AKTİVİST OLUŞUMLARIN SOSYAL MEDYA KULLANIMINDA HALKLA İLİŞKİLER MODELLERİ VE DİYALOJİK İLKELERİN KULLANIMI: AMNESTY TÜRKİYE VE AMNESTY İNGİLTERE ÖRNEĞİ

Abstract

Günümüzde kullanıcı odaklı şekillenen Web 2.0 ve sosyal medya, hızlı, interaktif ve anında iletişim imkânı ile kendisini toplumsal hareketlerde birincil araç haline getirmiştir. Yeni toplumsal hareketler bağlamında değerlendirilen sivil toplum kuruluşlarının da bu değişime ayak uydurarak mesaj içeriklerinde tek yönlü geleneksel iletişim şekilleri yerine, çift yönlü bir iletişim inşa etmesi ve etkileşimi sürekli hale getirerek, diyaloga yönelik stratejiler geliştirmesi beklenmektedir. Bu çalışmada, dezavantajlı grupların seslerini duyurabilmek ve farkındalık yaratabilmek amacıyla hareket eden sivil toplum kuruluşlarından, uluslararası faaliyet gösteren ve dünya genelinde 7 milyondan fazla destekçisi bulunan Amnesty'nin, Türkiye ve İngiltere Twitter hesapları incelenerek ne denli dijital aktivist olabildikleri ve Twitter'ı ilişki inşası bakımından nasıl pratik ettikleri karşılaştırmalı olarak analiz edilmeye çalışılmıştır. Paylaşım içerikleri bakımından hangi halkla ilişkiler modelini yansıttıkları ve diyalojik prensipleri ne ölçüde karşıladıklarını belirlemeye yönelik niteliksel veriye dayalı içerik analizi yapılırken, paylaşımlarında yer verdikleri konuların betimlenmesine yönelik tematik kodlamaya dayalı niteliksel içerik analizi yapılmıştır.
Web 2.0 and social media, which are shaped as user oriented, have become a primary tool in social movements with the possibility of fast, interactive and instant communication. In this case, it is expected that non-governmental organizations, which are considered as new social movements, will develop strategies for dialogue by making a two-way communication instead of one-way traditional forms of communication and making the interaction permanent. In this study, a social organization operating internationally and with supporters over the world 7 million Amnesty's Turkey and UK Twitter accounts have been analyzed comparatively to what extent they can become digital activists and how they use Twitter in relation to building relationships. Content analysis based on qualitative data was applied to determine the public relations model in terms of communication outputs and shared contents and to what extent the organizations met the dialogical principles. In the sharing of organizations, qualitative content analysis based on thematic coding is used to describe what subjects they are involved in.

Full text

162
AKTİVİST OLUŞUMLARIN SOSYAL MEDYA
KULLANIMINDA HALKLA İLİŞKİLER MODELLERİ VE
DİYALOJİK İLKELERİN KULLANIMI: AMNESTY TÜRKİYE VE
AMNESTY İNGİLTERE ÖRNEĞİ
Yasemin DURMUŞ
1
Özet
Günümüzde kullanıcı odaklı şekillenen Web 2.0 ve sosyal medya, hızlı, interaktif ve anında iletişim imkânı ile kendisini toplumsal
hareketlerde birincil araç haline getirmiştir. Yeni toplumsal hareketler bağlamında değerlendirilen sivil toplum kuruluşlarının da bu
değişime ayak uydurarak mesaj içeriklerinde tek yönlü geleneksel iletişim şekilleri yerine, çift yönlü bir iletişim inşa etmesi ve
etkileşimi sürekli hale getirerek, diyaloga yönelik stratejiler geliştirmesi beklenmektedir. Bu çalışmada, dezavantajlı grupların
seslerini duyurabilmek ve farkındalık yaratabilmek amacıyla hareket eden sivil toplum kuruluşlarından, uluslararası faaliyet gösteren
ve dünya genelinde 7 milyondan fazla destekçisi bulunan Amnesty’nin, Türkiye ve İngiltere Twitter hesapları incelenerek ne denli
dijital aktivist olabildikleri ve Twitter’ı ilişki inşası bakımından nasıl pratik ettikleri karşılaştırmalı olarak analiz edilmeye çalışılmıştır.
Paylaşım içerikleri bakımından hangi halkla ilişkiler modelini yansıttıkları ve diyalojik prensipleri ne ölçüde karşıladıklarını
belirlemeye yönelik niteliksel veriye dayalı içerik analizi yapılırken, paylaşımlarında yer verdikleri konuların betimlenmesine yönelik
tematik kodlamaya dayalı niteliksel içerik analizi yapılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Dijital Aktivizm, Halkla İlişkiler, Diyalogsal İletişim, Halkla İlişkiler Modelleri, Twitter
THE USE OF PUBLIC RELATIONS MODELS AND DIALOGICAL
PRINCIPLES IN SOCIAL MEDIA USE OF ACTIVIST
ORGANIZATIONS: THE CASE OF AMNESTY TURKEY AND
AMNESTY ENGLAND
Abstract
Web 2.0 and social media, which are shaped as user oriented, have become a primary tool in social movements with the possibility of
fast, interactive and instant communication. In this case, it is expected that non-governmental organizations, which are considered as
new social movements, will develop strategies for dialogue by making a two-way communication instead of one-way traditional forms
of communication and making the interaction permanent. In this study, a social organization operating internationally and with
supporters over the world 7 million Amnesty's Turkey and UK Twitter accounts have been analyzed comparatively to what extent
they can become digital activists and how they use Twitter in relation to building relationships. Content analysis based on qualitative
data was applied to determine the public relations model in terms of communication outputs and shared contents and to what extent
the organizations met the dialogical principles. In the sharing of organizations, qualitative content analysis based on thematic coding
is used to describe what subjects they are involved in.
Keywords: Digital Activism, Public Relations, Dialogue Communication, Public Relations Models, Twitter
1
Ege Üniversitesi Halkla İlişkiler ve Tanıtım Ana Bilim Dalı İletişim Araştırmaları Doktora Programı Öğrencisi,
yaseminy.durmus@hotmail.com, ORCID: 0000-0002-7246-5849

163
1. GİRİŞ
Kaynaktan alıcıya olan tek yönlü iletişim şeklinin yerini çoktan çoka iletişime bıraktığı günümüz dijital
imkanları, insanların etkileşimini, iletişimini ve örgütlenmesini de hızlandırmış, bu hızlı örgütlenme şekli
aktivizme de yeni bir boyut kazandırmıştır. Bu yeni boyutuyla toplumsal eylemleri betimlemek amacıyla
kullandığımız “aktivizm”, Türkçe karşılığı ile “etkincilik”; “Toplumsal veya politik değişim meydana
getirmek, belirli sorunlara dikkat çekmek için özel amaçlı etkinlik gerçekleştirme” (Türk Dil Kurumu,
2019) potansiyelini yeni konulara ve kanallara taşıma gereksinimi duymuştur. 1970’lerin ortalarında
konuşulmaya başlanan aktivizm teorik olarak sosyal değişim, toplumsal hareket ile direniş, savunma ya da
protesto gibi kavramları da içinde barındırmaktadır (Cılızoğlu ve Çetinkaya, 2018). Eski toplumsal
hareketleri tanımlayan, ekonomik istekler, sosyal ve sınıfsal hakların kazanılması ya da korunmasına
yönelik hareketler, 1970’lerden sonra yeni toplumsal hareketler olarak tanımlanmaya başlanmış ve yönünü
yaşam kalitesini yükseltmek, kendini gerçekleştirmek, hak ve özgürlüklere sahip çıkmak olan daha küresel
hareketler olarak değiştirmiştir (Habermas, 2001: 199). Değişen yapısıyla yeni toplumsal hareketler,
ekolojik, feminist ve barış hareketleri, nükleer karşıtı hareketler, azınlıkların desteklenmesi ve yerel
hareketler gibi eylemlerle birlikte anıldığı görülmektedir (Karagöz, 2013). Bu bakımdan yeni toplumsal
hareketlerin ekonomik, sosyal, iç işleri ya da askeri sorunlardan çok, yaşam kalitesine, eşitlik, bireysel
olarak kendini gerçekleştirme, katılımcı ve insan haklarında iyileştirmeye yönelik konularda ortaya çıktığı
görülmektedir (Habermas, 2001: 849). Aktivizm bu bakımdan, eski ya da yeni tüm bu hareketlerin,
toplumsal dönüşüme destek vermek ya da karşı çıkmak amacıyla gösterilen eylemlerin bir bütünü olarak
tanımlanabilirken; dijital ağ altyapısını kullanarak her türlü aktivist durumu tanımlayan kavram olarak da
karşımıza dijital aktivizm çıkmaktadır (Sivitanides ve Shah, 2011).
Yaşanan teknolojik gelişmelerle birlikte, geçmişte siyasal ve toplumsal dönüşüme egemen olan hiyerarşik
ve merkezi örgütlenmelerin çıktıları olan toplumsal hareketler, kendilerini merkezi olmayan, esneyebilen
ve dolayısıyla da heterojen yapılara bırakmıştır. Geleneksel yapıyla bağlarını pek de koparamayan
hareketler, örgütlenme yapılarında, amaçlarında, değerlerinde, kullandıkları araç ve yöntemlerinde
değişimler yaşamıştır. Öyle ki geleneksel olarak sokakta yapılanan ve toplumu da yine sokağa çağıran
aktivist oluşumlar artık bireylerin bir tık kadar yakınına gelerek, anında tepkisel bildirimlere olanak
sağlamıştır. Özellikle medyada, siyasal ve toplumsal alanda yer alan ötekileştirici söylemlerin, şiddetin,
hak ihlallerinin ve fikir özgürlüğüne vurulan ketin paylaşılmasıyla, internet üzerinden eyleme geçmeye
davet eden, sokağa çıkmadan dahi katılım sağlamaya olanak sağlayan hareketler, aktivizmin hızlı ve etkili
sonuçlar almasına ön ayak olmuştur. Teknolojik gelişmelerin gündemi belirlediği günümüz iletişim
dünyasında, dikkati toplumsal olaylara çekmek ve bir eylem planı geliştirerek büyük kitlelere ulaşmayı
hedefleyen aktivist gruplar, kendilerine çeşitli dijital platformlar ve başlıklar yaratmıştır. Sosyal medya
sağladığı imkanlar bakımından aktivizmi güçlendirmiş ve uzaklığına, coğrafyasına, uyruğuna ya da
konuştuğu dile bakılmaksızın bir sosyal medya hesabı olan herkesin katılımına olanak sağlamıştır.
Sosyal medyanın aktivist örgütlere tanıdığı bu mekân ve zaman birlikteliği diyaloğu kolaylaştırmış ve
etkileşimi sürekli hale getirmiştir. Geleneksel medyada kendilerine yer bulamayan aktivist STK’ların sınırlı
kaynaklarla hareket etme zorunlulukları, seslerini duyurabilmek, eylem planları oluşturup uygulayabilmek
ve varlıklarını sürdürebilmek amacıyla hem finansal hem de gönüllü desteğe duydukları ihtiyaç, bu örgütler

164
için dijital platformlar kadar halkla ilişkileri de oldukça önemli hale getirmiştir. Halkla ilişkilerin bu
gereksinimlere karşılık, “ilişki yönetimi” işleviyle aktivist oluşumlar ya da STK’ların amaçlarına ve
etkililiğine katkıda bulunduğu görülmektedir (Özdemir ve Yamanoğlu, 2010). Grunig ve Huang (2000)’e
göre, yeni medya kullanımının artması, halkla ilişkilerde artan bir eğilim olarak, özellikle açık iletişime
sağladığı imkanlarla, aktivist gruplar için sosyal sorunların üstesinden gelmeye yönelik mükemmelliğe
normatif bir yaklaşım sunmaktadır (akt. Seo, Kim ve Yang, 2009).
2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE
Diyalog iletişimini “müzakere edilen herhangi bir fikir ve görüş alışverişi” olarak gören Kent ve Taylor,
diyaloglu bir halkla ilişkiler teorisinin ana hatlarını çizerken diyaloğu “iletişimsel yönelim” olarak
tanımlamışlardır (Kent ve Taylor, 2002: 25). Fikir ve görüş alışverişinin karşılıklı olmaya dair beklentisi
bizi halkla ilişkilerin arzuladığı çift yönlü iletişime taşımaktadır. Günümüz yeni medya düzeninin de temel
dayanağı olan karşılıklı etkileşim niyeti, halkla iletişim kurmak isteyen kişi ya da kurumların ancak
geleneksel medya alışkanlıklarından uzaklaşmasıyla mümkün olabilmektedir.
İletişimin tek yönden çift yöne evirilmesiyle oluşan bu etkileşim niyeti sonucu Grunig ve Huang tarafından
tanımlanan, dört model (Basın ajansı, kamuoyu bilgilendirme, iki yönlü asimetrik ve iki, yönlü simetrik
model) halkla ilişkilerin tarihsel gelişimi içerisinde üretilen tartışmalara dayalı olarak ortaya konulmuştur.
Buna göre, iletişim kaynağının kurumdan kamuya doğru tek yönlü olarak görülen iletişim modellerinden
ilki olan basın ajansı modeli, propaganda yönelimli olarak, mümkün olan her şekilde medyanın dikkatini
çekmeyi amaçlamaktadır. İkinci model olarak kamuoyu bilgilendirme modelinde ise, kurum içerisindeki
halkla ilişkiler uygulayıcısı, bir gazeteci gibi rol alırken, kurum hakkında sadece olumlu bilgilerin
yayılmasını amaçlamaktadır. Her iki modelde de çeşitli yöntemlerle kamu hakkında bilgi toplanması söz
konusu olmamaktadır. Kurumun, kamu ile çift yönlü bir etkileşime girdiği diğer modellerde ise (bilhassa
iki yönlü asimetrik modelde), çift yönlü iletişimin manipüle edilebileceği görülmektedir (Alemdar, Elgün,
ve Maden, 2018).
Grunig (1992), iki yönlü simetrik modelde çift yönlü bir iletişime vurgu yaparak; “Mesajını iletmek isteyen
örgüt, kendinden bahsettiği kadar, kamuoyunun beklentilerini de ölçümleyebilmeli ve buna göre, gerekirse
mesajını yeniden üretmelidir” derken, halkla ilişkilerin etkin ve etik olarak uygulanmasına dikkat
çekmektedir (akt. Doğru ve Doğru, 2017). İki yönlü simetrik iletişim ve diyalojik iletişim arasındaki
ilişkiyi, süreç ve ürün ilişkisi olarak görülebileceğini söyleyen Kent ve Taylor (1998)’e göre, iki yönl ü
simetrik iletişimin teorik zorunluluğu, bir kuruluşun ve kamularının etkileşimli olarak iletişim
kurabilmeleri için prosedürel bir araç sağlamaktır. Halkla ilişkilerin bu çift yönlü simetrik iletişiminde,
örgüt ile kamu kategorileri arasındaki ilişkilerin internet aracılığıyla geliştirilmesine ve sürdürülmesine
rehberlik eden; internet sayfalarına uyarlanabilecek teorik bir çerçeve oluşturmuştur. Bu çerçeve, örgütün
içerik ve tasarım bakımından ne ölçüde iletişim kurma çabasında olduğunu betimlemeyi amaçlamaktadır.
Halkla ilişkilerin diyalogsal yaklaşımına göre, kamuların da örgütle diyalog kurduğu aktif ve eşit katılımcı
bir yapıda oldukları kabul edilmektedir. Diyalogsal halka ilişkiler bu bağlamda, kendisi gibi diğer bireylerin
de değerlerini henüz ilişkinin başındayken kabul ederek, uzun süreli ve tutarlı ilişkileri amaçlayan bir çeşit
kişilerarası iletişime göndermede bulunmaktadır (Kent ve Taylor, 2011: 55).

165
Grunig (2009), yeni medyanın içerisinde barındırdığı diyalog ve etkileşim temelli küresel düzen, halkla
ilişkilerin stratejik yönetim örneksemine tam uyumlu hale getirmektedir. Bu yönüyle, halka ilişkilerin
kaynak iletişiminde, tek yönlü bir etkileşimin ve odağında iletişim yerine mesaj olan etnosentrik
yaklaşımını terk etmeye zorlayacak güçtedir. Ancak geçmiş uygulamalara bakıldığında iletişimcilerin
sahneye çıkan her yeni aracı, geleneksel medyayı kullandıkları şekilde pratik ettikleri görülmüştür. Şayet
sosyal medya layığıyla kullanılabilse, halkla ilişkiler çok daha küresel, etkileşimli, diyalog odaklı ve
sosyallik bakımından çok daha sorumlu bir tavır takınabilecektir (akt. Köseoğlu ve Köker, 2014). Bu
noktada Alemdar ve Kocaömer (2020), kurum ve kamuları arasında ancak çift yönlü modellerin
kullanımıyla bir etkileşim yaratılabileceğini vurgularken, çift yönlü iletişim ile etkileşim kavramlarının
ayrımını yapmayı gerekli görmektedir. Etkileşimin, çift yönlü iletişimden farklı olarak, özellikle çevrimiçi
ortamda, kurum ve kamuları arasında ilişkiyi inşa ederek, devamlılığı ve geliştirilmesi konusunda
ayrıcalıklı bir rol oynadığı düşünülmektedir (Alemdar ve Kocaömer, 2020).
Yeni medyanın bu denli güçlü bir etkiye sahip olduğu günümüz dünyasında, bir halkla ilişkiler aracı olarak,
çift yönlü iletişime olanak sağlayan en uygun araçlardan biri Twitter’dır. Alanyazına bakıldığında
örgütlerin iletişim becerilerini ölçümlemekte Twitter’ın sıklıkla kullanıldığı, ancak çalışmalardaki
uygulayıcıların çoğunlukla, tek yönlü iletişim biçimleri yönünden kullandıkları görülmektedir (Rybalko ve
Seltzer, 2010; Waters ve Jamal, 2011; Lovejoy, Waters ve Saxton, 2012; Köseoğlu ve Köker, 2014;
Alemdar ve diğerleri, 2018). Uluslararası hareket eden örgütlerin halkla ilişkileri kullanım pratiklerinin
karşılaştırmalı olarak analizinin ortaya koyacağı olası farklılıklar önemli görülmekte ve bu çalışmanın da
temelini oluşturmaktadır.
3. ARAŞTIRMA
Araştırma, uluslararası olarak faaliyet gösteren ve dünya genelinde 7 milyondan fazla destekçisi bulunan
Amnesty’nin, Türkiye ve İngiltere şubeleri aracılığıyla interneti ilişki inşası için diyalojik ilkeler ve halkla
ilişkiler modelleri bağlamında nasıl kullandığının karşılaştırmalı olarak betimlenmesi amacıyla oluşturulan
beş araştırma sorusuna cevap aranmıştır;
Araştırma Sorusu 1: Amnesty TR ve Amnesty İngiltere sosyal medya kullanımlarının genel görünümleri
nasıldır?
Araştırma Sorusu 2: Amnesty Türkiye ve Amnesty İngiltere’nin Twitter iletişim çıktıları nasıldır?
Araştırma Sorusu 3: Amnesty Türkiye ve Amnesty İngiltere’nin paylaşım içeriklerinde hangi konulara yer
verilmektedir?
Araştırma Sorusu 4: Amnesty Türkiye ve Amnesty İngiltere’nin paylaşım içerikleri halkla ilişkiler
modelleri bakımından hangisi ile açıklanabilir?
Araştırma Sorusu 5: Amnesty Türkiye ve Amnesty İngiltere’nin Twitter kullanımlarında diyalojik
prensipler bakımından skorları nasıldır?
Araştırma Sorusu 1, 2, 4 ve 5’e yanıt bulmak amacıyla frekans sayımına dayalı niceliksel içerik analizi
yapılırken, Araştırma sorusu 3’e yanıt bulmak amacıyla tematik kodlamaya dayalı olarak niteliksel içerik

166
analizi yapılmıştır. Yapılan niceliksel ve niteliksel içerik analizinde, Yıldırım ve Şimşek (2018)’in veri
analiz adımları takip edilerek, veriler genel bir çerçeve içerisinde kodlanmış, bu kodlamalar ile ilgili temalar
oluşturulmuş, kod ve temalara göre veriler organize edilmiş ve bulgular ışığında yorumlanmıştır (Yıldırım
ve Şimşek, 2018: 242-252). İçerik analizinin uygulandığı çalışmalarda, geçerlilik ölçmek istenen verinin
ölçülmesi iken güvenirlik, ölçümün tekrarlanması halinde aynı sonuca ulaşılmasını ifade etmektedir
(Atabek ve Atabek 2007: 14). Aynı konuya benzer koşullar altında yapılan iki analiz arasında bir farkın
bulunmaması güvenirliği sağlarken, analiz yapan aracın araştırma konusuna yönelik olarak ölçüm yapmaya
uygunluğu ise geçerliliği oluşturmaktadır (Aziz, 2018: 59). Söz konusu bu çalışmada, güvenirliliği
sağlamak amacıyla bulgular kodlama cetveline iki farklı zamanda kodlanmış, ayrıca yapılan iki kodlama
ile araştırmanın amaçlarına yabancı, harici bir araştırmacıdan aynı kodlama cetveli kullanılarak kodlanması
istenmiş ve kodlama verileri karşılaştırılmıştır.
Araştırmada, amaçlı örnekleme (non-probabilistic sampling) yöntemi kullanılmıştır. Amaçlı örnekleme
yöntemi, nicel araştırma yöntemleri içerisinde doğan olasılık temelli örnekleme yöntemlerinin tersine, tam
olarak nitel araştırmalar içerisinde ortaya çıkması ve zengin veriye sahip durumların derinlemesine
araştırılmasına olanak tanıması (Yıldırım ve Şimşek, 2018: 118) bakımından uygun görülmüştür. Bu
bakımdan interneti halkla ilişkiler bağlamında kullanımına yönelik, ülkeler arası bir karşılaştırmaya olanak
tanıması amacıyla analize en uygun görülen aktivist sivil toplum kuruluşu olarak Amnesty (Af Örgütü)
seçilmiştir. Amnesty seçilirken, TC. İçişleri Bakanlığı Sivil Toplumla İlişkiler Genel Müdürlüğü’nce
oluşturulan dernekler.gov.tr sayfasındaki bilgi sitemi kullanılarak resmi olarak Türkiye’de bir şubesi olan
ve araştırmacının dil birliği sağlayabileceği dillerden Türkçe ve İngilizce dilinin kullanıldığı farklı bir
coğrafyada da şubesi olması kriterleri aranmıştır. Bu koşullarda Türkiye ve İngiltere karşılaştırmasının
temsil bakımından uygun olacağı öngörülmüştür. Bunun yanı sıra Amnesty’nin, dünyanın en eski
STK’larından biri olmasının ve araştırmanın amaçladığı dijital aktivist örgütlenmeye öncülük eden
kurumlardan olmasının araştırmaya katkı sağlayacağı düşünülmüştür. Twitter’da incelenen hesapların
resmi hesaplar olduğundan emin olmak amacıyla, Amnesty Türkiye ve İngiltere’nin resmî web sayfasındaki
direkt linkler aracılığıyla ulaşılan Twitter adresleri esas alınmıştır. Örgütlerin resmi Twitter hesapları 20
Nisan – 20 Mayıs 2020 tarihleri arasında 30 gün süre ile takip edilerek, araştırma sorularına cevap
aranmıştır.
Araştırma sorusu 1’e yanıt bulabilmek amacıyla örnekleme dahil edilen örgütlerin çeşitli sosyal medya
hesapları incelenmiş ve takipçi sayılarını karşılaştırmalı olarak betimlenmesine olanak tanıması amacıyla
bir tablo oluşturularak veriler işlenmiştir.
Araştırma sorusu 2 için oluşturulan İletişim Çıktıları tablosu, Bortree ve Seltzer (2009)’in, “Dialogic
strategies and outcomes: An analysis of environmental advocacy groups’ Facebook profiles” çalışmasında
ölçümledikleri, “Kullanıcı gönderileri”, “Ağ etkinliği”, “Profilin diğerlerine yanıt verme sayısı”, “Ağ
genişletilebilirliği” ve “Ağ büyümesi” olarak beş başlıkta belirlenen iletişim çıktıları (Bortree ve Seltzer,
2009) kullanılarak hazırlanmıştır.
Araştırma sorusu 3’ yanıt bulabilmek adına ulaşılan tüm tweetlere “Amnesty Türkiye ve Amnesty
İngiltere’nin paylaşım içeriklerinde hangi konulara yer verilmektedir?” sorusu sorularak ulaşılan cevapların

167
içeriklerini betimlemeye yönelik tematik kodlamaya dayalı niteliksel içerik analizi uygulanmıştır. Her bir
örgüt için ayrı kodlama yapılırken karşılaştırmaya olanak tanıması bakımından dört ortak tema
oluşturulmuştur. Paylaşılan tweet içeriklerine göre alt temalar belirlenmiş ve her bir tweet, tek bir alt temaya
kodlanmıştır. İçeriklerde iki farklı alt temayı işaret eden tweetler, ağırlıklı olarak vurguladıkları yönleriyle
ilgili temaya kodlanmıştır.
Araştırma Sorusu 4 için, Halkla İlişkiler Modeli’ne yönelik oluşturulan tabloda, Grunig ve Hunt (1984)’ın
dört halkla ilişkiler modeli esas alınmıştır. Bu analizde ayrıca Waters ve Jamal (2011)’ın araştırmalarında
oluşturdukları kod şemasından ve Beverly (2013)’in çalışmasında kullandığı şemadan faydalanılmıştır.
Son olarak Araştırma Sorusu 5’e yönelik, Diyalojik İlkeler bağlamında oluşturulan tablo, Taylor, Kent ve
White (2001)’ın, “The Relationship Between Web Site Design and Organizational Responsiveness to
Stakeholders” çalışmasında belirlediği diyalogsal prensipler esas alınmıştır. Bu ilkelere dayanarak Rybalko
ve Seltzer (2010)’ın “Dialogic Communication in 140 Characters Or Less: How Fortune 500 Companies
Engage Stakeholders Using Twitter” çalışmasında Twitter’a uyarladığı ilkelerin, Köseoğlu ve Köker
(2014)’in “Türk Üniversiteleri Twitter’ı Diyalogsal İletişim Açısından Nasıl Kullanıyor: Beş Türk
Üniversitesi Üzerine Bir İçerik Analizi” çalışmasında oluşturduğu tablo kullanılarak şekillendirilmiştir.
Bortree ve Seltzer (2009)’in “Dialogic strategies and outcomes: An analysis of environmental advocacy
groups’ Facebook profiles” çalışmasında eklediği, “Sayfanın geri kalanına büyük bağlantılar”, “İlk sayfada
bulunan önemli bilgiler” ve “Diyalog alanlarında organizasyon yorumları” maddeleri bu çalışmada da
uygulanmıştır.
Araştırmada Twitter kullanımlarına bağlı olarak gözlemler sonucunda, Diyalogsal döngüye dair;
Kullanıcıların paylaşımlarını tekrar paylaşmak (Retweet), Kullanıcıların paylaşımlarını beğenme,
Kullanıcılara çevrimdışı protesto çağrısında bulunma, Kullanıcıların çevrimdışı sorumluluk projesinde yer
almaları konusunda paylaşımda bulunmak maddeleri, Ziyaretçilerin elde tutulmasına dair; İmza
kampanyalarına yönlendirici verilen linkler, Arayüzün kolaylığına dair; Örgütün çevrimdışı faaliyet
geçmişi (anlar), Örgütün dahil olduğu listeler, Görüntüleme ve kişiselleştirme uygulamaları maddeleri
çalışmaya eklenmiş ve bu ilkeler 41 maddelik son haliyle bir soru formu şeklinde tasarlanarak, özelliklerin
var (1) veya yok (0) olarak puanlanması amaçlanmıştır.
5. BULGULAR
Araştırma Sorusu 1: Amnesty Türkiye ve Amnesty İngiltere sosyal medya kullanımlarının genel
görünümleri nasıldır?
Amnesty Türkiye
Amnesty İngiltere
Facebook Takipçi
125.856
426.379
Twitter Takipçi
65.1B
260B
Instagram Takipçi
14.1B
91,9B
Youtube Takipçi
3.031
10.042
Tablo 1: Amnesty Türkiye ve Amnesty İngiltere’nin Sosyal Medya Görünümleri

168
Araştırma Sorusu 2: Amnesty Türkiye ve Amnesty İngiltere’nin Twitter iletişim çıktıları nasıldır?
Amnesty Türkiye
Amnesty
İngiltere
1-Kullanıcı gönderileri (Kullanıcı postları, duvar paylaşımları)
122
245
2-Ağ etkinliği (1 haftadaki kullanıcı gönderi sayısı)
1
130
3-Profilin diğerlerine yanıt verme sayısı
-
1
4-Ağ genişletilebilirliği (toplam arkadaş ya da hayran sayısı)
65,1B
260B
5-Ağ büyümesi (profilin arkadaş ya da hayran sayısında 1 haftada
olan artış)
<100
>100
Tablo 2: Amnesty TR ve Amnesty UK Twitter İletişim Çıktıları
Araştırma Sorusu 3: Amnesty Türkiye ve Amnesty İngiltere’nin paylaşım içeriklerinde hangi konulara
yer verilmektedir?
Tema 1: Tepki Konuları
Yerel Konular
Haksız Tutuklamalar (Gazeteciler, Akademisyenler)
Protestolar Sırasında Uygulanan Şiddet
Cezasız Kalan Suçlar
Yasa Değişiklik Talepleri
LGBT Bireylere Yapılan Ayrımcılık
Uluslararası Konular
Tecavüzün Suç Kapsamında Düzenleme Savaş Mağdurları
Haksız Tutuklamalar (Kadın ve LGBT aktivistler, Gazeteciler)
Haksız Uygulanan İnfazlar
Aktivist Cinayetleri
Savaş Bölgelerindeki Sivil Kayıplar
Katliamlar
Tema 2: Destek Konuları
Yerel Konular
LGBT Hakları İmza Kampanyası
Cumartesi Annelerine Destek
Tutuklu Gazetecilere Destek
ODTU LGBT Yürüyüşü
Hobini Uçur Buluşması
İnsan Hakları Eğitim Programı
Siyasilerle Görüşme Talebi
Tutuklu Mektupları
Uluslararası Konular
İranlı Aktivist Kadınlar
Rakka Mağdurları
Filistin Mağdurları
Tema 3: Vurgulanan
Konular
İnsan Hakları
Kadın Hakları
LGBT Hakları
Gazeteci Hakları
Düşünce Özgürlüğü
Savaş Mağdurları

169
Tema 4: Duyuru
Savaş Bölgelerine Yönelik Raporlar
Tutuklu Gazetecilerden Mektuplar
Basında Yer Alan Haberler
Tutuklu Kadın Hakları Savunucuları
Başarıya Ulaşan Çalışmalar
Yaptırım İsteği
Aktivist Haberleri
Dava Takipleri
Örgüt Etkinliğini Duyurma
Basın Açıklaması
İletişim Bilgisi
Aktivist Olmaya Özendirme
Örgüt Etkinliğine Davet
Önemli Günler
Tablo 3: Amnesty TR Vurgulanan Konular
Tema 1: Tepki Konuları
Yerel Konular
Mültecilere Uygulanan Yasalar
Göçmen Çocuklara Uygulanan Yüksek Vergiler
LGBT Bireylere Yönelik Ayrımcılık
Kadın Ayrımcılığı
Sınır dışı Edilmesinin Ardından Öldürülen Mülteciler
Uluslararası Konular
Savaş Mağdurları
ABD Kürtaj Yasası
Haksız Tutuklamalar (Polonya, İrlanda,
Haksız Uygulanan İnfazlar (Çeçenistan)
Aktivist Cinayetleri (Pakistan,
Savaş Bölgelerindeki Sivil Kayıplar
İnsan Hakları İhlalleri (Ekvator, Rakka, Afrika)
Katliamlar (İsrail ve Sri-Lanka)
Trans Ameliyatlarında Sağlıksız Uygulamalar
Tema 2: Destek Konuları
Yerel Konular
AB için Oy Ver
Göçmen Çocukların Vatandaşlık Hakları
Göçmenlerle Kaynaşma Amaçlı Football Welcomes Etkinliği
Okul Protestoları
Şiir Projesi
Kirli Twitter Kampanyası
Uluslararası Konular
LGBT Aktivistleri
Kadın Aktivistler (İran, Suudi Arabistan)
Filistin Yurtsuz Kalan İnsanlar
Libya İç Savaş Mağdurları
Suriye İç Savaş Mağdurları
Tema 3: Vurgulanan
Konular
Football Welcomes Projesi
Football Welcomes Projesine Destek veren Ünlüler
Göçmen Çocukların Vatandaşlık Yasası
Savaş Mağdurları
Mülteci Sorunları
Kadın Hakları
LGBT Hakları
Düşünce Özgürlüğü

170
Tema 4: Duyuru
Futbol Etkinline Davet
Şiir Yarışması Etkinliğine Davet
Panel ve Sergilere Davet
Dünyadan Haberler (Whatsapp veri casusluğu, Singapur Sahte haber
yasası, Silah Kaçakçılığı)
Mülteci Haklarındaki İyileştirmeler
Dava Takipleri
Zafer Hikayeleri
Kültürel Haberler (Gişeye girecek filmler, tiyatro gösterileri ve
kitaplar)
Önemli Günler
Örgüt Blog Sayfasına Davet
Dış Bağlantılarda Canlı Yayına Davet
Tablo 4: Amnesty UK Vurgulanan Konular
Araştırma Sorusu 4: Amnesty Türkiye ve Amnesty İngiltere’nin paylaşım içerikleri halkla
ilişkiler modelleri bakımından hangisi ile açıklanabilir?
Model
Açıklama
Amnesty Türkiye
Amnesty İngiltere
(n)
(%)
(n)
(%)
Tek yönlü
İlişki
(Basın Ajansı,
Kamuoyu
Bilgilendirme)
Bir olay ya da etkinliği tanıtmak
İkna edici ve duygusal ifadelerle
olayları aktarmak
Örgütün yaptığı/yapacağı çalışmalarla
ilgili duyuru yapmak
Medya içeriklerinin paylaşımı
95
77,86
106
43,80
Çift Yönlü
İlişki
(2 Yönlü

Asimetrik,
2 Yönlü

Simetrik)
Çevrimdışı buluşma talebi
Anket ya da imza kampanyasına davet
Olumsuz tutumları örgütün lehine
çevirmek
Sohbete yönelik girişimlerde bulunmak
27
22,13
136
56,19
Tablo 5: Amnesty TR ve Amnesty UK Halkla İlişkiler Modellerine Yönelik Skorları
Araştırma Sorusu 5: Amnesty Türkiye ve Amnesty İngiltere’nin Twitter kullanımlarında diyalojik
prensipler bakımından skorları nasıldır?
DİYALOGSAL ÖZELLİK MADDELERİ
Amnesty
Türkiye
Amnesty
İngiltere
A. DiYALOGSAL DÖNGÜ
(n)
(%)
(n)
(%)
1-Kullanıcılara verilmiş bir dış link (örgütün blog’u,
Facebook/Twitter/Instagram hesabı vb.) üzerinden ilgili
bir konuda tartışmaya davet etmek
0
-
1 (n=2)
10
2-Kullanıcıları örgüt yöneticileri ile temasa geçmeye
özendirmek (yöneticilerin sosyal medya hesaplarını
takibe özendirme, e-posta gönderme, çevrimdışı tanışma
çağrısı, yarışma,vb.)
1 (n=4)
10
1
(n=87)
10
3-Kullanıcıları örgütün sosyal medya hesaplarında kendi
içeriklerini (video, resim, haber vb.) göndermeleri
konusunda özendirmek
0
-
1
10
4- Kullanıcıların örgütle ilgili bir konuda anket ya da
araştırmaya katılmalarını sağlayacak linkleri vermek
0
-
1
(n=10)
10

171
5-Kullanıcılar tarafından sorulmuş sorulara yanıt vermek
0
-
0
-
6-Kullanıcıların paylaşımlarını tekrar paylaşmak
(Retweet)
1
10
1
(n=130
)
10
7-Kullanıcıların paylaşımlarını beğenme
1 (n=2)
10
1
(n=109
7)
10
9-Kullanıcılara çevrimdışı protesto çağrısında bulunma
1 (n=8)
10
0
-
10-Kullanıcıların çevrimdışı sorumluluk projesinde yer
almaları konusunda paylaşımda bulunmak
1 (n=4)
10
1(n=80
)
10
TOPLAM
5(n=18)
50
7
(n=140
6)
70
B. ENFORMASYONUN İŞE YARARLILIĞI
Profil Bilgileri
1-Örgütün Fotoğrafı /Logo
1
7,14
1
7,14
2-Örgütün İsmi
1
7,14
1
7,14
3-Başlık Fotoğrafı
1
7,14
1
7,14
4-Yer bilgisi
1
7,14
1
7,14
5-Resmi Web Sitesi Adresi
1
7,14
1
7,14
6-Bio (Biyografi) bölümü: Örgütün yapılanması,
yönetim kadrosu, vizyonu ve misyonu)
1
7,14
1
7,14
7-Örgütün diğer iletişim ve sosyal medya adresleri
(Elektronik Posta/ Telefon
Numarası/Facebook/Twitter/Instagram/Youtube)
0
-
0
-
Medya İçin Bilginin İşe Yararlılıı
1-Örgütün sanal basın odasına verilen linkler (Basın
bültenleri, örgüt yöneticilerinin konuşmaları, indirilebilir
grafikler, örgüt politikaları, iş ortakları hakkında bilgi,
yıllık raporlar vb.)
0
-
1
7,14
Örgüt Kamuları İçin Bilginin İşe Yararlılıı
1-Örgütün felsefesi, misyon ve vizyonu hakkında
mesajlar
1
7,14
1
7,14
2-Kampanyalara katılımı özendirme
1
7,14
1
7,14
3-Örgüt ve çevresine ilişkin son gelişmeler hakkında
bilgilendirme
1
7,14
1
7,14
5-Örgüte üye olmayı özendirme
1
7,14
1 (n=3)
7,14
6-Örgütte kariyer olanakları hakkında bilgilendirme
0
-
0
-
TOPLAM
11
78,54
12
(n=3)
85,68
C. TEKRAR ZİYARETLERİNİN ARTIRILMASI
1-Takipçi olmayanlara örgütün sosyal medya hesaplarını
takip etmeleri için çağrı
0
-
0
-

172
2-Örgütün yakın gelecekte yapacağı önemli açıklamalara
ve sunulacak fırsatlara ilişkin meraklandırıcı ön bilgi
(eğitim, panel, sergi çalışmaları)
0
-
1 (n=6)
16,66
3-Örgütün gelecekteki olay takvimine ilişkin
bilgilendirme
1
16,66
1
16,66
4-Örgütün daha ayrıntılı bilgi gerektiren konularda
sitenin belirli bölümlerine verilen linkler.
1
16,66
1
16,66
5-Ana akım medyada yer alan örgüt haberlerine verilen
linkler.
0
-
0
-
6-Örgütün sık sorulan sorular ve tartışma bölümlerine
verilen linkler
0
-
1
16,66
TOPLAM
2
33,33
4 (n=6)
66,64
D. ZİYARETÇİLERİN ELDE TUTULMASI
1-Zemin çalışması (Standart görünümünden uzaklaşmak
–kişiselleştirmek)
1
16,66
1
16,66
2- Fotoğraf (View Foto) ve (View Media) Video
paylaşma (Zengin Medya Özelliklerini Kullanma)
1
16,66
1
16,66
3-Ürün ve/veya hizmetler hakkında yararlı ipuçlarının
ayrıntılarının yer aldığı linkler vermek
1
16,66
1
16,66
4-Örgütün diğer sosyal medya hesaplarına verilen linkler
(Facebook, Twitter, Youtube, blog vb.)
0
0
5-Güncellenme (15 gün içinde)
1
16,66
1
16,66
6-İmza kampanyalarına yönlendirici verilen linkler
1
16,66
1
16,66
TOPLAM
5
83,33
5
83,33
E. ARAYÜZÜN KOLAYLIĞI
1-İlk sayfada bulunan önemli bilgiler
1
20
1
20
2-Örgütün çevrimdışı faaliyet geçmişi (anlar)
0
-
1 (n=2)
20
3-Örgütün dahil olduğu listeler
1
20
1 (n=8)
20
4-Diyalog alanlarında organizasyon yorumları
0
-
0
-
5-Görüntüleme ve kişiselleştirme uygulamaları
0
-
1
20
TOPLAM
2
40
4
(n=10)
80
GENEL TOPLAM
25
60,97
32
78,04
Tablo 6: Amnesty TR-UK Twitter Kullanımlarındaki Diyalojik Prensiplere Yönelik Skorlar
5. TARTIŞMA VE SONUÇ
Örgütlerin genel görünümlerine bakıldığında tüm sosyal medya platformlarında ulaşılan takipçi sayılarında
Amnesty Türkiye, Amnesty İngiltere’nin çok büyük farklarla gerisinde kalmıştır. İletişim çıktılarına

173
bakıldığında Amnesty UK’nin TR hesabına göre yaklaşık iki kat daha fazla paylaşım yaptığı görülmüştür.
Kullanıcı gönderi sayılarında ise çok yüksek bir fark olduğu ve ağ büyümesinde de skorların UK hesabının
lehine olduğu gözlenmiştir.
Tematik kodlama sonucunda ulaşılan ilk tema tepki konuları olmuştur. Amnesty TR ve Amnesty UK
hesaplarının her ikisi de hem yerel hem de uluslararası konulara yönelik çalışmalarıyla benzerlik
göstermektedirler. Uluslararası aktivizm çağrılarında genel olarak ortak konuları işaret etmelerine karşılık
Amnesty UK’nin daha geniş ölçekte çalışmalar yaptığı, daha fazla sayıda konu ve ülkeyi ele aldığı
görülmüştür. Yerel tepki konuları paylaşımlarında Amnesty TR’nin, Haksız Tutuklamalar (Gazeteciler,
Akademisyenler), Protestolar Sırasında Uygulanan Şiddet, Cezasız Kalan Suçlar, Adaletsiz Uygulamalar,
LGBT Bireylere Yapılan Ayrımcılık olarak siyasi düşünce ve fikir özgürlüklerine yönelik olarak ortaya
çıkan haksız tutuklamalara, eylem yapma hakkına olan müdahale ve yapılan ayrımcılıklara tepki
gösterirken; Amnesty UK’nin, Mültecilere Uygulanan Yasalar, Göçmen Çocuklara Uygulanan Yüksek
Vergiler, LGBT Bireylere Yönelik Ayrımcılık, Kadın Ayrımcılığı ve Sınır dışı Edilmesinin Ardından
Öldürülen Mülteciler konularıyla, mültecilere uygulanan usulsüz uygulamalar ve istenen yüksek vergiler
sonucunda oluşan mağduriyetlere ve toplumsal cinsiyet rollerine yönelik yapılan ayrımcılığa dikkat
çekecek paylaşımlarda bulunduğu görülmüştür.
İkinci tema olan Destek Konularında; yerel ve uluslararası imza kampanyaları dışında aktivizm amaçlı
kurgulanan protesto yürüyüşleri ve çeşitli etkinliklerle konuların desteklendiği görülmüştür. Amnesty
TR’nin yerel destek konularında özellikle LGBT Hakları adına çalışmalar yaptığı, bu bağlamda ODTU
LGBT yürüyüşü ve Hobini uçur etkinliği ile çevrimdışı aktivizm çalışmaları da yaptığı görülmüştür.
Cumartesi Annelerine ve Tutuklu Gazetecilere yönelik yaptığı paylaşımların yanı sıra siyasilerle görüşmek
adına çağrılarda bulunduğu ve cezaevinde yatmakta olan tutuklu gazetecilerin mektuplarına sıklıkla yer
verdiği görülmüştür. Uluslararası aktivist çağrılarda İranlı kadın aktivistler başta olmak üzere çeşitli
paylaşımlarında Amnesty UK ile yine ortak hareket etmesine karşılık paylaşım çeşitliliği ve sıklığı
bakımından Amnesty UK’nin gerisinde kaldığı görülmüştür. Amnesty UK’nin ise yerel destek konularında
sıklıkla İngiltere’nin AB’de kalmasına yönelik özellikle gençlerin oy vermesi ve mültecilerle kaynaşma
amacı taşıyan etkinliği olan Football Welcomes’a çağrıda bulunduğu görülmüştür. Okul Protestoları, Şiir
yarışması ve Kirli Twitter kampanyası desteklediği diğer konular olmuştur.
Üçüncü tema olarak Vurgulanan Konularda; yerel ve uluslararası olarak ortak bir paydada incelenen
kodların genel özelliği başta İnsan Hakları olmak üzere, kadın, LGBT, Gazeteci haklarının neler olduğu ve
nasıl kullanılması gerektiği vurgulanırken düşünce özgürlüğü ve savaş mağdurlarına özellikle dikkat
çekildiği gözlemlenmiştir. Amnesty UK ise özellikle her temada ilk sırayı alan mültecilere yönelik olarak
geliştirdiği etkinlik olan Football Welcomes Projesinin vurgulandığı, etkinliğin içeriği ve destek veren
ünlülerin paylaşımlarının vurgulandıkları görülmüştür. En fazla vurgulanan konularda ikinci sırayı mülteci
çocuklara uygulanan vatandaşlık ücretlerinin yüksekliği almıştır. Uygulanan vergiler nedeniyle yaşanan
mağduriyetler ve bu mağduriyeti yaşayan çocuklarla yapılan röportajları içeren videolarla içerikleri
besleyerek durumun önemini vurgulamayı amaçladığı görülmüştür. Amnesty TR ile ortak olarak savaş
mağdurları, kadın ve LGBT hakları ile düşünce özgürlüğü vurgulanan diğer konular olmuştur.

174
Dördüncü ve son tema duyurular teması olmuştur. Duyurular temasında Amnesty TR’nin tutuklu
gazetecilerden gelen her yeni mektubu birkaç kere duyurduğu bunun yanı sıra savaş bölgelerine yönelik
raporları ve uluslararası haberlerde yer alan insan hakları ihlaline yönelik konuları takipçilerine ilettiği
görülmüştür. Tutuklu kadın hakları savunucuları ve gazetecilerin davalarını takip ederek, her türlü
değişikliği ya da alınan kararı yeni medyanın anındalık avantajını kullanarak duyurduğu görülmüştür.
Yaptırım isteklerini, başarılı aktivist çalışmalarını ve örgüt etkinliklerini duyurmaya yönelik duyuruları
takiben aktivist olmaya özendirme, etkinliklere davet ve önemli günlere yönelik duyurularda bulunduğu
görülmüştür. Amnesty UK’nin örgüte dair etkinlikler, yarışma, panel ve sergilerin duyurulmasının yanısıra
dünyadan haberleri sıklıkla paylaştığı görülmüştür. Bu bağlamda içeriklerini yerel ve uluslararası
gazetelerden sıklıkla besleyen Amnesty UK’ye karşılık Amnesty TR’nin sadece bir kere gazete haberi
paylaştığı gözlemlenmiştir. Amnesty UK’nin yaptığı duyurular sırasıyla mülteci haklarındaki değişiklikler,
Dava takipleri, zafer hikayeleri, kültürel haberler ve önemli günler olmuştur. İncelenen süre zarfında
Amnesty UK örgüt blog sayfasına ve The Guardian gazetesinin web sitesinde gerçekleşen bir canlı yayına
katılama yönelik çağrıda bulunmuştur.
Araştırma sorusu 4 için, Halkla İlişkiler Modelini saptamaya ve paylaşılan konuları belirlemeye yönelik
frekans sayımı yapılmıştır. Frekans sayıları belirlenirken her bir tweet için sadece bir kodlama yapılmıştır.
Birden fazla kodu içerdiği düşünülen tweetlerde etki derecelerine bakılmış, ağırlıklı olarak vurgulanan
yönüyle değer verilmiştir. Frekans ve yüzde değerleri belirlenen hesaplardan Amnesty TR’nin paylaşım
davranışları belirgin bir şekilde Tek yönlü iletişim modelinin kullanımını işaret etmektedir. Paylaşım
içerikleri; etkinlikleri, protesto ya da imza kampanyalarını duyurma olarak şekillenmiş ve çift yönlü
iletişime dair olan takipçi katılımı ve geri beslemeyi harekete geçirme işlevlerinin uzağında kalmıştır. Bu
yönüyle Lovejoy, Waters ve Saxton (2012)’ın “Engaging Stakeholders Through Twitter: How Nonprofit
Organizations are Getting More Out of 140 Characters or Less” çalışmasında saptadığı, Alemdar, Elgün ve
Maden (2018)’in “Türkiye’deki Kadın Sivil Toplum kuruluşlarının Twitter Kullanımına Yönelik Bir
Araştırma” çalışmasında benzer sonuçlara ulaşarak sivil toplum kuruluşlarının çoğunluğunun, geleneksel
yöntemleri yeni bir teknoloji ile yaymaya çalıştıkları önermesi, Amnesty TR için de benzer özellik
göstermiştir. Amnesty TR paylaşımlarının %77,86’ını tek yönlü iletişim modelini kullanırken, sadece
%22,13’ünde çift yönlü iletişim modeline yönelik paylaşımda bulunmuştur. Çift yönlü iletişim skorunda
imza kampanyalarına yönelik yaptığı paylaşımlar 2 yönlü asimetrik modelde skor almasında etkili olmuş,
2 yönlü simetrik modele ilişkin kodlamayı sağlayacak @reply fonksiyonu gözlenememiştir. Bu bağlamda
Amnesty TR’nin herhangi bir kullanıcıyla olumlu ya da olumsuz etkileşime girdiğine rastlanmamıştır.
Amnesty UK ise, %43,80 oranında sergilenen tek yönlü iletişim biçimine karşılık, %56,19 oranında çift
yönlü iletişime yönelik paylaşımda bulunduğu gözlemlenmiştir. Bu skorla sivil toplum kuruluşlarının genel
içerik paylaşımı davranışlarının dışında yer alan Amnesty UK’nin @reply fonksiyonunu yeterli düzeyde
kullanmadığı için simetrik iletişimi tam olarak sağlayamadığını, fakat çift yönlü asimetrik modele yönelik
yüksek sayıda paylaşımda bulunarak halkla ilişkilerin çift yönlü iletişim modellerinde hareket ettiği
gözlemlenmiştir.
Araştırma sorusu 5 için, örgütlerin Twitter hesaplarının diyalojik prensipler bağlamında karşılaştırılması
sonucunda toplam skorlara bakıldığında Amnesty TR’nin %60,97 oranına karşılık Amnesty UK’nin

175
%78,04 oranında karşıladığı görülmüştür. Bu bağlamda beş prensipten en düşük puanların Tekrar
Ziyaretlerinin arttırılmasından, en yüksek skorların ise Enformasyonun İşe Yararlılığı prensibinden alındığı
görülmüştür. En yüksek puanın enformasyonun işe yararlığı prensibinden alınmasında prensibe ait olan
maddelerin genellikle sık güncellenmesine gerek duyulmayan temel işlevlerden oluşmasından
kaynaklanabileceği düşünülmektedir. Amnesty Türkiye’nin, beş prensibin tamamında Amnesty
İngiltere’nin gerisinde kaldığı görülmektedir. Diyalojik prensiplerden belki de en önemlisi görülen
diyalogsal döngü prensibini Amnesty TR %50 oranında, Amnesty UK ise %70 oranında karşılamıştır. Bu
anlamda araştırma sorusu 4’e karşılık alınan sonuçlarla diyalogsal döngü skorlarının tutarlı olduğu
söylenebilir fakat iki örgütün de diyalogsal ilkeler skorlarına rağmen kullanıcıların sorularına ya da
eleştirilerine cevap vermedikleri görülmüştür. Amnesty İngiltere’nin yüksek retweet ve beğeni skorlarına
karşılık Amnesty Türkiye’nin etkileşiminin oldukça yetersiz kaldığı söylemek doğru olacaktır. Takip edilen
tarihlerde UK hesabının gündemi takip ederek toplumu ilgilendiren güncel olayları hesabına taşırken, TR
hesabının çocuk istismarı, kadına yönelik şiddet, taciz ve tecavüz gibi çok önemli, temelinde insan hakları
ihlalini barındıran olaylara karşı kayıtsız kaldığı gözlemlenmiştir. Genel olarak Türkiye’deki diğer tüm
STK’ların da benzer tavırlar sergilediği, bu tutumun dijital aktivist olmanın koşutu olarak görülen toplumsal
olaylara dikkat çekme misyonunu sınırlı bir çerçevede yaptıkları, dijital medyanın hızına ve takipçilerin
ilişki beklentisine yetişemedikleri gözlenmiştir.
Türkiye’nin en fazla takipçi sayısına sahip aktivist gruplarından biri olan Amnesty Türkiye’nin iletişimin
işlerliği bakımından ortak amaçla hareket ettiği Amnesty İngiltere’nin oldukça gerisinde kaldığı
görülmektedir. Bu bağlamda genel olarak Türkiye’de faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşlarının
iletişimlerinde geleneksel medya ekolünün dışına çıkarak kullanıcılarıyla daha fazla temasta bulunma ve
çatışmaları kendi lehine çevirme çabasına imkân tanıyacak iletişim stratejilerini belirlemeleri
gerekmektedir. Aynı örgütün iki ayrı şube kolu arasında bulunan takipçi sayısındaki belirgin farkın nedeni
olarak Türkiye hesabının Twitter iletişimini tek yönlü kullanması gösterilebilir. Türkiye’deki sivil toplum
kuruluşlarının çoğunluğunun, geleneksel yöntemleri yeni bir teknoloji ile yayma çabaları doğrultusunda
kullandıkları sosyal medya kaynaklarından istenen verimin alınamayışına neden olmaktadır. Dengesiz bir
iletişimi beraberinde getiren tek yönlü iletişim şekli, ilişki kurulması, ortak amaçlar doğrultusunda hareket
edecek kitlelerin yaratılması bakımından yeni medyanın avantajlarını kullanmayışlarının yaptıkları
çalışmaların aktivizme ne kadar hizmet ettiğini tartışmalı hale getirmektedir.
Diyalogsal iletişime önem vererek, takipçilerin ne istediklerini, nasıl katkıda bulanabileceklerini ve en
önemlisi de çok daha fazla desteğe nasıl ulaşabilecekleri konusunda örgütlerin gerekli gözlemleri yaparak,
etkileşime geçmeye olanak tanıyacak ortamların yaratılması birincil amaç olmalıdır. Bu amaçla takipçileri
yorum yazmaya, öneri sunmaya ve olaylara ortak olmaya teşvik edecek paylaşım içeriklerinin
oluşturulması, bu bağlamda örgütlerin olumlu geri dönüşlerini pekiştirmek, olumsuzları ise lehine çevirmek
adına tartışmaya ve etkileşime girmekten çekinmeyen bir tutum geliştirmeleri önerilmektedir.

176
KAYNAKÇA
Aktivizm (2020). http://www.tdk.gov.tr adresinden 02.04.2019 tarihinde alındı.
Alemdar, M. Y., Elgün, A. ve Maden, D. (2018). Türkiye'deki Kadın Sivil Toplum Kuruluşlarının Twitter Kullanımına
Yönelik Bir Araştırma. Bilge Kagan 1.International Science Congress, 251-261.
Atabek, G. Ş. ve Atabek, Ü. (2007). Medya Metinlerini Çözümlemek: İçerik, Göstergebilim ve Söylem Çözümleme
Yöntemleri. Ankara: Siyasal Kitabevi.
Aziz, A. (2018). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri ve Teknikleri. Ankara: Nobel Yayıncılık.
Beverly, J. A. (2013). Public relations models and dialogic communication in the twitterverse: an analysis of how
colleges and universities are engaging their publics through Twitter (Unpublished doctoral dissertation). The
University of Southern Mississippi, School of Communication, Mississippi, USA.
Bortree, D. S. ve Seltzer, T. (2009). Dialogic Strategies and Outcomes: An Analysis of Anvironmental Advocacy
Groups’ Facebook profiles. Public Relations Review, 317-319.
Cılızoğlu, G. Y. ve Çetinkaya, A. (2018). Zaman ve mekandan bağımsız katılım; örgütlü yurttaştan dijital bireye:
Change.org örneği. International Journal of Human Sciences, 15(4), 2458-9489.
Doğru, Y. B. ve Doğru, S. (2017). İki Yönlü Simetrik Model Bağlamında Üniversitelerin Facebook Kullanım Analizi.
Erciyes İletişim Dergisi, 5(1), 344-360.
Gençer, Y. (2015). Sosyal Medya Ağlarında Örgütlenme: Dijital Aktivizmin Toplumsal Dönüşüme Yansımaları. E-
journal of Intermedia, 2(2), 2149-3669.
Grunig, J. E. ve Huang, Y. H. (2000). Public relations as relationship management: A Relational Approach to The
Study and Practice of Public Relations. In J. A. Ledingham ve S. D. Bruning (Eds.), Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum,
23-53.
Grunig, J. E. ve Hunt, T. (1984). Managing public relations. New York: Holt, Rinehart and Winston.
Habermas, J. (2001). İletişimsel Eylem Kuramı. Çev. Mustafa Tüzel. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
Kalafatoğlu, Ş. T. (2015). Toplumsal Hareketler ve Politik Oluşumlar Bağlamında Yeni Medya Aracılığıyla Politik
Aktivizm. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 5(11), 1309-9302.
Karagöz, K. (2013). Yeni Medya Çağında Dönüşen Toplumsal Hareketler ve Dijital Aktivizm Hareketleri. İletişim ve
Diplomasi Dergisi, 1, 131-157.
Kent, M. L. ve Taylor, M. (1998). Building Dialogic Relationships Through the World Wide Web. Public Relations
Review, 24(3), 321-334.
Kent, M. L. ve Taylor, M. (2002). Toward a Dialogic Theory of Public Relations. Public Relations Review, 28, 21-37.
Köseoğlu, Ö. ve Köker, N. E. (2014). Türk Üniversiteleri Twitter'ı Diyalogsal İletişim Açısından Nasıl Kullanıyor: Beş
Türk Üniversitesi Üzerine Bir İçerik Analizi. Global Media Journal: TR Edition, 4(8), 213-239.
Lovejoy, K., Waters, R. ve Saxton, D.G. (2012). Engaging Stakeholders Through Twitter: How Nonprofit
Organizations are Getting More Out of 140 Characters or Less. Public Relations Review, 8(2). 313-318.
Özdemir, B. ve Yamanoğlu, M. A. (2010). Türkiye'deki Sivil Toplum Kuruluşları Web Sitelerinin Diyalojik İletişim
Kapasiteleri Üzerine Bir İnceleme. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(2), 3-36.

177
Rybalko, S. ve Seltzer, T. (2010). Dialogic communication in 140 characters or less: How Fortune 500 companies
engage stakeholders using Twitter. Public Relations Review, 36, 336-341.
Seo, H., Kim, J. ve Yang, S.U. (2009). Global activism and new media: A study of transnational NGOs’ online public
relations. Public Relations Review, 35, 123-126.
Sivitanides, M. ve Shah, V. (2011). The Era of Digital Activism. Conference for Information Systems Applied Research,
1842.
Taylor, M., Kent, M. L. ve White, W. J. (2001). How activist organizations are using the internet to build relationships.
Public Relations Review, 27(3), 263-284.
Topak, S. T. (2014). Sivil Toplum Kuruluşları ve Sosyal Medya Bağlamında "Renkli Devrimler" ve "Arap Baharı"
Süreçlerinin Karşılaştırmalı Analizi. Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 9(3), 233-254.
Waters, R. D. ve Jamal, J. Y. (2011). Tweet, tweet, tweet: A content analysis of nonprofit organizations’ Twitter
updates. Public Relations Review, 37(3), 321-324.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara, Turkey: Seçkin Yayıncılık.