Deneysel İktisadın Tarihi

Abstract

Bu çalışmanın temel amacı Türkçe yazında görece yeni olan deneysel iktisat alanına, iktisatta kontrollü deneylerin kullanımının tarihsel gelişimine ilişkin referans olabilecek şekilde katkı sunmaktır. Şüphesiz ki deneysel iktisat çalışacak araştırmacılar için deneysel iktisadın tarihsel gelişim sürecini öğrenmek oldukça önem arz etmektedir. İktisatta deneysel yöntemin tarihini öğrenmek araştırmacılara yöntemin geçmişte karşılaştığı sorunları analiz etme imkanı sunarken, yöntemin şimdi ve gelecekteki yönü hakkında yapılabilecek araştırmalar hakkında da ipuçları vermektedir.
İktisatta kontrollü deneylerin kullanımına özellikle iktisatçılar uzun süre direnç göstermiş olsa da bugün iktisat alanında kontrollü deneylerin kullanıldığı çalışmaların sıklıkla yayınlandığı görülmektedir. Soğuk savaş döneminde oyun teorik modellerin deneyler yürütülerek sınanması deneysel yöntemin yaygınlaşması için ilk itici güç olmuştur. 80’li yıllardan itibaren insan davranışlarını açıklama çabası ile davranışsal iktisatçıların yürüttüğü deneyler, yöntemin iktisatçılar arasında yaygınlaşmasını sağlayan bir diğer önemli etken olmuştur. 2002 yılında Nobel İktisat Ödülü’nün piyasa mekanizmasını kontrollü laboratuvar deneyleri yürüterek araştırdığı ve deneysel iktisat yöntemine katkıda bulunduğu için Vernon L. Smith’e verilmesi, iktisatta deneysel yöntemin artık ana akım yöntemlerden biri haline geldiğinin de bir tescili olarak göz önünde bulundurulabilir.
Deneysel iktisat tarihinin yazımına ilişkin bazı güçlükler bulunmaktadır. Bunlardan biri yöntemin disiplinler arası bir karakter taşıması iken diğeri de deneysel yöntemin erken dönemine ilişkin bilgilerin çoğunlukla kişisel anılara, hikayelere dayanmasıdır . Deneysel iktisadın tarihsel gelişimi incelendiğinde çoğunlukla bireysel tercihler, piyasaların işleyişi ve oyun teorik modellerin teorik öngörülerinin sınanmasına ilişkin deneylerin gerçekleştirildiği görülmektedir. Bu sebeple bu çalışmada da deneysel iktisadın tarihsel gelişimi bu üç ana başlık altında toplanmıştır. Bunlara ek olarak, deneysel iktisadın gelişimine etki eden önemli teorik gelişmelere ve kişilere de çalışmada ayrıca değinilmektedir.

Full text

2023, 12 (3), 2142-2162 | Araştırma Makalesi
Deneysel İktisadın Tarihi
Sefa ERKUŞ 1
Burak Kağan DEMİRTAŞ 2
Öz
Bu çalışmanın temel amacı Türkçe yazında görece yeni olan deneysel iktisat alanına, iktisatta
kontrollü deneylerin kullanımının tarihsel gelişimine ilişkin referans olabilecek şekilde katkı
sunmaktır. Şüphesiz ki deneysel iktisat çalışacak araştırmacılar için deneysel iktisadın tarihsel
gelişim sürecini öğrenmek oldukça önem arz etmektedir. İktisatta deneysel yöntemin tarihini
öğrenmek araştırmacılara yöntemin geçmişte karşılaştığı sorunları analiz etme imkanı sunarken,
yöntemin şimdi ve gelecekteki yönü hakkında yapılabilecek araştırmalar hakkında da ipuçları
vermektedir.
İktisatta kontrollü deneylerin kullanımına özellikle iktisatçılar uzun süre direnç göstermiş olsa da
bugün iktisat alanında kontrollü deneylerin kullanıldığı çalışmaların sıklıkla yayınlandığı
görülmektedir. Soğuk savaş döneminde oyun teorik modellerin deneyler yürütülerek sınanması
deneysel yöntemin yaygınlaşması için ilk itici güç olmuştur. 80’li yıllardan itibaren insan
davranışlarını açıklama çabası ile davranışsal iktisatçıların yürüttüğü deneyler, yöntemin
iktisatçılar arasında yaygınlaşmasını sağlayan bir diğer önemli etken olmuştur. 2002 yılında Nobel
İktisat Ödülü’nün piyasa mekanizmasını kontrollü laboratuvar deneyleri yürüterek araştırdığı ve
deneysel iktisat yöntemine katkıda bulunduğu için Vernon L. Smith’e verilmesi, iktisatta deneysel
yöntemin artık ana akım yöntemlerden biri haline geldiğinin de bir tescili olarak göz önünde
bulundurulabilir.
Deneysel iktisat tarihinin yazımına ilişkin bazı güçlükler bulunmaktadır. Bunlardan biri yöntemin
disiplinler arası bir karakter taşıması iken diğeri de deneysel yöntemin erken dönemine ilişkin
bilgilerin çoğunlukla kişisel anılara, hikayelere dayanmasıdır . Deneysel iktisadın tarihsel gelişimi
incelendiğinde çoğunlukla bireysel tercihler, piyasaların işleyişi ve oyun teorik modellerin teorik
öngörülerinin sınanmasına ilişkin deneylerin gerçekleştirildiği görülmektedir. Bu sebeple bu
çalışmada da deneysel iktisadın tarihsel gelişimi bu üç ana başlık altında toplanmıştır. Bunlara ek
olarak, deneysel iktisadın gelişimine etki eden önemli teorik gelişmelere ve kişilere de çalışmada
ayrıca değinilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Deneysel İktisat, İktisat Metodolojisi, Laboratuvar Deneyleri, İktisat Tarihi,
İktisatta Yöntem
Erkuş, S. & Demirtaş, B. K. (2023). Deneysel İktisadın Tarihi . İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi , 12 (3)
, 2142-2162 . https://doi.org/10.15869/itobiad.1280016
Geliş Tarihi
09.04.2023
Kabul Tarihi
29.07.2023
Yayın Tarihi
30.09.2023
*Bu CC BY-NC lisansı altında açık
erişimli bir makaledir.
1
Arş. Gör. Dr., Karabük Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İktisat Bölümü, Karabük, Türkiye,
sefaerkus@karabuk.edu.tr, ORCID: 0000-0002-2702-7022
2
Dr. Öğr. Üyesi., Abdullah Gül Üniversitesi, Yönetim Bilimleri Fakültesi, Ekonomi Bölümü, Kayseri, Türkiye,
burakkagan.demirtas@agu.edu.tr , ORCID: 0000-0001-9477-8128

2023, 12 (3), 2142-2162 | Research Article
Journal of the Human and Social Science Researches | ISSN: 2147-1185 |www.itobiad.com
The History of Experimental Economics
Sefa ERKUŞ 1
Burak Kağan DEMİRTAŞ 2
Abstract
The main purpose of this study is to contribute to the relatively new field of experimental
economics in Turkish literature, serving as a reference for the historical development of the
controlled experiments in economics. It is undeniably essential for researchers studying
experimental economics to understand the historical progression of this method. By learning
about the history of the experimental method in economics, researchers can analyze past
challenges and gain insights into current and future research directions.
Although economists resisted the use of controlled experiments in economics for a long time, it is
observed today that studies employing controlled experiments are frequently published in the field
of economics. The testing of game theoretical models through experiments during the Cold War
period served as the initial driving force behind the widespread adoption of the experimental
method. Additionally, the experiments conducted by behavioral economists since the 1980s to
explain human behavior have further popularized this method among economists. The awarding
of the Nobel Prize in Economics to Vernon L. Smith in 2002 for his research on the market
mechanism through controlled laboratory experiments and his contributions to the field of
experimental economics, can be considered as a recognition of the fact that experimental methods
have now become one of the mainstream approaches in economics.
There are certain difficulties related to the writing of the history of experimental economics. One of
them is the interdisciplinary nature of the method, while the other is that information about the
early period of experimental method mostly relies on personal recollections and stories. When
examining the historical development of experimental economics, it is observed that experiments
were primarily conducted to test individual preferences, market functioning, and the theoretical
predictions of game-theoretic models. Therefore, in this study, the historical development is
categorized under these three main subjects. Additionally, significant theoretical developments
and individuals that influenced the historical development of experimental economics are also
discussed.
Keywords: Experimental Economics, Economics Methodology, Laboratory Experiments, History
of Economics, Method in Economics
Erkuş, S. & Demirtaş, B. K. (2023). The History of Experimental Economics . Journal of the Human and Social Sciene
Researches, 12 (3) , 2142-2162 . https://doi.org/10.15869/itobiad.1280016
Date of Submission
09.04.2023
Date of Acceptance
29.07.2023
Date of Publication
30.09.2023
*This is an open access article under
the CC BY-NC license.
1
Res. Asst. Dr., Karabuk University, Faculty of Economics and Administrative Sciences, Department of
Economics, Karabuk, Türkiye, sefaerkus@karabuk.edu.tr , ORCID: 0000-0002-2702-7022
2
Asst. Prof., Abdullah Gül University, Faculty of Managerial Sciences, Department of Economics, Kayseri,
Türkiye, burakkagan.demirtas@agu.edu.tr , ORCID: 0000-0001-9477-8128

itobiad- Research Article • 2144
Journal of the Human and Social Science Researches | ISSN: 2147-1185 |www.itobiad.com
Giriş
Deneysel olmayan yöntemler iktisat alanında çok eskiden beri kullanılmakta iken
deneysel yöntemlerin kullanılmaya başlanması diğer bilim dallarına görece çok daha
geç olmuştur.
5
Bunun önemli sebeplerinden bir tanesi birçok iktisatçının iktisat
alanında kontrollü deneyler yürütülmesinin mümkün olmamasına inanması ve iktisat
alanında kontrollü deneylerin kullanılmasına direnç göstermesidir (Dimand, 2005).
6
Örneğin John Stuart Mill (Aktaran: Basılgan, 2003, s. 64, Mill, 1967, s. 288) iktisat
alanında deneysel metotların kullanımıyla ilgili şöyle demiştir: “Neredeyse tüm moral
bilimler için ortak olan ve onları fiziksel bilimlerin çoğundan ayıran bir özellik vardır ki
o da onlardaki deneyleri yapma gücümüzün az olmasıdır”. İktisatta deneysel
metotların kullanılmaya başlanmasından sonra bile uzunca bir süre birçok ünlü iktisatçı
buna karşı gelmiştir. Mill’den 100 yıldan fazla bir zaman sonra Nobel ödüllü iktisatçılar
Samuelson ve Nordhaus (1985, s. 8) bu durumu şöyle açıklamışlardır: “İktisatçılar,
kimyacılar ya da biyologlar gibi kontrollü deneyler yürütemezler çünkü diğer önemli
faktörleri kontrol altında tutmaları kolay değildir. İktisatçılar, gökbilimciler ve
meteorologlar gibi genellikle sadece gözlemlerini kullanmak durumunda kalırlar.”
Bütün bu tartışmalara rağmen iktisatta deneysel yöntemler geç de olsa kullanılmaya
başlanmıştır. Her ne kadar iktisat alanında deneysel yönteme dayalı ilk çalışmanın
hangisi olduğu konusunda tartışmalar olsa da 1940’ların sonlarından itibaren iktisatta
deneysel yöntemlerin giderek daha fazla kullanılmaya başlandığı söylenebilir.
1980’lerden itibaren ise iktisadi olguları açıklamak üzere ekonometri gibi yerleşik
metodolojilerin arasında kendine daha çok yer bulmaya başlamıştır (Cardenas ve
Carpenter, 2005, s. 72). Öyle ki 1998 yılında yayın hayatına başlayan “Experimental
Economics” dergisi deneysel metotlara dayanan çalışmaları yayınlamak amacıyla
kurulmuştur. Ek olarak birçok prestijli dergide de deneysel çalışmalar yer almaya
başlamıştır. Örneğin, 2010-2019 yılları arasını kapsayan bir çalışmaya göre “American
Economic Review, Review of Economic Studies, Econometrica, Quarterly Journal of Economics,
ve Journal of Political Economy” gibi iktisat alanındaki prestijli beş dergide laboratuvar
deneylerini içeren 164 çalışma yayımlanmıştır (Frechette vd., 2021, s. 180).
Türkiye’ye baktığımızda ise deneysel iktisat alanında çalışan Dünya çapında birkaç
akademisyenimiz olsa da Amerika ve Avrupa ülkelerine kıyasla bu sayının oldukça az
olduğu görülmektedir. Dahası Türkçe literatürde deneysel iktisat alanında iktisadın
diğer alt dallarına kıyasla çok az sayıda çalışma vardır. Örneğin Google Scholar
5
Deneysel yöntemler genel olarak laboratuvar, saha, doğal deneyler, yarı-deneysel çalışmalar ve
çevrimiçi deneyler olarak sınıflandırılırken (Harrison, 2005; Shadish vd., 2002, Horton vd., 2011)
deneysel olmayan yöntemler ise anketler, tarihsel araştırma, gözlem ve ikincil veriler olarak
sınıflandırılmaktadır (Muijs, 2004, s. 34).
6
Yukarıda bahsi geçen deneysel yöntemlerin birbirine kıyasla farklı nitelikleri bulunmaktadır. Örneğin
kontrol imkânı ve gücünden bahsedecek olursak, laboratuvar deneylerinin bu konuda en avantajlı
yöntem olduğunu söyleyebiliriz. Ancak 1940’larda kontrollü deney olarak nitelenen deneysel
tasarımlar ile bugün laboratuvar deneyi olarak bildiğimiz tasarımlar arasında önemli farklılıklar
vardır. Çalışmanın geri kalanında aksi belirtilmediği sürece, farklı özelliklere sahip olmakla birlikte
kontrollü deney ile laboratuvar deneyleri kastedilmektedir. Deneysel iktisat tarihine dair yapılmış
diğer çalışmalarda da laboratuvar deneyi yerine kontrollü deneyler ifadesinin kullanıldığı
görülmektedir.

2145 •itobiad -Araştırma Makalesi
İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi | ISSN: 2147-1185
sisteminde “deneysel iktisat” ya da “deneysel ekonomi” gibi genel başlıklar
aratıldığında dahi 100’den daha az çalışmanın olduğu gözükmektedir.
7
Bu çalışma, iktisatta deneysel yöntemlerin kullanılmaya başlanmasını ve bunun tarihsel
gelişimini tartışarak Türkçe literatüre deneysel iktisat alanında katkı sunmayı
amaçlamaktadır zira deneysel iktisat tarihiyle ilgili Türkçe yazılmış çalışma yok
denecek kadar azdır. Çalışma öncelikle iktisatta deneysel metodu kullanan ilk
çalışmaya dair tartışmalara yer vererek başlamakta sonrasında ise deneysel çalışmaları
konu başlıklarına göre sınıflandırarak deneysel iktisadın gelişiminde önemli yer tutan
gelişmeleri açıklamaktadır. Deneysel iktisat yönteminin disiplinler arası bir karaktere
sahip olması ve erken dönem deneysel çalışmalara ait bilgilerin çoğunlukla kişisel
anılara, hikayelere dayanması, deneysel iktisadın tarihsel gelişimine ilişkin sistemli bir
çalışmanın oluşturulmasını zorlaştırmaktadır (Guala, 2010, s. 99; Roth, 1995, s. 4 ).
Deneysel iktisadın gelişimi; oyun teorisi, karar verme teorisi, psikolojide yürütülen
deneyler ve davranışsal iktisat alanında yürütülen çalışmalarla sıkı ilişki içinde olduğu
için alanın tarihsel gelişimi, adı geçen alanlardaki önemli gelişmeler etrafında da ele
alınmalıdır (Guala, 2010, s. 99). Bu sebeple bu çalışmada Roth ve Sotomayor’un (1990)
yöntemi takip edilmektedir. Roth ve Sotomayor (1990) deneysel iktisat tarihinin ilk
dönemindeki çalışmaları; i) bireysel tercihler ile ilgili deneyler ii) oyun-teorisi ile ilgili
deneyler ve iii) piyasa ile ilgili deneyler olarak gruplandırmıştır.
Çalışmanın bundan sonraki bölümü deneysel iktisat tarihi başlığı altında ilk deneysel
çalışmalara dair tartışmayı içermektedir. Sonraki bölüm ise bireysel tercihlere yönelik
deneysel çalışmaları kapsamaktadır. Dördüncü bölüm piyasa ve endüstriyel
organizasyon başlığı altında yapılmış deneysel çalışmaları açıklarken beşinci bölüm ise
oyun teorisi ekseninde yürütülmüş deneysel çalışmaları içermektedir. Sonrasında ise
yaptıkları çalışmalar ile bir şekilde deneysel iktisadın gelişmesini sağlamış ya da bu
alanda çalışmış Nobel ödüllü bilim insanlarına yer verilmektedir. Son olarak da
çalışmanın özetlendiği ve tartışıldığı sonuç bölümü yer almaktadır.
Deneysel İktisadın Başlangıcı
İktisadi bir olguyu araştıran ilk deneyin ne zaman yürütüldüğü konusunda fikir birliği
bulunmamaktadır. Deneysel iktisat bağlamında kabul edilebilecek ilk deneyin
psikolojide bireysel ve sosyal tercihleri açıklamak için yürütülen deneylerin mi yoksa
Bernoulli’nin ([1738] 1954) St. Petersburg paradoksu üzerine gerçekleştirdiği
hipotetik/düşünce deneyinin mi olduğu ise halen tartışılmaktadır.
8
Roth ve Sotomayor
7
Literatürde deneysel iktisat ile ilgili Türkçe çalışmalar ve/veya Türkiye’de yürütülmüş kontrollü
laboratuvar deneylerini içeren Türkçe/İngilizce çalışmalardan bazıları için bkz. (Alan vd., 2020;
Anbarcı vd., 2013; Akın ve Urhan, 2010; Aktan vd., 2020; Basılgan, 2013; Basılgan ve Ertürk, 2015;
Bayındır vd., 2020; Baymul, 2018; Demirtaş, 2021a; Demirtaş, 2021b; Demirtaş, 2021c; Demirtaş, 2022;
Dibo vd., 2018; Dilek ve Yıldırım, 2023a ; Dilek ve Yıldırım, 2023b ; Duman, 2020; Erkuş, 2023; Ertac
ve Gurdal, 2012; Giritligil, 2022; Gurdal vd., 2014; Gurdal vd. 2020; Kırış ve Dilek, 2021; Öneş, 2019;
Nebioğlu ve Giritligil, 2018a; Nebioğlu ve Giritligil, 2018b; Seçilmiş, 2018; Seçilmiş ve Güran, 2010;
Seçilmiş ve Güran, 2011; Tetik ve Tetik, 2021; Yavuzaslan, 2018a; Yavuzaslan, 2018b; Yavuzaslan,
2019).
8
Daniel Bernoulli’nin (1954) 1783 tarihli “St. Petersburg paradoksu” düşünce deneyine kadar
sürülebilmektedir (Roth, 1995, s. 4). Bernoulli bu düşünce deneyinde; beklenen değer teorisinin,
bireylerin riskli durumlar altında karar verme sürecini açıklamaktaki başarısızlığını ortaya
koymuştur (Bernoulli, 1954).

itobiad- Research Article • 2146
Journal of the Human and Social Science Researches | ISSN: 2147-1185 |www.itobiad.com
(1990, s. 170) hangi deneyin ilk deney olarak kabul edilmesi gerektiğine ilişkin
tartışmaları eleştirerek yöntemin süreklilik kazandığı dönemin dikkate alınması
gerektiğini öne sürmektedirler.
“İlkokul öğrencisi dâhil her Amerikalı, Kristof Kolomb’un Amerika’yı keşfinden önce
de Amerika’da insanların yaşadığını bilir. Hatta Colomb’un Amerika’yı ilk keşfinden
önce Vikinglerin veya başkalarının da Amerika’ya ayak bastığına dair iddialar
bulunmaktadır. Buna rağmen Kolomb’un keşfetmesini önemli kılan şey onun ilk
değil, onun sonuncu olmasından dolayıdır. Kolomb’un keşfinden sonra Amerika bir
daha asla kaybolmamıştır (Roth ve Sotomayor, 1990, s. 170).”
Bu bağlamda sadece sınırlı bir zümrenin kullandığı, sürekliliği olmayan bir bilimsel
yöntem çok iş yapmayacaktır. Bir yöntem ancak bir uzmanlık alanını bütünüyle
etkilediğinde yenilik sayılabilir (Weimann ve Brosig-Koch 2019, s. 7). Weimann ve
Brosig-Koch’a (2019, s. 7) göre bu bakış açısı deneysel iktisada ilişkin tarih yazımını
zorlaştırabilmektedir.
Roth (1995) deneysel iktisadın tarih içindeki seyrini sistemli şekilde incelemek adına
erken dönemde yürütülen çalışmaları üç konu başlığı altında toplamaktadır. Bunlar; i)
bireysel tercihleri test etmek ii) oyun-teorisi hipotezlerini test etmek ve iii) endüstriyel
organizasyonların yapısını araştırmak için yürütülen deneysel çalışmalardır (Moscati,
2021, s. 359; Roth, 1995, s. 5).
Bireysel Tercihlere Yönelik Deneyler
Vilfredo Pareto (1900) bireysel tercihlerin deney ortamında gözlemlenerek, bireysel
kayıtsızlık eğrilerinin elde edilebileceğini düşünse de bu düşüncesini hiçbir zaman
kontrollü laboratuvar ortamında bir deneyle sınamamıştır (Moscati, 2021, s. 26).
Pareto’dan 30 yıl kadar sonra Amerikalı psikolog Leon Thurstone (1931), Pareto’nun
(1900) bireysel kayıtsızlık eğrilerini bir deney ile elde etmeye çalışarak, bireysel
tercihlere ilişkin ilk deneyi gerçekleştirmiştir.
9
Thurstone “Kayıtsızlık Fonksiyonu”
adını verdiği bu çalışmada katılımcılardan içinde şapka, ayakkabı, ceket ve farklı
malların olduğu varsayımsal mal demetleri arasında tercihte bulunmalarını ve
tercihlerini sıralamalarını isteyerek, katılımcıların bireysel kayıtsızlık eğrilerine
ulaşmıştır (Roth, 1995, s. 6). Örneğin katılımcı; 8 şapka, 8 ayakkabı ile 6 şapka, 9
ayakkabının olduğu mal sepetlerinden hangisini tercih etmektedir? Thurstone’nun bu
deneyi, neoklasik tüketici teorisinin öngörülerini sınayan ilk deneysel çalışma olarak
bireysel tercihlere ilişkin deneylerin başlangıç noktası kabul edilmektedir (Moscati,
2007, s. 359). Kayıtsızlık eğrileri, iktisatçıların ilgi alanına giren bir konu olsa da deneyi
gerçekleştiren Thurstone bir psikologdur ve kullandığı yöntem günümüzdeki deneysel
iktisat yönteminden farklıdır (Weimann ve Brosig-Koch, 2019, s. 8).
10
Thurstone’nun
çalışmasından 11 yıl sonra Wallis ve Friedman (1942, s. 177-183), Thurstone’nun (1931)
çalışmasını eleştiren kapsamlı bir makale yayınlamışlardır. İki araştırmacının
Thurstone’nun makalesine getirdiği eleştiriler, sonrasında, deneysel iktisatçılar ve
9
Thurstone, akademik hayatını psikolojiyi nicel yöntemlerle analiz edilebilen bir bilim haline getirmeye
adamıştır ve araştırmalarının odağında zihinsel tutum ve kabiliyetlerin ölçümüne ilişkin deneysel ve
tanımlayıcı çalışmalar bulunmaktadır (Moscati, 2007, s. 363).
10
Modern deneysel iktisat ile kastedilen günümüzde kullanılan teşviklerin neredeyse bir norm haline
geldiği deneysel iktisat yöntemidir.

2147 •itobiad -Araştırma Makalesi
İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi | ISSN: 2147-1185
psikolojide deney yürüten araştırmacılar arasında yıllar sürecek yöntemsel tartışmaların
da fitilini ateşlemiştir.
11
Wallis ve Friedman’a göre varsayımsal sorulara dayalı
çalışmalar, bireylerin tercihlerini ortaya çıkaracak doğru teşviklerden yoksun oldukları
için bireylerin gerçek tercihleri hakkında bilgi vermemektedir (Moscati, 2021, s. 370;
Roth, 1995, s. 6; Weimann ve Brosig-Koch, 2019, s. 8).
“Tatmin edici bir deney için katılımcılara, gerçek reaksiyonlar göstermesi adına
gerçek uyarıcılar verilmesi gereklidir…. Anketler veya diğer ara hipotetik uyarıcılara
dayanan varsayımsal cevaplardan oluşan araçlar, bu gereksinimi karşılamaz.
Cevapların bir değeri yoktur, çünkü katılımcı nasıl reaksiyon göstereceğini
bilemeyecektir (Wallis ve Friedman, 1942, s. 179).”
Bireysel tercihleri analiz eden sonraki deneysel çalışmada Rousseas ve Hart (1951),
Wallis ile Friedman’ın gerçekçilik eleştirisini dikkate alarak Thurstone’nun (1931)
deneyini yeniden tasarlamışlardır. Rousseas ve Hart, Thurstone’dan farklı olarak
katılımcıların gerçek mal demetleri arasında tercihte bulunarak onların kayıtsızlık
eğrilerini elde etmeye çalışmışlardır (Moscati, 2007, s. 373; Roth, 1995, s. 6). Columbia
Üniversitesi sosyoloji bölümü lisansüstü öğrencilerinden oluşan katılımcılardan; farklı
sayıda yumurta ve domuz pastırması bulunan kahvaltı menülerine (mal sepetleri)
ilişkin tercihlerini sıralamalarını, tercihlerini açıkladıktan sonra kahvaltılarını da orada
tüketmelerini istemişlerdir (Moscati, 2007, s. 374-375; Rousseas ve Hart, 1951, s. 291).
Fayda teorisine ilişkin başka bir deneysel çalışmada May (1954), elde ettiği bulgulara
dayanarak ne ordinal ne de kardinal fayda teorisinin bireylerin tercihlerini
yansıtmadığını hatta yakınlaşmadığını iddia etmiştir.
Bu dönemde bireylerin risk ve belirsizlik altında nasıl tercihte bulunduklarını odağına
alan çalışmalar açısından büyük bir gelişme yaşanmıştır. Von Neumann ve
Morgenstern’in (1944) literatüre kazandırdıkları “beklenen fayda” teorisi, risk ve
belirsizlik altında tercihlere ilişkin yeni bir teorik tartışma başlatırken, teorik tartışmalar
deneysel çalışmaların da hızlanmasını sağlamıştır (Moscati, 2007, s. 372-373; Weimann
ve Brosig-Koch 2019, s. 7). Von Neumann ve Morgenstern’in çalışması karşılıklı stratejik
etkileşimler ve belirsizlik altında bireysel tercihleri araştıran yeni deneylerin
yürütülmesini sağlamıştır (Moscati, 2007, s. 372; Roth, 1995, s. 6). Örneğin Preston ve
Baratta (1948) deneylerinde bireylerin subjektif değeri yerine subjektif olasılıklarını
ölçmeye çalışırken; Mosteller ve Nogee (1951), Thurstone’nun (1931) elde etmeye
çalıştığı kayıtsızlık eğrilerini beklenen faydayı kapsayacak şekilde modellemek adına
yeni bir çalışma yürütmüşlerdir.
12
Beklenen fayda teorisi iktisatçılar arasında oldukça heyecan uyandıran bir gelişme olsa
da teorinin eksikleri konusunda şüpheleri olan iktisatçılar da bulunmaktadır. Fransız
fizikçi ve iktisatçı Maurice Allais bunlardan biridir. Allais, Paris’te düzenlenen bir
konferansta beklenen fayda teorisi savunucularından ABD’li matematikçi ve istatistikçi
Leonard Savage’ye risk altında tercihlere ilişkin bir dizi soru yöneltmiştir (Guala, 2010,
11
Bugün de deneysel iktisat yöntemi ve psikolojide yürütülen deneyler arasındaki temel metodolojik
farklardan biri teşvik kullanımı üzerinedir. İktisatta deneysel yöntem uygulanırken teşvik verilmesi
neredeyse bir zorunluluk iken psikoloji deneylerinin çoğunda parasal teşvikler kullanılmamaktadır
(Hertwig ve Ortmann, 2001, s. 427).
12
Belirsizlik altında karar verme sürecine ilişkin diğer çalışmalar için bkz. (Allais, 1953; Davidson vd.,
1957; Davidson ve Marschak, 1959).

itobiad- Research Article • 2148
Journal of the Human and Social Science Researches | ISSN: 2147-1185 |www.itobiad.com
s. 102). Savage ise Allais’e beklenen fayda teorisini ihlal eden yanıtlar vermiştir (Guala,
2010, s. 102). Allais (1953) beklenen fayda teorisinin, teorik öngörülerinin ihlal edildiği
durumlara ilişkin araştırmasını derinleştirerek beklenen fayda teorisinin hem normatif
hem de tanımlanma düzeyinde hatalı olduğuna ilişkin bulgularını Fransızca olarak
“Econometrica” dergisinde yayınlamıştır. Bu çalışma ile birlikte literatüre “Allais
Paradoksu” adı verilen yeni bir kavram kazandırmıştır (Guala, 2010, s. 102). Allais’in
çalışması 60’lı yıllarda çok az kişinin dikkatini çekmiş olsa da etkileri 80’li yıllarda
ortaya çıkmış, beklenen fayda teorisine ilişkin yeni bir tartışma başlatmıştır (Moscati,
2021, s. 31; Weimann ve Brosig-Koch 2019, s. 10).
13
Allais’in çalışmada elde ettiği
bulgulara varsayıma dayalı kazançlar üzerinden ulaşması, modern deneysel iktisadın
kalbinde yer alan teşvik mekanizmasından yoksun olduğu için eleştirilse de (Moscati,
2021, s. 31; Weimann ve Brosig-Koch 2019, s. 11) teorik ve deneysel çalışmalara farklı
açıdan katkıda bulunmuştur. Örneğin Allais paradoksu beklenen fayda teorisinin
açıklayamadığı bir olguyu ortaya koymuş, iktisatçılar da teorinin neden ihlal edildiğini
araştırmak için deneyler yürütmüşlerdir (Svorenčík, 2015, s. 11; Weimann ve Brosig-
Koch 2019, s. 11). Çalışmasının deneysel iktisat açısından başka bir etkisi; deneylerin,
rasyonel tercih teorisine dayanan teorik öngörülerin sınanmasının yanı sıra bireylerin
rasyonel davranmadığı durumları açıklamak üzere de kullanılabileceği şeklinde
olmuştur (Roth, 1995, s. 8).
60’lı yıllarda beklenen fayda teorisinin öngörülerini sınayan deneysel çalışmalar
gerçekleştirilmeye devam edilmiştir. Becker, DeGroot ve Marschack (1964) bireylerin,
subjektif beklenen fayda fonksiyonunu belirlemek ve bireylerin piyangolar söz konusu
olduğunda gerçek rezervasyon fiyatlarını (willingness-to-pay, willingness-to-accept) açığa
çıkarmak için deneysel bir çalışma yürütmüşlerdir. Deneylerinde, ödemeye istekli
olunan maksimum fiyatı bulmak için kullandıkları yöntem, araştırmacıların baş
harflerinden oluşan “BDM mekanizması”
14
olarak anılmakta ve deneysel çalışmalarda
halen sıklıkla kullanılmaktadır. Beklenen fayda teorisine başka bir eleştiri ABD’li
iktisatçı ve askeri analist Daniel Ellsberg (1961) tarafından getirilmiştir. Ellsberg,
yürüttüğü deneysel çalışmasında; bireylerin, riskini hesaplayabildikleri A olayını,
muğlak olan B olayına tercih ettiği bulgusunu elde etmiştir. Beklenen fayda teorisinin
ihlal edildiği bu durum literatürde “Ellsberg Paradoksu” olarak yer almıştır. Ellsberg’e
(1961) göre bireylerin subjektif faydaları vardır ve beklenen faydalarını mükemmel
şekilde maksimize edememektedirler. Beklenen fayda teorisinin sistematik ihlali
nedeniyle araştırmacılar beklenen fayda teorisine alternatif fayda teorileri arayışlarını
sürdürmüşlerdir.
15
13
Çalışma başta Fransızca yazılmış olması sebebi ile çoğu Amerikalı iktisatçının dikkatinden kaçmıştır.
Allais de sonraki 20 yıl boyunca bireysel seçimler üzerine herhangi bir çalışma yayınlamamıştır
(Guala, 2010, s. 102-103).
14
BDM mekanizması bir bireyin ödeme (willingness-to-pay) ve kabul etme istekliliğini (willingness-to-
accept) açığa çıkarmak için deneysel yöntemlerde sıklıkla kullanılan bir mekanizmadır. Mekanizma
şu şekilde çalışmaktadır; bir birey bir nesneyi almak için ödemeye istekli olduğunu gösteren miktarı
W seçer. Sonraki aşamada o nesnenin fiyatı için belirlenen alt ve üst sınırlar çerçevesinde rastgele bir
sayı P çekilir. Eğer çekilen sayı P, W’dan küçük veya ona eşitse birey nesneyi alır ve P kadar ödeme
yapar. Eğer çekilen sayı P, W’dan büyükse hiçbir ödeme yapmaz ve nesneyi de alamaz. Burada
beklenen faydasını maksimize etmeye çalışan rasyonel birey için ödemeye istekli olduğu maksimum
fiyatı seçmek baskın bir stratejidir (Becker vd., 1964).
15
Bunlardan bazıları tercihlerin tersinirliği (Lichtenstein ve Slovic, 1971), ağırlıklandırılmış beklenen
fayda (Chew ve MacCrimmon, 1979), beklenti teorisi(Kahneman ve Tversky, 1979), pişmanlık teorisi

2149 •itobiad -Araştırma Makalesi
İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi | ISSN: 2147-1185
60’lı yılların sonu ve 70’lerin ilk yılları bireysel tercihleri odağına alan deneysel
çalışmaların yavaşladığı bir dönem olmuştur. Bu dönemde psikoloji alanında sosyal
ikilemler ve pazarlık üzerine deneylerin sayısı artarken, bireysel tercihlere ilişkin
konular iktisatçıların çok az ilgisini çekmiştir (Guala, 2010, 102). 80’li yıllarda beklenen
fayda teorisine alternatif yeni fayda teorileri öne sürülmüştür. Lichtenstein ve Slovic
(1971) rasyonel tercih teorisinin ihlal edildiği “tercihlerin tersinirliğine” ilişkin
teorilerini paylaşırken elde ettikleri bulgular daha sonra deneysel iktisatçılar Grether ve
Plott (1979) tarafından birbirini izleyen teorik ve deneysel çalışmalarla da sınanmıştır.
16
70’li yıllar deneysel ve davranışsal iktisat alanında oldukça etkili çalışmalara zemin
hazırlayan bazı önemli bilimsel ortaklıkların da gerçekleştiği bir dönemdir (Guala, 2010,
s. 102). Dönemin önemli akademik ortaklıklardan birinde psikolog Amos Tversky ve
Daniel Kahneman (1974) Science dergisinde yayınlanan makalelerinde, bireylerin risk ve
belirsizlik altında tercih yaparken ön yargı ve kısayollara başvurduklarına ilişkin birçok
deneysel bulgu ortaya koymuşlardır. Bu bulgular rasyonel tercih teorisinin
öngörülerine ilişkin tartışmaları da yeni bir boyuta taşımıştır.
17
Guala’ya (2010, s. 103) göre Allais’in (1953) çalışmasını yayınladığı dönemde çok az
sayıda iktisatçının dikkatini çekmesinin ana nedenlerinden biri çalışmanın ilk başta
Fransızca olarak yayınlanmasıdır. Allais (1979) beklenen fayda teorisinin öngörülerinin
ihlal edildiğine ilişkin görüşlerini 25 yıl sonra İngilizce olarak yeniden yayınladığında
teorik tartışmalara neden olmuş ve deneysel çalışmalara hız kazandırmıştır. Allais,
“kaynakların etkin kullanımı, piyasa teorisine katkılarından dolayı” 1988 yılında iktisat
alanında Nobel ödülüne layık görülmüştür (Roth, 1995, s. 21).
Daniel Kahneman ve Amos Tversky (1979) Econometrica’da “Prospect Theory: An Analysis
of Decision under Risk” başlıklı bir çalışma yayınlamışlardır. Çalışmalarında beklenen
fayda teorisinin öngörülerinin ihlal edildiği durumlara dikkat çekerek alternatif olarak
“Beklenti Teorisini” (Prospect Theory) öne sürmüşlerdir. Beklenti teorisi de beklenen
fayda teorisi gibi büyük bir akademik ilgi uyandırmıştır. Beklenti teorisinin deneysel
iktisada iki farklı katkısı olmuştur. İlk olarak beklenti teorisinin öngörülerini sınayan
deneysel çalışmalar, deneysel araştırmaların daha yüksek bir dinamizmde devam
etmesini sağlamıştır. İkinci olarak rasyonel tercih teorisinden neden ve nasıl sapıldığına
yönelik yeni deneysel ve davranışsal çalışmalara öncülük ederek bu iki alana duyulan
saygıyı arttırmıştır (Weimann ve Brosig-Koch 2019, s. 12).
Piyasa Deneyleri
Edward Chamberlin’in (1948) lisansüstü iktisat öğrencilerinin katılımcı olduğu
pedagojik amaçlı piyasa deneyi, piyasaların nasıl işlediğini anlamak için gerçekleştirilen
ilk deney kabul edilmektedir (Weimann ve Brosig-Koch 2019, s. 9). Chamberlin’e göre
(Loomes ve Sugden, 1982), doğrusal olmayan beklenen fayda (Machina, 1982), sıra bağımlı (umulan)
beklenen fayda teorisi (Quiggin, 1982), kümülatif beklenti teorisi (Tversky ve Kahneman, 1992). Bu
teorilerle ilgili daha fazla bilgi için bkz. (Moscati, 2021, s. 30-31; Camerer, 1995, s. 627-630).
16
Tercihlerin tersinirliği, iki mal sepetinin yan yana sıralandığı durumda tercihlerin değişmesine neden
olan irrasyonel bir seçimi tanımlamaktadır. İnsanlar karşılaştırma yaptıkları şeyler ayrı ayrı ve
birleşik olduklarında tercihlerini değiştirmeye meyillidirler. Tercihlerin tersinirliği bağlamında
yürütülen saha deneyleri için bkz. (List, 2002).
17
Amos Tversky ve Daniel Kahneman’ın ortaklığının davranışsal iktisadın gelişimine katkılarını konu
alan detaylı bir eser için bkz. (Lewis, 2016).

itobiad- Research Article • 2150
Journal of the Human and Social Science Researches | ISSN: 2147-1185 |www.itobiad.com
Alfred Marshall’ın öne sürdüğü tam rekabet piyasa koşullarına ulaşmak mümkün
değildir çünkü tüm gerçek piyasalar tekel ve/veya tekelci rekabetçi çerçevesinde az
veya çok aksak rekabet içermektedir. Chamberlin iddiasını kanıtlamak adına sınıf
ortamında katılımcıların lisansüstü öğrencilerinden oluştuğu bir deney yürütmüştür.
Deney sonucunda da tam rekabet piyasa denge fiyat ve miktarına ulaşılamamıştır.
Chamberlin, piyasaların kusurlu olduğunu iddia ederek daha sonradan monopolistik
rekabet modelini öne sürmüştür. Chamberlin tam rekabet piyasası gibi gerçek hayatta
ulaşmanın zor olduğu piyasa teorilerini eleştirerek piyasaya ilişkin iktisadi teorilerin,
gerçek hayata da uygun olmasının oldukça önemli olduğunu vurgulamıştır
(Chakravarty vd., 2011, s. 44; Weimann ve Brosig-Koch 2019, s. 8-9).
Guala’ya (2010, s. 102) göre yayınlandığı dönemde Chamberlin’in piyasa deneyine
akademik açıdan pek önem atfedilmese de sınıf deneyindeki katılımcılardan Vernon
Smith yöntemden oldukça etkilenmiştir. Yıllar sonra Smith (1962) Chamberlin’in deney
tasarımında iki temel değişiklik yaparak yürüttüğü deneyinin sonuçlarını “Journal of
Political Economy” dergisinde yayınlamıştır.
18
Smith elde ettiği sonuçlara göre
Chamberlin’in sınıf deneyinin aksine çok az sayıda katılımcının olduğu piyasalarda
dahi rekabetçi dengeye ulaşılabileceğini iddia etmiştir (Chakravarty vd., 2011, s. 44;
Weimann ve Brosig-Koch 2019, s. 8-9).
60’lı yıllarda tam rekabet piyasa modellerine alternatif olarak öne sürülen eksik rekabet
piyasalarının analiz edildiği deneysel çalışmalar hız kazanmıştır. Bu dönemde Heinz
Sauermann ve öğrencisi Reinhard Selten (1959, 1960), Siegel ve Fouraker (1960) duopol
ve oligopol piyasa davranışlarını deneyler yürüterek araştırmışlardır.
19
Heinz Sauerman
Avrupa’da deneysel yöntemin gelişmesinde önemli rol oynayan iktisatçıların başında
gelmektedir. Sauerman ayrıca bir akademik konferans davetinde “deneysel iktisat”
terimini kullandığı için terimi ilk defa kullanan kişi olarak da kabul edilmektedir (Roth,
1995, s. 19; Weimann ve Brosig-Koch 2019, s. 9). Sauermann 1977 yılında da en eski
deneysel iktisatçılar topluluğu olan “Alman Deneysel İktisat Topluluğu (Gesellschaft für
trialelle Wirtschaftsforschung)” derneğinin kurulmasını sağlamıştır (Weimann ve Brosig-
Koch 2019, s. 9).
Bireysel tercihlere yönelik deneylerde olduğu gibi piyasaları inceleyen deneylerde de
iktisat ve psikoloji arasındaki yakın ilişkinin ve önemli akademik ortaklıkların etkileri
görülmektedir. Psikolog Sidney Siegel ve iktisatçı Lawrence E. Fourarker’in monopol
piyasalarda pazarlık ve karar alma üzerine yayınladıkları geniş kapsamlı çalışmalar
dönemin en etkili çalışmalarındandır (Chakravarty vd., 2011, s. 44). Siegel ve Fouraker
(1960) katılımcıların, fiyat ve miktar üzerinde anlaşıncaya kadar pazarlık ettiği birçok
deneye ait sonuçlarını raporlamışlardır. Yürüttükleri deneylerin, iktisatta deneysel
yöntemin gelişimine de önemli etkileri olmuştur. Örneğin deneylerinde; anonimliğin
olmadığı, bir katılımcının başka bir katılımcının kazancını öğrendiği durumda davranış
değiştirebildiğini tespit etmişlerdir. Bu stratejik davranış, katılımcıların gerçek
tercihlerine etki edebildiği için anonimliği tesis ettikleri başka deneyler tasarlamışlardır
18
Smith’in yaptığı değişiklikler şu şekildedir: ilk olarak alım-satım işlemine ait bilgiyi iki kişi arasında
kalmaktan çıkarır ve anlaşılan fiyatın yüksek sesle ilan edilmesini sağlar. İkinci olarak deney birden
fazla periyot tekrarlanır. Bu sayede alıcıların ve satıcıların deneyim kazanması sağlanır (Chakravarty
vd., 2011, s. 44; Weimann ve Brosig-Koch, 2019, s. 8-9).
19
Selten ilk başlarda oligopol piyasalar üzerine deneyler gerçekleştirse de zaman içerisinde Herbert
Simon’un “sınırlı rasyonellik teorisi” ile de ilgilenmeye başlamıştır (Chakravarty vd., 2011, s. 44).

2151 •itobiad -Araştırma Makalesi
İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi | ISSN: 2147-1185
(Chakravarty vd., 2011, s. 43; Guala, 2010, s. 101).
20
Siegel ve Fouraker (1960) ayrıca
deney sürecinde dikkat çekici miktarda kazanç sağlama ihtimali olduğunda,
kazançlardaki değişimin katılımcıların kararları üzerinde de etkili olabildiğini
raporlamışlardır. İki araştırmacının psikolojinin deneysel yöntemi ile iktisat teorisini
birleştirerek deneysel yönteme yaptıkları katkılar, neoklasik iktisadi teorilerin test
edilmesine oldukça yardımcı olmuştur (Guala, 2010, s. 101-103 ; Roth, 1995).
Sidney Siegel, bireysel tercihleri açığa çıkarmak için teşvikler vermenin önemine vurgu
yapan ilk kişi olduğu için iktisatta deneysel yöntemin gelişimi için ayrı bir öneme
sahiptir (Smith, 2017, s. 667; Guala, 2010 s. 101). Çalışmalarında deneysel iktisat
yönteminin ilkelerini ortaya koyan Vernon Smith (1976, 1982), 1961 yılında Siegel ile
kısa bir süre çalışmasına rağmen deneylerinde onun metodolojik yaklaşımından,
içgörülerinden oldukça etkilenmiştir (Guala, 2010, s. 103). Smith bireysel tercihleri
ortaya çıkarmanın merkezine teşvik mekanizmasını yerleştirirken, teşviklere ilişkin
fikirlerini Siegel’den ödünç aldığını açıklamıştır (Smith, 2017). Bugün modern deneysel
iktisat yöntemi Siegel’den üç miras devralmıştır. Bunlar: i) dikkatlice hazırlanmış
yönergeler, ii) araştırma raporlarında yönergelerin de raporlanması ve iii) katılımcılara
dikkatlerini çekecek miktarda parasal ödül verilmesidir (Chakravarty vd., 2011, s. 43).
70’li yıllarda iki deneysel iktisatçı Vernon Smith ve Charles R. Plott piyasaların nasıl
işlediğine ilişkin ortak çalışmalar yürütmeye başlamışlardır. İki araştırmacının da
girişimleri sayesinde California Teknoloji Enstitüsü’nde (Caltech) iktisatta deneysel
yöntemin gelişimine büyük katkısı olan “Siyaset Bilimi ve Deneysel İktisat
Laboratuvarı” kurulmuştur. İkinci ve üçüncü nesil deneysel iktisatçılar da bu
laboratuvarda yetişmişlerdir (Guala, 2010, s. 104). Tablo 1’de Caltech laboratuvarlarında
yürütülen deneylerde ilgilenilen araştırma konularının zaman içerisinde nasıl evrildiği
de kısmen anlaşılabilmektedir.
Tablo 1: Caltech Laboratuvarlarında Yürütülen Deneysel Çalışmaların Evrimi
Yıllar
Konu Başlıkları
Araştırma Konuları
1970
Piyasa mekanizması ve
piyasalarda denge
Marketlerin daha etkin çalışması için gerekli
mekanizmaların ortaya konulması
1978
Komitelerde karar verme
süreçleri
Oylama süreçlerinin işleyişi ve pazarlık
kurallarının komitelerin kararlarına etkisinin
araştırılması
1979
Kamu malları ve vergiler
Kollektif süreçlerde bedavacılık olgusunun analizi
1979
Bireysel karar verme süreci
Bireylerin tercihlerinin stabil olup olmaması,
tercihlerin tersinirliği ve beklenen fayda teorisinin
incelenmesi
1980’ler
Bilgi ve seçimler
Eksik bilginin, bireylerin oy verme tercihlerine
etkilerinin araştırılması
1992
Kırkayak oyunu
Bireylerin, geriye doğru çıkarım yapabilecek kadar
rasyonel olup olmadığına ilişkin araştırmalar
20
Modern deneysel iktisat yönteminde anonimlik, içsel geçerlilik sorununu önlemek adına sıklıkla
korunmaya çalışılan bir deneysel tasarım unsurudur.

itobiad- Research Article • 2152
Journal of the Human and Social Science Researches | ISSN: 2147-1185 |www.itobiad.com
1995
Kuantal21 yanıt dengesi
İnsanların hatalı kararlarını, karar verme
süreçlerine eklemenin etkin yollarının
araştırılması
90’lar ve 2000’ler
Güzellik yarışması ve
davranışsal oyun teorisi
Oyunların teorik öngörülerinden sapmalar ve
nedenlerinin ortaya çıkartılması
2000’li yıllar
Networkler ve network
formasyonları
Bireylerin bilgiyi paylaşma şeklinin sosyal, iktisadi
ve politik kararlara etkisinin analizi
2010
Komite müzakereleri
İletişim şeklinin, komitelerde uzlaşılmaya çalışılan
kararlara olan etkisinin analizi
Kaynak: https://lindeinstitute.caltech.edu/research/ctess/history adresinden ulaşılmıştır (Caltech, 2022).
Oyun Teorik Deneyler
Oyun teorisi alanındaki gelişmeler, iktisatta deneysel yöntemin ilerlemesine ve deneysel
çalışmaların sayısının artmasına neden olan bir başka etkendir. Oyun teorisyenleri,
başlangıçta işbirliği ve çatışmayı açıklamaya çalışan sadece soyut teorik modellemeler
geliştirirken zaman içinde teorik öngörülerinin gerçek hayatta da geçerli olup
olmadığını test etmek için önce küçük sonra daha büyük ölçekli kontrollü deneyler
yürütmeye başlamışlardır (Guala, 2010, s. 100-104; Weimann ve Brosig-Koch 2019, s. 8-
9). Oyun teorisi ve deneysel iktisat arasındaki ilişkinin yakınlığı bugün erken dönem
deneycilerin arasında neden bu kadar çok oyun teorisyeninin olduğunu da
açıklamaktadır (Weimann ve Brosig-Koch 2019, s. 11). Bunların bazıları Reinhard Selten,
John Nash ve Thomas Schelling gibi oyun teorisyenleridir. Nobel ödüllü John Nash
deney dünyasına sadece kısa bir giriş yapmış olsa da Schelling (1957) koordinasyon
oyunlarını odağına alan deneyler konusunda yoğun çalışmalar yürütmüştür (Weimann
ve Brosig-Koch 2019, s. 11). Bireysel tercihlerin analizinde olduğu gibi stratejik
etkileşimin olduğu durumlarda da vNM’in beklenen fayda teorisinin etkileri
görülmektedir. Oyun teorisyenleri, beklenti teorisini modellerine dâhil ederek ilerleyen
dönemlerde yeni modellerini deneylerle sınamışlardır (Roth, 1995, s. 7; Weimann ve
Brosig-Koch 2019, s. 10).
Oyun teorik modellere ait öngörülerin deneyler yürütülerek ilk defa test edilip
sonuçlarının yayınlandığı çalışma; 1950 yılının Ocak ayında Rand Corporation çalışanı
matematikçi Melvin Dresher ve Merrill M. Flood tarafından gerçekleştirilmiştir (Guala,
2010, s. 100; Roth, 1995, s. 8; Weimann ve Brosig-Koch 2019, s. 9). Mahkûmlar açmazı
olarak bilinen oyunun getiri matrisi Şekil 1’deki gibidir. Anonim iki oyuncunun
hamleleri ile iletişim kurduğu oyun 100 defa tekrarlanmış, oyunun sonunda
katılımcılara matriste belirtilen miktarlar üzerinden ödeme yapılmıştır (Roth, 1995, s. 9;
Weimann ve Brosig-Koch 2019, s. 9-10).
22
Flood’un (1952, 1958) raporladığı sonuçlara
21
McKelvey ve Palfrey (1995) insan hatalarını tutarlı bir şekilde içerecek davranış modeli oluşturmaya
çalışmış ve buna “Kuantal Yanıt Dengesi (Quantal Response Equilibrium)” ismini vermişlerdir.
Araştırmacılara göre stratejilerini göreceli beklenen faydaya göre seçen bireyler, başkalarının da bunu
yapmasını beklemektedirler. Kuantal yanıt dengesi bu stratejide sabit bir nokta olup (fixed-point)
araştırmacılar, oyun teorisi bağlamında da bu sabit noktanın varlığını ortaya koymuşlardır. Kuantal
yanıt dengesinde bireyin hata oranı sıfıra gittikçe tercihler, Nash dengesinin bir alt kümesine
yaklaşmaktadır.
22
Saf Nash dengesinin teorik öngörüsüne göre faydasını maksimize etmek isteyen rasyonel oyuncular
yüz tekrar boyunca da (0, ½) oynamalıdır. Bu durumda birinci oyuncu 0 kazanç sağlarken, ikinci
oyuncu 0.5 sent kazanacaktır ama bu durum pareto etkin bir sonuç değildir. Oyuncular (0.5, 1)
oynasalardı ilk oyuncu yarım sent ve ikinci oyuncu bir sent yani ikisi de kazanç elde edebilecektir

2153 •itobiad -Araştırma Makalesi
İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi | ISSN: 2147-1185
göre oyuncuların davranışları teorik Nash dengesinden oldukça uzaktır. Birinci
oyuncunun oyun başına ortalama kazancı 40 sent olurken, ikinci oyuncunun ise
ortalama 65 sent olmuştur (Roth, 1995, s. 10).
Şekil 1- Mahkumlar Açmazı Getiri Matrisi
II. oyuncu
Hamle 1
Hamle 2
I. Oyuncu
Hamle 1
-1,2
0.5,1
Hamle 2
0,0.5
1,-1
1952 yılında Michigan Üniversitesi, Ford Vakfı, Amerika Deniz Harp Kuvvetleri
araştırma ofisi, hava kuvvetleri tarafından fonlanan Rand Corporation düşünce
kuruluşunun Santa Monica şehrinde birlikte gerçekleştirdiği “The Design of Experiments
in Decision Processes” isimli konferansın, oyun teorisi ve deneysel yöntem ilişkisine
büyük etkileri olmuştur (Guala, 2010, s. 100; Roth, 1995, s. 9-11).
23
Sekiz haftalık çok
disiplinli ve ana teması sosyal bilimler ile matematik arasında entegrasyonu sağlamak
olan konferansa çok sayıda matematikçi, oyun teorisyeni, psikolog ve iktisatçı
katılmıştır. Örneğin konferansta Jacob Marschak, Herbert Simon, Sidney Siegel ve Roy
Radner gibi dönem in sosyal bilimler alanında oldukça etkili akademisyenleri yer
almıştır (Dimand, 2005, s. 8; Roth, 1995, s. 10). Bu konferans sırasında deneysel yönteme
ilişkin gelişmelerin ve elde edilen bulguların yer aldığı bildiriler daha sonra Thrall vd.
(1954) editörlüğünde basılmıştır. Kitapta John F. Nash’in yazarların arasında yer aldığı
n-kişilik oyunları içeren küçük ölçekli deneylerin sonuçlarını içeren bir bildiri de
yayınlanmıştır (Kalisch vd., 1954; Roth, 1995, s. 9-11 ). Guala’ya (2010) göre konferansta
çoğu çalışmanın teorik ve deneysel karakterden yoksun olması, konferansın deneysel
iktisadın gelişimine etkisini değerlendirmeyi zorlaştıran bir unsur olsa da erken dönem
birçok deneysel iktisatçının, deneysel yönteme bu konferansta aşina olduğunu
söylemesi, konferansı deneysel iktisat açısında oldukça önemli kılmaktadır.
Avrupa'da oyun teorisine ilişkin büyük ölçekli deneysel çalışmalar Heinz Sauermann ve
“Alt Oyun Nash Dengesini” ortaya koyan Reinhard Selten ile başlamıştır (Weimann ve
Brosig-Koch 2019, s. 9). İki akademisyenden Selten’i oldukça etkileyen iki çalışma
bulunmaktadır. Bunlardan ilki Santa Monica’da düzenlenen konferansa ait bildiri
kitabında yer alan Kalisch vd.’nin (1954) oyun teorisine ilişkin ufak deneylerin
sonuçlarının yer aldığı çalışma diğeri de Bellman vd.’nin (1957) bilgisayarlı işletme
oyunları ve oligopol ile ilgili kitabıdır (Chakravarty vd., 2011, s. 44; Selten, 2003). Selten
soyut bir teorinin sadece ampirik bulgularla desteklenirse sosyal bilimlerdeki
problemlerin çözümüne katkıda bulunabileceğini düşünürken, kendisine ait alt oyun
dengesi gibi teorileri de bu doğrultuda kontrollü deneyler yürüterek sınamıştır (Guala,
2010, s. 102).
60’lı yıllarda Rapoport ve Orwant (1962) literatür taraması şeklindeki çalışmalarında
ama bu da bir denge davranışı değildir.
23
John von Neumann ile birlikte beklenen fayda teorisinin mimarlarından Oskar Morgenstern bu
konferansta bir konuşma yaparak; konferans süresince iyice planlanmış deneyleri takdir ettiğini
belirtmiş ve iktisatta farklı konularda yürütülecek deneylerin yöntem açısında iyi bir geleceği
olduğuna yönelik umutlu olduğunu ifade etmiştir (Roth, 1995, s. 88).

itobiad- Research Article • 2154
Journal of the Human and Social Science Researches | ISSN: 2147-1185 |www.itobiad.com
oyun teorisinin deneylere konu olduğu 30 deneye ait sonuçları raporlamışlardır. Oyun
teorisyenleri başlarda sadece oyunların teorik öngörülerini sınamak adına deneyler
yürütürken, zaman içerisinde oyunlar, başka olgularda nedensel ilişkilerin analizinde
bir araç olarak kullanılmaya başlanmıştır. Örneğin Suppes ve Atkinson (1960) oyun
durumunda basit öğrenme süreçlerini anlamak için binden fazla katılımcı ile deney
yürütmüşlerdir.
80’li ve 90’lı yıllar oyunların, farklı bireysel ve sosyal tercihleri açığa çıkarmak adına
deney tasarımlarında daha fazla yer bulmaya başladığı bir dönem olmuştur. Deneysel
iktisatçıların sıklıkla kullandığı; ültimatom oyunu (Güth vd., 1982), diktatör oyunu
(Forsythe vd., 1994), güven oyunu (yatırım oyunu) (Berg vd., 1995), güzellik yarışması
(tahmin oyunu) (Moulin, 1986; Nagel, 1995) bunlardan bazılarıdır.
24
Deneysel İktisat ve Nobel
Bazı iktisatçılar, iktisatta deneysel yöntemin kullanımına uzun süre direnç gösterse de
bugün iktisat ve deneysel yöntem birbirinden ayrı düşünülemez hale gelmiştir. 2002
yılında Nobel iktisat ödülünün kontrollü laboratuvar deneyleri yürüterek iktisada
katkıda bulunduğu için Vernon L. Smith’e verilmesi iktisatta deneysel yöntemin artık
ana akım yöntemlerden biri haline geldiğinin de bir tescili olarak göz önünde
bulundurulabilir (Jacquemet ve Haridon, 2018, s. 5). Deneysel iktisat, disiplinler arası
bir karakter taşıdığından Nobel ekonomi ödülü alan birçok iktisatçı doğrudan veya
dolaylı şekilde iktisatta deneysel yöntemin gelişimine katkıda bulunmuştur.
Tablo 2- Deneysel İktisat Alanına Katkı Sağlamış ve Nobel İktisat Ödülü Kazanmış Bilim İnsanları
Ödül Sahibi
Katkıları
Yılı
Herbert Simon
Karar verme süreçlerine dair ilk analizlerden dolayı ödül
almıştır.
1978
Maurice Allais
Kaynakların nasıl etkin kullanılacağını araştırıp, piyasa
teorisine katkıda bulunmuştur.
1988
Reinhard Selten,
John Forbes Nash
İşbirliği olmayan oyunlarda dengeye ulaşılması konusunda
çalışmalar gerçekleştirmişlerdir.
1994
Vernon Lomax Smith
Ampirik iktisat analizinde, özellikle piyasa mekanizmasının
analizinde laboratuvar deneylerini bir araç haline getirmiştir.
2002
Daniel Kahneman
Belirsizlik altında karar verme süreci başta olmak üzere karar
verme, iktisat ile psikolojik araştırma kavrayışını birleştirmiştir.
2002
Thomas Schelling,
Robert Aumann
Oyun teorisi, işbirliği ve çatışma durumundaki çözümlemeler
konusunda kavrayışa katkıda bulunmuşlardır.
2005
Elinor Ostrom
İktisadi yönetimi ama özellikle ortak malların analizine ait
çalışmalarda bulunmuştur.
2009
Alvin E. Roth,
Lloyd Shapley
Dengeli tahsis edilme kuramı ve deneysel verilere dayanarak
etkin piyasa tasarımını araştırmışlardır.
2012
Richard Thaler
Davranışsal iktisat, davranışsal finans, davranışsal kamu
2017
24
Oyun teorik modeller; sosyal olarak karmaşık ilişkilerin açıklanması, kamu malı sağlanması ve
bedavacılık sorunu, işyerinde kaytarmanın nasıl gerçekleştiği, barış müzakereleri, iklim krizine
karşı kolektif hareketin analizi, göç (Dilek ve Yıldırım, 2023a), cinsiyete dayalı farklılıklar
(Dilek ve Yıldırım, 2023b; Heinz vd., 2012) gibi çeşitli toplumsal olguların deneylerle
araştırıldığı çalışmalarda neden-sonuç ilişkilerinin açığa çıkarılmasında bir araç olarak
kullanılabilmektedir (van Dijk ve de Dreu, 2021).

2155 •itobiad -Araştırma Makalesi
İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi | ISSN: 2147-1185
tercihine ilişkin literatüre katkı sağlamıştır.
Anbhijit Banarjee,
Ether Duflo
Yoksulluğu anlamaya ve azaltmaya ilişkin davranışsal kalkınma
ekonomisi bağlamında yaptıkları deneylerden dolayı ödüle
layık görülmüşlerdir.
2019
Paul R. Milgrom,
Robert B. Wilson
İhale teorisini iyileştirmeye ve yeni ihale yöntemleri icat etmeye
yönelik çalışmalarda bulunmuşlardır.
2020
David Card, Joshua
Angrist ve Guido
Imbens
Neden-sonuç ilişkilerini anlamaya yönelik doğal deneylerin
kullanıldığı metodolojik araştırmalar yapmış ve emek
piyasasına ilişkin yeni anlayışlar geliştirmişlerdir.
2021
Kaynak: Nobelprize.org (2021) internet sayfasından alınan verilerden derlenmiştir.
Tablo 2’de deneysel iktisat tarihinde önemli rolleri olan, doğrudan veya dolaylı şekilde
deneysel çalışmalar yürütmüş Nobel ödüllü akademisyenler ve iktisat alanına hangi
konularda katkı yaptıkları gösterilmektedir.
Sonuç
Bu çalışma iktisatta kontrollü deneylerin kullanımının tarihsel gelişimini tartışmaktadır.
Türkçe literatürde deneysel iktisat alanında görece az sayıda çalışma olduğu için Türkçe
literatüre bu alanda katkı sunmayı amaçlamaktadır.
Deneysel iktisat tarihine baktığımızda iktisatta deneysel yöntemlerin kullanılmasının
diğer bilim dallarına kıyasla daha geç başladığını görmekteyiz. Bunun temel
sebeplerinden bir tanesi bizatihi iktisatçıların kendi alanlarında deneysel yöntemlerin
kullanımının mümkün olmadığına inanması ve buna karşı çıkmasıdır. Bu duruma ise
iktisadi hayatın ve ilişkilerin çok karmaşık olması, birçok etkiyi birden içermesi ve bu
etkileri kontrollü olarak ayırt edecek deneysel tasarımların hazırlanmasının mümkün
olmaması gerekçe gösterilmiştir. İronik olarak aslında tam da bu sebeple iktisatta
deneysel yöntemlerin kullanımı çok gereklidir. Zira deneysel olmayan yöntemlerle elde
edilen veriler birçok çevresel faktörü içermekte ve bunlar arasında nedensel ilişkiler
bulmak zor olabilmektedir. Oysa deneysel yöntemler mümkün olduğunca bu çevresel
faktörleri sabit ya da hariç tutarak belirli nedensel ilişkileri bulmamıza olanak
sağlamaktadır. Diğer bir deyişle, iktisatta deneysel yöntemlerin kullanımına karşı çıkan
iktisatçıların ortaya attığı argüman bir yandan da neden deneysel yöntemlere ihtiyaç
duyduğumuzu açıklamaktadır.
Deneysel iktisat tarihine dair yabancı dillerdeki literatüre baktığımızda bu sürecin
genellikle bireysel tercihlere yönelik deneysel çalışmalar, piyasa deneyleri ve oyun
teorisine dayanan deneysel çalışmalar olarak sınıflandırıldığını görmekteyiz. Bu
çalışmada da bu yöntem takip edilmiştir. Bireysel tercihlere dayanan ilk deneysel
çalışmalara baktığımızda bu çalışmaların çoğunlukla rasyonel birey varsayımı ve
beklenen fayda teorisi ekseninde odaklandığını görmekteyiz. Piyasa deneylerinin ise
tam rekabet, monopolistik rekabet, düopol ve oligopol piyasa davranışlarının teorilerle
çelişip çelişmediğini anlamaya yönelik olduğu söylenebilir. Son olarak oyun teorisi
alanındaki gelişmelerin deneysel iktisadın gelişiminde önemli rol oynadığı
düşünülmektedir. Özellikle bireyler arası etkileşime dayanan oyunların kontrollü
deneylerle çalışılma imkânı, iktisatta deneysel yöntemlerin kullanımını artırmıştır.
Nihayetinde 1980’li yıllardan itibaren deneysel iktisat başlı başına bir metodoloji olarak
kendine literatürde yer bulmuştur. Sonrasında ise literatürde deneysel çalışmaların

itobiad- Research Article • 2156
Journal of the Human and Social Science Researches | ISSN: 2147-1185 |www.itobiad.com
gittikçe daha fazla yer aldığı görülmektedir. Şüphesiz ki 2000’li yılların başında
deneysel iktisat alanında verilen Nobel İktisat Ödül’ü sonrasında birçok iktisatçının
deneysel yöntemlere karşı olan bakış açıları değişmiş ve deneysel iktisat alanı bir
yöntem olarak yerini sağlamlaştırmıştır denebilir.
Türkiye’de iktisadi olguları açıklarken deneysel yönteme başvuran akademisyen
sayısının Avrupa ve Amerika’da yöntemi kullanan akademisyenlere kıyasla oldukça az
olduğu görülmektedir. Deneysel yöntem kullanan akademisyen sayısının az olması,
yöntemin Türkiye’deki iktisat eğitiminde yeterince yer bulamamasında ve yöntemin
Türkiye’de yeterince yaygınlaşamamasında önemli bir faktördür. Deneysel iktisat
alanında lisans ve yüksek lisans öğrencilerinin seviyelerine uygun seminerler, yöntemin
kullanımına ilişkin eğitim programları organize edilmesi deneysel iktisat alanının
Türkiye’deki geleceği açısından faydalı olabilecektir. Ayrıca yöntemin nasıl
kullanılacağına ilişkin Türkçe kaynak sayısında artış da deneysel iktisada ilgiyi arttırma
potansiyeli taşıyan diğer bir faktördür.
Değerlendirme
İki Dış Hakem / Çift Taraflı Körleme
Etik Beyan
* Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve
yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.
Benzerlik Taraması
Yapıldı – Ithenticate
Etik Bildirim
itobiad@itobiad.com
Çıkar Çatışması
Çıkar çatışması beyan edilmemiştir.
Finansman
Bu araştırmayı desteklemek için dış fon kullanılmamıştır.
Yazar Katkıları
Çalışmanın Tasarlanması: 1. Yazar (%60), 2. Yazar (%40)
Veri Toplanması: 1. Yazar (%60), 2. Yazar (%40)
Veri Analizi: 1. Yazar (%60), 2. Yazar (%40)
Makalenin Yazımı: 1. Yazar (%60), 2. Yazar (%40)
Makale Gönderimi ve Revizyonu: 1. Yazar (%60), 2. Yazar (%40)
Peer-Review
Double anonymized - Two External
Ethical Statement
* It is declared that scientific and ethical principles have been followed while
carrying out and writing this study and that all the sources used have been
properly cited.
Plagiarism Checks
Yes - Ithenticate
Conflicts of Interest
The author(s) has no conflict of interest to declare.
Complaints
itobiad@itobiad.com
Grant Support
The author(s) acknowledge that they received no external funding in support
of this research.
Author Contributions
Design of Study: 1. Author (%60), 2. Author (%40)
Data Acquisition: 1. Author (%60), 2. Author (%40)
Data Analysis: 1. Author (%60), 2. Author (%40)
Writing up: 1. Author (%60), 2. Author (%40)
Submission and Revision: 1. Author (%60), 2. Author (%40)

2157 •itobiad -Araştırma Makalesi
İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi | ISSN: 2147-1185
Kaynakça / References
Akın, Z. & Urhan, B. (2010). İktisat Deneysel Bir Bilim Olmaya Mı Başlıyor?. İktisat, İşletme ve
Finans, 25(288), 9-28.
Aktan, C. C., Basılgan, M., Genç Y., Yay, S. & Göcen, S. (2020). Davranışsal İktisat Deneysel İktisat
ve Nobelite. İzmir: Sosyal Bilimler Araştırmaları Derneği Yayınları.
Alan, S., Ertac, S., Kubilay, E., & Loranth, G. (2020). Understanding gender differences in
leadership. The Economic Journal, 130(626), 263-289.
Allais, M. (1953). Le Comportement de l’Homme Rationnel devant le Risque: Critique des Postulats
et Axiomes de l’Ecole Americaine. Econometrica, 21(4), 503-546. https://doi.org/10.2307/1907921
Allais, M. (1979). The 1952 Allais Theory of Choice Involving Risk. M. Allais & O. Hagen (Ed.),
Expected Utility Hypotheses and the Allais Paradox içinde (ss. 27-145). Springer Netherlands.
https://doi.org/10.1007/978-94-015-7629-1
Anbarcı, Nejat, Feltovich N. & Gürdal, M. Y. (2013). The contractor game: a theoretical and
experimental analysis, School Working Paper, 2013/7
Basılgan, M. (2013). İktisat ve Deneysel Yöntem: Deneyler, Tartışmalar ve Geleceği, İÜ Siyasal
Bilgiler Fakültesi Dergisi, 48,61-89.
Basılgan, M. & Ertürk, E. (2015). İktisat Öğretiminde Deneysel Yöntem: Sınıf Deneyleri Ve
Uluslararası İktisat Uygulamaları, Ege Akademik Bakış, 4(15), 467-479.
Bayındır, E. E., Gürdal, M. Y., Özdoğan, A., & Sağlam, I. (2020). Cheap talk games with two-
senders and different modes of communication. Games, 11(2), 18.
https://doi.org/10.3390/g11020018
Baymul, Ç. (2018). Perceived Income Inequality and Corruption, Global Relations Forum Young
Academics Program Analysis, Paper Series No.2.
Becker, G. M., Degroot, M. H., & Marschak, J. (1964). Measuring utility by a single-response
sequential method. Behavioral Science, 9(3), 226-232. https://doi.org/10.1002/bs.3830090304
Bellman, R., Clark, C. E., Malcolm, D. G., Craft, C. J., & Ricciardi, F. M. (1957). On the
Construction of a Multi-Stage, Multi-Person Business Game. Operations Research, 5(4), 469-
503. https://doi.org/10.1287/opre.5.4.469
Berg, J., Dickhaut, J., & McCabe, K. (1995). Trust, Reciprocity, and Social History. Games and
Economic Behavior, 10(1), 122-142. https://doi.org/10.1006/game.1995.1027
Bernoulli, D. (1954). Exposition of a New Theory on the Measurement of Risk. Econometrica,
22(1), 23. https://doi.org/10.2307/1909829
Caltech. (2022). Detailed History of Experimental Economics at Caltech.
https://lindeinstitute.caltech.edu/research/ctess/history/detailed-history
Camerer, C. (1995). Individual Decision Making. J. H. Kagel & A. E. Roth (Ed.), The Handbook of
Experimental Economics içinde (ss. 3-111). Princeton University Press.
https://doi.org/10.2307/j.ctvzsmff5
Cardenas, J. C., & Carpenter, J. P. (2005). Three themes on field experiments and economic
development. Field experiments in economics içinde (Vol. 10, pp. 71-123). Emerald Group
Publishing Limited.
Chakravarty, S., Friedman, D., Gupta, G., Hatekar, N., Mitra, S., & Sunder, S. (2011).
Experimental Economics: A Survey. Economic and Political Weekly, 46(35), 39-78.

itobiad- Research Article • 2158
Journal of the Human and Social Science Researches | ISSN: 2147-1185 |www.itobiad.com
Chamberlin, E. H. (1948). An Experimental Imperfect Market. Journal of Political Economy, 56(2),
95-108. https://doi.org/10.1111/j.1813-6982.1940.tb02281.x
Chew, S. H., & MacCrimmon, K. R. (1979). Alpha-nu Choice Theory: A generalization of Expected
Utility Theory (ss. 1-30). UBC Working Paper.
Davidson, D., & Marschak, J. (1959). Experimental Tests of Stochastic Decision Theory. P. Ratoosh
& C. W. Churchman (Ed.), Measurement: Definitions and Theories içinde (ss. 233-269). Wiley.
Davidson, D., Supper, P., & Siegel, S. (1957). Decision Making: An Experimental Approach. Stanford
University Press.
Demirtaş, B. K. (2021a). Vergi Uyumu Davranışı ve Laboratuvar Deneyleri: Bir Yazın Taraması.
Maliye Dergisi, (180), 115–143.
Demirtaş, B. K. (2021b). Deneysel Çalışma Ekonomisi: İşgücü Arzı ve Hediye-Değişim Teorisi
Üzerine Bir Literatür Taraması, M. Yiğit, & A. Yiğit (Ed.), İktisadi Konulara Davranışsal Yaklaşım
içinde (ss. 59-91). Ankara: Gazi Kitabevi.
Demirtaş, B. K. (2021c). Çevrimiçi Deneyler. Volkan Yurdadoğ, Neslihan Koç & Oğuzhan Bozatlı
(Ed.), Bireyden Yapay Zekaya Sosyal Bilimler Çalışmaları içinde (ss. 15-24). Ankara:
Akademisyen Kitabevi.
Demirtaş, B. K. (2022). Sahada Laboratuvar Deneyleri. Ahmet Arif Eren & Emre Günerşer Bozdağ
(Ed.), Dünden Bugüne İktisadi ve Finansal Konular Üzerine Tartışmalar içinde (ss. 3-14).
Ankara: Gazi Kitabevi.
Dibo, M., Seçilmiş, E. & Güran, M.C. (2018). Deneysel İktisatta Ödül Mekanizmasının Rolü:
Parasal Teşvik ve Ders Notu Karşılaştırması. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar. 636, 37-
46.
Dilek, S. & Yıldırım, R. (2023a). Migrants And The Bargaining Process In The Labor Market:
Application Of Ultimatum Game. Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 10 (1) , 189-
202.
Dilek, S. & Yıldırım, R. (2023b). Gender Differences in Wage Negotiations: An Ultimatum Game
Experiment, Journal of the Human and Social Science Researches, 12 (1), 195-210.
https://doi.org/10.15869/itobiad.1132446
Dimand, R. W. (2005). Experimental economic games: The early years. P. Fontaine & R. Leonard
(Ed.), The Experiment in the History of Economics içinde (ss. 5-24). Routledge.
https://www.taylorfrancis.com/books/9781134287604
Duman, P. (2020). Does informational equivalence preserve strategic behavior? Experimental
results on Trockel’s model of Selten’s chain store story. Games, 11(1):9.
https://doi.org/10.3390/g11010009
Ellsberg, D. (1961). Risk, Ambiguity, and the Savage Axioms. The Quarterly Journal of Economics,
75(4), 643. https://doi.org/10.2307/1884324
Erkuş, S. (2023). Topluluk Önünde Konuşmada Cinsiyet Farklılıkları: Deneysel İktisat Uygulamaları.
Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
Ertac, S., & Gurdal, M. Y. (2012). Deciding to decide: Gender, leadership and risk-taking in
groups. Journal of Economic Behavior & Organization, 83(1), 24-30.
Falk, A., & Fehr, E. (2003). Why Labour Market Experiments?. Labour Economics, 10, 399-406.
https://doi.org/10.1016/S0927-5371(03)00050-2
Flood, M. M. (1952). Some Experimental Games (Research Memorandum). RAND Corporation.

2159 •itobiad -Araştırma Makalesi
İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi | ISSN: 2147-1185
Flood, M. M. (1958). Some Experimental Games. Management Science, 5(1), 5-26.
https://doi.org/10.1287/mnsc.5.1.5
Forsythe, R., Horowitz, J. L., Savin, N. E., & Sefton, M. (1994). Fairness in Simple Bargaining
Experiments. Games and Economic Behavior, 6(3), 347-369.
https://doi.org/10.1006/game.1994.1021
Frechette, G. R., K. Sarnoff, & Yariv, L. (2021). Experimental economics: Past and future. Annual
Review of Economics, 14, 777-794, https://doi.org/10.1146/annurev-economics-081621-124424
Giritligil, A. E. (2022). Deneysel İktisatta Yalan Söyleme Davranışının İncelenmesi: Temel
Paradigmalar, Bulgular ve Araştırma Hedefleri Üzerine Düşünceler. REFLEKTİF Sosyal
Bilimler Dergisi, 3(1), 181–189. https://doi.org/10.47613/reflektif.2022.63
Grether, D. M., & Plott, C. R. (1979). Economic Theory of Choice and the Preference Reversal
Phenomenon. The American Economic Review, 69(4), 623-638.
Guala, F. (2010). Experimental economics, history of. Behavioural and Experimental Economics
içinde (ss. 99-106). Palgrave Macmillan UK. https://doi.org/10.1057/9780230280786_13
Güth, W., Schmittberger, R., & Schwarze, B. (1982). An experimental analysis of ultimatum
bargaining. Journal of Economic Behavior & Organization, 3(4). https://doi.org/10.1016/0167-
2681(82)90011-7
Gürdal, M. Y., Ozdogan, A. & Saglam, I. (2014). Truth-telling and trust in sender–receiver games
with intervention: An experimental study. Review of Economic Design, 2014, 18, 83-103.
https://doi.org/10.1007/s10058-013-0155-9
Gürdal, M. Y., Torul, O. & Vostroknutov, A. (2020). Norm compliance, enforcement, and the
survival of redistributive institutions. Journal of Economic Behavior and Organization, 178, 313–
326. https://doi.org/10.1016/j.jebo.2020.07.031
Harrison, G. W. (2005). Field Experiments and Control. Harrison G. W., Carpenter, J., And List, J.A.
(Ed.) Field Experiments in Economics içinde, Emerald Group Publishing Limited.
Heinz, M., Juranek, S., & Rau, H. A. (2012). Do women behave more reciprocally than men?
Gender differences in real effort dictator games. Journal of Economic Behavior & Organization,
83(1), 105-110.
Hertwig, R., & Ortmann, A. (2001). Experimental practices in economics: A methodological
challenge for psychologists? Behavioral and Brain Sciences, 24(3), 383-451.
https://doi.org/10.1017/S0140525X01004149
Horton, J. J., Rand, D.G. & Zeckhauser, R. J. (2011), The online laboratory: conducting experiments
in a real labor market. Experimental Economics, 14(3), 399-425. https://doi.org/10.1007/s10683-
011-9273-9
Jacquemet, N., & Haridon, O. L. (2018). Experimental Economics: Method and Applications.
Cambridge University Press.
Kahneman, D., & Tversky, A. (1979). Prospect Theory: An Analysis of Decision under Risk.
Econometrica, 47(2), 263. https://doi.org/10.2307/1914185
Kalisch, G. K., Milnor, J. W., Nash, J. F., & Nering, E. D. (1954). Some Experimental n-Person Games.
In R. Thrall, C. Coombs, & R. Davis (Ed.), Decision processes (ss. 301-327). John Wiley & Sons Inc.
Kırış, Ş. & Dilek, S. (2021). Müslüman Dindarlık Tipolojileri ile Diğerkâmlık Arası İlişkilerin
İncelemesi: Ültimatom ve Diktatör Oyunu Uygulaması. İnsan ve Toplum Bilimleri
Araştırmaları Dergisi, 10(2), 1470-1492.

itobiad- Research Article • 2160
Journal of the Human and Social Science Researches | ISSN: 2147-1185 |www.itobiad.com
Lewis, M. (2016). The Undoing Project: A Friendship that Changed The World. Penguin.
Lichtenstein, S., & Slovic, P. (1971). Reversals of preference between bids and choices in gambling
decisions. Journal of Experimental Psychology, 89(1), 46-55. https://doi.org/10.1037/h0031207
List, J. A. (2002). Preference Reversals of a Different Kind: The “More Is Less” Phenomenon.
American Economic Review, 92(5), 1636-1643. https://doi.org/10.1257/000282802762024692
Loomes, G., & Sugden, R. (1982). Regret Theory: An Alternative Theory of Rational Choice Under
Uncertainty. The Economic Journal, 92(368), 805. https://doi.org/10.2307/2232669
Luca, M., & Bazerman, M. H. (2020). The Power of Experiments: Decision Making in a Data-Driven
World. The MIT Press.
Machina, M. J. (1982). “Expected Utility” Analysis without the Independence Axiom.
Econometrica, 50(2), 277. https://doi.org/10.2307/1912631
May, K. O. (1954). Intransitivity, Utility, and the Aggregation of Preference Patterns. Econometrica,
22(1), 1-13. https://doi.org/0012-9682
McKelvey, R. D., & Palfrey, T. R. (1995). Quantal Response Equilibria for Normal Form Games.
Games and Economic Behavior, 10(1), 6-38. https://doi.org/10.1006/game.1995.1023
Mill, J. S. (1967). Essays on Economics and Society Part I, Robson, J. M. (Ed.), Collected Works of
John Stuart Mill, Volume IV., Routledge.
Moscati, I. (2007). Early experiments in consumer demand theory: 1930-1970. History of Political
Economy, 39(3), 359-401. https://doi.org/10.1215/00182702-2007-015
Moscati, I. (2021). History of Utility Theory. The Routledge Handbook of Philosophy of Economics
içinde (ss. 23-36). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315739793-3
Mosteller, F., & Nogee, P. (1951). An Experimental Measurement of Utility. Journal of Political
Economy, 59(5), 371-404.
Moulin, H. (1986). Game Theory for the Social Sciences. New York University Press.
Muijs, D. (2004) Doing Quantitative Research in Education with SPSS. SAGE Publications.
Nagel, R. (1995). Unraveling in Guessing Games: An Experimental Study. The American Economic
Review, 85(5), 1313-1326.
Nebioğlu, D. & Giritligil, A. E. (2018a), Wealth Effects and Labor Supply: An Experimental Study,
BELIS Working Papers: 2018-01, BELIS, Istanbul Bilgi University.
Nebioğlu, D. & Giritligil, A. E. (2018b). Labor/leisure trade-off in the laboratory. BELIS Working
Papers 2018-2, BELIS, Istanbul Bilgi University.
Nobelprize.org. (2021, Aralık 26). All Prizes in Economic Sciences.
https://www.nobelprize.org/prizes/lists/all-prizes-in-economic-sciences/
Öneş, U. (2019). Davranışsal İktisat Deneylerinde Toplumsal Cinsiyet Temelli Farklar. Mülkiye
Dergisi, 43 (2), 411-434.Pareto, V. (1900). Sunto di alcuni capitoli di un nuovo trattato di
economia pura del Prof. Pareto. Giornale degli Economisti, 20(11), 216-235.
Preston, M. G., & Baratta, P. (1948). An Experimental Study of the Auction-Value of an Uncertain
Outcome. The American Journal of Psychology, 61(2), 183-193.
Quiggin, J. (1982). A theory of anticipated utility. Journal of Economic Behavior & Organization,
3(4), 323-343. https://doi.org/10.1016/0167-2681(82)90008-7
Rapoport, A., & Orwant, C. (1962). Experimental games: A review. Behavioral Science, 7(1), 1-37.

2161 •itobiad -Araştırma Makalesi
İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi | ISSN: 2147-1185
https://doi.org/10.1002/bs.3830070102
Roth, A. (1995). Introduction to Experimental Economics. J. H. Kagel & A. E. Roth (Ed.), The
Handbook of Experimental Economics içinde (ss. 3-111). Princeton University Press.
https://doi.org/10.2307/j.ctvzsmff5
Roth, A. E., & Sotomayor, M. A. O. (1990). Two-Sided Matching: A Study in Game-Theoretic
Modeling and Analysis. Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/CCOL052139015X
Rousseas, S. W., & Hart, A. G. (1951). Experimental Verification of a Composite Indifference Map.
Journal of Political Economy, 59(4), 288-318. https://doi.org/10.1086/257092
Samuelson P.A. & W. Nordhaus. (1985). Principles of economics, 12° ed. McGraw-Hill.
Sauermann, H., & Selten, R. (1959). Ein Oligopolexperiment. Zeitschrift für die gesamte
Staatswissenschaft / Journal of Institutional and Theoretical Economics, 115(3), 427-471.
Sauermann, H., & Selten, R. (1960). An experiment in oligopoly. L. von Bartalanffy & A. Rapoport
(Ed.), General Systems Yearbook of the Society for General Systems Research 5 içinde (ss. 85-114).
Schelling, T. C. (1957). Bargaining, communication, and limited war. Conflict Resolution, 1(1), 19-
36. https://doi.org/10.1177/002200275700100104
Seçilmiş, E. (2018). An experimental analysis of moral self-regulation. Applied Economics
Letters, 25:12, 857-861. https://doi.org/10.1080/13504851.2017.1374530
Seçilmiş, İ. E. & M. C. Güran (2011). Deneysel İktisatta İç ve Dış Geçerlilik: Metodolojik Bir
İnceleme. İktisat İşletme ve Finans, 26(306): 25-51.
Seçilmiş, İ. E. & Güran, M.C. (2010). Kamusal Malların Sağlanmasında Bedavacılık Problemi ve
Deneysel İktisat Uygulamaları Perspektifinden Değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi
İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 28 (2), 221-256.
Selten, R. (2003). Emergence and Future of Experimental Economics. Galavotti, M. C. (Ed.),
Observation and Experiment in the Natural and Social Sciences içinde (ss. 63-71). Springer.
Siegel, S., & Fouraker, L. E. (1960). Bargaining and group decision making: Experiments in bilateral
monopoly. McGraw-Hill.
Shadish, W. R., Cook, T. D. & Campbell, D. T. (2002). Experimental and Quasi-Experimental Designs
for Generalized Causal Inference. Houghton Mifflin Company.
Smith, V. L. (1962). An Experimental Study of Competitive Market Behavior. Journal of Political
Economy, 70(2), 111-137.
Smith, V. L. (1976). Experimental Economics: Induced Value Theory. The American Economic
Review, 66(2), 274-279.
Smith, V. L. (1982). Microeconomic Systems as an Experimental Science. The American Economic
Review, 72(5), 923-955.
Smith, V. L. (2017). Tribute to Sidney Siegel (1916-1961): A Founder of Experimental Economics.
Southern Economic Journal, 83(3), 664-667. https://doi.org/10.1002/soej.12196
Suppes, P., & Atkinson, R. C. (1960). Markov learning models for multiperson interactions.
Stanford University Press.
Svorenčík, A. (2015). The Experimental Turn in Economics: A History of Experimental Economics
[University of Utrecht]. https://ssrn.com/abstract=2560026
Tetik, M. & Tetik, G. (2021). Ultimatum Game Bargaining Behaviour: A Classroom Experiment.

itobiad- Research Article • 2162
Journal of the Human and Social Science Researches | ISSN: 2147-1185 |www.itobiad.com
Studies in Microeconomics, 10(2), 1-17. https://doi.org/10.1177/23210222211024
Thrall, R. M., Coombs, C. H., & Davis, R. L. (1954). Decision processes (R. M. Thrall, C. H. Coombs, &
R. L. Davis, Ed.). John Wiley & Sons Inc. https://doi.org/10.1002/nav.3800010420
Thurstone, L. L. (1931). The Indifference Function. Journal of Social Psychology, 2(2), 139-167.
https://doi.org/10.1080/00224545.1931.9918964
Tversky, A., & Kahneman, D. (1974). Judgment under Uncertainty: Heuristics and Biases. Science,
185(4157), 1124-1131.
Tversky, A., & Kahneman, D. (1992). Advances in prospect theory: Cumulative representation of
uncertainty. Journal of Risk and Uncertainty, 5(4), 297-323. https://doi.org/10.1007/BF00122574
van Dijk, E., & De Dreu, C. K. (2021). Experimental games and social decision making. Annual
Review of Psychology, 72, 415-438.
Von Neumann, J., & Morgenstern, O. (1944). Theory of Games and Economic Behavior. Princeton
University Press.
Wallis, W. A., & Friedman, M. (1942). The Empirical Derivation of Indifference Functions. O. Lange
(Ed.), Studies in Mathematical Economics and Econometrics içinde (ss. 175-189). University of
Chicago Press.
Weimann, J., & Brosig-Koch, J. (2019). Methods in Experimental Economics. Springer International
Publishing. https://doi.org/10.1007/978-3-319-93363-4
Yavuzaslan, K. (2018a). Yeni İktisat Paradigmasında Bir Yöntem Olarak Deneysel İktisat. Kafkas
Üniversitesi İİBF Dergisi, 9(18), 41-657.
Yavuzaslan, K. (2018b). Deneysel İktisat ve Kültürel Farklılıkların Deneysel İktisatla İfadesi,
Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 33, 217-231.
https://doi.org/10.30794/pausbed.425851
Yavuzaslan, K. (2019). İktisat Bilimi Laboratuvara mı Taşınıyor? Deneysel İktisat Ve Oyun Teorisi.
Akademik Araştırmalar ve Çalışma Dergisi, 11(21), 428-444.
https://doi.org/10.20990/kilisiibfakademik.531935