Uchodźcy czy migranci? – społeczna percepcja pojęć na podstawie wyników badań opinii publicznej

Abstract

Celem niniejszego artykułu jest uzyskanie odpowiedzi na pytania Jaka jest społeczna percepcja pojęć „uchodźca” oraz „migrant”? Czy w świetle badań opinii publicznej pojęcia te są równoważne, czy też mają odmienną konotację (treść językową) oraz denotację (zakres)? Punktem wyjścia do analizy jest identyfikacja słownikowo-encyklopedyczna, statystyczna oraz formalno-prawna znaczenia tych nazw. Analiza przedstawiona w artykule oparta jest na wynikach badań opinii publicznej „Społeczna percepcja uchodźców z Ukrainy, migrantów oraz działań podejmowanych przez polskie państwo”, które zostały zrealizowane w latach 2022-2023 przez zarządzany przez autora LAB badawczy. Chcąc w sposób holistyczny odtworzyć społeczną percepcję „uchodźców” oraz „migrantów” autor opracował wielowymiarowy wskaźnik (indeks), który nazwał Social Perception of Migrants Index (SPMI). Efektem analizy jest identyfikacja cech konstytuujący nazwy „uchodźca” oraz „migrant” jak również ich denotacji. Autor proponuje również wprowadzić nowe pojęcie dotyczące kryzysu migracyjnego na granicy polsko-białoruskiej oraz kryzysu uchodźczego na granicy polsko-ukraińskiej, które nazwał „hybrydowym kryzysem humanitarnym”.

Full text

9
STUDIA I ANALIZY
STUDIA I ANALIZY
STUDIA
POLITOLOGICZNE
DOI: 10.33896/SPolit.2023.68.1
Robert Miron Staniszewski*
Uchodźcy czy migranci?
– społeczna percepcja pojęć
na podstawie wyników badań opinii publicznej
Refugees or migrants?
– Public perception of the concepts based
on opinion poll results
* ORCID ID: https://orcid.org/0000-0001-8458-4290, dr, adiunkt, Katedra Socjologii Polityki
i Marketingu Politycznego, Wydział Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych,
Uniwersytet Warszawski. ResearchGate: https://www.researchgate.net/profile/Robert-
Staniszewski. E-mail: robert.staniszewski@uw.edu.pl
Słowa kluczowe: Ukraina, Polska, Rosja, Białoruś, kryzys migracyjny, wojna, uchodźcy,
migranci, opinia publiczna, społeczna percepcja, Social Perception of Migrants Index, SPMI,
Bogardus, postawa, społeczeństwo, konotacja
Keywords: Ukraine, Poland, Russia, Belarus, migration crisis, war, refugees, migrants,
public opinion, public perception, Social Perception of Migrants Index, SPMI, Bogardus,
attitude, society, connotation
Abstrakt: Celem artykułu jest uzyskanie odpowiedzi na pytania: jaka jest społeczna
percepcja pojęć „uchodźca” oraz „migrant”? oraz Czy w świetle badań opinii publicznej
pojęcia te są równow ażne, czy też mają odmienną konotację (treść językową) oraz deno-
tację (zakres)? Punktem wyjścia do analizy jest identyfikacja słownikowo-encyklopedyczna,
statystyczna oraz formalno-prawna znaczenia tych nazw. Analiza przedstawiona warty-
kule oparta jest na wynikach badań opinii publicznej „Społeczna percepcja uchodźców
zUkrainy, migrantów oraz działań podejmowanych przez polskie państwo”, które zostały
zrealizowane w latach 2022–2023 przez zarządzany przez autora LAB badawczy. Chcąc
w sposób holistyczny odtworzyć społeczną percepcję „uchodźców” oraz „migrantów”
autor opracował wielowymiarowy wskaźnik (indeks), który nazwał Social Perception of
Migrants Index (SPMI). Efektem analizy jest identyfikacja cech konstytuujących nazwy
VOL. 68

10 STUDIA I ANALIZY / SP Vol. 68
ROBERT MIRON STANISZEWSKI
„uchodźca” oraz „migrant”, jak również ich denotacji. Autor proponuje również wprowa-
dzić nowe pojęcie dotyczące kryzysu migracyjnego na granicy polsko-białoruskiej oraz
kryzysu uchodźczego na granicy polsko-ukraińskiej, które nazwał „hybrydowym kryzysem
humanitarnym”.
Abstract: The aim of article is to answer the questions: what is the public perception
of the terms ‘refugee’ and ‘migrant’? as well as In the light of opinion polls, are these
terms equivalent or do they have a different connotation (linguistic content) and
denotation (scope)? The starting point for the analysis is the identification of the
dictionary-encyclopaedic, statistical and formal-legal meanings of these names. The
analysis presented in the article is based on the results of the public opinion research
“Social perception of refugees from Ukraine, migrants and actions taken by the Polish
state”, which was carried out between 2022 and 2023 by the research LAB managed
by the author. In order to holistically reconstruct the social perception of ‘refugees’ and
‘migrants’, the author developed a multidimensional indicator (index), which he called the
Social Perception of Migrants Index (SPMI). The result of the analysis is the identification
of the constitutive features of the names ‘refugee’ and ‘migrant’ as well as their denotation.
The author also proposes to introduce a new concept concerning the migration crisis on the
Polish-Belarusian border and the refugee crisis on the Polish-Ukrainian border, which he
called a ‘hybrid humanitarian crisis’.
Wprowadzenie
Za początek kryzysu migracyjnego określanego w literaturze przedmiotu
również jako kryzys uchodźczy lub kryzys humanitarny przyjmuje się 2015rok,
kiedy to zarejestrowano w Unii Europejskiej największą od czasów II wojny
światowej liczbę uchodźców (1333 779)1 oraz osób ubiegających się o azyl
(1322850)2. W tym samym okresie w Polsce zarejestrowano 14057 uchodź-
ców oraz 12 190 osób ubiegających się o azyl3. Państwami preferowanymi
przez osoby ubiegające się o azyl były przede wszystkim Niemcy (476 510),
1 Uchodźcy to osoby uciekające ze swoich krajów pochodzenia w celu ratowania życia,
które zostały zaakceptowane i uznane za takie w kraju przyjmującym (dane dotyczące
uchodźców objętych mandatem UNHCR), Parlament Europejski, Azyl i migracje wUE,
https://www.europarl.europa.eu/infographic/asylum-migration/index_pl.html#fil-
ter=2010 (11.04.2023).
2 Osoby ubiegające się o azyl to osoby, które złożyły wniosek o udzielenie ochrony mię-
dzynarodowej lub zostały uwzględnione w takim wniosku jako członkowie rodziny
w okresie referencyjnym (dane z Eurostatu), Parlament Europejski, Azyl i migracje
w UE, https://www.europarl.europa.eu/infographic/asylum-migration/index_pl.htm-
l#filter=2010 (11.04.2023).
3 Tamże.

11SP Vol. 68 / STUDIA I ANALIZY
Uchodźcy czy migranci? – społeczna percepcja pojęć na podstawie wyników badań opinii publicznej
Węgry (177135), Szwecja (162 450), Austria (88160), Włochy (83 540) oraz
Francja (76165)4. Na podstawie tych danych można stwierdzić, że w szczyto-
wym okresie kryzysu migracyjnego zjawisko to dotyczyło Polski w minimalnym
zakresie.
Sytuacja ulegała zmianie w czerwcu 2021 roku, kiedy w odpowiedzi na
unijne sankcje władze białoruskie zaczęły sprowadzać na terytorium tego
państwa obywateli państw azjatyckich oraz afrykańskich, którym obiecywano
możliwość łatwego przedostania się do Unii Europejskiej, w tym Polski5. Zgod-
nie z danymi opublikowanymi przez Straż Graniczną w 2021 roku odnotowano
ok. 40 tys. prób przedostania się do Polski z Białorusi, zaś rok później prób tego
typu było ok. 15,7 tys. Należy w tym miejscu podkreślić, że zjawisku temu nie
towarzyszył znaczący wzrost liczby wniosków o udzielenie ochrony między-
narodowej. W 2021 roku wnioski tego rodzaju złożyło 7,7 tys. cudzoziemców.
Oudzielenie ochrony przede wszystkim starali się obywatele Białorusi (2,3 tys.
osób), Afganistanu (1,8 tys. osób), Iraku (1,4 tys. osób), Rosji (1 tys. osób) oraz
Ukrainy (260 osób)6.
Kluczowym wydarzeniem związanym z kryzysem uchodźczym, który
przede wszystkim dotknął Polski była rozpoczęta 24 lutego 2022 roku wiel-
koskalowa inwazja Federacji Rosyjskiej na Ukrainę7. Konsekwencją działań
zbrojnych za wschodnią granicą Polski był masowy exodus ludności. Wokre-
sie od 24 lutego do 31 grudnia 2022 roku przez przejścia graniczne na kie-
runku z Ukrainy do Polski Straż Graniczna odprawiła 8,8 mln osób, zaś na
kierunku zPolski do Ukrainy ponad 7,0 mln osób8. Zjawisko to podobnie jak
w 2021roku nie wpłynęło (mając na względzie skalę przepływów) na bardzo
znaczący wzrost liczby wniosków o udzielenie ochrony. W 2022 roku łącznie
złożono 9,9 tys. wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej w Polsce.
Może być pewnym zaskoczeniem, że obywatele Ukrainy nie byli klasyfikowani
do grupy cudzoziemców starających się o ochronę, których liczebność była
największa. Najwięcej wniosków złożyli obywatele Białorusi (3,1 tys. osób) oraz
Rosji (2,2 tys. osób). Ukraińcy znaleźli się dopiero na trzecim miejscu (1,8 tys.
4 Tamże.
5 Zob. A. Wawrzusiszyn, Kryzys migracyjny na granicy polsko-białoruskiej i jego wpływ na
bezpieczeństwo Polski, «Nowa Polityka Wschodnia» 2022, nr 2 (33), s. 45–65.
6 Urząd do Spraw Cudzoziemców, Ochrona międzynarodowa w 2021 r., https://www.gov.
pl/web/udsc/ochrona-miedzynarodowa-w-2021-r (11.04.2023).
7 Wojna rosyjsko-ukraińska, która początkowo przybrała postać tzw. wojny hybrydowej
rozpoczęła się 20 lutego 2014 roku od aneksji Krymu (części terytorium Ukrainy) przez
Federację Rosyjską.
8 Straż Graniczna, https://twitter.com/Straz_Graniczna/status/1609442094451417088
(11.04.2023).

12 STUDIA I ANALIZY / SP Vol. 68
ROBERT MIRON STANISZEWSKI
osób). W dalszej kolejności byli obywatele Iraku (0,6 tys. osób) oraz Afganistanu
(0,4 tys. osób)9.
Rozwiązaniem formalno-prawnym, które miało na celu zalegalizowanie
pobytu na terytorium Polski obywateli Ukrainy, którzy opuścili swój kraj od
dnia 24 lutego 2022 roku jest ustawa z dnia 12 marca 2022 roku o pomocy
obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego
państwa)10. Zgodnie z art. 2 ust. 1 ww. ustawy „Jeżeli obywatel Ukrainy, októ-
rym mowa w art. 1 ust. 1, przybył legalnie na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia określonego w przepi-
sach wydanych na podstawie ust. 4 i deklaruje zamiar pozostania na teryto-
rium Rzeczypospolitej Polskiej, jego pobyt na tym terytorium uznaje się za
legalny w okresie 18 miesięcy licząc od dnia 24 lutego 2022 r.”. Jednocześnie
ustawodawca umożliwił na podstawie art. 4 ust. 1 nadanie numeru PESEL
obywatelom Ukrainy, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
uznaje się za legalny. Łącznie do dnia 3 stycznia 2023 roku zarejestrowano
w rejestrze obywateli Ukrainy i członków ich rodzin, którym nadano status
cudzoziemca na podstawie specustawy 960531 osób, w tym 631747 kobiet
oraz 328784mężczyzn11.
Porównując te dane z liczbą wniosków azylowych ze szczytowego okresu
kryzysu migracyjnego w Unii Europejskiej w latach 2015–2016 jednoznacznie
widać, że skala tego zjawiska, które jest związane z wojną w Ukrainie jest bez-
precedensowa w powojennej historii Europy.
Kryzys migracyjny oraz uchodźczy od samego początku budził duże emo-
cje społeczne. Dziennikarze, analitycy, badacze zjawiska, jak również „zwykli
ludzie” opisywali je odnosząc się do zbiorowości, których to zjawisko dotyczy
przy wykorzystaniu licznych pojęć. Do najczęściej wykorzystywanych wjęzyku
polskim należą dwa: „migrant” oraz „uchodźca”. Należy pamiętać, że w prze-
strzeni publicznej pojawiają się również inne określenia takie jak m.in.cudzo-
ziemiec, imigrant, emigrant, obcokrajowiec, przesiedleniec, wysiedleniec czy
9
Urząd do Spraw Cudzoziemców, Ochrona międzynarodowa w 2022 r., https://www.
gov.pl/web/udsc/ochrona-miedzynarodowa-w-2022-r--ponad-dwukrotny-wzrost-
rozpatrzonych-wnioskow (11.04.2023).
10 Dz.U. z 2022 r., poz. 583. Zob. R. Staniszewski, Administrare – być pomocnym. Spo-
łeczna percepcja wybranych rozwiązań zdefiniowanych w ustawie z dnia 12 marca 2022r.
opomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego pań-
stwa oraz innych działań dotyczących tej problematyki, «Studia Iuridica» 2022, t. 92.
11 Serwis Rzeczypospolitej Polskiej, Portal danych, Szczegółowe statystyki dot. osób zare-
jestrowanych w rejestrze obywateli Ukrainy i członków ich rodzin, którym nadano status
cudzoziemca na podstawie specustawy. Stan na 3.01.2023 r., https://dane.gov.pl/pl/
dataset/2715,zarejestrowane-wnioski-o-nadanie-statusu-ukr/resource/44077/table
(11.04.2023).

13SP Vol. 68 / STUDIA I ANALIZY
Uchodźcy czy migranci? – społeczna percepcja pojęć na podstawie wyników badań opinii publicznej
uciekinier. Pojawia się także wiele innych o zabarwieniu emocjonalnym (war-
tościującym), a nawet stygmatyzującym.
Mając powyższe założenie na względzie celem niniejszego artykułu jest
uzyskanie odpowiedzi na pytania:
1. Czy w świetle badań opinii publicznej pojęcia12 „uchodźca” oraz „migrant”
mają tą samą konotację (treść językową)?
2. Jeżeli NIE – to jaka jest konotacja w świadomości społecznej nazw „uchodźca”
oraz „migrant”?
3. Jeżeli NIE – to jaka jest denotacja (zakres) nazw „uchodźca” oraz „migrant”?
Tematyka artykułu w odniesieniu do zdefiniowanych pytań badawczych
została podzielona na dziewięć głównych bloków tematycznych tj.:
1. Słownikowo-encyklopedyczne znaczenie pojęć „uchodźca” oraz „migrant”,
2. Znaczenie pojęć „uchodźca” oraz „migrant” w statystyce publicznej,
3. Formalno-prawne znaczenie pojęć „uchodźca” oraz „migrant”,
4. Identy kacja skojarzeń dotyczących pojęć „uchodźca” oraz „migrant”,
5. Społeczna percepcja pomocy „uchodźcom z Ukrainy” oraz „migrantom”,
6. Społeczna percepcja przyjmowania „uchodźców z Ukrainy” oraz „migran-
tów” na terytorium Polski,
7. Społeczna percepcja zagrożeń ze strony „uchodźców z Ukrainy” oraz „mi-
grantów”,
8. Skala dystansu społecznego Bogardusa w odniesieniu do „uchodźców
zUkrainy” oraz „migrantów”,
9. Social Perception of Migrants Index (SPMI) – holistyczny wskaźnik społecz-
nej percepcji „uchodźców z Ukrainy” oraz „migrantów”.
Artykuł oparty jest na wynikach badań opinii publicznej „Społeczna percep-
cja uchodźców z Ukrainy, migrantów oraz działań podejmowanych przez polskie
państwo”, które zostały zrealizowane w latach 2022–2023 przez LAB badaw-
czy, w skład którego wchodzą badacze z Wydziału Nauk Politycznych i Studiów
Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego13 oraz Wydziału Nauk Spo-
łecznych Akademii Ekonomiczno-Humanistycznej w Warszawie. Pomysłodawcą
projektu badawczego oraz zarządzającym pracami LAB-u jest autor artykułu.
Projekt badawczy został zwycięzcą VII edycji konkursu „Nauka jest dla ludzi”.
Celem konkursu jest promocja prowadzonych na Uniwersytecie Warszawskim
badań, które odpowiadają na ważne wyzwania społeczne, gospodarcze lub
zmieniają rozumienie świata.
12 W artykule określenia „pojęcie” oraz „nazwa” należy interpretować jako równoważne.
13 Na potrzeby projektu został wdrożony na Wydziale Nauk Politycznych i Studiów Między-
narodowych Uniwersytetu Warszawskiego przedmiot Analiza danych społecznych, który
uzyskał akredytację oraz certyfikację Predictive Solutions, który działa pod patronatem
IBM Polska (nr certyfikatu: AKR091/W1/02_2022, AKR91/W2/09_2022).

14 STUDIA I ANALIZY / SP Vol. 68
ROBERT MIRON STANISZEWSKI
W latach 2022–202314 łącznie zostało zrealizowanych pięć badań opinii
publicznej w ramach projektu tj.15:
1) Społeczna percepcja uchodźców z Ukrainy, migrantów oraz działań podej-
mowanych przez rząd Mateusza Morawieckiego. Badanie przeprowadzone
na ogólnopolskiej próbie udziałowej (kwotowej) osób w wieku 16–65 lat
wdniach od 11 do 23 stycznia 2023 roku. Próba liczy 584 osoby (w tym:
55,4% wywiadów zrealizowano metodą CAWI; 32,4% metodą CATI oraz
12,2% metodą CAPI). Błąd maksymalny: 4%. Poziom ufności 95%.
2) Społeczna percepcja uchodźców z Ukrainy, migrantów oraz działań podej-
mowanych przez rząd Mateusza Morawieckiego. Badanie przeprowadzone
na ogólnopolskiej próbie udziałowej (kwotowej) osób w wieku 16–65lat
wdniach od 30 kwietnia do 23 maja 2022 roku. Próba liczy 380 osób (wtym:
70,0% wywiadów zrealizowano metodą CAWI; 23,9% metodą CATI oraz
6,1% metodą CAPI). Błąd maksymalny: 5%. Poziom ufności 95%.
3) Społeczna percepcja migrantów oraz działań podejmowanych przez rząd
Mateusza Morawieckiego oraz podległe służby na obszarze przygranicznym
z Białorusią. Badanie przeprowadzone na próbie regionalnej – mieszkań-
ców 183 obrębów ewidencyjnych objętych stanem wyjątkowym (obszar
przygraniczny z Białorusią) w dniach od 19 stycznia do 8 lutego 2022roku.
Próba liczy 228 osób (w tym: 86,8% wywiadów zrealizowano metodą CATI;
13,2% metodą CAWI).
4) Społeczna percepcja migrantów oraz działań podejmowanych przez rząd
Mateusza Morawieckiego oraz podległe służby na obszarze przygranicz-
nym z Białorusią. Badanie przeprowadzone na ogólnopolskiej próbie udzia-
łowej (kwotowej) osób w wieku 16–65 lat w dniach od 10 do 18 stycznia
2022 roku. Próba liczy 369 osób (w tym: 82,1% wywiadów zrealizowano
metodą CAWI; 12,5% metodą CATI oraz 5,4% metodą CAPI). Błąd maksy-
malny: 5%. Poziom ufności 95%.
5) Społeczna percepcja migrantów oraz działań podejmowanych przez rząd
Mateusza Morawieckiego oraz podległe służby na obszarze przygranicz-
nym z Białorusią. Badanie przeprowadzone na próbie celowej – przedstawi-
cieli społeczności lokalnych (sołtysi, wójtowie) 183 obrębów ewidencyjnych
objętych stanem wyjątkowym (obszar przygraniczny z Białorusią) w dniach
od 14 do 27 stycznia 2022 roku. Próba liczy 22 osoby (w tym: 14 wywiadów
14 Stan na 31 stycznia 2023 roku.
15 Raporty z badań opinii publicznej, które zostały przeprowadzone w ramach projektu
„Społeczna percepcja uchodźców z Ukrainy, migrantów oraz działań podejmowanych
przez polskie państwo” dostępne są na portalu ResearchGate. Link https://www.rese-
archgate.net/profile/Robert-Staniszewski.

15SP Vol. 68 / STUDIA I ANALIZY
Uchodźcy czy migranci? – społeczna percepcja pojęć na podstawie wyników badań opinii publicznej
zrealizowano metodą CATI; 8 metodą CAWI). Dodatkowo przeprowadzono
6 wywiadów pogłębionych Individual In-Depth Interviews (IDI).
Badania zostały przeprowadzone w ramach procedury mixed-mode. Każdy
z respondentów biorących udział w badaniu samodzielnie wybierał jedną
zmetod tj.:
• CATI (Computer Asisted Telephone Interviewing) – wywiad telefoniczny po
nawiązaniu kontaktu przez ankietera,
• CAWI (Computer Assisted Web Interview) – samodzielne wypełnienie in-
ternetowego kwestionariusza wywiadu przez respondenta, do którego do-
stęp był możliwy wyłącznie po otrzymaniu linka od ankietera,
• CAPI (Computer Assisted Personal Interviewing) – wywiad bezpośredni
zudziałem ankietera.
Słownikowo-encyklopedyczne znaczenie pojęć „uchodźca”
oraz „migrant”
Punktem wyjścia do analizy społecznej percepcji pojęć „uchodźca” oraz
„migrant” była identyfikacja znaczenia słownikowo-encyklopedycznego tych
nazw. Mając na względzie założenia dotyczące zbiorowości, która zostanie
objęta badaniami (Polacy) postanowiono odnieść się wyłącznie do polskoję-
zycznych nazw.
Pojęcie „uchodźca”
W słowniku języka polskiego PWN pojęcie „uchodźca” nie zostało zdefinio-
wane. Pojawia się wyłącznie termin „uchodźstwo”, który oznacza „stały lub cza-
sowy pobyt poza granicami własnego państwa, spowodowany przyczynami
ekonomicznymi, politycznymi lub religijnymi”16.
Znaczenie tego terminu można znaleźć w słowniku języka polskiego pod
red. W. Doroszewskiego, gdzie „uchodźca” to „ten, kto pod przymusem okolicz-
ności wyjeżdża z miejsca stałego zamieszkania w celu stałego lub czasowego
osiedlenia się w obcym państwie lub na innym terytorium własnego państwa;
emigrant, uciekinier, wychodźca”17.
Z kolei w encyklopedii PWN „uchodźca” to „osoba prześladowana ze
względu na: poglądy polityczne, rasę, religię, przynależność do szczególnej
grupy społecznej, narodowościowej w swym państwie ojczystym, przebywa-
16 Słownik języka polskiego PWN, https://sjp.pwn.pl/szukaj/uchod%C5%BAca.html
(11.04.2023).
17 Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego, https://sjp.pwn.pl/doroszewski/
uchodzca;5510203.html (11.04.2023).

16 STUDIA I ANALIZY / SP Vol. 68
ROBERT MIRON STANISZEWSKI
jąca poza terytorium tego państwa i nie mogąca skorzystać ze sprawowanej
przez nie ochrony (dodatkową przesłanką jest indywidualna obawa przed
prześladowaniem)”18.
Odniesienie do prześladowania pojawia się również w popularnej w ostat-
nich latach Wikipedii, w której „uchodźca” (ang. refugee, ros. беженец, bieżeniec)
to „osoba, która musiała opuścić teren, na którym mieszkała ze względu na róż-
nego typu prześladowania. Wynikające z tego zagrożenie życia, zdrowia, bądź
wolności jest najczęściej związane z walkami zbrojnymi, bądź z działaniami
opresyjnymi z powodu religii, pochodzenia lub przekonań politycznych”19.
Pojęcie „migrant”
Pojęcie „migrant” w słowniku języka polskiego PWN oznacza osobę migru-
jącą20. W. Doroszewski poza tautologicznym (circulus in definiendo) znaczeniem
pojęcia wskazuje, że „migrant” to „ten, kto migruje, zmienia miejsce zamiesz-
kania”21.
W encyklopedii PWN termin „migrant” nie występuje. Pojawia się pojęcie
„migracje” (łac. migratio „przesiedlenie”) które oznacza – „demogr. wędrówki
albo ruch mechaniczny (fizyczny) ludności; element i podstawowa (obok cyr-
kulacji) forma mobilności przestrzennej; oznaczają przemieszczenia teryto-
rialne związane ze względnie trwałą zmianą miejsca zamieszkania”22.
Termin „migrant” nie został również zdefiniowany w Wikipedii23.
Znaczenie pojęć „uchodźca” oraz „migrant”
w statystyce publicznej
Poza znaczeniem słownikowo-encyklopedycznym pojęć „uchodźca” oraz
„migrant” istotne jest odtworzenie ich cech konstytutywnych, które są wyko-
rzystywane na potrzeby statystyki publicznej – głównie przez Główny Urząd
Statystyczny.
18 Encyklopedia PWN, https://encyklopedia.pwn.pl/szukaj/uchod%C5%BAca (11.04.2023).
19 Wikipedia, https://pl.wikipedia.org/wiki/Uchod%C5%BAca (11.04.2023).
20 Słownik języka polskiego PWN, https://sjp.pwn.pl/szukaj/migrant.html (11.04.2023).
21 Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego, https://sjp.pwn.pl/doroszewski/
migrant;5451486.html (11.04.2023).
22 Encyklopedia PWN, https://encyklopedia.pwn.pl/szukaj/migrant.html (11.04.2023).
23 Wikipedia, https://pl.wikipedia.org/w/index.php?go=Przejd%C5%BA&search=migrant&
title=Specjalna%3ASzukaj&ns0=1 (11.04.2023).

17SP Vol. 68 / STUDIA I ANALIZY
Uchodźcy czy migranci? – społeczna percepcja pojęć na podstawie wyników badań opinii publicznej
Pojęcie „uchodźca”
W statystyce publicznej „uchodźca” to „osoba, która na skutek uzasadnio-
nej obawy przed prześladowaniem z powodu swojej rasy, religii, narodowości,
przynależności od określonej grupy społecznej lub z powodu przekonań poli-
tycznych przebywa poza granicami państwa, którego jest obywatelem i nie
może lub nie chce z powodu tych obaw korzystać z ochrony tego państwa,
albo która nie ma żadnego obywatelstwa i znajdując się na skutek podobnych
zdarzeń, poza państwem swojego dawnego stałego zamieszkania nie może
lub nie chce z powodu tych obaw powrócić do tego państwa. (…) Dodatkowe
wyjaśnienia metodologiczne: art. 1A ust. 2 Konwencji Genewskiej z 1951 r.”24.
Pojęcie „migrant”
W statystce publicznej pojęcie „migrant” nie jest stosowane. Wykorzysty-
wane jest natomiast pojęcie „migracje”, które oznacza „przemieszczenia ludno-
ści związane ze zmiana miejsca zamieszkania (pobytu stałego lub czasowego)
połączone z przekroczeniem granicy administracyjnej podstawowej jednostki
terytorialnej. (…) Dodatkowe wyjaśnienia metodologiczne: migracją jest zatem
zmiana gminy zamieszkania lub w przypadku gminy miejsko-wiejskiej prze-
mieszczenie się z terenów miejskich do wiejskich tej gminy lub odwrotnie.
Migracją jest oczywiście także zmiana kraju zamieszkania. Nie jest migracją
zmiana adresu w ramach tej samej gminy miejskiej, wiejskiej, części miejskiej
lub wiejskiej gminy miejsko-wiejskiej. (…) Migracje zagraniczne – wyjazdy za
granicę i przyjazdy do kraju w celu osiedlenia się (zamieszkania na stałe) lub
na pobyt czasowy”25.
Formalno-prawne znaczenie pojęć „uchodźca” oraz „migrant”
Jednym z kluczowych aspektów dotyczących analizy treści pojęć „uchodźca”
oraz „migrant” jest odtworzenie ich znaczenia formalno-prawnego.
Pojęcie „uchodźca”
Według Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców
„uchodźcy” (ang. refugees) – „to osoby, które przebywają poza swoim kra-
24 Główny Urząd Statystyczny, Pojęcia stosowane w statystyce publicznej, https://stat.gov.pl/
metainformacje/slownik-pojec/pojecia-stosowane-w-statystyce-publicznej/545,pojecie.
html (11.04.2023).
25 Główny Urząd Statystyczny, Pojęcia stosowane w statystyce publicznej, https://stat.gov.pl/
metainformacje/slownik-pojec/pojecia-stosowane-w-statystyce-publicznej/213,pojecie.
html (11.04.2023).

18 STUDIA I ANALIZY / SP Vol. 68
ROBERT MIRON STANISZEWSKI
jem pochodzenia z powodu obawy przed prześladowaniem, konfliktem,
powszechną przemocą lub innymi okolicznościami, które poważnie zakłóciły
porządek publiczny i w rezultacie wymagają ochrony międzynarodowej. Defi-
nicję uchodźcy można znaleźć w Konwencji z 1951 r. i regionalnych dokumen-
tach dotyczących uchodźców, a także w Statucie UNHCR”26.
Pojęcie „migrant”
Jak zaznacza Departament Spraw Gospodarczych i Społecznych Organizacji
Narodów Zjednoczonych nie ma formalno-prawnej definicji migranta między-
narodowego. Niemniej jednak „(…) większość ekspertów zgadza się, że migrant
międzynarodowy to osoba, która zmienia swój kraj zwykłego pobytu, niezależ-
nie od powodu migracji lub statusu prawnego. Zasadniczo rozróżnia się migra-
cję krótkoterminową lub tymczasową, obejmującą przemieszczanie się trwające
od 3 do 12 miesięcy, oraz migrację długoterminową lub stałą, odnoszącą się do
zmiany kraju zamieszkania na okres jednego roku lub dłużej”27.
Mając powyższe założenia na względzie przeprowadzono w latach
2022– 2023 cykl badań opinii publicznej mających na celu m.in. uzyskanie
odpowiedzi na pytanie Jaka jest społeczna percepcja pojęć „uchodźca” oraz
„migrant”? Jak również, czy wyprowadzone wnioski na podstawie analizy
słownikowo-encyklopedycznej, dotyczącej statystyki publicznej oraz for-
malno-prawnej są zbieżne ze społecznym postrzeganiem tego zjawiska.
Interpretując dane przedstawione w niniejszym artykule należy zwrócić
szczególną uwagę na informacje dotyczące charakterystyki próby badawczej.
W tekście porównywane są wyniki trzech badań opinii publicznej (nr 1–2 oraz
nr 4), które zostały zrealizowane w okresie od stycznia 2022 roku do stycznia
2023 roku. W artykule nie odniesiono się do wyników badania nr 3 przeprowa-
dzonego na próbie regionalnej – mieszkańców 183 obrębów ewidencyjnych
objętych stanem wyjątkowym oraz badania nr 5 przeprowadzonego na próbie
regionalnej (celowej) przedstawicieli społeczności lokalnych (sołtysi, wójtowie)
183 obrębów ewidencyjnych objętych stanem wyjątkowym (obszar przygra-
niczny z Białorusią).
Wyciągając wnioski na podstawie wyników badań należy również wziąć
pod uwagę liczebność analizowanych grup. Dotyczy to w szczególności odpo-
wiedzi na pytania otwarte.
Poprzez określenie Polacy wykorzystane w części analitycznej artykułu
należy rozumieć mieszkańców Polski w wieku 16–65 lat, którzy zostali objęci
badaniami.
26 United Nations, Refugees and Migrants – Definitions, tłumaczenie z j. angielskiego,
https://refugeesmigrants.un.org/definitions (11.04.2023).
27 Tamże.

19SP Vol. 68 / STUDIA I ANALIZY
Uchodźcy czy migranci? – społeczna percepcja pojęć na podstawie wyników badań opinii publicznej
Identy kacja skojarzeń dotyczących pojęć „uchodźca”
oraz „migrant”
W styczniu 2023 roku zdecydowana większość Polaków w wieku 16–65 lat
objętych badaniem deklarowała, że spotkała się ze słowem „uchodźca” (98%)
oraz „migrant” (93%). W stosunku do kwietnia oraz maja 2022 roku28, kiedy po
raz pierwszy poddano analizie te pojęcia nie odnotowano istotnej statystycz-
nie zmiany w zakresie autoidentyfikacji wiedzy respondentów na ten temat.
W stosunku do 2022 roku nieznacznie zmalał odsetek Polaków, którzy
mają pozytywne skojarzenia ze słowem „uchodźca” z 50% (IV–V 2022) do 46%
(I 2023). Nieznacznie zmalał również odsetek badanych, którzy mają pozy-
tywne skojarzenia ze słowem „migrant” z 61% (IV–V 2022) do 57% (I 2023).
Pełny rozkład odpowiedzi na pytania przedstawiają wykresy.
Wykres 1. Jakie ma Pan(i) skojarzenia ze słowem „uchodźca”?
Zdecydowanie
negatywne
3%
Zdecydowanie
negatywne
5%
Zdecydowanie
pozytywne
12%
Zdecydowanie
pozytywne
11%
Raczej
negatywne
19%
Raczej
negatywne
16%
Trudno
powiedzieć
28%
Trudno
powiedzieć
33%
Raczej
pozytywne
38%
Raczej
pozytywne
35%
IV–V 2022
Próba ogólnopolska
N = 377
I 2023
Próba ogólnopolska
N = 574
Pytania zadano tym respondentom, którzy odpowiedzieli „Tak” na pytanie „Czy spotkał się Pan(i)
ze słowem „uchodźca”?”.
Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań opinii publicznej.
28 W dalszej części artykułu badanie to będzie identyfikowane jako kwietniowe (2022).

20 STUDIA I ANALIZY / SP Vol. 68
ROBERT MIRON STANISZEWSKI
Wykres 2. Jakie ma Pan(i) skojarzenia ze słowem „migrant”?
Zdecydowanie
negatywne
3%
Zdecydowanie
negatywne
5%
Zdecydowanie
pozytywne
9%
Zdecydowanie
pozytywne
12%
Raczej
negatywne
11%
Raczej
negatywne
11%
Trudno
powiedzieć
25%
Trudno
powiedzieć
27%
Raczej
pozytywne
52%
Raczej
pozytywne
45%
IV–V 2022
Próba ogólnopolska
N = 339
I 2023
Próba ogólnopolska
N = 544
Pytania zadano tym respondentom, którzy odpowiedzieli „Tak” na pytanie „Czy spotkał się Pan(i)
ze słowem „migrant”?”.
Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań opinii publicznej.
W styczniu 2023 roku „uchodźcy” kojarzyli się Polakom przede wszystkim
z takimi określeniami jak: uciekający przed wojną, zmuszeni do opuszczenia
kraju, uciekinierzy, Ukraina/ Ukrainka/ Ukrainiec, prześladowanie oraz potrzeba
pomocy.
Percepcja „migrantów” w polskim społeczeństwie jest diametralnie inna, niż
postrzeganie „uchodźców”. Słowo „migrant” kojarzy się respondentom przede
wszystkim z takimi określeniami jak: podróżujący/ podróż/ wędrowiec, poszu-
kujący lepszego życia, pieniądze, poszukujący pracy czy poszukujący nowego
miejsca do życia. Szczegółowe dane zaprezentowano na rysunkach.

21SP Vol. 68 / STUDIA I ANALIZY
Uchodźcy czy migranci? – społeczna percepcja pojęć na podstawie wyników badań opinii publicznej
Rysunek 1. Z czym kojarzy się Panu(i) słowo „uchodźca”?
IV–V 2022 I 2023
Próba ogólnopolska Próba ogólnopolska
N = 339 N = 504
Pytania zadano tym respondentom, którzy odpowiedzieli „Tak” na pytanie „Czy spotkał się Pan(i)
ze słowem „uchodźca”?”. Pytania miały charakter otwarty.
Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań opinii publicznej.
Rysunek 2. Z czym kojarzy się Panu(i) słowo „migrant”?
IV–V 2022 I 2023
Próba ogólnopolska Próba ogólnopolska
N = 377 N = 450
Pytania zadano tym respondentom, którzy odpowiedzieli „Tak” na pytanie „Czy spotkał się Pan(i)
ze słowem „migrant”?”. Pytania miały charakter otwarty.
Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań opinii publicznej.

22 STUDIA I ANALIZY / SP Vol. 68
ROBERT MIRON STANISZEWSKI
Społeczna percepcja pomocy „uchodźcom z Ukrainy”
oraz „migrantom”
W celu identyfikacji społecznej percepcji pomocy „uchodźcom z Ukrainy”
oraz „migrantom” zadano pytanie, które miało być odniesieniem do dalszych
analiz Czy zgodzi się Pan(i) ze stwierdzeniem, że każdemu człowiekowi bez względu
na jego miejsce pochodzenia, kolor skóry, czy wyznanie religijne należy zapewnić
bezpieczeństwo w sytuacji zagrażającej jego życiu lub zdrowiu?
Podobnie jak w kwietniu 2022 roku prawie wszyscy respondenci, którzy
udzielili odpowiedzi na to pytanie (96%) zgadzali się ze stwierdzeniem, że
każdemu człowiekowi bez względu na wskazane w pytaniu zmienne należy
zapewnić bezpieczeństwo w sytuacji zagrażającej jego życiu lub zdrowiu. Opi-
nia ta jednak nie przekłada się w takim samym stopniu na deklaracje doty-
czące pomocy dla „uchodźców z Ukrainy” oraz „migrantów”.
Zdecydowana większość badanych (87%) uważa, że powinniśmy pomagać
„uchodźcom z Ukrainy”, którzy przebywają na terytorium Polski. W przypadku
„migrantów”, odsetek ten jest dużo mniejszy i wynosi 56%. Szczegółowe roz-
kłady odpowiedzi na te pytania prezentują wykresy.
Wykres 3. Czy Pana(i) zdaniem powinniśmy pomagać uchodźcom z Ukrainy,
którzy przebywają na terytorium Polski?
Raczej nie
5%
Zdecydowanie nie
2%
Trudno powiedzieć
6%
Raczej nie
38%
Zdecydowanie tak
49%
I 2023
Próba ogólnopolska
N = 584
Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań opinii publicznej.

23SP Vol. 68 / STUDIA I ANALIZY
Uchodźcy czy migranci? – społeczna percepcja pojęć na podstawie wyników badań opinii publicznej
Wykres 4. Czy Pana(i) zdaniem powinniśmy pomagać migrantom, którzy przebywają
na terytorium Polski?
Raczej nie
18%
Zdecydowanie nie
7%
Trudno powiedzieć
19%
Raczej tak
37%
Zdecydowanie tak
19%
I 2023
Próba ogólnopolska
N = 584
Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań opinii publicznej.
Społeczna percepcja przyjmowania „uchodźców z Ukrainy”
oraz „migrantów” na terytorium Polski
W styczniu 2023 roku Polacy w większości (53%) opowiadali się za przyjmo-
waniem „uchodźców z Ukrainy” do czasu, kiedy będą mogli wrócić do swojego
kraju. W stosunku do kwietnia 2022 roku odsetek zwolenników tego rozwiąza-
nia zmalał o 11 pkt. proc. Przepływ nastąpił w stronę rozwiązania umożliwiają-
cego Ukraińcom nie tylko tymczasowy pobyt na terytorium Polski, ale również
dającego możliwość osiedlania się na stałe. W stosunku do kwietnia 2022 roku
odsetek ten wzrósł z 30% do 37%. Warto podkreślić, że wśród badanych osób
3% w 2022 roku oraz 5% w 2023 roku deklarowało, że Polska nie powinna
przyjmować „uchodźców z Ukrainy”.
W przypadku „migrantów” odpowiedzi są bardziej zróżnicowane. W stycz-
niu 2023 roku przeszło jedna trzecia badanych (36%) uważała, że powinniśmy
ich przyjmować i pozwolić się osiedlić. Niecała jedna trzecia (30%) akceptowała
tymczasowy pobyt w Polsce, jedna piąta (19%) nie miała zdania w tej kwestii,
a 15% respondentów było przeciwnych przyjmowaniu „migrantów”.
Społeczna percepcja zagrożeń ze strony „uchodźców z Ukrainy”
oraz „migrantów”
Po roku od rozpoczęcia wielkoskalowej wojny w Ukrainie wzrósł odsetek
badanych (z 66% do 72%), którzy nie dostrzegają zagrożeń dla Polski ze strony

24 STUDIA I ANALIZY / SP Vol. 68
ROBERT MIRON STANISZEWSKI
„uchodźców z Ukrainy”. Odmiennego zdania w tej kwestii w styczniu 2023 roku
był co piąty Polak w wieku 16–65 lat (17%), a co dziesiąty (11%) miał trudność
w ocenie zjawiska.
Znacząco (z 32% do 62%) wzrósł odsetek respondentów, którzy nie dostrze-
gają zagrożeń dla Polski ze strony „migrantów”. Deklarujących tego typu nie-
bezpieczeństwo było w styczniu 2023 roku 23% (56% w kwietniu 2022 roku).
Wśród potencjalnych zagrożeń ze strony „uchodźców z Ukrainy” dla Polski
w styczniu 2023 roku wymieniane były: negatywny wpływ na rynek pracy,
negatywny wpływ na polską gospodarkę/ budżet państwa/ wzrost inflacji oraz
przestępczość. W stosunku do kwietnia 2022 roku analiza odpowiedzi na to
pytanie otwarte wykazała, że zmalało znaczenie ukraińskiego nacjonalizmu, ale
jednocześnie częściej wymieniano postawę roszczeniową. Pojawiła się również
nowa kategoria charakteryzującą tą zbiorowość tj. inna kultura. W 2022 roku
zagrożenie tego typu było wskazywane jedynie w odniesieniu do „migrantów”.
Na podstawie wyników badania nie można jednoznacznie stwierdzić jaka jest
konotacja tego pojęcia.
Polacy w wieku 16–65 lat w innych kategoriach definiują potencjalne
zagrożenia dla kraju ze strony „migrantów”. Najczęściej w styczniu 2023 roku
wskazywane były: inna kultura, brak asymilacji, terroryzm, negatywny wpływ
na rynek pracy, przestępczość oraz atak na wiarę.
Szczegółowe dane na ten temat prezentują rysunki.
Rysunek 3. Jeżeli Tak, to jakie to mogą być zagrożenia? (uchodźcy z Ukrainy)
IV–V 2022 I 2023
Próba ogólnopolska Próba ogólnopolska
N = 80 N = 74
Pytanie zadano tym respondentom, którzy odpowiedzieli „Tak” na pytanie „Czy dostrzega Pan(i)
zagrożenie dla naszego kraju ze strony uchodźców z Ukrainy?”. Pytanie miało charakter otwarty.
Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań opinii publicznej.

25SP Vol. 68 / STUDIA I ANALIZY
Uchodźcy czy migranci? – społeczna percepcja pojęć na podstawie wyników badań opinii publicznej
Rysunek 4. Jeżeli Tak, to jakie to mogą być zagrożenia? (migranci)
I 2022 I 2023
Próba ogólnopolska Próba ogólnopolska
N = 68 N = 90
Pytanie zadano tym respondentom, którzy odpowiedzieli „Tak” na pytanie „Czy dostrzega Pan(i)
zagrożenie dla naszego kraju ze strony migrantów?”. Pytanie miało charakter otwarty.
Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań opinii publicznej.
W stosunku do kwietnia 2022 roku wzrósł odsetek badanych (z 82% do
87%), którzy nie dostrzegają zagrożeń dla swoich rodzin ze strony „uchodźców
z Ukrainy”.
Zmiana ta jest również widoczna – w dużo większym zakresie w przypadku
„migrantów”. W styczniu 2022 roku połowa Polaków (50%) nie dostrzegała
zagrożeń dla swoich rodzin ze strony „migrantów”, a rok później odsetek ten
wzrósł do 77%.
Skala dystansu społecznego Bogardusa
w odniesieniu do „uchodźców z Ukrainy” oraz „migrantów”
W ramach badań zastosowano również skalę dystansu społecznego Bogar-
dusa wraz z jej rozszerzeniem uwzględniającym specyfikę sytuacji w Polsce
w latach 2022–2023 tj. dodano pytanie mające na celu zweryfikowanie, czy
Polacy są skłonni udostępnić swoje mieszkanie lub dom „uchodźcom z Ukra-
iny” oraz „migrantom”.
W styczniu 2023 roku Polacy objęci badaniem zgodziliby się, aby Ukra-
ińcy: mieszkali w ich kraju (85%), mieszkali w ich miejscowości (85%), mieszkali
wich dzielnicy (83%), byli ich sąsiadami (79%). Dwie trzecie badanych (65%)

26 STUDIA I ANALIZY / SP Vol. 68
ROBERT MIRON STANISZEWSKI
zgodziłoby się również na ślub ich dziecka z Ukrainką/Ukraińcem, a jedna
czwarta (28%) przyjęłaby Ukraińca do swojego mieszkania lub domu29.
W odniesieniu do „migrantów” odpowiedzi kształtują się następująco: kraj
(74%), miejscowość (73%), dzielnica (69%), sąsiad (64%), ślub dziecka (53%),
udostępnienie mieszkania lub domu (14%).
Szczegółowe dane w podziale na „uchodźców z Ukrainy” oraz „migrantów”
zawiera tabela.
Tabela 1. Skala dystansu społecznego Bogardusa (w %)
Uchodźcy z Ukrainy
I 2023
Próba ogólnopolska
N = 584
Uchodźcy z Ukrainy
IV–V 2022
Próba ogólnopolska
N = 380
Migranci
I 2023
Próba ogólnopolska
N = 584
Tak N ie Tak Ni e Tak Nie
Czy zgodził(a)by się Pan(i),
aby … mieszkali w Pana(i)
kraju?
85 581 57410
Czy zgodził(a)by się Pan(i),
aby … mieszkali w Pana(i)
miejscowości?
85 683 67312
Czy zgodził(a)by się Pan(i),
aby … mieszkali w Pana(i)
dzielnicy?
83 981 76915
Czy zgodziłby/ zgodziłaby
się Pan(i), aby … byli Pana(i)
sąsiadami?
79 10 79 8 64 20
Czy zgodziłby/ zgodziłaby
się Pan(i), aby Pana(i) dziecko
poślubiło …?
65 11 64 10 53 18
Czy przyjęłaby/ przyjąłby Pan(i)
… do swojego mieszkania/
domu?*
28 48 23 50 14 59
W tabeli nie przestawiono odpowiedzi Trudno powiedzieć oraz Odmowa odpowiedzi.
* Pytanie nie jest elementem klasycznej skali dystansu społecznego Bogardusa.
Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań opinii publicznej.
29 Pytanie nie jest elementem klasycznej skali dystansu społecznego Bogardusa.

27SP Vol. 68 / STUDIA I ANALIZY
Uchodźcy czy migranci? – społeczna percepcja pojęć na podstawie wyników badań opinii publicznej
Social Perception of Migrants Index (SPMI)
– holistyczny wskaźnik społecznej percepcji
„uchodźców z Ukrainy” oraz „migrantów”
Celem każdego badania opinii publicznej jest próba odtworzenia frag-
mentu rzeczywistości w kontekście społecznej percepcji lub postaw dotyczą-
cych weryfikowanych zjawisk oraz procesów. Wyzwaniem, przed którym stoi
badacz, jest dobór zmiennych, które mają temu służyć, a następnie na ich pod-
stawie dokonanie właściwych analiz oraz wyciagnięcie wniosków w przypadku
badań ilościowych o charakterze uogólniającym.
Chcąc w sposób holistyczny odtworzyć społeczną percepcję „uchodźców
zUkrainy” oraz „migrantów” autor stworzył wielowymiarowy wskaźnik (indeks),
który nazwał Social Perception of Migrants Index (SPMI). Wskaźnik ten poza
aktualną diagnozą społecznej percepcji, umożliwia w precyzyjny sposób
uchwycenie zmiany postrzegania analizowanego zjawiska w czasie.
Na potrzeby indeksu SPMI wykorzystano cztery podstawowe zmienne
wskaźnikowe:
1) Jakie ma Pan(i) skojarzenia ze słowem „uchodźca”/„migrant”?
2) Czy dostrzega Pan(i) zagrożenie dla naszego kraju ze strony „uchodźców
zUkrainy”/„migrantów”?
3) Czy dostrzega Pan(i) zagrożenie dla swojej rodziny kraju ze strony „uchodź-
ców z Ukrainy”/„migrantów”?
4) Czy Pana(i) zdaniem powinniśmy pomagać „uchodźcom z Ukrainy”/„mi-
grantom”, którzy przebywają na terytorium Polski?
W celu określenia rzetelności indeksu SPMI wykorzystano metodę alfa
Cronbacha. Alfa Cronbacha wyliczona została na podstawie wzoru30:
k
k
S
S
11
sk
i
i
k
2
2
1
\=--=
fp
/
gdzie:
k – liczba pozycji skali
Si
2 – wariancja pozycji
Ssk
2 – wariancja skali.
Wykorzystując metodę alfa Cronbacha należy pamiętać, że wariancja skali
stanowi sumę indywidualnych wariancji pozycji skali, która jest powiększona
30 Zob. A. Huculak, Przegląd klasycznych modeli rzetelności, Predictive Solution, https://
predictivesolutions.pl/przeglad-klasycznych-modeli-rzetelnosci (11.04.2023).

28 STUDIA I ANALIZY / SP Vol. 68
ROBERT MIRON STANISZEWSKI
o sumę wszystkich kowariancji pomiędzy pozycjami. Wskaźnik alfa Cronbacha
przyjmuje wartości od 0 do 131. Jeżeli wartość alfy zbliża się do 1 oznacza to, że
skala jest bardzo rzetelna. Zazwyczaj skalę uznaje się za rzetelną, jeżeli wartość
alfy Cronbacha jest ≥ 0,7.
W wyniku zastosowanej metody alfa Cronbacha obliczono statystki rze-
telności dla wskaźników Social Perception of Migrants Index (SPMI) odręb-
nie dla każdej z analizowanych zbiorowości tj. „uchodźców z Ukrainy” oraz
„migrantów”. Na podstawie przeprowadzonej analizy stwierdzono, że stwo-
rzone indeksy SPMI spełniają warunek rzetelności w odniesieniu do metody
alfa Cronbacha. Pełne dane dotyczące rzetelności indeksów prezentuje tabela.
Tabela 2. Rzetelność indkesów Social Perception of Migrants Index (SPMI) mierzona
metodą alfa Cronbacha
Grupa odniesienia Wartość wskaźnika
alfa Cronbacha
Liczba wykorzystanych
zmiennych
Liczba
obserwacji
ważnych
Uchodźcy z Ukrainy
I 2023
Próba ogólnopolska
,788 4 574
Migranci
I 2023
Próba ogólnopolska
,808 4 544
Uchodźcy z Ukrainy
IV–V 2022
Próba ogólnopolska
,775 4 377
Migranci
I 2022
Próba ogólnopolska
,822 4 345
Źródło: opracowanie własne.
Obliczając wartości punktowe dla kafeterii odpowiedzi w ramach wska-
zanych pytań przyjęto następujące wartości punktowe: ocena zdecydowanie
negatywa względem analizowanego obiektu tj. „uchodźców z Ukrainy” lub
„migrantów” 1 pkt., ocena raczej negatywna 2 pkt., ocena neutralna (trudno
powiedzieć) 3 pkt., ocena raczej pozytywna 4 pkt., ocena zdecydowanie pozy-
tywna 5 pkt. Przydzielając wartości punktowe poszczególnym odpowiedziom
należy pamiętać o odwróceniu skal dla pytań dotyczących identyfikacji zagro-
31 Alfa Cronbacha może również przyjąć wartość ujemną, jeżeli wystąpią ujemne korelacje
między pozycjami.

29SP Vol. 68 / STUDIA I ANALIZY
Uchodźcy czy migranci? – społeczna percepcja pojęć na podstawie wyników badań opinii publicznej
żeń (pytanie 2 oraz 3). W celu uniknięcia zakłóceń pomiaru z analizy wyłączono
tych respondentów, którzy nie udzielili odpowiedzi (przynajmniej jednej) na
pytania wykorzystane do budowy indeksu.
Ostatecznie przyjęto następujący schemat kategoryzacji indeksu SPMI dla
czterech wykorzystanych zmiennych wskaźnikowych, który prezentuje tabela.
Tabela 3. Schemat kategoryzacji indeksu SPMI dla czterech wykorzystanych zmiennych
wskaźnikowych
Kategoria Wartość punktowa indeksu SPMI
SPMI bardzo negatywny 4–7 pkt.
SPMI negatywny 8–10 pkt.
SPMI neutralny 11–13 pkt.
SPMI pozytywny 14–16 pkt.
SPMI bardzo pozytywny 17–20 pkt.
Źródło: opracowanie własne.
Na ich podstawie obliczono wartości indeksów Social Perception of
Migrants Index (SPMI) w odniesieniu do „uchodźców z Ukrainy” oraz „migran-
tów”.
Wartość indeksu obliczana jest odrębnie dla każdego respondenta ze
względu na udzielone odpowiedzi. Minimalna wartość punktowa na pozio-
mie indywidulanym wynosi 4 pkt., maksymalna 20 pkt. Przykładowy algorytm
obliczeń dla pojedynczego respondenta: 1) Pytanie: Proszę powiedzieć jakie
ma Pan(i) skojarzenia ze słowem „migrant”? Odpowiedź: Zdecydowanie pozy-
tywne. Wartość punktowa odpowiedzi 5 pkt. 2) Pytanie: Czy dostrzega Pan(i)
zagrożenie dla naszego kraju ze strony migrantów? Odpowiedź: Raczej tak.
Wartość punktowa odpowiedzi 2 pkt. (odpowiedź rekodowana – odwrócenie
odpowiedzi w kafeterii) 3) Pytanie: Czy dostrzega Pan(i) zagrożenie dla swojej
rodziny ze strony migrantów? Odpowiedź: Zdecydowanie nie. Wartość punk-
towa odpowiedzi 5 pkt. (odpowiedź rekodowana – odwrócenie odpowiedzi
wkafeterii) 4) Pytanie: Czy Pana(i) zdaniem powinniśmy pomagać migrantom,
którzy przebywają na terytorium Polski? Odpowiedź: Raczej tak. Wartość punk-
towa odpowiedzi 4 pkt. Łączna wartość punktowa indeksu dla respondenta:
16pkt. (5 pkt. + 2 pkt. + 5 pkt. + 4 pkt.). Tym samym indeks SPMI dla respon-
denta klasyfikowany jest do wymiaru: SPMI pozytywny.
W styczniu 2023 roku w przypadku czterech piątych osób objętych bada-
niem w wieku 16–65 lat (80%) zarejestrowano pozytywną wartość wskaźnika
SPMI w odniesieniu do „uchodźców z Ukrainy”. Negatywna percepcja charak-

30 STUDIA I ANALIZY / SP Vol. 68
ROBERT MIRON STANISZEWSKI
teryzuje 8% respondentów. Od kwietnia 2022 roku znacząco nie zmieniły się
wartości wskaźnika SPMI w poszczególnych wymiarach (pozytywnym, nega-
tywnym, neutralnym) w odniesieniu do „uchodźców z Ukrainy”.
W styczniu 2023 roku dwie trzecie Polaków (66%) charakteryzowało się
pozytywną percepcją „migrantów”, a 15% postrzegało ich w wymiarze nega-
tywnym. Na szczególna uwagę w porównaniu ze styczniem 2022 roku zasłu-
guje znacząca zmiana wskaźnika SPMI w odniesieniu do „migrantów” tj. z 36%
do 66% wrósł odsetek badanych, którzy charakteryzują się wielowymiarową
pozytywną percepcją tej zbiorowości.
Szczegółowe wyniki obliczeń przedstawia tabela.
Tabela 4. Wartość indeksu Social Perception of Migrants Index (SPMI)
w odniesieniu do „uchodźców z Ukrainy” oraz „migrantów” w latach 2022–2023
– dane zagregowane do poszczególnych kategorii (w %)
Kategoria
Migranci
I 2022
Próba
ogólnopolska
Migranci
I 2023
Próba
ogólnopolska
Uchodźcy
z Ukrainy
IV–V 2022
Próba
ogólnopolska
Uchodźcy
z Ukrainy
I 2023
Próba
ogólnopolska
SPMI
bardzo negatywny 0 5 2 2
SPMI negatywny 12 10 6 6
SPMI neutralny 52 19 14 12
SPMI pozytywny 32 36 36 36
SPMI
bardzo pozytywny 430 42 44
Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań opinii publicznej.
Podstawowe różnice pomiędzy społeczną percepcją „uchodźców z Ukra-
iny” oraz „migrantów” szczególnie w okresie styczeń 2022 roku oraz styczeń
2023 roku można zaobserwować na mapie percepcyjnej przedstawionej na
wykresie.

31SP Vol. 68 / STUDIA I ANALIZY
Uchodźcy czy migranci? – społeczna percepcja pojęć na podstawie wyników badań opinii publicznej
Wykres 5. Porównanie danych dotyczących Wartość indeksu Social Perception
of Migrants Index (SPMI) w odniesieniu do „uchodźców z Ukrainy” oraz „migrantów”
– dane za lata 2022–2023
Neutralny SPMI
Negatywny SPMI
Bardzo negatywny SPMI
I 2022
SPMI – migranci
(próba ogólnopolska)
IV–V 2022
SPMI – uchodźcy z Ukrainy
(próba ogólnopolska)
I 2023
SPMI – migranci
(próba ogólnopolska)
I 2023
SPMI – uchodźcy z Ukrainy
(próba ogólnopolska)
Bardzo pozytywny SPMI
Pozytywny SPMI
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań opinii publicznej.
W celu identyfikacji zmiennych warunkujących społeczną pe rcepcję
„migrantów” mierzoną z wykorzystaniem holistycznego wskaźnika Social Per-
ception of Migrants Index (SPMI) należało ustalić, czy istnieją korelacje pomię-
dzy zmienną zależną – indeksem SPMI, a zmiennymi niezależnymi – socjo-
demograficznymi takimi jak: płeć; wiek; miejsce zamieszkania: miasto/wieś;
miejsce zamieszkania: województwo; wykształcenie; przeciętny miesięczny
dochód netto (na rękę) w gospodarstwie domowym respondenta w przeli-
czeniu na 1 osobę; udział w wyborach parlamentarnych w 2019; potencjalny
udział w wyborach parlamentarnych w 2022 roku; preferencje polityczne
wwyborach parlamentarnych w 2019 rok; potencjalne preferencje polityczne
w wyborach parlamentarnych w 2022 roku; źródła informacji na temat Polski
i świata: telewizja publiczna, telewizja TVN, telewizja Polsat, telewizja Trwam,
Internet, radio, prasa; praktyki religijne oraz podróże poza granice Polski. Wcelu
identyfikacji zależności pomiędzy zmiennymi posłużono się współczynnikiem
V-Cramera, który jest miarą powiązania opartą na teście chi-kwadrat wynika-

32 STUDIA I ANALIZY / SP Vol. 68
ROBERT MIRON STANISZEWSKI
jącą z wyciągnięcia pierwiastka kwadratowego z ilorazu statystyki chi-kwadrat
oraz liczebności próby. Miara V-Cramera jest również miarą siły powiązania
opartą na chi-kwadrat32. Współczynnik ten wyrażony jest wzorem:
,,
min
Vnkr11
2
|
=--
^
h
gdzie:
V – współczynnik V-Cramera,
χ2 – wynik testu zgodności chi-kwadrat,
n – łączna liczba obserwacji,
min(k – 1, r – 1) – minimalna z wartości: k – 1, r – 1,
k – liczba kolumn w tabeli kontyngencji,
r – liczba wierszy w tabeli kontyngencji.
W wyniku obliczeń opartych na współczynniku V-Cramera można otrzymać
wartość pomiędzy 0 a +1 (włącznie). Analizując dane należy pamiętać, że czym
wynik jest bliższy 0, tym słabszy jest związek między badanymi cechami, a im
bliższy 1, tym ten związek jest silniejszy.
Po przeprowadzeniu analizy korelacji predyktorów opartych na współczyn-
niku V-Cramera stwierdzono, że istnieje zależność pomiędzy zmienną SPMI
–„migranci” oraz wskazanymi zmiennymi socjodemograficznymi za wyjątkiem:
potencjalnego udziału w wyborach parlamentarnych w 2022 roku, wieku
respondenta oraz źródeł informacji o Polsce i świecie takich jak informacje
od rodziny, radio, prasa oraz telewizja Polsat. Najsilniejszy związek występuje
w odniesieniu do preferencji wyborczych w 2019 roku (,340) oraz potencjal-
nych preferencji wyborczych w 2022 roku (,299), jak również źródła informacji
o Polsce i świecie jakim jest telewizja publiczna (,267). Siła tego związku dla
preferencji wyborczych w 2019 roku jest umiarkowana i relatywnie słaba dla
pozostałych dwóch zmiennych33.
Korelacja pomiędzy wskaźnikiem SPMI dotyczącym „migrantów” a prefe-
rencjami politycznymi nie jest zaskoczeniem. W grupie wyborców Konfederacji
Wolność i Niepodległość (KORWiN, Ruch Narodowy, Braun) jest najwięcej osób,
które charakteryzują się bardzo negatywną (30,3%) lub negatywną (30,3%)
percepcją „migrantów”. Pozytywnie postrzega ich co czwarty zwolennik tego
ugrupowania politycznego (24,2%).
32 IBM SPSS Statistics, Tabele krzyżowe: Statystyki, https://www.ibm.com/docs/pl/spss-sta-
tistics/27.0.0?topic=crosstabs-statistics (22.12.2022).
33 Istotne zmienne p ≤ 0,05.

33SP Vol. 68 / STUDIA I ANALIZY
Uchodźcy czy migranci? – społeczna percepcja pojęć na podstawie wyników badań opinii publicznej
Zaskoczeniem nie jest również wpływ stacji telewizyjnych na percepcję
społeczną, które są źródłem informacji o Polsce i świecie. Analiza treści prze-
kazów medialnych jednoznacznie wskazuje, że narracje telewizji publicznej
(TVP1, TVP2, TVP Info) oraz telewizji TVN (TVN, TVN24) w odniesieniu do ana-
lizowanego zjawiska były diametralnie różne34. Pełne dane dotyczące korelacji
predyktorów prezentuje wykres.
Wykres 6. Korelacja predyktorów dla zmiennej SPMI „migranci” (styczeń 2023)
oraz zmiennych socjodemograficznych
Nazwa zmiennej niezależnej
Wybory_2019_preferencje
Wybory_2022_preferencje
Źródła_informacji_TVP
Źródła_informacji_Trwam
Wiara
Zamieszkanie_województwo
Źródła_informacji_Internet
Źródła_informacji_TVN
Płeć
Wykształcenie
Dochód
Podróże
Wybory_2019
Miejsce_zamieszkania
Wybory_2022
Wiek
Źródła_informacji_Rodzina
Źródła_informacji_Radio
Źródła_informacji_Prasa
Źródła_informacji_Polsat
,0 ,2 ,4 ,6 ,8 1,0
Wartość V-Cramera
Istotne
zmienne
p ≤ 0,05
Tak
Nie
Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań opinii publicznej.
Mając na względzie identyfikację zmiennych socjodemograficznych deter-
minujących społeczną percepcję „uchodźców z Ukrainy” mierzoną wskaźnikiem
Social Perception of Migrants Index (SPMI) ponownie posłużono się współ-
czynnikiem V-Cramera. Na podstawie analizy stwierdzono, że istnieje korelacja
pomiędzy zmienną SPMI – uchodźcy z Ukrainy oraz wskazanymi zmiennymi
socjodemograficznymi za wyjątkiem: źródeł informacji o Polsce i świecie takich
jak prasa, telewizja Polsat, telewizja publiczna, radio, informacje od rodziny
oraz wiek respondenta. Najsilniejszy związek występuje w odniesieniu do pre-
34 Zob. R. Staniszewski, Społeczna percepcja uchodźców z terytorium Białorusi i Ukrainy oraz
postawa Polaków względem zaangażowania w pomoc Ukrainie w trakcie wojny z Rosją,
[w:] R. Staniszewski (red.), Pomiędzy pandemią COVID-19 a wojną w Ukrainie, Diagnoza
stanu polskiego społeczeństwa, Kraków 2022, s. 159–194.

34 STUDIA I ANALIZY / SP Vol. 68
ROBERT MIRON STANISZEWSKI
ferencji wyborczych w 2019 roku (,259) oraz potencjalnych preferencji wybor-
czych w 2022 roku (,255), jak również źródła informacji o Polce i świecie jakim
jest Internet (,222). Siła tych związków jest relatywnie słaba35.
Podobnie jak w przypadku społecznej percepcji „migrantów” korelacja
pomiędzy wskaźnikiem SPMI dotyczącym „uchodźców z Ukrainy” a prefe-
rencjami politycznymi również nie jest zaskoczeniem. Wśród wyborców
Konfederacji jest najwięcej osób, które charakteryzują się bardzo negatywną
(18,2%) lub negatywną (18,2%) percepcją „uchodźców z Ukrainy”. Interesujący
zpoznawczej perspektywy jest jednak znaczący odsetek zwolenników tej par-
tii, którzy pozytywnie postrzegają „uchodźców z Ukrainy” (51,5%). W przypadku
percepcji „migrantów” tego typu zjawisko nie występowało. Szczegółowe dane
dotyczące korelacji predyktorów przedstawia wykres.
Wykres 7. Korelacja predyktorów dla zmiennej SPMI „uchodźcy z Ukrainy” (styczeń 2023)
oraz zmiennych socjodemograficznych
Nazwa zmiennej niezależnej
Wybory_2019_preferencje
Wybory_2022_preferencje
Źródła_informacji_Internet
Zamieszkanie_województwo
Źródła_informacji_Trwam
Źródła_informacji_TVN
Dochód
Wiara
Wykształcenie
Podróże
Wybory_2019
Płeć
Wybory_2022
Miejsce_zamieszkania
Źródła_informacji_Prasa
Źródła_informacji_Polsat
Wiek
Źródła_informacji_TVP
Źródła_informacji_Rodzina
Źródła_informacji_Radio
,0 ,2 ,4 ,6 ,8 1,0
Wartość V-Cramera
Istotne
zmienne
p ≤ 0,05
Tak
Nie
Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań opinii publicznej.
Podsumowanie
Wyciągając wnioski na podstawie analizy słownikowo-encyklopedycznej,
dotyczącej statystyki publicznej oraz formalno-prawnej można stwierdzić, że
35 Istotne zmienne p<=0,05.

35SP Vol. 68 / STUDIA I ANALIZY
Uchodźcy czy migranci? – społeczna percepcja pojęć na podstawie wyników badań opinii publicznej
treść charakterystyczna (konotacja) pojęć „uchodźca” oraz „migrant” nie jest
zbieżna.
Pojęcie „uchodźca” ma o wiele bardziej rozbudowaną treść językową
(konotację) tzw. treść charakterystyczną, która pozwala odróżnić tę nazwę
od innych, pozornie równoważnych, takich jak np. „migrant”. Istotą pojęcia
„uchodźca” jest czynnik lub czynniki, które zmuszają daną osobę do opuszcze-
nia dotychczasowego miejsca pobytu. Tymi czynnikami jest „przymus okolicz-
ności” lub/i„prześladowanie”. Czynniki te mogą dotyczyć różnych wymiarów
takich jak np.wojna, poglądy polityczne, rasa, religia, przynależność do grupy
etnicznej lub narodowościowej. Pojęcie „uchodźca” jest unormowane praw-
nie. Definicję można znaleźć w konwencji dotyczącej statusu uchodźców spo-
rządzonej w Genewie w dniu 28 lipca 1951 r. Według Konwencji Genewskiej
uchodźcą jest osoba, która „na skutek uzasadnionej obawy przed prześladowa-
niem zpowodu rasy, religii, narodowości, przynależności do określonej grupy
społecznej lub z powodu poglądów politycznych przebywa poza granicami
państwa, którego jest obywatelem, oraz nie może lub nie chce z powodu tych
obaw skorzystać z ochrony tego państwa”36.
Pojęcie „migrant” ma wieloznaczną treść językową, która nie pozwala jed-
noznacznie odróżnić tej nazwy od innych. Treść pojęcia „migrant” zazwyczaj
jest odnoszona do procesu jakim są „migracje”, które oznaczają przemieszcze-
nie ludności związane ze zmianą miejsca zamieszkania. Przemieszczanie to
nie jest zazwyczaj motywowane „przymusem okoliczności” lub/i „prześladowa-
niem” jak to zostało wskazane w odniesieniu do „uchodźcy”. Pojęcie „migrant”
nie jest unormowane prawnie.
Badania opinii publicznej przeprowadzone w latach 2022–2023 przez
zespół badawczy pod kierunkiem autora artykułu wskazują, że społeczna
percepcja pojęć „uchodźca” oraz „migrant” w polskim społeczeństwie jest
odmienna zarówno w odniesieniu do konotacji (treści językowej), jak i deno-
tacji (zakresu) tych nazw.
Podobnie jak w przypadku przeprowadzonej analizy zastanych danych
słownikowych oraz normatywnych treścią charakterystyczną tej nazwy wświa-
domości społecznej są przesłanki, które zmuszają daną osobę do opuszczenia
dotychczasowego miejsca pobytu. Tymi determinantami jest „przymus oko-
liczności”. Kluczowe skojarzenia z pojęciem „uchodźca” to: uciekający przed
wojną, zmuszony do opuszczenia kraju, uciekinier, prześladowanie czy Ukraina,
Ukrainiec, Ukraina. Tym samym denotacja tego pojęcia w świadomości Pola-
ków dotyczy przede wszystkim Ukraińców uciekających przed wojną. Należy
również podkreślić, że obywatele Ukrainy, którzy przybyli do Polski przed
36 Dz.U. z 1991 r. Nr 119, poz. 515.

36 STUDIA I ANALIZY / SP Vol. 68
ROBERT MIRON STANISZEWSKI
24lutego 2022 roku powinni być charakteryzowani w odniesieniu do pojęcia
„migrant”. Tym samym mamy swoisty paradoks, którego istota polega na tym,
że obywatele tego samego państwa w zależności od czasu, w którym opuścili
swój kraj mogą być identyfikowani przez dwa różne pojęcia. Analizując kono-
tację pojęcia „uchodźca” w szczególności w odniesieniu do Ukraińców należy
również wziąć pod uwagę postrzeganie potencjalnych zagrożeń z ich strony
dla Polski. Wśród wymienianych kategorii pojawiają się przede wszystkim te,
które dotyczą negatywnego wpływu na rynek pracy i gospodarkę. Osoby
objęte badaniami wskazują również na kwestie dotyczące przestępczości, ale
i w tym przypadku mamy do czynienia z odmiennym jakościowo rodzajem
przestępstw, niż to ma miejsce w odniesieniu do „migrantów”.
W przypadku pojęcia „migrant” treścią charakterystyczną tej nazwy w świado-
mości społecznej jest „wolna wola” osoby, która się przemieszcza, zmienia miej-
sce swojego dotychczasowego pobytu. Kluczowe skojarzenia z pojęciem „mi-
grant” to: podróżujący, podróż, wędrowiec. Treść charakterystyczna nazwy
„migrant” jest również odniesieniem do takich aspektów jak: poszukujący lep-
szego życia, pieniądze, poszukujący pracy czy poszukujący nowego miejsca
do życia. Tym samym denotacja tego pojęcia w świadomości Polaków dotyczy
przede wszystkim obywateli innych państw, których motywacją przemiesz-
czania się jest poprawa warunków życia. Tym samym można stwierdzić, że
„uchodźcy” są zmuszeni do opuszczenia swojego dotychczasowego miejsca
pobytu, a w przypadku „migrantów” przymus ten nie występuje lub wystę-
puje w ograniczonym zakresie. „Migranci” postrzegani są również przez osoby
objęte badaniem jako ci, którzy generują kulturowe zagrożenia dla Polski, nie
chcą się zasymilować, są utożsamiani z terroryzmem, jak również atakiem na
wiarę.
Reasumując – w oparciu o wyniki przeprowadzonej analizy oraz badań opi-
nii publicznej należy stwierdzić, że pojęcia „uchodźca” oraz „migrant” wświado-
mości społecznej Polaków mają odmienną zarówno konotację (treść językową)
jak i denotację (zakres). Społeczna percepcja „uchodźców” w szczególności
„uchodźców z Ukrainy” oraz „migrantów” jest odmienna zarówno w wymia-
rze deskryptywnym – charakteryzującym cechy konstytuujące te pojęcia, jak
również w wymiarze afektywnym (emocjonalno-wartościującym) oraz beha-
wioralnym (preferencje dotyczące udzielenia pomocy). Zależność tą ziden-
tyfikowano w odniesieniu do szeregu zmiennych, które podano weryfikacji
wtrakcie badań w tym m.in. na podstawie holistycznego Wskaźnika Społecz-
nej Percepcji Migrantów – Social Perception of Migrants Index (SPMI). Można
zatem stwierdzić, że pojęcia „uchodźca” oraz „migrant” nie mają tego samego
znaczenia i nie odnoszą się do tych samych osób oraz zbiorowości. Kluczo-
wymi zmiennymi, które wpływają na społeczną percepcję pojęć „uchodźca”

37SP Vol. 68 / STUDIA I ANALIZY
Uchodźcy czy migranci? – społeczna percepcja pojęć na podstawie wyników badań opinii publicznej
oraz „migrant” są preferencje polityczne oraz źródła informacji o Polsce oraz
świecie, ze szczególnym uwzględnieniem telewizji.
Analizując przemieszczenia ludności związane ze zmianą miejsca zamiesz-
kania połączone z przekroczeniem granicy administracyjnej podstawowej
jednostki terytorialnej należałoby rozważyć zastosowanie zaproponowa-
nej przez autora terminologii. W przypadku jej przyjęcia wskazane byłoby
również używanie jako nazw rozłącznych takich określeń jak „migrant” oraz
„uchodźca”. Wkonsekwencji rozłączne byłyby również pojęcia pochodne takie
jak np.„kryzys migracyjny” oraz „kryzys uchodźczy”. Mając jednak na względzie
nową jakość zjawiska jaką jest kryzys migracyjny na granicy polsko-białoruskiej
oraz kryzys uchodźczy na granicy polsko-ukraińskiej, które zdaniem ekspertów
są elementami oraz konsekwencjami wojny hybrydowej prowadzonej przez
Rosję autor proponuje wprowadzić nowe pojęcie na zdefiniowanie tego holi-
stycznego zjawiska jakim jest „hybrydowy kryzys humanitarny”. Zagadnienie
to podobnie jak i ewolucja świadomości społecznej w odniesieniu do analizo-
wanych pojęć wymaga podjęcia dalszych badań.
Bibliogra a
Huculak A., Przegląd klasycznych modeli rzetelności, Predictive Solution, https://predictive-
solutions.pl/przeglad-klasycznych-modeli-rzetelnosci.
Staniszewski R., Administrare – być pomocnym. Społeczna percepcja wybranych rozwią-
zań zdefiniowanych w ustawie z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy
wzwiązku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz innych działań doty-
czących tej problematyki, «Studia Iuridica» 2022, t. 92.
Staniszewski R., Społeczna percepcja uchodźców z terytorium Białorusi i Ukrainy oraz postawa
Polaków względem zaangażowania w pomoc Ukrainie w trakcie wojny z Rosją, [w:] R.Sta-
niszewski (red.), Pomiędzy pandemią COVID-19 a wojną w Ukrainie, Diagnoza stanu pol-
skiego społeczeństwa, Kraków 2022.
Wawrzusiszyn A., Kryzys migracyjny na granicy polsko-białoruskiej i jego wpływ na bezpie-
czeństwo Polski, «Nowa Polityka Wschodnia» 2022, nr 2(33).