Content uploaded by Cihan Bayraktar
Author content
All content in this area was uploaded by Cihan Bayraktar on Nov 28, 2023
Content may be subject to copyright.
DİJİTALLEŞME:
MULTİDİSİPLİNER BİR BAKIŞ
(3. Baskı)
Editör:
Dr. Yasin TAŞPINAR
DİJİTALLEŞME: MULTİDİSİPLİNER BİR BAKIŞ
Editör: Dr. Yasin TAŞPINAR
Yazarlar (Bölüm sırasına göre): Dr. Hayati ÜNLÜ - Dr. Metin ÖZKARAL - Dr. Esra Nur TUĞAN -
Dr. Hakan ALPTÜRKER - Dr. Faruk TEMEL - Dr. Adnan SÖYLEMEZ - Dr. Yasin TAŞPINAR - Dr. Bilal ÖZEL -
Doktorant Alper GÜNEŞ - Arş. Gör. Muhammed Kasım KAVAK - Dr. Ömer Faruk TEKİN - Dr. Seyida ERKEK -
Dr. Hikmet Salahaddin GEZİCİ - Dr. Osman ÖZDEMİR - Dr. Kemaleddin ERYEŞİL - Dr. Eneş YALÇIN
Dr. Cihan BAYRAKTAR - Doktorant Halil İbrahim YANAR / Dr. Mehmet Şirin ÇETİN – Dr. Hasan TERZİ
Yayın No : 5070
EISBN : 978-625-397-732-0
Basım Sayısı : 1. Baskı, Mayıs 2021 2. Baskı, Aralık 2022 3. Baskı, Ekim 2023
© Copyright 2023, NOBEL AKADEMİK YAYINCILIK EĞİTİM DANIŞMANLIK TİC. LTD. ŞTİ. SERTİFİKA NO.: 40340
Bu baskının bütün hakları Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. Ltd. Şti.ne aittir. Yayınevinin yazılı izni olmaksızın, kitabın
tümünün veya bir kısmının elektronik, mekanik ya da fotokopi yoluyla basımı, yayımı, çoğaltımı ve dağıtımı yapılamaz.
Genel Yayın Yönetmeni : Nevzat Argun -nargun@nobelyayin.com-
Yayın Koordinatörü : Gülfem Dursun -gulfem@nobelyayin.com-
Kapak Tasarım : Mehtap Yürümez -mehtap@nobelyayin.com-
Baskı ve Cilt : Vadi Grafik / Sertifika No.: 47479
İvedik Organize San. 1420. Cadde No: 58/1-2-3-4-5 Ostim-Y.Mahalle / ANKARA
Kütüphane Bilgi Kartı
TAŞPINAR, Yasin – Dijitalleşme: Multidisipliner Bir Bakış
3. Basım, 313 shf, 16 x 24 cm. Kaynakça var, dizin yok.
EISBN: 978-625-397-732-0
1. Kamu Yönetimi 2. İşletme 3. İletişim 4. Yönetim Bilişim Sistemleri
Genel Dağıtım
ATLAS AKADEMİK BASIM YAYIN DAĞITIM TİC. LTD. ŞTİ.
Adres: Bahçekapı mh. 2465 sk. Oto Sanayi Sitesi No:7 Bodrum Kat Şaşm az-ANKARA - siparis@nobelyayin.com-
Telefon: +90 312 278 50 77 - Faks: 0 312 278 21 65
E-Satış: www.nobelkitap.com - www.atlaskitap.com - Bilgi: esatis@nobelkitap.com - info@atlaskitap.com
Dağıtım ve Satış Noktaları: Alfa Basım Dağıtım, Ana Basım Dağıtım, Arasta, Arkadaş Kitabevi, Başarı Dağıtım, D&R mağazaları,
Dost Dağıtım, Güneş Dağıtım, Kitapsan, Nezih Kitabevleri, Prefix, Remzi Kitabevleri, TveK Mağazaları
Doğa olaylarının hayat alan değil, hayat veren
hadiseler olarak hayatımızı güzelleştirmesi
dileğiyle…
6 Şubat 2023 tarihinde meydana gelen depremde
hayatını kaybeden ve geride kalanlara…
Dua ve metanet temennisiyle …
ix
İÇİNDEKİLER
Önsöz ......................................................................................................................... i
Sunuş ........................................................................................................................ iii
İçindekiler................................................................................................................ ix
E-SİYASET .............................................................................................................. 1
Hayati ÜNLÜ .......................................................................................................
E-BÜROKRASİ (Dijitalleşme ve Bürokrasi İlişkisi)............................................. 21
Metin ÖZKARAL .................................................................................................
E-HUKUK (Dijital Hukuk: Adalete Erişimde Teknoloji Kullanımı) .................... 35
Esra Nur TUĞAN ................................................................................................
E-DEVLET ............................................................................................................. 47
Hakan ALPTÜRKER ...........................................................................................
E-MEDYA .............................................................................................................. 61
Faruk TEMEL ......................................................................................................
E-DEMOKRASİ .................................................................................................... 71
Adnan SÖYLEMEZ ..............................................................................................
E-YÖNETİŞİM ...................................................................................................... 85
Yasin TAŞPINAR .................................................................................................
E- EKONOMİ ...................................................................................................... 105
Bilal ÖZEL...........................................................................................................
E-GÜVENLİK (Dijital Güvenlik Alanında Yeni Bir Boyut: Siber Güvenlik) .... 119
Alper GÜNEŞ ......................................................................................................
E-BELEDİYE....................................................................................................... 141
Muhammed Kasım KAVAK .................................................................................
E-KENT (Bilgi İletişim Çağında Nent: Akıllı Sürdürülebilir Kentlere Doğru) .. 157
Ömer Faruk TEKİN .............................................................................................
E-SAĞLIK (Sağlıkta Dijital Dönüşüm: E-Sağlık) ............................................... 177
Seyida ERKEK .....................................................................................................
E-EĞİTİM (Eğitimde Dijital Dönüşüm) .............................................................. 193
Hikmet Salahaddin GEZİCİ .................................................................................
E-TİCARET ......................................................................................................... 215
Osman ÖZDEMİR ...............................................................................................
E-GİRİŞİMCİLİK (Dijital Çağda Girişimcili) ................................................... 227
Kemaleddin ERYEŞİL ..........................................................................................
E-AKTİVİZM (Dijital Çevresel Aktizim Aracı: Çevre Adaleti Atlası) .............. 243
Enes YALÇIN .......................................................................................................
E-ZEKÂ (Yapay Zeka) ......................................................................................... 263
Cihan BAYRAKTAR .............................................................................................
E-TOPLUM (E-Toplum: Devlet Vatandaş İlişkisinin Dönüşmesi) ..................... 281
Halil İbrahim YANAR ..........................................................................................
Mehmet Şirin ÇETİN ...........................................................................................
E-TÜKETİM (Dijital Çağda Müsrif Tüketici) .................................................... 293
Hasan TERZİ .......................................................................................................
Yazarlar Hakkında .............................................................................................. 303
E-ZEKÂ
YAPAY ZEKÂ
Cihan BAYRAKTAR*
İnsanoğlunun, cansız varlıkları canlandırma düşüncesi, yüzyıllardır süregelen
bir amacı olarak görülmektedir. Binlerle yıl öncesinde başlayan verilerin depolan-
ması ihtiyacı sayesinde hız kazanan bu düşünce ile ortaya çıkan yapay zekâ kavramı,
son 50 yılda asıl gelişimini göstermiştir. Modern yapay zekâ kavramının başlangıcına
ait izlere, klasik filozofların insan düşünce sistematiği üzerine yaptıkları tanımlama-
larda rastlamak mümkündür. Ancak, resmi olarak yapay zekâ kavramı, 1956 yılında
Hanover, New Hampshire, Dartmouth College’da düzenlenen bir konferansta tanım-
lanmıştır. Yapay zekâ kavramının bu süreçte tam olarak oluşturulması ve uygulama-
ların geliştirilmesi kolay olmamıştır. Özellikle 1974 ile 1980 arasında yapay zekâ
çalışmalarını olumsuz yönde eleştiren birçok rapor yayınlanmış ve bu sebeple dev-
letlerin yapay zekâya olan destekleri ve ilgileri azalmıştır. Bu dönem yaşanan geliş-
melerden dolayı “yapay zekâ kışı” olarak nitelendirilmiştir. 1980’lerden itibaren
özellikle İngilizlerin, Japonlarla yarışa girebilmeleri için tekrar yapay zekâ çalışma-
larına destek vermeleri ile araştırmalar hızlanmış ve günümüze kadar uzanmıştır
(Öztürk ve Şahin, 2018).
Yapay zekâ araştırmalarının başlangıcı uzun yıllar öncesine dayanmasına rağ-
men, asıl atılım ikinci dünya savaşı sırasına Alan Turing tarafından “Bombe” isimli
bir gerçek zamanlı kod kırma makinesinin geliştirilmesi ile gerçekleştirilmiştir. Tu-
ring tarafından geliştirilen bu makine, savaşın gidişatının tamamen değişmesine se-
bep olmuştur. İkinci dünya savaşı sonrasında, Alan Turing ve birçok araştırmacı ba-
ğımsız olarak yapay zekâ konusundaki çalışmalarına devam etmiştir. Her ne kadar
yapay zekâ kavramı resmi olarak ile defa 1956 yılında dile getirilmiş olsa da Alan
Turing 1947 yılında, bilgisayar programlarının zekâ ile birleştirilerek, akıllı makine-
lerin geliştirilebileceği üzerine bir konferans vermiştir. Ayrıca Turing, 1950 yılında
“Bilgi İşlem Makineleri ve Zekâ” isimli bir makale yayınlamış ve bu makalede ma-
kine ve düşünmek kavramlarının bileşiminden yola çıkarak açıklamalarda bulunmuş-
tur (Coşkun ve Gülleroğlu, 2021).
Bu bölümde, ilk etapta yapay zekâ kavramının tanımı ile ilgili açıklamalar ya-
pılacak ve kapsam alanına giren alt başlıklar açıklanacaktır. Devam eden ikinci baş-
lıkta ise yapay zekâ uygulamalarının mevcut durumu, gelecekte yapay zekâ uygula-
maları ile beklentiler ve endişelere değinilecektir.
1. YAPAY ZEKÂ TANIMI VE KAPSAMI
İnsanoğlu, dünya hayatına belirli bir seviyede zekâya sahip olarak ilk adımını
atmaktadır. Yaşamın ilerleyen aşamalarında, yaşam biçimi, çalışma hayatı, eğitim
* Dr. Öğretim Üyesi, Karabük Üniversitesi, Eskipazar Meslek Yüksekokulu, Bilgisayar
Teknolojileri Bölümü, e-posta: cihanbayraktar@karabuk.edu.tr, ORCID: 0000-0003-
4321-5485
278 C. BAYRAKTAR / E-ZEKÂ
Her ne kadar yapay zekânın geleceği ile ilgili çeşitli endişeler söz konusu olsa
da bugüne kadar yapılan çalışmalar ve gerçekleşen ilerlemeler göz ününde bulundu-
rulduğunda, yapay zekânın insanlığın daha üst seviyelere ulaşması ve daha gelişmiş
toplumların oluşturulabilmesi için önemli bir teknoloji olduğunu ileri sürmek de
mümkündür.
KAYNAKÇA
Abiodun, O. I., Jantan, A., Omolara, A. E., Dada, K. V., Umar, A. M., Linus, O. U.,
Arshad, H., Kazaure, A. A., Gana, U. ve Kiru, M. U. (2019). Comprehensive
Review of Artificial Neural Network Applications to Pattern Recognition. IEEE
Access, 7, 158820–158846.
Andronie, M., Lăzăroiu, G., Iatagan, M., Uță, C., Ștefănescu, R. ve Cocoșatu, M.
(2021). Artificial Intelligence-Based Decision-Making Algorithms, Internet of
Things Sensing Networks, and Deep Learning-Assisted Smart Process
Management in Cyber-Physical Production Systems. Electronics 2021, Vol. 10,
Page 2497, 10(20), 2497.
Attila, A. Ş. (2022). Uygulamalı Örneklerle Yapay Zekâ Algoritmaları ve
Programlama. Seçkin Yayıncılık.
Aydemir, E. (2019). Weka ile Yapay Zekâ. Seçkin Yayıncılık.
Bughin, J., Seong, J., Manyika, J., Chui, M. ve Joshi, R. (2018). Notes From the Ai
Frontier: Modeling the Impact of Ai on the World Economy. In McKinsey Global
Institute (Issue September). https://www.mckinsey.com/featured-
insights/artificial-intelligence/notes-from-the-ai-frontier-modeling-the-impact-
of-ai-on-the-world-economy (Erişim Tarihi 03.04.2021)
Coşkun, F. ve Gülleroğlu, H. D. (2021). Yapay Zekânın Tarih İçindeki Gelişimi ve
Eğitimde Kullanılması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi,
54(3), 947–966. https://doi.org/10.30964/AUEBFD.916220
Demircan, B. ve Elmacı, Y. (2019). Denetimli Örüntü Tanıma ve Gıda Analizlerinde
Uygulamaları. Akademik Gıda, 17(3), 429–438.
Deperlioğlu, Ö. (2023). Python ile Yapay Zekâya Giriş: Kavramsal Çerçeve,
Temeller, Kodlama. Seçkin Yayıncılık.
Dilek, G. Ö. (2019). Yapay Zekânın Etik Gerçekliği. Ankara International Journal
of Social Sciences, 2(4), 47–59.
Doğan, O. ve Baloğlu, N. (2020). Endüstri 4.0 Kavramsal Farkındalık Ölçeği. KMÜ
Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 22(38), 58–81.
Duan, Y., Edwards, J. S. ve Dwivedi, Y. K. (2019). Artificial intelligence for decision
making in the era of Big Data – evolution, challenges and research agenda.
International Journal of Information Management, 48, 63–71.
Efe, A. (2021). Yapay zekâ risklerinin etik yönünden değerlendirilmesi. Bilgi ve
İletişim Teknolojileri Dergisi, 3(1), 1–24.
Elmas, Ç. (2021). Yapay Zekâ Uygulamaları. Seçkin Yayıncılık.
Eppe, M., Gumbsch, C., Kerzel, M., Nguyen, P. D. H., Butz, M. V. ve Wermter, S.
(2022). Intelligent problem-solving as integrated hierarchical reinforcement
learning. Nature Machine Intelligence 2022 4:1, 4(1), 11–20.
Ertel, W. (2017). Introduction to Artificial Intelligence. Springer International
Publishing.
C. BAYRAKTAR / E-ZEKÂ 279
Flasiński, M. (2016). Introduction to Artificial Intelligence. Springer International
Publishing.
Gökçem Akyıldız, S. ve Akyıldız, Y. (2020). Westworld Dizisinde Makine
Öğrenmesi: Cinsiyet Eşitsizliğini Yeniden Üreten Yapay Zekâ Yaratımlar.
Journal of Turkish Studies, 15(2), 999–1010.
Gökçen, H. (2011). Yönetim Bilgi/Bilişim Sistemleri: Analiz ve Tasarım (p. 458).
Afşar Matbaacılık.
Gürsakal, N. (2018). Makine Öğrenmesi. Dora Yayıncılık.
Kang, M. ve Jameson, N. J. (2019). Machine Learning: Fundamentals. In M. G. Pecht
& M. Kang (Eds.), Prognostics and Health Management of Electronics:
Fundamentals, Machine Learning, and the Internet of Things (pp. 85–109).
Wiley-IEEE Press.
Kang, Y., Cai, Z., Tan, C. W., Huang, Q. ve Liu, H. (2020). Natural language
processing (NLP) in management research: A literature review, 7(2), 139–172.
Kul, S. (2020). Türkçe Ders Anlatan Yapay Zekâya Gı den Yolda Doğal Dı l İşleme.
Yönetim Bilişim Sistemleri Dergisi, 6(2), 43–56.
Kuru, B. Ç. (2021). Problem Çözme Yaklaşımının Çeşitli Kuramlar Açısından
Değerlendirilmesi. CresJournal, 2(1), 50–58.
Luger, G. F. (2009). Artificial Intelligence: Structures and Strategies for Complex
Problem Solving (Vol. 6th). Pearson.
Mishra, S. ve Tyagi, A. K. (2022). The Role of Machine Learning Techniques in
Internet of Things-Based Cloud Applications. In S. Pal, D. De, & R. Buyya (Eds.),
Artificial Intelligence-based Internet of Things Systems (pp. 105–135). Springer
International Publishing.
Montreal. (2018). Developing AI in a responsible way, Salle De Presse
Udemnouvelles. Montreal Üniversitesi.
Nabiyev, V. (2021). Yapay Zekâ: İnsan - Bilgisayar Etkileşimi. Seçkin Yayıncılık.
Nagar, S. V., Chandrashekar, A. C. ve Suvarna, M. (2020). Optimized Additive
Manufacturing Technology Using Digital Twins and Cyber Physical Systems. In
M. E. Auer, K. ve Ram B. (Eds.), Cyber-physical Systems and Digital Twins (pp.
65–73). Springer International Publishing.
Özdem, H. ve Bora, M. P. (2022). Türkiye’de Robotik Süreç Otomasyonu. Bilgisayar
Bilimleri ve Teknolojileri Dergisi, 3(1), 1–9.
Öztemel, E. (2020). Yapay Zekâ ve İnsanlığın Geleceği. In M. Şeker, Y. Bulduklu,
C. Korkut, & M. Doğrul (Eds.), Bilişim Teknolojileri ve İletişim: Birey ve Toplum
Güvenliği (pp. 95–12). Türkiye Bilimler Akademisi.
Öztürk, K. ve Şahin, M. E. (2018). Yapay Sinir Ağları ve Yapay Zekâ’ya Genel Bir
Bakış. Takvim-i Vekayi, 6(2), 25–36.
Paolanti, M. ve Frontoni, E. (2020). Multidisciplinary Pattern Recognition
applications: A review. Computer Science Review, 37, 100276.
Qiu, X. P., Sun, T. X., Xu, Y. G., Shao, Y. F., Dai, N. ve Huang, X. J. (2020). Pre-
trained models for natural language processing: A survey. Science China
Technological Sciences, 63(10), 1872–1897.
Sarkar, D., Bali, R. ve Sharma, T. (2018). Practical Machine Learning with Python.
In Practical Machine Learning with Python. Apress.
Sayım, F. (2022). İşletmelerde ve Yönetimde Yapay Zekâ Kavramlar ve
280 C. BAYRAKTAR / E-ZEKÂ
Uygulamalar. Seçkin Yayıncılık.
Sebetci, Ö. (2023). Yapay Zekâyı Kodlamak: Yapay Zekâ, Makine Öğrenmesi, Derin
Öğrenme, Sinir Ağları. Seçkin Yayıncılık.
Sheikh, S. (2020). Understanding the Role of Artificial Intelligence and Its Future
Social Impact. IGI Global.
Staub, S., Karaman, E., Kaya, S., Karapnar, H. ve Güven, E. (2015). ScienceDirect
World Conference on Technology, Innovation and Entrepreneurship Artificial
Neural Network and Agility. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 195,
1477–1485.
Stone, M., Aravopoulou, E., Ekinci, Y., Evans, G., Hobbs, M., Labib, A., Laughlin,
P., Machtynger, J. ve Machtynger, L. (2020). Artificial intelligence (AI) in
strategic marketing decision-making: a research agenda. Bottom Line, 33(2), 183–
200.
Topakkaya, A. ve Eyibaş, Y. (2019). Yapay Zekâ ve Etik İlişkisi. The Philosophy
World, 70, 81–99.
Ünal, A. ve Kılınç, İ. (2020). Yapay Zekâ İşletme Yönetimi İlişkisi Üzerine bir
değerlendirme. Yönetim Bilişim Sistemleri Dergisi, 6(1), 51–78.
Varshney, S., Rohit, S. S., Sunidhi, Jamkhandi, A. G., Thanya, D. ,ve Parathodiyil,
M. (2020). Cyber-Physical Control and Virtual Instrumentation. In M. E. Auer &
K. Ram B. (Eds.), Cyber-physical Systems and Digital Twins (pp. 19–27).
Springer International Publishing.
Vrontis, D., Christofi, M., Pereira, V., Tarba, S., Makrides, A. ve Trichina, E. (2021).
Artificial intelligence, robotics, advanced technologies and human resource
management: a systematic review. The International Journal of Human Resource
Management, 33(6), 1237–1266.
Yakut, E., Elmas, B. ve Yavuz, S. (2014). Yapay Sinir Ağları ve Destek Vektör
Makineleri Yöntemleriyle Borsa Endeksi Tahmini. Süleyman Demirel
Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(1), 139–157.
310
2014 yılında Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakül-
tesi Kamu Yönetimi Bölümü’ndeki eğitimini tamamladı. 2016 yılında
Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabi-
lim Dalı’nda Yüksek Lisans, 2021 yılında Dokuz Eylül Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı’nda Doktora
mezunu oldu. Ayrıca Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi İngilizce Mü-
tercim Tercümanlık Bölümü öğrencisi. 2011-2015 yıllarını içeren dö-
nemde o zamanki adıyla Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Bornova
Veteriner Kontrol Enstitüsü’nde Veteriner Hekim olarak çalıştı. 2015-
2022 döneminde Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi
Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü’nde Araştırma Görevlisi
olarak görev yaptı. Hâlihazırda İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi İktisadi
ve İdari Bilimler Fakültesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bö-
lümü’nde Doktor Öğretim Üyesi olarak çalışmakta. Evli ve iki çocuk
babası.
Dr. Cihan BAYRAKTAR
Dr. Öğretim Üyesi, Karabük Üniversitesi, Eskipazar Meslek Yüksekokulu,
Bilgisayar Teknolojileri Bölümü, e-posta: cihanbayraktar@karabuk.edu.tr,
ORCID: 0000-0003-4321-5485
1983 Kırklareli/Demirköy doğumludur, lisans eğitimini Marmara Üni-
versitesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümünde, yük-
sek lisans eğitimini Karabük Üniversitesi İşletme Bölümünde ve dok-
tora eğitimini de Gazi Üniversitesi, Yönetim Bilişim Sistemleri Bölü-
münde tamamlamıştır. 2006-2011 yılları arasında Milli Eğitim Bakan-
lığına bağlı okullarda Bilişim Teknolojileri Öğretmeni olarak çalıştık-
tan sonra 2011 yılında, Karabük Üniversitesi, Eskipazar Meslek Yük-
sekokulu, Bilgisayar Teknolojileri Bölümü, Bilişim Güvenliği Tekno-
lojileri Programında Öğretim Görevlisi olarak çalışmaya başlamıştır.
2023 yılından itibaren ise yine aynı bölümde Dr. Öğretim Üyesi olarak
çalışmaktadır. Çalışma alanları; yönetim bilişim sistemleri, siber gü-
venlik, makine öğrenmesi, yapay zekâ, endüstri 4.0, kriptoloji, veri yö-
netimi, teknoloji ve yenilik yönetimi vb. konular yer almaktadır. Bahsi
geçen konularda makale ve bildiri yazarlıkları bulunmaktadır.
Doktorant Halil İbrahim YANAR
Bilim Uzmanı, Doktorant, Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi, Sosyal Bi-
limler Enstitüsü, e-posta: kizilhiy@yandex.com, ORCID: 0000-0002-
4687-9757.
