1919 SONBAHARINDA İSTANBUL’DA GÖRÜLEN VEBA VAKALARI VE VEBAYA KARŞI ALINAN ÖNLEMLER

Abstract

Veba altıncı yüzyıldan başlayarak yirminci yüzyıla kadar Asya, Avrupa ve Kuzey Afrika’da milyonlarca insanın ölümüne yol açmış korkunç bir hastalıktır. İstanbul, bu korkunç hastalığa tarihinde birçok kez tanık olduktan sonra, 1919 sonbaharında bir kez daha yüzleşmiştir. İlk vakalar İstanbul Galata’da Haşim Bey Un Fabrikasında ortaya çıkmıştır. Vakaların ortaya çıkmasından sonra sağlık kuruluşları hemen harekete geçmişler ve uluslararası kararlara uygun olarak bazı önlemler almaya başlamışlardır. Alınan ilk önlem Şişli Etfal Hastanesi pavyonlarının veba hastaları için tahsis edilmesi olmuştur. Ardından ilgili sağlık kurumlarınca, halkın evlerde alması gereken önlemler gazeteler aracılığıyla duyurulmaya çalışılmıştır. Bu önlemler fare zehri kullanmak, fareleri itlaf etmek, farelerin barınmasına olanak sağlayacak delik deşik yerleri kapamak, temizlik yapmak gibi uygulamalardan ibarettir. Vebanın görüldüğü haneler boşaltılmış, hanelerin bulunduğu mahalleler kordon altına alınmış ve mahalle halkı aşılanmıştır. Aşı, Şişli Etfal Hastanesi’nde veba hastalarına ayrılan altı pavyonda görevli sağlık çalışanlarıyla güvenlik görevlilerine, hapishanedeki mahkumlara ve kışlalardaki askerlere de uygulanmıştır. Veba, genellikle gemi ambarlarında barınan farelerin üzerinde yaşayan pirelerden bulaştığı için, liman çalışanları da aşılanmış, İstanbul limanlarına giren ve çıkan gemilerde fare itlafı ve tahaffuz uygulamaları yapılmış, yolcular sağlık kontrolünden geçirilerek aşılanmışlardır. Gelen yolcular 12-15 gün tecrit altında tutulmuşlar ve veba belirtisi görülmemesi durumunda kendilerine vesika verilmiştir. İstanbul dışına çıkmak isteyen yolculara da resmi doktorların yaptığı muayeneden sonra çıkış izni verilmiştir. Bu çalışmada 1919 sonbaharında İstanbul’da görülen veba vakaları ve vakalara karşı yürütülen mücadele arşiv belgelerine ve dönemin gazete koleksiyonlarına dayanılarak incelenmiştir.