Kültürel Değerlere Duyarlı Sınıf Yönetiminin Özellikleri

Full text

539
Kültürel Değerlere Duyarlı Sınıf Yönetiminin Özellikleri
Elif Simge Güzelergene Deniz Baransel Cinar Funda Nayir
Pamukkale Üniversitesi Pamukkale Üniversitesi Pamukkale Üniversitesi
Problem Durumu
Haberman (1995), “Çocukların davranışlarının nedenleri ne olursa olsun- ister yoksulluk ister kişilik ister engelleyici bir durum ister işlevsiz bir
ev ya da istismarcı bir ortam olsun- sınıf öğretmenleri çocukları yönetmek, uzun süreler boyunca kapalı bir alanda birlikte çalışmalarını
sağlamak ve öğrenmelerini temin etmekle yükümlüdür” ifade etmektedir (s. 22). Haberman’ın açıklaması, öğrencilerin öğrenmesinin
öğretmenlerin en uygun öğrenme ortamlarını yaratma ve sürdürme becerilerine bağlı olduğunun altını çizmektedir. Bu açıklamadan yola
çıkarak öğretmenlerin öğrencilerin sosyal, duygusal ve bilişsel ihtiyaçlarının yanı sıra kültürel ve etnik ihtiyaçlarının da farkında olduğu ve
bunlara cevap verdiği bir sınıf atmosferi oluşturmasının gerekli olduğu düşünülmektedir (Brown, 2004). Wlodkowski ve Ginsberg'in (1995)
belirttiği gibi, “öğrencilerinin tarihini veya bakış açısını göz ardı eden veya öğretim uygulamalarını tüm öğrencilerine fayda sağlayacak şekilde
ayarlamaya çalışmayan herhangi bir eğitim veya öğretim sistemi fırsat eşitsizliğine katkıda bulunmaktadır” (s. 26). Fakat geleneksel sınıf
yönetimi uygulamaları, kültürel hegemonyanın bir yansıması olarak sınıflardaki kültürel olarak çeşitli öğrencileri görmezden gelmekte ve
sınıflara kültürel homojen bir yapı olarak yaklaşmaktadır (Bowers ve Flinders, 1990). Crosby’nin (1999) de belirttiği gibi orta sınıf ailelerden
gelen öğrencilere eğitim vermek üzere yetiştirilen ve çoğu zaman kendileri de orta sınıf ailelerden gelen bu öğretmenler, kendilerini azınlık
öğrencileri, göçmenler ve düşük gelirli ailelerden gelen diğer öğrencilerle- değerleri ve deneyimleri kendilerininkinden çok farklı olan
öğrencilerle- iç içe bulmakta ve çokkültürlü yetkinlik eksikliği sebebiyle sınıf yönetiminde zorluklar yaşamaktadır. Bunun çözümü öğretmenlerin,
öğrencilerin kültürel ve etnik özelliklerine ve ihtiyaçlarına yanıt verecek şekilde eğitilmesi, yani kültürel değerlere duyarlı öğretmenler olarak
yetiştirilmesidir.
Kültürel değerlere duyarlı öğretmenler, kendi kültürel kimliğinin, kendi etnik merkezciliğinin ve ön yargılarının farkında olan yani sosyo-kültürel
bilince sahip olan; diğer kültürleri tanıyan, farklı kültürler konusunda bilgi, anlayış ve farkındalık geliştiren ve öğrencilerinin de bu konularda
eleştirel bilinç geliştirmesini sağlayan (“Hiçbir kültür diğerinden üstün değildir” bilinci); diğer kültürlere/kültürel çeşitliliğe saygı/kültürel hoşgörü
gösteren ve kültürel çeşitliliği kucaklayan, onu zenginlik olarak gören; kültürel çeşitlilikten beslenen ve ders planlarına, materyallere, etkinliklere,
örneklere bu çeşitliliği dâhil eden (içerik entegrasyonu); öğrencinin bilgiyi kazanırken geçmiş deneyimlerinin ve var olan bilgi birikiminin ne
kadar önemli olduğunun farkında olan ve öğretim yöntem ve tekniklerini bunu düşünerek seçen(farklılaştırılmış öğretim-kültürel farklara duyarlı
öğretim); öğrencilerin öğrenme sürecindeki farklılıklarını dikkate alarak farklı öğretim yöntem ve stratejileri kullanan; öğrenme ortamlarını
kültürel farklılıkları dikkate alarak düzenleyen; öğrencileri değerlendirirken sahip oldukları kültürel deneyimlere uygun değerlendirme teknikleri
(akran değerlendirme, sözlü sunum, portfolyo, proje çalışmaları, vb.) kullanan; tüm öğrencilerin öğrenmesini önemseyen, tüm öğrencilerin
öğreneceğine inanan ve tüm öğrencilere ilişkin yüksek beklentiye sahip olan; öğrenciler arasında işbirlikçi öğrenme grupları oluşturarak sosyal
uyuma olanak sağlayan; farklılıkların öğrenme ve başarı üzerindeki etkisi hususunda farkındalığa sahip olan; ayrımcı ve ayrıştırıcı tutum ve
davranışların karşısında duran; herkesin eşit söz hakkına sahip olduğu ve eşit katılım sağladığı, tüm kültürlerin/farklılıkların eşit temsil edildiği
demokratik bir sınıf ortamı yaratan öğretmenler olarak nitelendirilmektedir (Güzelergene ve Tanrıöğen, 2022, Nayir, 2020).
Herkesin kendi inançları, önyargıları ve insan davranışlarına ilişkin varsayımlarıyla kültürel varlıklar olduğunun kabul edilmesi; insanlar
arasında var olan kültürel, ırksal, etnik ve sınıfsal farklılıkların bilincinde olunması ve okulların daha geniş toplumdaki ayrımcı uygulamaları
yansıtma ve sürdürme yollarının farkında varılması üzerine temellendirilmiş olan kültürel değerlere duyarlı sınıf yönetiminin nihai amacı, uyum
ya da kontrol sağlamak değil, tüm öğrencilere öğrenme için eşit fırsatlar sunmaktır. Kültüre duyarlı bir sınıf yöneticisi olmak, öğrencilerin ana
dilinde birkaç kelime öğrenmekten veya öğrencilerin geldikleri ülkeleri vurgulayan bir bülten panosu oluşturmaktan daha fazlasını ifade
etmektedir. Bu, sınıf yönetimi kararlarının öğrencilerin öğrenmeye erişimini teşvik etme veya engelleme yolları üzerinde düşünmeye istekli
olmak anlamına gelmektedir. Kültürel değerlere duyarlı sınıf yönetimi, bir dizi strateji veya uygulama olduğu kadar bir zihniyet çerçevesidir.
Kültürel değerlere duyarlı sınıf yöneticileri olan öğretmenler kendi önyargılarının ve değerlerinin farkında olarak, bunların öğrencilerle
etkileşimlerini nasıl etkilediği üzerine düşünmekte ve kendilerine şu gibi zor sorular sormaktadır: “Bazılarına karşı daha sabırlı ve
cesaretlendirici miyim? Diğerlerini azarlama olasılığım daha mı yüksek? Öğrencilerimin karakteri ve akademik potansiyeli hakkında basmakalıp
yargılar oluşturmak için saç stilini ve kıyafetini kullanıyor muyum?” Kültürel değerlere duyarlı sınıf yöneticileri ayrıca öğrencilerinin içinde
yaşadıkları kültürler ve toplumlar hakkında bilgi sahibi olmak için de çaba göstermektedir. Farklı ifade ve etkileşim biçimlerinin önemini kabul
etmektedir. Nihayetinde, kültürel değerlere duyarlı sınıf yönetimi, sosyal adalet amacını ilerleten sınıf yönetimi olarak nitelendirilmektedir (Cinar
ve Nayir, 2022; Wenstein, Curran ve Tomlinson-Clarke, 2003).

540
Öğretmenler çok kültürlü yetkinlikten yoksun olduklarında ortaya çıkabilecek yönetsel sorunlara rağmen, sınıf yönetimi alan yazını kültürel
farklılık konularına çok az ilgi göstermiştir. Karşılıklı olarak, çok kültürlü eğitim literatürü de sınıf yönetimi konularını görmezden gelme
eğiliminde olmuştur. Alan yazında kültürel değerlere duyarlı pedagoji çerçevesinde daha çok müfredat içeriği ve öğretim stratejilerine
odaklanılmış (Gay, 2010; Ladson-Billings, 1994, 2001); sınıf yönetimine ilişkin diğer konular (fiziksel ortamın düzenlenmesi, davranış
beklentilerinin tanımlanması ve öğretilmesi, küçük çatışmaların büyük çatışmalara dönüşmesinin engellenmesi ve ailelerle iletişim kurulması)
derinlemesine incelenmemiştir. Kültürel değerlere duyarlı pedagojinin birincil hedefinin akademik, yani kültürel olarak farklı öğrencilerin
başarılarını artırmak olması alan yazının daha çok bu konu üzerine eğilmesine sebep olmuştur (Banks, 2000). Ancak sınıf yönetimi de öğrenci
başarısı üzerinde güçlü bir etkiye; hatta öğrencilerin genel zekâsı, ev ortamı, motivasyonu ve sosyoekonomik durumundan daha büyük bir
etkiye sahiptir (Wang, Haertel ve Walberg, 1993/1994). Bu nedenle, kültürel değerlere duyarlı sınıf yönetimine ilişkin çalışmaların incelenerek
kültürel değerlere duyarlı sınıf yönetimi kavramının somutlaştırılması ve uygulamaya dönük olarak stratejilerin ortaya konulmasına ihtiyaç
duyulmaktadır.
Belirlenen problem durumu kapsamında, alan yazında kültürel değerlere duyarlı sınıf yönetimi hususunda ortaya konan çalışmaların
sonuçlarının incelenerek, kültürel değerlere duyarlı sınıf yönetiminin ne olduğunun ve nasıl uygulanabileceğinin belirlenmesi; sınıf yönetimini
kültürel değerlere duyarlı hale getirmek için gerekli stratejilerin önerilmesi amaçlanmaktadır.
Yöntem
Kültürel değerlere duyarlı sınıf yönetiminin ne olduğunu ve nasıl uygulanabileceğini belirlenmesini; sınıf yönetimini kültürel değerlere duyarlı
hale getirmek için gerekli stratejilerin önerilmesini amaçlayan, nitel bir yaklaşımla yapılandırılan bu araştırmada, nitel araştırma yöntemlerinden
doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Doküman analizi hem basılı hem de elektronik (bilgisayar tabanlı ve internet üzerinden iletilen)
materyalleri gözden geçirmek veya değerlendirmek için kullanılan sistematik bir prosedürdür. Nitel araştırmadaki diğer analitik yöntemler gibi,
doküman analizi de anlam ortaya çıkarmak, anlayış kazanmak ve ampirik bilgi geliştirmek için verilerin incelenmesini ve yorumlanmasını
gerektirir (Corbin ve Strauss, 2008; Rapley, 2007). Analiz süreci, belgelerde yer alan verilerin bulunmasını, seçilmesini, değerlendirilmesini
(anlamlandırılmasını) ve sentezlenmesini içerir.
Araştırma kapsamında, kültürel değerlere duyarlı sınıf yönetimine ilişkin çalışmalar incelenmiştir. Bu çalışmalara, WoS, Eric, Google Scholar
gibi çeşitli dizinler aracılığıyla ulaşılmıştır. Türkçe ve İngilizce olarak gerçekleştirilen aramada, “kültürel değerlere duyarlı sınıf”, “kültürel
değerlere duyarlı sınıf yönetimi”, “kültürel değerlere duyarlı sınıf yönetimi uygulamaları”, “kültürel değerlere duyarlı sınıf yönetimi stratejileri”
anahtar kelimeleri kullanılmıştır. Ulaşılan çalışmalar, araştırmanın amacı doğrultusunda değerlendirilerek uygun bulunan çalışmalar analiz
edilmiştir.
Beklenen/Geçici Sonuçlar
Kültürel değerlere duyarlı sınıf yönetimi uygulamalarının nihai amacı, çeşitli farklılıklara sahip öğrencilerin öğrenme deneyimini geliştirerek
eğitim sistemindeki ırksal ve sosyal adaletsizlikleri gidermektir (Gay, 2010; Ladson-Billings, 1995; Young, 2010). Bunu gerçekleştirmenin yolu,
kültürel olarak çeşitli öğrencilerin kişisel kimliklerini, saygınlıklarını ve kültürel zenginliklerini öğretim, sınıf rutinleri ve davranış yönetimi
aracılığıyla vurgulayarak, davranışsal sorunların ve gerginliklerin daha az olduğu kapsayıcı, katılımcı ve eşitlikçi bir öğrenme ortamının
oluşturmaktır (Gay, 2006). Bu hususta, araştırma kapsamında öncelikle, kültürel değerlere duyarlı sınıf yönetiminin ne olduğu ve nasıl
uygulanabileceği belirlenecektir. Elde edilen bilgiler doğrultusunda, sınıf yönetiminin kültürel değerlere duyarlı hale getirilmesi için gerekli
stratejiler önerilecektir. Kültürel değerlere duyarlı sınıf yönetimine ilişkin alan yazının gözden geçirilerek uygulamaya dönük önerilerin
geliştirilmesinin, çokkültürlü öğrenme ortamlarının yönetiminde öğretmenlere rehberlik etmesi hususunda önemli olacağı düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Kültürel değerlere duyarlı eğitim, kültürel değerlere duyarlı pedagoji, kültürel değerlere duyarlı öğretmen, kültürel duyarlılık,
sınıf yönetimi
Kaynakça
Banks, J. A. (2000). Series foreword. In G. Gay, Culturally responsive teaching: Theory, research, and practice. New York: Teachers College
Press.
Bowers, C. A., & Flinders, D. J. (1990). Responsive teaching: An ecological approach to classroom patterns of language, culture, and
thought. New York: Teachers College Press.
Brown, D. F. (2004). Urban teachers’ professed classroom management strategies: Reflections of culturally responsive teaching. Urban
Education, 39(3), 266-289.
Cinar, D. B. ve Nayir, F. (2022). Eğitimde Sosyal Adalet Liderliği ile Okul Aidiyet Duygusu Arasındaki İlişki: Kanonik Korelasyon Analizi.
Eğitim ve Bilim, 47(211), 369-389.
Corbin, J., & Strauss, A. (2008). Basics of qualitative research: techniques and procedures for developing grounded theory (3rd ed.).
Thousand Oaks, CA: Sage.
Crosby, E. A. (1999). Urban schools forced to fail. Phi Delta Kappan, 81(4), 298-303.
Gay, G. (2010). Culturally responsive teaching: Theory, research, and practice. New York: Teachers College Press.

541
Gay, G. (2006). Connections between classroom management and culturally responsive teaching. In C. M. Evertson, & C. S. Weinstein
(Eds.). Handbook of classroom management: Research, practice, and contemporary issues (pp. 343–370). Routledge.
Güzelergene, E. S. ve Tanrıöğen, A. (2022). Dönüştürücü misyonu ile kültürel değerlere duyarlı öğretmenler. Eğitimde kültürel gruplara
ilişkin güncel araştırmalar (Ş. Poyrazlı (Ed.) içinde (ss.48-66). Ankara: Anı yayıncılık.
Haberman, M. (1995). Star teachers of children in poverty. West Lafayette, IN: Kappa Delta Pi.
Ladson-Billings, G. (2001).Crossing over to Canaan: The journey of new teachers in diverse classrooms. San Francisco: Jossey-Bass.
Ladson-Billings, G. (1994). The dreamkeepers: Successful teachers of African American
children. San Francisco: Jossey-Bass.
Ladson-Billings, G. (1995). Toward a theory of culturally relevant pedagogy. American
Educational Research Journal, 32(3), 465–491.
Nayir, F. (2020). Kültürel değerlere duyarlı öğretmen ve sınıf yönetimi. F. Nayir (Ed.), Kültürel değerlere duyarlı eğitim içinde (ss. 215-244).
Anı Yayıncılık.
Rapley, T. (2007). Doing conversation, discourse and document analysis. London: Sage
Wang, M. C., Haertel, G. D., & Walberg, H. G. (1993/1994). What helps students learn?
Educational Leadership, 51(4), 74-79.
Weinstein, C., Curran, M., & Tomlinson-Clarke, S. (2003). Culturally responsive classroom
management: Awareness into action. Theory into practice, 42(4), 269-276.
Weinstein, C., Tomlinson-Clarke, S., & Curran, M. (2004) Toward a conception of culturally
responsive management. Journal of Teacher Education.55(1), 25-38.
Wlodkowski, R. J., & Ginsberg, M. B. (1995). Diversity and motivation: Culturally responsiveteaching. San Francisco: Jossey-Bass.
Young, E. (2010). Challenges to conceptualizing and actualizing culturally relevant pedagogy:How viable is the theory in classroom practice?
Journal of Teacher Education, 61(3),248–260.