Content uploaded by Caroline Raat
Author content
All content in this area was uploaded by Caroline Raat on Jul 10, 2023
Content may be subject to copyright.
DE ONMENSELIJKE BURGEMEESTER: WAT KAN WEL?
Annotatie voorzieningenrechter Raad van State 11 mei 2023 ECLI:NL:RVS:2023:1851
In deze annotatie beschrijf ik dat de burgemeester van Amersfoort wel erg gemakkelijk
onder zijn verantwoordelijkheden tracht uit te komen ten opzichte van een burger in nood:
‘Ik ben niet bevoegd, ga maar naar buurtbemiddeling!’ De Raad van State vond dat de
burgemeester wel bevoegd was hierover te beslissen – en dat volgt ook evident uit de
Gemeentewet. Er had dus minstens enige vorm van onderzoek moeten worden gedaan.
Ook daarbuiten staat het een burgemeester altijd vrij om wel iets te betekenen voor zijn
inwoners. Een burgemeester hoort te weten dat in dit soort casus (verslaving, strafrecht,
psychiatrische problematiek) buurtbemiddeling niet kan en mag opereren. Gaat de
informele aanpak, prettig contact en maatwerk in een dergelijke gemeente organisatie
werken? Ik vermoed van niet: het zal alleen maar een middel worden om burgers nog
gemakkelijker het bos in te sturen.
Noot
Je zult maar bedreigd worden in je eigen huis en allerlei overlast van een buurman ondervinden, en
dan van de autoriteit tot wie je je wendt – kennelijk al herhaalde malen – niet meer te horen krijgen
dan: ik ben niet bevoegd, ga maar naar de politie of doe maar buurtbemiddeling. Dat is op zich al niet
echt ‘prettig contact’. Want ook als een burgemeester niet bevoegd is, kan hij altijd op een informele
wijze toch zich op de hoogte laten stellen of een kijkje (laten) nemen op de locatie. Het was een kleine
moeite geweest om dat voorafgaand aan de zitting bij de voorzieningenrechter te doen.
Ook is informeel een informele ‘stop-brief’ of ‘stop-gesprek’ (een best practice bij de politie waar het
gaat om stalking en grensoverschrijdend gedrag dat nog niet ‘rijp’ is voor opsporing) mogelijk, zeker
als de politie al bezig is met een onderzoek. Of even bellen met de verzoeker om morele steun te
geven en te vragen wat de burgervader wél zou kunnen betekenen. Bijvoorbeeld door een appel te
doen op de verhuurder, die gehouden is om rustig woongenot te bieden. En buurtbemiddeling – door
vrijwilligers – is erg goed en nuttig, maar verslaving, mogelijke stoornissen en criminaliteit gaan haar
capaciteit te boven. Daarnaar verwijzen, is een teken dat de zaak niet serieus is genomen.
Los daarvan blijkt deze verzoeker, die niet juridisch is onderlegd, maar zich wel in de wet heeft
verdiept, met zijn vraag om maatregelen aan het juiste loket te zijn geweest. Er was sprake van een
besluit, omdat er niet evident sprake was van het ontbreken van een bevoegdheid (zie ook: Kluwer
T&C Awb, Artikel 1:3). Voor verzoeker is nu onnodig veel tijd verloren; hij heeft – als we uitgaan van
de juistheid van de door hem aangevoerde feiten – een klein jaar in een onaanvaardbare situatie
gezeten.
De uitspraak
Sinds 2014 woont verzoeker met meerdere mensen in een pand. Vanaf 2020 ondervindt hij hinder van
een medebewoner in het pand. Hij stelt dat de medebewoner hem regelmatig met de dood bedreigt,
scheldt, roddels over hem verspreidt, en spullen van hem steelt en vernielt. Er zou sprake zijn van
psychische klachten, drugsgebruik en drugshandel, omdat er steeds mensen aan de deur komen, vooral
in de nachtelijke uren. Zijn huisbaas verwijst hem naar de politie, die niets lijkt te doen. Vanwege
geldgebrek is verhuizen geen optie. Verzoeker wil dat de medebewoner hem met rust laat en heeft de
burgemeester in verschillende brieven om maatregelen gevraagd.
Op 28 juli 2022 reageerde de burgemeester met een e-mail op zijn brief van 25 juli 2022 met het
bericht dat de politie belast is met het onderzoek naar aanleiding van strafrechtelijke incidenten en dat
@ Caroline Raat Dieze annotatie staat in Sdu PB 2023-6
de gemeente daarin geen rol heeft. Verder verwijst hij verzoeker naar zijn vaste contactpersoon bij de
politie en adviseert hij de burgemeester om met de medebewoner en huisbaas het gesprek aan te gaan.
Hij kan zich daarbij laten ondersteunen door Buurtbemiddeling en/of zijn advocaat. In de mail is geen
rechtsmiddelenclausule opgenomen.
Ondanks dat stelt verzoeker bezwaar en beroep in. De rechtbank is het met de burgemeester eens dat
de brief van verzoeker geen aanvraag is als bedoeld in artikel 1:3 van de Awb, en de e-mail van de
burgemeester daarmee geen besluit als bedoeld in dezelfde bepaling is. Er is volgens haar geen
bevoegdheid om op te treden, omdat de gedragingen in de woning plaatsvinden en geen relatie hebben
tot de openbare orde. Dat verzoeker na diverse aanvaringen met zijn huisgenoot de straat op vlucht,
maakt volgens de rechtbank niet dat er alsnog een relatie met de openbare orde ontstaat. Ook de Wet
tijdelijk huisverbod (hierna: Wth) geeft de burgemeester geen bevoegdheid om op te treden omdat
geen sprake is van ‘huisgenoten’ in de zin van de Wth.
In hoger beroep oordeelt de voorzieningenrechter bij Raad van State anders. Verzoeker voert daar aan
dat hij niet juridisch onderlegd is, maar dat er volgens hem wetgeving moet zijn op grond waarvan de
burgemeester bevoegd is om handhavend op te treden. Hij betwist de overwegingen van de rechtbank
over artikel 151d van de Gemeentewet (de Wet aanpak woonoverlast), omdat de medebewoner
ernstige hinder in en rond de woning veroorzaakt. Hij stelt ook dat de burgemeester een ruime
bevoegdheid heeft op het gebied van handhaving, onder meer op grond van artikel 125 van de
Gemeentewet en de Wth.
Onder verwijzing naar eerdere uitspraken (ECLI:NL:RVS:2008:BC3065, ECLI:NL:RVS:2014:99)
overweegt de voorzieningenrechter dat een beslissing rechtsgevolg, als zij er op is gericht een
bevoegdheid, recht of verplichting voor een of meer anderen te doen ontstaan of teniet te doen, of een
juridische status van een persoon of een zaak vast te stellen. Alleen het geheel ontbreken van een
bevoegdheid brengt in beginsel met zich dat geen rechtsgevolgen in het leven kunnen worden
geroepen.
Over het verzoek om maatregelen om veilig te kunnen wonen en niet steeds door de medebewoner met
de dood te worden bedreigd, kan volgens de voorzieningenrechter niet worden gezegd dat een
bevoegdheid voor de burgemeester om op te treden geheel ontbreekt. Artikel 125 van de Gemeentewet
bevat een algemene bestuursdwangbevoegdheid. Deze kan worden toegepast ter handhaving van de
wettelijke regels die de burgemeester uitvoert. Dat gaan om de regels zijn voor woonoverlast,
waarvoor de gemeente een bepaling heeft opgenomen in de APV. De Wth is wel degelijk toepasbaar
in huiselijk geweld-situaties, ook bij anderen dan gezinsleden.
De voorzieningenrechter overweegt dat als vast staat dat er een mogelijke bevoegdheid tot het nemen
van een besluit bestaat, er inhoudelijke beoordeling van het verzoek moet volgen. De burgemeester
kan op grond van de genoemde bepalingen dus wel rechtsgevolgen in het leven roepen. Er is dus
sprake van een Awb-besluit. De voorzieningenrechter voorziet echter niet zelf in de zaak. De feitelijke
situatie is onduidelijk, en de burgemeester was daarvan ter zitting niet goed op de hoogte. Er moet dus
alsnog een onderzoek plaatsvinden.
Caroline Raat is gepromoveerd op rechtsstatelijkheid en macht van organisaties, auteur van
diverse boeken, waaronder de Gids Open Overheid en Ethiek en integriteitszorg, Handboek voor de
overheidsjurist, en werkt als docent, rechtsbijstandsverlener en annotator, ook op het gebied van
openbare orde en grondrechten.