ve deneyimleri anketi (Survey of Ocean Literacy and Experience - SOLE) ve üçüncü bölümde ise okyanuslar hakkında karar verme anketi (Survey of Ocean Stewardship - SOS) uygulanmıştır. Katılımcılar, okyanus okuryazarlığı ve deneyimleri anketinde ortalama %65 oranında bir başarı göstermiştir. Okyanuslar hakkında karar verme anketinde bulunan ifadelerin çoğu için ise “katılıyorum” şıkkını işaretlemişlerdir. Anket sonuçları, katılımcıların öğrenim gördükleri sınıf ve cinsiyetine göre analiz edilmiştir. Son olarak da okyanus okuryazarlığı ve deneyimleri anketi ile okyanuslar hakkında karar verme anketi sonuçları arasındaki korelasyon incelenmiştir ve her iki test sonuçları arasında pozitif bir ilişki olduğu görülmüştür. Tüm veriler bir arada değerlendirildiğinde ise öğrenim seviyesinin kişilerin okyanus okuryazarlığı seviyesinin artmasında etkili olduğu sonucuna varılmıştır.

Full text

Gemi ve Deniz Teknolojisi
Sayı: 224, Aralık 2023
ISSN: 1300-197, e-ISSN: 2651-530X, Dergi ana sayfası: http://www.gmoshipmar.org/
Araştırma Makalesi
Okyanus Okuryazarlığı Üzerine Bir Çalışma: Gemi ve Deniz
Teknolojisi Mühendisliği Öğrencilerinde Farkındalığı Artırmak
Sevil Deniz Yakan Dündar1, Mehmet Akif Tarhan2, Oktay Eren Türeyen3
1, 2, 3 İstanbul Teknik Üniversitesi, Gemi İnşaatı ve Deniz Bilimleri Fakültesi, Gemi ve Deniz Teknolojisi
Mühendisliği Bölümü, İstanbul, Türkiye
1(sorumlu yazar), yakans@itu.edu.tr, ORCID: 0000-0003-2493-680X
2makiftarhan@gmail.com, 0009-0000-0331-5209
2tureyen@itu.edu.tr, 0000-0003-2346-1128
ÖZET
Nüfus artışıyla birlikte kıyı ve açık deniz alanlarının kullanımı da artış göstermektedir. Bu durum kıyı ve
açık deniz ortamlarının kirlenmesini hızlandırmakta ve doğal dengede bozulmaya sebebiyet
vermektedir. Okyanuslar ve deniz ortamları insan hayatı ve yaşam döngüsü için çok önemlidir. Kişilerin
okyanus okuryazarlığı konusundaki farkındalıklarının artması da bu sebeplerden dolayı her geçen gün
daha önemli hale gelmektedir. Okyanusları ve okyanus ortamlarını ne kadar iyi anlayabilirsek
okyanuslardan o kadar iyi yararlanılabilir. Okyanuslar enerji, besin, ulaşım, ticaret vb. birçok konuda
insan yaşamında önemli bir yere sahiptir. Dolayısıyla, okyanuslar ve insanlar ayrılmaz bir şekilde
birbirlerine bağlıdır. Bu nedenle, okyanus ortamlarının ve okyanuslardan elde edilen kaynakların
devamlılığının sağlanabilmesi için okyanus ortamlarının iyice tanınması, ekosistem dinamiklerinin de
iyice kavranması gerekmektedir. Okyanus okuryazarlığı; okyanusların, insanlar üzerindeki etkisinin ve
insanların, okyanuslar üzerindeki etkisinin anlaşılması olarak tanımlanmaktadır. Bu etkiye dikkat
çekmek amacı ile İstanbul Teknik Üniversitesi, Gemi ve Deniz Teknolojisi Mühendisliği Bölümü
öğrencilerine, okyanus okuryazarlığı kavramını fark ettirmek, kıyı ile açık deniz ortamlarına karşı
tutumlarını anlamak ve bilgi seviyeleri hakkında fikir sahibi olmak üzere toplam üç bölümden oluşan
anketler hazırlanmıştır. Birinci bölümde demografi testi, ikinci bölümde okyanus okuryazarlığının yedi
temel prensibini kapsayan okyanus okuryazarlığı ve deneyimleri anketi (Survey of Ocean Literacy and
Experience - SOLE) ve üçüncü bölümde ise okyanuslar hakkında karar verme anketi (Survey of Ocean
Stewardship - SOS) uygulanmıştır. Katılımcıların SOLE ortalaması %65 oranında bir başarıyı
göstermektedir. SOS sorularındaki ifadelerin çoğu için “katılıyorum” seçeneği işaretlenmiş ve 1-5
arasında derecelendirilen soru gruplarına vermiş oldukları cevapların sayısal ortalamaları sırasıyla 3.68,
3.78 ve 3.48 olarak hesaplanmıştır. Anket sonuçları, katılımcıların öğrenim gördükleri sınıf ve
cinsiyetine göre analiz edilmiştir. Son olarak da SOLE ile SOS cevaplarına ait sonuçlar arasındaki
korelasyon incelenmiştir ve her iki test sonuçları arasında zayıf; ancak pozitif korelasyon (0.33; 0.24)
olduğu görülmüştür. Tüm veriler bir arada değerlendirildiğinde ise öğrenim seviyesinin kişilerin
okyanus okuryazarlığı seviyesinin artmasında etkili olduğu sonucuna varılmıştır.
Anahtar kelimeler: Okyanus okuryazarlığı, Deniz bilimleri, Farkındalık
Makale geçmişi: Geliş 5/08/2023 – Kabul 25/09/2023
https://doi.org/10.54926/gdt.1338277
- 1 -

GMO Journal of Ship and Marine Technology
Issue: 224, December 2023
ISSN: 1300-1973, e-ISSN: 2651-530X, Journal homepage: http://www.gmoshipmar.org/
Research Article
A Study on Ocean Literacy: Raising Awareness Among Shipbuilding
and Ocean Engineering Students
Sevil Deniz Yakan Dündar1, Mehmet Akif Tarhan2, Oktay Eren Türeyen3
1, 2, 3 İstanbul Technical University, Faculty of Naval Architecture and Ocean Engineering, Department of
Shipbuilding and Ocean Engineering, İstanbul, Türkiye
1(sorumlu yazar), yakans@itu.edu.tr, ORCID: 0000-0003-2493-680X
2makiftarhan@gmail.com, 0009-0000-0331-5209
2tureyen@itu.edu.tr, 0000-0003-2346-1128
ABSTRACT
The growing global population is increasing the utilization of marine environments. This trend is
accelerating the pollution of marine ecosystems, thereby disrupting the natural balance within these
environments. Oceans and marine ecosystems play a crucial role in human life and life cycle.
Consequently, the importance of increasing ocean literacy has grown. A deeper understanding of
oceans and their ecosystems will enable us to maximize the benefits derived from them. Oceans serve
a multitude of purposes, including energy generation, food supply, transportation, and trade, making
them integral to various aspects of human existence. The intricate connection between oceans and
humans emphasizes the importance of thoroughly comprehending oceanic environments. To ensure
the preservation of oceanic environments and the sustainable exploitation of oceanic resources, a
significant requirement is a comprehensive understanding of these environments. Ocean literacy
entails recognizing the reciprocal influence of oceans on humans and humans on oceans. In an effort
to underscore this influence, a three-part survey was administered to assess the ocean literacy of
students enrolled in the Shipbuilding and Ocean Engineering Department at Istanbul Technical
University. The survey included a demographics section in the first part, a Survey of Ocean Literacy and
Experience (SOLE) based on the seven basic principles of ocean literacy in the second part, and a Survey
of Ocean Stewardship (SOS) in the third part. The participants obtained an average success rate of 65%
by answering the questions in the SOLE survey. In the SOS survey, a significant majority of respondents
consistently chose the “I agree” option for a wide range of statements and the average values of their
answers for the questions that are categorized between 1-5 are were calculated as 3.68, 3.78 and 3.48,
respectively. The survey data were subsequently analyzed with consideration to participants' academic
year and gender. Ultimately, the correlation between the answers of SOLE and SOS surveys were
analyzed and a weak but positive correlation (0.33; 0.24) had been found between them. As an overall
evaluation, it is concluded that the education level is effective in increasing the ocean literacy level of
the people.
Keywords: Ocean literacy, marine sciences, awareness
Article history: Received 5/08/2023 – Accepted 25/09/2023
- 2 -

1. Giriş
Dünya nüfusunun her geçen gün artmasıyla birlikte insanlar hem kaynak olarak kullanmak amacıyla
hem de eğlendirici ve dinlendirici aktivitelerini gerçekleştirmek için deniz ve okyanuslara daha bağımlı
hale gelmektedir. Bu durum deniz ortamlarının kullanımını artırmakla birlikte, yenilenebilir kaynakların
sürdürülebilir olmasını ve okyanusların sağlığının korunmasını da zorlaştırmaktadır (Gelcich vd., 2014).
Teknoloji kullanımının artmasıyla birlikte deniz ekosistemlerindeki değişim ve hasar da
şiddetlenmektedir. Bu değişimlerin bazıları; yabancı türlerin ekosistemlere girişi, radyoaktif atıklar,
kimyasal kirlilik, plastik ve mikro-plastik atıklar, sondaj ve madencilik, besin pompalama, aşırı hasat, su
ürünleri yetiştiriciliğidir (Halpern vd., 2007). Küresel iklim değişikliği, doğal afetler, aşırı avlanma, deniz
kirliliği, tatlı su kıtlığı, yeraltı sularının kirliliği, deniz canlılarının karaya vurması ve biyolojik çeşitliliğin
azalması da deniz ve okyanus ortamının sorunlarından sadece birkaçıdır (Greely, 2008). Deniz ve
okyanusların sağlığını olumsuz etkileyebilecek insan kaynaklı birçok farklı aktivite bulunmaktadır.
Yapılan analizler, antropojenik aktivitelerinden etkilenmeyen alanların bulunmamasının yanı sıra deniz
ve okyanusların büyük bir kısmının (yaklaşık olarak %40) birden fazla aktivite tarafından etkilendiğini
göstermektedir (Halpern vd., 2008). Deniz ve okyanuslar, küresel ekonomi için de ciddi öneme sahiptir.
Bu durumun devamlılığı için okyanusların sağlığının korunması gerekmektedir; fakat okyanusların
sağlığının korunması konusunda önemli zorluklarla karşı karşıya kalınmaktadır. İklim değişikliği, deniz
ve okyanusların iklimini, kimyasını, dolaşımını ve su seviyesini değiştirmektedir. Hükümetlerarası İklim
Değişikliği Paneli’nin Eylül 2019 tarihli raporuna göre okyanus sağlığının iklim değişikliği kaynaklı olarak
kötüleşmesi ile küresel ekonominin 2050 yılına kadar yıllık 428 milyar Amerikan Doları zarar etmesi
beklenmektedir (Damanaki vd., 2020). Türkiye; güneyde Akdeniz, kuzeyde Karadeniz ve batıda Ege
Denizi ile çevrili bir ülkedir. Denizlerle çevrili olması ekonomi ve ulaşım konularında denizlerin önemini
artırmaktadır (Kurtay, 2018). Neredeyse her yıl üç yüz bin tondan fazla balık avlanmaktadır (TÜİK,
2023). Balık avcılığının yanı sıra su ürünleri yetiştiriciliği de Türkiye için önemli bir endüstri haline
gelmiştir ve Türkiye, özellikle çipura, levrek ve alabalık olmak üzere su ürünleri ihraç etmeye başlamış;
2011 yılından itibaren de su ürünleri ihracatı, ithalatını geçmiştir (Sarıözkan, 2016). Bunun yanı sıra,
dünya petrol taşımacılığında da Türkiye’nin rolü giderek artmaktadır. Türkiye coğrafi olarak, petrol
zengini ülkelerle petrol talebinde bulunan ülkeler arasında yer aldığından Türk Boğazlar Sistemi’nden
petrol ve türevlerini taşıyan gemiler geçmektedir (EIA, 2017). Türk Boğazlar Sistemi’ndeki ticari gemi
trafiğinin artmasıyla birlikte, İstanbul ve Çanakkale Boğazları’nda oluşabilecek kaza riski de
artmaktadır. Denizler, kazalar sonucunda petrol ve kimyasal maddeler tarafından kirlenme riski
taşımaktadır (Turan, 2009). 2015 yılında Türk Boğazlar Sistemi’nden günde iki milyon varilden fazla
ham petrol geçişi gerçekleşmiştir (EIA, 2017). Ek olarak gemiler, balast suları gibi atık sularını denizlere
bırakarak kirliliğe, balık ölümlerine ve biyolojik çeşitliliğin azalmasına neden olmaktadırlar (Bilgin,
2003). Balıkçılık, deniz ticareti ve sucul canlılardan elde edilebilen ilaç ve kozmetik hammaddeleri gibi
konular nedeniyle deniz ve okyanuslar, günlük hayatımızın içinde sürekli var olmaktadır. Okyanuslar
veya deniz ekosistemleri ile ne kadar içiçe yaşadığımızdan bağımsız olarak çoğu insan, günlük
faaliyetlerinin, deniz ve okyanusların sağlığını, devamlılığını ve okyanuslardan elde ettiğimiz kaynakları
nasıl etkilediğinden habersiz olarak yaşamaktadır. Bununla beraber insanlar, deniz ve okyanusların
sağlığının günlük yaşamımız üzerindeki etkilerinin de farkında değildir. Bazı bilim insanlarının “Okyanus
Körlüğü” olarak adlandırdığı bu durum, kişilerin deniz ve okyanusla olan bağlantısını güçlendiren
eğitimlerle önlenebilmektedir. Okyanus okuryazarlığının da en temel tanımı; okyanusların, insanlar
üzerindeki etkisinin ve insanların, okyanuslar üzerindeki etkisinin anlaşılmasıdır. Son zamanlarda
kıyıların ve denizlerin ekonomiye, çevreye ve yaşam kalitesine olan katkılarının önemli olduğunu
vurgulayan ulusal raporlar yayımlanmakta ve bu raporlarda, sürdürülebilir bir gelecek için okyanus
okuryazarlığı konusundaki farkındalığın da artırılması gerektiği vurgulanmaktadır (Santoro vd., 2017).
- 3 -

Bunun nedeni, okyanus okuryazarı olan bir kişinin, deniz ve okyanusların işleyişini kavrayabilmesi, bu
ekosistemlerden elde edilen kaynakları bilinçli kullanabilmesi ve yine bu ekosistemlere karşı
sorumluluğu olduğunun farkında olabilmesidir (Cava vd., 2005). Okyanus okuryazarlığı süreci,
Amerikalı okyanus bilimci eğitmenlerin, öğrencilerin bu alandaki bilgi yetersizliğinin farkına varması ile,
ders içeriklerine okyanus biliminin dâhil edilmesini amaçlayarak, 2002 yılında internet üzerinden
gerçekleştirilen ilk konferans birlikte başlamış ve 2004 yılında okyanus okuryazarlığının 7 temel ilkesinin
tanımlanması ile devam etmiştir (Santoro vd., 2017). Tanımlanan yedi temel ilke şunlardır:
1. Dünya birçok özelliği olan büyük bir okyanusa sahiptir.
2. Okyanuslar ve okyanus yaşamı dünyanın özelliklerini şekillendirir.
3. Okyanuslar hava ve iklim üzerinde önemli bir etkiye sahiptir.
4. Okyanuslar dünyayı yaşanabilir hale getirdi.
5. Okyanuslar, çok çeşitli yaşam ve ekosistemleri destekler.
6. Okyanuslar ve insanlar ayrılmaz bir şekilde birbirine bağlıdır.
7. Okyanusların büyük bir bölümü keşfedilmemiştir.
Tanımlanmış olan her temel ilkenin alt kavramları Ek 1’de sırasıyla özetlenmektedir.
Bu çalışma, tüm bu bilgiler ışığında, okyanus okuryazarlığı konusuna dikkat çekmek ve bu konudaki
farkındalığın artırılmasına destek olmak amacıyla, deniz kenarı bir şehirde üniversite lisans eğitimlerini
devam ettirmekte olan Gemi ve Deniz Teknolojisi Mühendisliği öğrencilerinin okyanuslar hakkında
bildiklerini, okyanuslarla ilgili konulardaki düşüncelerini ve davranışlarını araştırmak amacıyla
yapılmıştır.
2. Malzeme ve Yöntem
Çalışmada, lisans öğrenimine devam etmekte olan öğrencilerden üç farklı ankete katılmaları
istenmiştir:
1. Demografi
2. Okyanus Okuryazarlığı ve Deneyimleri Anketi (Survey of Ocean Literacy and Experience, SOLE)
3. Okyanuslar Hakkında Karar Verme Anketi (Survey of Ocean Stewardship, SOS)
Demografi anketi, katılımcılar hakkında bilgi edinmek amacıyla yapılmıştır. SOLE (Greely, 2008) anketi
ile öğrencilerin okyanuslar hakkında ne kadar bilgi sahibi olduklarının belirlenmesi hedeflenmiştir. SOS
(Greely, 2008) anketi ise katılımcıların düşünce ve davranışları araştırmak amacıyla uygulanmıştır.
2.1 Demografi Anketi
İlk anket olan demografi anketi onbir sorudan oluşmaktadır. Ankette, katılımcıların yaşı, cinsiyeti, sınıfı,
doğdukları yer, yaşamakta oldukları yer hakkında kişisel bilgilerin yanı sıra aile ve arkadaşları hakkında
da sorulara yer verilmiştir. Demografi anketi hazırlanırken; okyanus çevre ahlakı ile ilgili çeşitli ögeleri
ölçmek için hazırlanan Okyanus Çevre Ahlakı Senaryoları (Scenarios of Ocean Environmental Morality
- SOEM) (Greely, 2008) testinin A bölümü dikkate alınmıştır. Uygulanan demografi anketi Ek 2’de
verilmektedir. Demografi anketinin 2 numaralı “Aşağıdaki kategorilerden hangisi şu an yaşadığınız yeri
en iyi tanımlamaktadır?” sorusunun cevaplarından biri olan “Banliyöler dâhil büyük şehir” seçeneği,
yığılma olduğu için ve 3 numaralı “Hangi kategori büyüdüğünüz alanı en iyi tanımlar?” sorusunun
cevaplarından biri olan “Banliyöler dâhil büyük şehir” seçeneği, cevapların çoğunluğunu kapsadığı için
bu sorulara verilen cevaplar değerlendirilme dışı bırakılmıştır.
- 4 -

2.2 Okyanus okuryazarlığı ve deneyimleri anketi (SOLE)
Anket, okyanus okuryazarlığının yedi temel ilkesini kapsayacak toplam 54 sorudan oluşmaktadır.
Sorular çoktan seçmeli olarak hazırlanmıştır. Anketteki soruların yedi temel ilke ile olan bağlantıları
Tablo 1’de verilmektedir. Uygulanan SOLE anketi Ek 3’te verilmektedir.
Tablo 1. SOLE anke sorularının yedi temel ilke ile bağlansı
Temel Prensipler
Soru Sayısı
Soru Numaraları
1.Dünya birçok özelliği olan büyük bir okyanusa sahipr
15
SOLE (1-14, 19)
2. Okyanuslar ve okyanus yaşamı dünyanın özelliklerini şekillendirir.
6
SOLE (15-17, 20-21, 24)
3. Okyanuslar hava ve iklim üzerinde önemli bir etkiye sahipr.
9
SOLE (18, 23, 26-32)
4. Okyanuslar dünyayı yaşanabilir hale gerdi.
1
SOLE (37)
5. Okyanuslar, çok çeşitli yaşam ve ekosistemleri destekler.
13
SOLE (33-36, 38-46)
6. Okyanuslar ve insanlar ayrılmaz bir şekilde birbirine bağlıdır.
6
SOLE (22, 25, 50, 52-54)
7. Okyanusların büyük bir bölümü keşfedilmemişr
4
SOLE (47-49, 51)
Toplam Soru Sayısı
54
Orijinal ankette toplam 57 soru bulunmaktadır; ancak anket Türkiye’de uygulandığı için anketi ülke
koşullarına uygun hale getirmek amacıyla orijinal anket içeriğinden üç soru çıkarılmış ve bir soruda da
değişiklik yapılmıştır. Benzer şekilde, Markos vd. (2017) tarafından gerçekleştirilen çalışmada da
soruların çıkarılması ve/veya ülke koşullarına uygun hale getirilmesi amacıyla sorularda değişiklik
yapıldığı görülmüştür. Orijinal ankette 9 sıra numaralı olan soru kafa karıştırıcı bulunmuş ve
değiştirilmiştir. Çıkarılan üç sorudan ikisi (orijinal ankette 12 ve 24) Amerika’ya özgü sorular olduğu için;
son soru ise tamamlanması istenen cümlede anlam yetersizliği olduğu düşünüldüğü için çıkarılmıştır.
İlgili soru aynı sebeple Markos vd. (2017) tarafından kendi çalışmalarından da çıkarılmıştır. Soruların
orijinal halleri ve yapılan anketteki halleri Tablo 2’de verilmektedir.
Tablo 2. SOLE anketinde yapılan soru değişiklikleri ve ayrıntıları
Soru No
Orijinal halinin Türkçe çevirisi
Değişrilmiş hali
9
Aşağıdaki ifadelerden hangisi okyanus derinliğini en iyi açıklar?
a. Dünya çapının 1/100’ünden daha az
b. Dünya çapının 1/100’ü kadar
c. Dünya çapının 1/10’u kadar
d. Dünya çapının ½’si kadar
e. Bunların hiçbiri okyanus derinliğini ifade etmiyor
9. Okyanusun maksimum
derinliği yaklaşık olarak ne
kadardır?
a. 11 km
b. 6 km
c. 2.8 km
d. 17 km
e. 22 km
12
Birçok yeryüzü malzemesi okyanus kaynaklıdır. Şu anda Güneyba
ABD'de karada açığa çıkan hangi kaya türü okyanusta oluşmuştur?
Soru çıkarıldı
24
ABD'deki plajlardaki çoğu çöpün kaynağı nedir?
Soru çıkarıldı
57
Aşağıdaki ifadelerden hangisi okyanus okuryazarlığıyla en ilgilidir?
Dünya nüfusunun çoğunun yaşadığı yer hangisidir?
a. nehir kenarları
b. kırsal alanlar
c. kıyı bölgeleri
d. dağlık alanlar
e. ormanlık alanlar
Soru çıkarıldı
- 5 -

2.3 Okyanuslar hakkında karar verme anketi (SOS)
İlgili anket okyanuslara karşı tutum, inanç ve duyguları değerlendirmek amacıyla yapılmıştır. Okyanus
okuryazarlığıyla ilgili duygusal faktörler belirlenmeye çalışılmıştır. Bu amaçla katılımcılara 35 ifadenin
bulunduğu anket verilmiştir ve her bir ifadeyi birden beşe kadar derecelendirmeleri istenmiştir.
Derecelendirme şu şekildedir:
1. Kesinlikle katılmıyorum.
2. Katılmıyorum.
3. Kararsızım.
4. Katılıyorum.
5. Kesinlikle katılıyorum.
Orijinal testte toplam 44 soru bulunmaktadır; ancak SOLE anketinde de olduğu gibi anketi uygulanan
ülkeye ve öğrencilere uygun hale getirmek amacıyla anketten 9 soru çıkarılmıştır. Soruların, anketin
uygulandığı ilgili lisans bölümünün ders planının 6. yarıyılına (3. sınıf) ait olan Oşinografi dersine (İTÜ
ÖİDB, 2024a, 2024b) henüz kayıt olmamış olan 1. ve 2. sınıf öğrencileri için uygun olmadığı düşünülmüş
ve ilgili sorular ankete eklenmemiştir. Orijinal anket oluşturulurken farklı kaynaklardan yararlanılmıştır
ve SOS anketi oluşturulmuştur. Uygulanan SOS anketi Ek 4’te verilmektedir. Çıkarılan sorular, orijinal
ankette yer alan sıra numaraları ile Tablo 3’te gösterilmektedir.
Tablo 3. SOS anketinden çıkarılan sorular
Soru No
Çıkarılan Soruların Türkçe çevirisi
2
Oşinograde çalışğım konular birbirleriyle ilgili değildir.
3
Öğretmen sınıa olayları iyi anlatmazsa oşinograyi öğrenemem.
4
Okul dışındaki hayamda faydalı olacak bilgileri öğrenmek için oşinogra çalışıyorum.
6
Oşinograyi anlamak için onu arkadaşlarımla ve diğer öğrencilerle tarşırım.
7
Oşinogra konusunun gerçek dünya deneyimlerim ile bağlansı az.
8
Oşinograyi anlamak için bazen kişisel deneyimlerimi düşünürüm ve analiz edilen konuyla bağlan
kurarım.
9
Oşinogra çalışırken, önemli bilgileri sunulduğu şekliyle ezberlemek yerine önceden bildiklerimle
ilişkilendiririm.
10
Oşinograyi öğrenmedeki önemli bir sorun, bilmem gereken tüm bilgileri ezberleyebilmekr.
12
Okyanusun neden böyle davrandığını ve tepki verdiğini anlamak için çok zaman harcamak zaman
kaybıdır.
2.4 Katılımcıların belirlenmesi ve anketlerin uygulanması
Bu çalışmada, İstanbul Teknik Üniversitesi, Gemi ve Deniz Teknolojisi Mühendisliği Bölümü lisans
programı öğrencilerinin okyanus okuryazarlığı konusundaki farkındalıkları ve bilgileri hakkında
araştırma yapılmıştır. Gemi ve Deniz Teknolojisi Mühendisliği Bölümü vizyonunda “farklı mühendislik
disiplinlerini içine aldığı ve her türlü açık deniz yapısı, sondaj gemisi, petrol platformu ve diğer yüzer
deniz araçlarının tasarımı, geliştirilmesi konularının yanı sıra fiziksel oşinografi, deniz kirliliği ve su altı
akustiği konularında da lisans, lisansüstü ve doktora seviyesinde eğitim-öğretim sunmakta” olduğu
ifade edilmektedir (İTÜ GDT, 2023). Anketlerin uygulanma amacı, öğrencilerin okyanuslar hakkındaki
farkındalıkları ile bilgi ve tutum düzeylerinin; sınıf, cinsiyet ve yaş parametrelerine bağlı olarak değişiklik
gösterip göstermediğini belirleyebilmektir. Anketler, birinci ve üçüncü sınıf öğrencilerine, öğretim
üyelerinden izin alınarak dönem içinde ve ders saatleri içerisinde yapılmıştır. Ders programının farklı
- 6 -

günlerinde yer alan ikinci ve dördüncü sınıf derslerine kayıtlı öğrencilere ise, COVID-19 salgını sebebi
ile Yüksek Öğrenim Kurumu’nun üniversitelerde yüz yüze eğitime ara vermesi üzerine internet (Google
Anketler) vasıtasıyla uygulanmıştır. Anketler, 02.04.2020 tarihinde internet üzerinden erişime açılmış
ve 16.04.2020 tarihinde cevaplandırmaya kapatılmıştır. Anketin internet vasıtasıyla erişime açık olduğu
süre içerisinde beş mezunun da anketi cevapladığı görülmüş ve verilen cevaplar değerlendirmeye dahil
edilmiştir.
2.5 Cevapların analizi
Küresel salgın nedeniyle yüz yüze eğitime ara verilmeden önce birinci ve üçüncü sınıflara uygulanmış
olan anketlerin cevapları da dijital ortama aktarılmıştır. Tüm sonuçlar incelenirken SOLE anketinde iki
katılımcının cevapları değerlendirmeye alınmamıştır. Bunun nedeni; bir katılımcının tüm sorularda “C”
seçeneğini işaretlemesi ve diğer katılımcının ise sıralı cevaplar vermesi olmuştur. SOS anketinde ise üç
katılımcının cevapları değerlendirmeye alınmamıştır. Bu katılımcılardan ikisi tüm ifadelere aynı
derecelendirmeyi yapmış, diğer katılımcının ise tekrarlı derecelendirme yaptığı tespit edilmiştir.
Cevaplar analize uygun hale getirildikten sonra analizler için (Statistical Package for the Social Sciences
- SPSS) istatistik yazılımı kullanılmıştır. Uygun istatistik testlerinin seçimi için kullanılan şema Şekil 1’de
gösterilmektedir.
Şekil 1. İstatistik testleri için seçim şeması.
2.5.1 SOLE anketi sonuçlarının incelenmesi
SOLE anketi cevapları, Tablo 1’de verildiği şekilde okyanus okuryazarlığının prensiplerine göre ayrılarak
her bir prensip için ayrı ayrı analiz edilmiştir. Tüm anket için katılımcı başarıları ise cinsiyet ve öğrenim
gördükleri sınıfa göre incelenmiş ve bu parametrelerin katılımcıların başarı durumlarına etkisi olup
olmadığı belirlenmiştir. Cinsiyet ve sınıflara göre oluşan başarı farkının istatistiksel olarak anlamlı olup
olmadığının anlaşılması için ise literatürde yaygın olarak kullanılan ve detayları şu şekilde açıklanan
istatistiksel analizler gerçekleştirilmiştir: Demografi anketinde yer alan 4. ve 5. sorular ile katılımcılara,
- 7 -

aileleri ve arkadaşları ile çevresel konular hakkında konuşma sıklıkları sorulmuştur. SOLE testi sonuçları
ile bu sorulara verilen konuşma sıklığı arasında istatistiksel anlamlı bir fark olup olmadığı incelenmiştir.
İnceleme yapılırken katılımcılar konuşma sıklıklarına göre en çok konuşanlar ve en az konuşanlar olmak
üzere iki gruba ayrılmıştır. 4. soruda katılımcılar “haftada birkaç kere” ve “konuşmadım” seçeneklerini
işaretleyen olmak üzere iki gruba ayrılmıştır. 5. soruda ise “konuşmadım” seçeneğini işaretleyen 1 kişi
olmasından dolayı 5. soruda “konuşmadım” yerine “sadece birkaç kere” seçeneğini işaretleyen kişiler
analizlere dahil edilmiştir. Katılımcıların sınıflara göre farklılığının incelenmesi aşamasında ise
katılımcılar, öğrenim gördükleri lisans programına özel dersleri almış (üçüncü ve dördüncü sınıf
öğrencileri ile mezunlar) ve almamış (birinci ve ikinci sınıf öğrencileri) olarak iki gruba ayrılarak
incelenmiştir. SOLE anketi sonuçlarında, katılımcı cevaplarının cinsiyet ilişkisinin ve sınıflara göre
farklılığının incelenmesinde, verilerin normal dağılım gösterdiği durumlarda t-test, göstermediği
durumlarda Mann-Whitney U testi uygulanmıştır. Normal dağılım testi ise, çarpıklık (skewness) ve
basıklık (kurtosis) testlerine göre yapılmıştır (Ghasemi ve Zahediasl, 2012).
2.5.2 SOS anketi sonuçlarının incelenmesi
SOS anketi cevaplarının analizi öncesinde anket içeriğindeki araştırma konuları, Tablo 4’te görülmekte
olan soru grubu ve numaralarına göre üç farklı gruba ayrılmıştır.
Tablo 4. SOS anketi soru grupları ve ilgili soru numaraları
Soru Grupları
Soru Numaraları
Okyanuslar hakkında tutum
SOS 1-12
Okyanuslar hakkında karar
SOS 13-20
Çevre hakkında tutum
SOS 21-35
SOS anketi, Likert ölçeğine sahip olduğu için analizde ilk olarak test sonucunun güvenirliliği analiz
edilmiştir. Güvenirlilik analizi için Cronbach’s Alpha yöntemi kullanılmıştır (Tavakol ve Dennick, 2011).
Analiz sonucunda test sonuçları güvenilir çıkmıştır (α= 0.735 > 0.7). Analize üç soru grubunun
ortalamaları alınarak başlanmıştır. Üç soru grubunun; katılımcıların büyüdüğü yerlere, cinsiyetlerine ve
sınıflarına göre nasıl farklılaştığı yapılan testlerle incelenmiştir. Çevre hakkında tutum ve okyanuslar
hakkında tutum soru grupları normal dağılıma sahip olduğu için iki soru grubu için parametrik testler
(ANOVA ve t-test) uygulanmıştır. Ancak, okyanuslar hakkında tutum soru grubunun sonuçları
incelenirken, soru grubunun varyanslarının homojen dağılma ön koşulunu sağlamadığı fark edilmiş ve
normal dağılıma sahip olmadığı için ilgili soru grubu için parametrik olmayan testler (Mann-Whitney
Testi ve Kruskal Wallis Testi) uygulanmıştır. Ek olarak, SOLE anketi sonuçları ile SOS anketi soru grupları
arasında ilişkinin ne yönlü ve ne kadar olduğunu incelemek için Pearson korelasyon katsayısı
kullanılmıştır. Çalışmada yapılan testler hakkında detaylı bilgi ve SPSS programında nasıl yapıldığı Ek
5’te verilmektedir.
3. Bulgular
3.1 Demografi anketi sonuçları
Anketleri cevaplamış olan Gemi ve Deniz Teknolojisi Mühendisliği Bölümü öğrencileri ve mezunlarının
öğrenim görmekte oldukları sınıf ve cinsiyet dağılımı Tablo 5’te gösterilmektedir.
- 8 -

Tablo 5. Katılımcıların sınıf ve cinsiyet dağılımı
1. Sınıf
2. Sınıf
3. Sınıf
4. Sınıf
Mezun
Toplam
Toplam Cevap Sayısı
14
11
24
21
5
75
Erkek Kalımcı
12
7
19
17
4
59
Kadın Kalımcı
2
4
5
4
1
16
Kalımcıların, aile ve arkadaşlarının çevresel konular (geri dönüşüm, hava kirliliği ve su kirliliği vb.)
hakkındaki davranışlarını öğrenmek için toplam al soru sorulmuştur. Anken 4-9 numaralı sorularına
verilen yanıtlar sırasıyla Şekil 2 (a-f)’de gösterilmektedir.
Şekil 2. Demografi anketi cevapları dağılımı a) 4. soru b) 5. soru c) 6. soru d) 7. soru e) 8. soru f) 9. Soru
3.2 SOLE anketi sonuçları
SOLE anke sonuçlarının değerlendirilmesinde doğru cevaplanan her soruya “1” puan, yanlış ve boş
bırakılan sorulara ise “0” puan verilmişr. Değerlendirme sonucunda elde edilen SOLE anke genel
başarı puan ortalaması 35.31  5.44 olarak bulunmuş ve cinsiyetlere göre başarı puan ortalamaları
kadın ve erkek için sırasıyla 36.50  3.46 ve 34.12  7.41 olarak hesaplanmışr. Kadın ve erkek başarı
a
c
b
d
f
e
- 9 -

puan ortalamaları arasındaki farkın istasksel olarak anlamlı olup olmadığını incelemek için Mann-
Whitney U tes uygulanmışr. Test sonucunda, elde edilen başarı puanının cinsiyete bağlı olmadığı, p
değerinin 0.05’ten büyük olması ile belirlenerek kadın ve erkek kalımcılar arasında başarı puanı
açısından anlamlı bir fark olmadığı görülmüştür. Okyanus okuryazarlığının yedi temel ilkesine göre
ayrılmış olan SOLE anke cevapları başarı yüzdeleri Şekil 3’te görülmektedir.
Şekil 3. Katılımcıların okyanus okuryazarlığının 7 temel ilkesine göre ayrılmış başarı yüzdeleri
Okyanus okuryazarlığının ikinci prensibi olan “okyanuslar ve okyanus yaşamı dünyanın özelliklerini
şekillendirir” ifadesi en yüksek yüzdeye (0.77) sahip olurken üçüncü prensip olan “okyanuslar hava ve
iklim üzerinde önemli bir etkiye sahipr” ifadesi en düşük yüzdeye (0.52) sahip olan prensip olmuştur.
En düşük beş yüzdeye sahip sorular ait oldukları prensiplere göre ayrılmışr ve bu soruların dört
tanesinin üçüncü prensibe ait sorular olduğu görülmüştür. Tablo 6’da en düşük yüzdeye sahip olan yedi
soru ve yüzdeleri gösterilmektedir.
Tablo 6. SOLE anketi sonuçlarında en düşük doğru cevap yüzdesine sahip sorular
Prensip
Soru numarası ve soru içeriği
%
6
22- Okyanustaki petrol kirliliğinin en büyük kaynağı nedir?
13
3
23- Atmosferdeki karbondioksin ne kadarı okyanus tarandan tutulmaktadır?
18
3
27- Okyanus hangi süreçle güneşten aldığı ısıyı kaybeder?
26
5
45- Güneş ışığından ve fotosentek organizmaların enerjisinden mahrum olan derin okyanus
ekosistemi aşağıdakilerden hangisini içerir?
26
3
30- Okyanus yer kürenin karbon döngüsünde etkindir. Yaklaşık olarak dünyadaki birincil üremin
ne kadarı okyanusun güneş alan kısımlarında gerçekleşmektedir?
27
5
38- Aşağıdaki canlı gruplarından hangisi birbiri ile daha çok ilişkilidir?
36
3
29- Küresel hava El Nino Güney Dalgalanması ile değişmektedir. Atmosfere ısı yayılması ile
gerçekleşen bu olay hangi okyanus tabanında gerçekleşmektedir?
36
Üçüncü prensibe dâhil olan 23 numaralı “atmosferdeki karbondioksin ne kadarı okyanuslar tarandan
tutulmaktadır” sorusuna 69 kişi cevaplamış; ancak 13 kişi doğru cevabı vermişr. Bu soru, %18 ile
teseki en düşük yüzdeye sahip ikinci soru olmuştur. Alncı prensibe dâhil olan 22 numaralı
“okyanustaki petrol kirliliğinin en büyük kaynağı nedir?” sorusuna da 69 kişi cevaplamış; ancak 9 kişi
doğru cevabı vermişr. 22 numaralı soru %13 ile teseki en düşük doğru cevap yüzdesine sahip olan
soru olmuştur. Bu sonuç ışığında, üçüncü prensibin konusu olan dünyanın iklim koşulları, dünyada
- 10 -

gerçekleşen döngüler, küresel iklim değişikliği ve sonuçları konularında kalımcıların bilgi eksiklikleri
olduğu görülmektedir.
3.3 Demografi ve SOLE anketi ilişkisi
Demogra ankenin 4. ve 5. sorularında kalımcılara, sırasıyla aileleri ve arkadaşları ile çevresel
sorunlar hakkında konuşma sıklıkları sorulmuştur. SOLE anke başarı puanları ile konuşma sıklığı
arasındaki ilişki incelenmiş ve bu ilişkinin istasksel olarak anlamlı olup olmadığı incelenmişr.
Uygulanan t-testleri sonucu 4. soru için cevap grupları arasında anlamlı bir fark (p<0,05) bulunmuştur
ve ek olarak, aileleri ile çevresel sorunları daha sık konuşan kalımcıların SOLE anke başarı puanlarının
daha yüksek olduğu fark edilmişr. 5. soruda ise cevap grupları arasında anlamlı bir fark (p>0,05)
bulunamamışr. Bu nedenle, kalımcıların çevresel sorunları arkadaşları ile konuşma sıklığı ile SOLE
anke başarı puanları arasında istasksel olarak anlamlı bir ilişki olmadığı sonucu varılmışr.
Nihayende, kişilerin aldıkları veya alacakları eğim dışında, farkındalıklarının artmasında aile üyeleri
ile yapkları konuşmaların da payının olduğu görülmüştür.
3.4 SOLE anketi sınıf etkisi sonuçları
SOLE anke sonuçlarının sınıf parametresi ile olan ilişkisini ölçmek için yapılan ayrım, 3. ve 4. sınıf
öğrencileri ile mezunların genel başarı puanlarının (36.6), 1. ve 2. sınıf öğrencilerinin başarı
puanlarından (32.5) biraz daha yüksek olduğunu göstermişr. Her bir sının başarı puan ortalaması ise
Şekil 4’te görülmektedir.
Şekil 4. SOLE anketi puan ortalamalarının sınıflara göre dağılımı
Grupların başarı puan ortalamalarındaki farkın istasksel olarak anlamlı olup olmadığını göstermek
için Mann-Whitney U tes uygulanmışr. Yapılan test sonucunda gruplar arasındaki puan farkı anlamlı
bulunmuştur (p<0.05). Bu sonucun temel sebebinin, üniversite birinci ve ikinci sınıf öğrencilerinin
sadece temel mühendislik dersleri alırken üçüncü ve dördüncü sınıf ile mezun kalımcıların Oşinogra,
Deniz Ortamında Ekotoksikoloji, Deniz Kirliliği vb. bölüm derslerini de almış olmaları ve nihayende
SOLE ankendeki sorulara daha çok doğru cevap vermelerinin olduğu düşünülmektedir.
3.5 SOS anketi sonuçları
- 11 -

SOS anke sonuçları değerlendirmeye başlanmadan önce teste uygun cevap vermediği belirlenen üç
kişinin sonuçları iptal edilmişr. Sorular, “okyanuslar hakkında tutum”, “okyanuslar hakkında karar”,
“çevre hakkında tutum” olmak üzere üç gruba ayrılmışr. Kalımcılardan SOS ankende bulunan
ifadeleri 1 ile 5 arasında derecelendirmeleri istenmişr. 1 cevabı en olumsuz cevapken, 5 cevabı en
olumlu cevap olarak alınmışr. Kalımcıların, “okyanuslar hakkında tutum”, “okyanuslar hakkında
karar”, “çevre hakkında tutum” gruplarına vermiş oldukları cevapların sayısal ortalamaları sırasıyla 3.68,
3.78 ve 3.48 olarak hesaplanmışr. Kalımcıların sorulara verdikleri cevapların dağılımı ise Şekil 5’te
görülmektedir.
Şekil 5. SOS anketine verilen cevapların dağılımı
3.5.1 Çevre tutum soru grubunun sonuçları
Bu soru grubunda bulunan ifadeler, doğal denge ve insan ile doğa ilişkisi konularını kapsamaktadır.
Kalımcıların verilen ifadeleri 1 ile 5 arasında derecelendirmeleri istenerek verilen derecelendirme
puanına göre kalımcıların çevre tutumları incelenmişr. Sonuçların sınıara göre dağılımı Şekil 6’da
gösterilmektedir.
Şekil 6. Çevre tutum soru grubu ortalamalarının sınıflara göre dağılımı
- 12 -

Bu farklılığın istasksel olarak anlamlı olup olmadığını incelemek için tek yönlü varyans analiz tes
uygulanmışr. Test sonucunda çıkan anlamlılık değeri (p=0.219>0.05) sonucunda gruplar arasında
anlamlı bir fark olmadığı görülmüştür. Bu sonuçla birlikte kalımcıların çevre tutumları sınıara göre
farklılaşmadığı ortaya çıkmışr. Ek olarak, kalımcıların çevre tutumlarının cinsiyetle olan ilişkisini
incelemek için kalımcılar kadın ve erkek olarak iki gruba ayrılmışr. Kadın ve erkeklerin çevre tutum
puan ortalamaları alınmış ve incelenmişr. Kadın ve erkeklerin ortalama puanları sırasıyla 3.49 ve 3.47
olarak hesaplanmışr. T-test sonucunda çıkan anlamlılık değeri (p=0.893>0.05) sonucunda cinsiyetler
arasında anlamlı bir fark olmadığı görülmüş ve ankete kalan kadın ve erkeklerin çevre tutumları
arasında bir fark olmadığı çıkmışr.
3.5.2 Okyanuslar hakkında karar soru grubunun sonuçları
Bu soru grubunda bulunan ifadeler, okyanus ortamlarının korunması ve okyanus insan etkileşimi
konularını kapsamaktadır. Kalımcılar verilen ifadeleri 1 ile 5 arasında derecelendirmişr. Sonuçların
sınıara göre dağılımı Şekil 7’de gösterilmektedir.
Şekil 7. Okyanuslar hakkında karar soru grubu ortalamalarının sınıflara göre dağılımı
Ortalamalar arasındaki fark Kruskal-Wallis tes ile incelenmişr. Test sonucunda çıkan anlamlılık
değerine göre (p=0.137>0.05) gruplar arasında fark olmadığı görülmüştür. Kalımcıların okyanuslar
hakkındaki kararları arasında anlamlı bir fark yoktur. Sonuçlar cinsiyete göre incelendiğinde, ortalama
değerler kadın ve erkek için sırasıyla 3.88 ve 3.75 olarak hesaplanmışr. Mann-Whitney tes sonucunda
elde edilen anlamlılık değerine göre (p=0.23>0.05) cinsiyetler arası bir fark olmadığı görülmüştür.
Kalımcıların okyanuslar hakkındaki kararları cinsiyetlerine göre farklılaşmamışr.
3.5.3 Okyanuslar hakkında tutum soru grubu sonuçları
Soru grubunda bulunan sorular, okyanus sağlığı ve deniz bilimleri konularını içermektedir.
Kalımcılardan diğer iki grupta da olduğu gibi ifadeleri 1 ile 5 arasında derecelendirmeleri istenmişr.
Hesaplanan ortalama puanların sınıara göre dağılımı Şekil 8’de gösterilmektedir.
- 13 -

Şekil 8. Okyanuslar hakkında tutum soru grubu ortalamalarının sınıflara göre dağılımı
İstask analizi Kruskal-Wallis tes ile yapılmışr. Test sonucunda bulunan anlamlılık değerine göre
(p=0.223>0.05) sınıf grupları arasında fark olmadığı görülmüştür. Kalımcıların okyanuslar hakkındaki
tutumları arasında anlamlı bir fark yoktur. Sonuçlar cinsiyete göre incelendiğinde, ortalama değerler
kadın ve erkek için sırasıyla 3.75 ve 3.66 olarak hesaplanmışr. T-test sonucunda elde edilen anlamlılık
değerine göre (p=0.509>0.05) cinsiyetler arası bir fark olmadığı ortaya çıkmışr. Kalımcıların
okyanuslar hakkındaki tutumları ile cinsiyetleri arasında anlamlı bir fark yoktur.
3.6 SOS anke grupları ve SOLE anke soruları korelasyon sonuçları
Kalımcıların SOLE anke başarı puan ortalamaları ile SOS anke puan ortalamaları arasındaki ilişki
Pearson korelasyon katsayısı ile incelenmişr. Pearson katsayısı -1 ile +1 arasında değer almaktadır.
Sayısal değerin -1 olması negaf yönlü lineer, +1 olması ise pozif yönlü lineer bir ilişki olduğu anlamına
gelmektedir. Pearson korelasyon katsayısı, SOLE anke ile sırasıyla çevre tutum soruları, okyanus
hakkında karar soruları ve okyanuslar hakkında tutum soruları için -0.03, 0.33 ve 0.24 olarak
bulunmuştur. SOLE anke ile çevre tutum soruları için hesaplanan Pearson korelasyon katsayısının sıra
çok yakın olması nedeniyle anlamlı bir ilişki bulunmamışr. Bununla birlikte SOLE anke ve okyanuslar
hakkında karar ile SOLE tes ve okyanuslar hakkında tutum soruları arasında pozif yönlü bir ilişki
olduğu görülmüştür. İnsan ile doğa ilişkisini irdeleyen çevre tutum sorularına verilen cevaplara kıyasla
okyanus hakkındaki karar ve tutum sorularına verilen cevaplarda zayıf da olsa pozif yönlü bir ilişki
görülmesinin sebebinin, SOLE ankenin okyanus okuryazarlığının yedi temel ilkesine dayanan sorular
içermesi ve SOS ankenin okyanus okuryazarlığı ile ilgili duygusal faktörlere yer vermesi olabileceği
düşünülmektedir. Ek olarak kalımcıların; okyanuslara karşı tutum, inanç ve duygularını
değerlendirmek amacıyla uygulanan SOS anke sonuçlarına göre; sınıf ve cinsiyet parametrelerinin,
soru grupları arasında istasksel olarak anlamlı bir farka neden olmadığı görülmüştür.
4. Değerlendirme ve Sonuç
İstanbul Teknik Üniversitesi, Gemi ve Deniz Teknolojisi Mühendisliği Bölümü öğrencilerine uygulanan
anketlerle öğrencilerin okyanuslar hakkındaki bilgileri ve tutumları değerlendirilmişr. Yapılan anketler
üç bölümden oluşmaktadır. Birinci kısımda kalımcıların kişisel bilgilerinin alındığı, demogra tes
bulunmaktadır. İkinci bölümde; kalımcıların bilgi düzeylerini ölçmek için yapılan, okyanus
- 14 -

okuryazarlığının yedi temel prensibine göre hazırlanmış olan SOLE anke bulunmaktadır. Son bölümde
ise kalımcıların okyanuslar hakkında davranış ve tutumlarının nasıl olduğunu değerlendirmek amacı
ile yapılan SOS anke bulunmaktadır. İlgili anketlerin değerlendirilmesi sonucunda elde edilen
sonuçların istasksel olarak analizleri yapılmışr. SOLE anke sonuçlarına bakıldığında, kalımcıların
bilgi eksikliklerini gidermek için anket konularını kapsayan seminer veya konferanslar
düzenlenebileceği, ders içeriklerinin gözden geçirilerek ilgili ve gerekli konuların ders içeriklerine
eklenebileceği, sadece lisans öğrenimi seviyesindeki derslerde değil ilk ve orta öğrem ile lise
seviyesindeki derslerde de okyanus okuryazarlığının yedi temel ilkesinin ders içeriklerine eklenerek
öğrencilerin farkındalıklarının arrılması sağlanabileceği görülmüştür. Demogra ve SOLE anke
ilişkisine bakıldığında ise ailelerin, çocuklarına hem iyi örnek olmak hem de çevre ile ilgili temel konuları
öğretmek amacı ile düzenli olarak çocukları ile konuşmalarının gerekliliği fark edilmişr. Çalışmamızda
kalımcılar için arkadaşlarla konuşma ile SOLE anke sonuçları arasında anlamlı bir ilişki çıkmamış
olmasına rağmen, arkadaş grupları arasında çevresel konuların konuşulmasının bireysel farkındalıktan
toplumsal farkındalığa geçişte önemli bir rolü olduğu düşünülmektedir. Ek olarak, analiz sonuçları
cinsiyet ve sınıf parametrelerine göre incelenmiş ve anlamlı istaksel farkın olup olmadığı belirlenmişr.
Analiz sonuçları sonucunda SOLE ve SOS anketleri sonuçlarının cinsiyete göre farklılaşmadığı
görülmüştür. Öğrenim görülen sınıf parametresinde, SOS anke sonuçlarının sınıara göre
farklılaşmadığı; ancak SOLE anke sonuçlarının sınıara göre farklılaşğı görülmüştür. Kalımcılardan
üçüncü, dördüncü sınıf ve mezun olanların birinci ve ikinci sınıara göre daha başarılı oldukları
görülmüştür. Son olarak SOLE anke sonuçları ile SOS anke sonuçları arasındaki korelasyon
incelenerek, aralarında pozif bir ilişki bulunmuştur. Bu sonuçlarla beraber, eğimin kişilerin okyanus
okuryazarlığı seviyesinin artmasında etkili olduğu sonucuna varılmışr. Bu nedenle, okyanus
okuryazarlığı seviyesini arrmak için seminerler ve konferansların düzenlenebileceği, anaokullarından
üniversitelerde verilen derslere kadar bütün eğim-öğrem seviyelerinde de ders içeriklerine okyanus
okuryazarlığı eklenebileceği ön görülmektedir.
Bilgilendirme
Bu çalışma, 2020 yılında Gemi ve Deniz Teknolojisi Mühendisliği Lisans Bölümü Bireysel Proje Çalışması
kapsamında Mehmet Akif TARHAN tarafından, ilgili bölüm öğretim elemanı Oktay Eren TÜREYEN ve
öğretim üyesi Sevil Deniz YAKAN DÜNDAR rehberliğinde gerçekleştirilmiştir.
Kaynaklar
Bilgin, C. (2003). Gemi Kökenli Petrol Kirliliğinin Biyolojik Yöntemlerle Giderilmesi, İTÜ Fen Bilimleri
Enstüsü, Deniz Teknolojisi Müh. ABD, Yüksek Lisans Tezi.
Cava, F., Schoedinger, S., Strang, C. and Tuddenham, P. (2005). Science Content and Standards for
Ocean Literacy: A Report on Ocean Literacy.
hps://www.researchgate.net/publicaon/313036579_Science_Content_and_Standards_for_Ocean
_Literacy_A_Report_on_Ocean_Literacy [Online] [Erişim 02.08.2023]
Damanaki, M., Aumua, A., Zivian, A., Scherer, M., Hill, E., Thiele, T. and Chris Bowler. (2020). Healthy
Ocean, Healthy Planet. One Earth 2 (1), 2–4. hps://doi.org/10.1016/j.oneear.2019.12.018.
EIA, U.S. (2017). Country Analysis Brief: Turkey.
hps://www.eia.gov/internaonal/content/analysis/countries_long/Turkey/turkey.pdf [Online]
[Erişim 02.08.2023]
- 15 -

Gelcich, S., Buckley, P., Pinnegar, J.K., Chilvers, J., Lorenzoni, I., Terry, G., Guerrero, M., Caslla, J.C.,
Valdebenito, A. and Duarte, C.M. (2014). Public Awareness, Concerns, and Priories about
Anthropogenic Impacts on Marine Environments. Proceedings of the Naonal Academy of Sciences of
the United States of America 111 (42), 15042–47. hps://doi.org/10.1073/pnas.1417344111.
Ghasemi, A. and Zahediasl, S. (2012). Normality Tests for Stascal Analysis: A Guide for Non-
Stascians. Internaonal Journal of Endocrinology and Metabolism 10 (2), 486–89.
hps://doi.org/10.5812/ijem.3505.
Greely, T. (2008). Ocean Literacy and Reasoning about Ocean Issues: The Inuence of Content,
Experience and Morality. USF Graduate Theses and Dissertaons. Secondary Educaon Department.
Ph.D. Theses. hps://digitalcommons.usf.edu/etd/271 [Online] [Erişim 02.08.2023]
Halpern, B.S., Selkoe, K.A., Micheli, F. and Kappel, C.V. (2007). Evaluang and Ranking the Vulnerability
of Global Marine Ecosystems to Anthropogenic Threats. Conservaon Biology 21 (5), 1301–15.
hps://doi.org/hps://doi.org/10.1111/j.1523-1739.2007.00752.x.
Halpern, B.S, Walbridge, S., Selkoe, K.A., Kappel, C.V., Micheli, F., D’Agrosa, C., Bruno, J.F. et al. (2008).
A Global Map of Human Impact on Marine Ecosystems. Science 319 (5865), 948–52.
hps://doi.org/10.1126/science.1149345.
İTÜ GDT, (2023). Gemi ve Deniz Teknolojisi Mühendisliği Bölümü.
hp://gdt.itu.edu.tr/hakkimizda/tanim [Online] [Erişim 02.08.2023]
İTÜ ÖİDB, (2024a). Lisans Ders Planları, Gemi ve Deniz Tek. Müh. Ders Planı 2017-2018 / Güz ile 2021-
2022 / Güz Dönemleri Arası. hps://www.sis.itu.edu.tr/TR/ogrenci/lisans/ders-
planlari/plan/DEN/201810.html [Online] [Erişim 27.01.2024]
İTÜ ÖİDB, (2024b). Lisans Ders Bilgileri, DEN 328E. hps://www.sis.itu.edu.tr/TR/ogrenci/lisans/ders-
bilgileri/ders-bilgileri.php?subj=DEN&numb=328E [Online] [Erişim 27.01.2024]
Kurtay, Gülce. 2018. Ocean Literacy of Private High School Students in Turkey. İhsan Doğramacı Bilkent
University, Graduate School of Educaon. Master of Arts Degree.
Markos, A., Boubonari, T., Mogias, A. and Kevrekidis, T. (2017). Measuring Ocean Literacy in Pre-
Service Teachers: Psychometric Properes of the Greek Version of the Survey of Ocean Literacy and
Experience (SOLE). Environmental Educaon Research 23 (2), 231–51.
hps://doi.org/10.1080/13504622.2015.1126807.
Santoro, F., Sann, S., Scowcro, G., Fauville, G. and Tuddenham, P. (2017). Ocean Literacy for All: A
Toolkit. UNESCO Publishing.
Sarıözkan, S. (2016). Fisheries Sector and Economics in Turkey. Turkish Journal of Aquac Sciences, 15–
22. hps://doi.org/10.18864/TJAS201602.
Tavakol, M. and Dennick, R. (2011). Making Sense of Cronbach’s Alpha. Internaonal Journal of Medical
Educaon 2 (June), 53–55. hps://doi.org/10.5116/ijme.4d.8dfd.
Turan, M. (2009). Turkey ’s Oil Spill Response Policy: Inences and Implementaon. Division for Ocean
Aairs and the Law of He Sea Oce of Legal Aairs, The United Naons, New York, 2009.
hp://www.un.org/depts/los/nippon/unn_programme_home/fellows_pages/fellows_papers/turan
_0809_turkey.pdf.
- 16 -

TÜİK. (2023). Türkiye İstask Kurumu Haber Bülteni sayı 49678,
hps://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Su-Urunleri-2022-49678 [Online] [Erişim 02.08.2023]
- 17 -