Content uploaded by Sayim Aktay
Author content
All content in this area was uploaded by Sayim Aktay on May 25, 2023
Content may be subject to copyright.
ChatGPT in ….. Aktay, S., Gök, S., & Uzunoğlu, D.
399
Genişletilmiş Türkçe Özet
http://www.tayjournal.com
https://dergipark.org.tr/tr/pub/tayjournal
Eğitimde ChatGPT
Giriş
İçinde bulunduğumuz çağ hız ve değişim çağı olarak nitelendirilebilir. Bu hız ve değişim en çok
teknolojik gelişmelerde kendini göstermektedir. Teknolojik gelişmeler eğitim alanına da birçok yeni
boyut kazandırmaktadır. Bu bağlamda öğrenme ortamlarının yapay zeka alanında yapılan
çalışmalardan etkilendiği görülmektedir (Kayahan, 2018). Yapay zeka, insan benzeri zekaya sahip
bilgisayar ve makineler (Coppin, 2004) üretmeyi amaçlayan bir çalışma alanı ve bunun sonucunda
ortaya çıkan yenilik ve gelişmelerdir (Chen vd., 2020). İnsanda zeka, düşünme, akıl yürütme, yargılama
ve sonuç çıkarma yeteneklerinin tamamı olarak tanımlanabilir. Bu yeteneklerin makinelerce
yapılabilmesine yönelik çalışmaların bir ürünü olarak yapay zeka ortaya çıkmıştır. Başka bir söylemle
yapay zeka insan beyninin problem çözme, karar verme tahmin ve çıkarım yapma gibi zihinsel
becerilerini taklit etmeyi amaçlamıştır (Arslan, 2020; Drigas vd., 2009; Kış, 2019).
Yapay zekanın eğitimde kullanılan teknikleri ise chatbot (sohbet robotu), uzman sistemler ve
akıllı öğretim sistemleri olarak sıralanmaktadır (Meço ve Coştu, 2022). Eğitimde yapay zeka ileri
öğrenme teknolojileri kavramının altında yer alan akıllı öğretim sistemlerinin bir parçasıdır. Akıllı
öğretim sistemleri neyi, nasıl ve kime öğreteceğini bilen, yapay zeka teknolojisinden yararlanan
bilgisayar programları olarak tanımlanabilir. Başka bir söylemle akıllı öğretim sistemleri karmaşık
konuları bir insan öğreticiyi model alarak öğreten ve bire bir öğretim fırsatı sunan yazılım
programlarıdır (Akdeniz ve Özdinç, 2021; Bahçeci ve Gürol, 2010; Kayahan, 2018; Keleş, 2002). Akıllı
öğretim sistemleri yapay zekanın eğitimdeki en yaygın uygulamasıdır. Bu sistemde öğrenci ilerledikçe
sistem otomatik olarak zorluk seviyesini ayarlamaktadır (Fadel vd., 2019). Bu bağlamda Carnegie
Learning, Jill Watson, EBA ADES, iTalk2Learn gibi platformlar yapay zeka tabanlı akıllı eğitim
sistemlerine örnek olarak verilebilir (Çetin ve Aktaş, 2021).
Alntlama: Aktay, S., Gök, S., & Uzunolu, D. (2023). ChatGPT in
education. Türk Akademik Yaynlar Dergisi (TAY Journal), 7(2), 378-406
Alntlama: Aktay, S., Gök, S., & Uzunolu, D. (2023). ChatGPT in education. Türk Akademik Yaynlar
Dergisi (TAY Journal), 7(2), 378-406
Türk Akademik Yayınlar Dergisi (TAY Journal), 2023, 7(2), 378-406
400
Öğrencilerin bireysel gelişimine katkı sağlayan sohbet robotları da eğitim alanında
yaygınlaşmaya başlamıştır (Arruda vd., 2019; Deveci Topal vd., 2021; Nghi vd., 2019). Alex, ELIZA,
megaHAL, PARRY, ANTswers, A.L.I.C.E. ve GPT-3 gibi sohbet robotları geliştirilmiştir (Kane, 2016;
Osetskyi, 2020; Özkol vd., 2019). Geliştirilen sohbet robotlarından biri de ChatGPT’dir. ChatGPT’yi diğer
yapay zeka tabanlı sohbet robotlarından ayıran en önemlim özelliklerden biri yaratıcılık gerektiren
aktivitelerde daha başarılı olmasıdır. ChatGPT, openAI tarafından geliştirilen genel amaçlı bir sohbet
robotudur. Bu robotun eğitim üzerindeki etkileri bilinmemektedir. ChatGPT’nin kapasitesi öğrenme
hedefleri, öğrenme etkinlikleri ve ölçme değerlendirme uygulamalarında değişikliklere yol
açabileceğinden bu alanlardaki etkisinin çok büyük olacağı düşünülmektedir (Zhai, 2022).
Alanyazın incelendiğinde yapay zekanın eğitimde kullanımını konu alan birçok çalışmanın
(Aygün, 2019; Kabiljagic vd., 2022; Kim ve Han, 2021; Kim ve Park, 2017; Ottenbreit- Leftwich vd., 2021;
Ryu ve Han, 2017; Shin, 2020; Shin ve Shin, 2020; Shin vd., 2018; Son, 2020) olduğu görülse de yapay
zeka tabanlı sohbet robotlarının eğitimde kullanımını konu alan çalışmaların yeterli olmadığı
söylenebilir. Bu noktada lisans öğrencileriyle (Essel vd., 2022; Mokmın ve Ibrahim, 2021), ortaokul
öğrencileriyle (Deveci Topal, 2021), ilkokul öğrencileriyle (Kabiljagic vd., 2022) ve yabancı dil
eğitiminde (Yıldız, 2022) çalışmalar yapılmıştır. Ancak ChatGPT sohbet robotunun öğretimde
kullanıldığı herhangi bir çalışmaya rastlanmamıştır.
ChatGPT’nin eğitimde kullanımını ortaya koymayı amaçlayan bu çalışmanın öğretmenlere yapay
zekanın sınıfta uygulanması noktasında katkı sağlayacağı, eğitimde yapay zeka kullanımına ilişkin
farkındalık kazandıracağı, araştırmacılara yapay zeka tabanlı sohbet robotunun kullanımına yönelik
yeni bir bakış kazandıracağı, MEB yetkililerine sohbet robotlarının sınıf içinde kullanılabileceğine ilişkin
olumlu bir örnek sunacağı düşünülmektedir.
Yöntem
Araştırma nitel bir araştırma olarak tasarlanmış ve yürütülmüştür. Nitel araştırma, bireylerin
veya grupların sosyal veya bireysel sorunlarına ilişkin araştırma sorularının incelenmesini içeren
yorumlayıcı çerçevelerin kullanıldğı bir araştırma yöntemidir (Creswell, 2013/2021). Araştırmanın
çalışma grubu, 2022-2023 eğitim-öğretim yılında AYDIN ili Köşk içesindeki bir devlet okulunda okuyan
15 4. sınıf öğrencisinden oluşmaktadır. Araştırmanın çalışma grubu uygun örnekleme yöntemi ile
belirlenmiştir. Uygun örnekleme hızlı ve kullanışlı bir örnekleme stratejisidir (Patton, 2014/2018). Bu
nedenle çalışma grubu ikinci araştırmacının çalıştığı devlet ilkokulundaki öğrenciler arasından
belirlenmiştir.
Nitel araştırmalarda veriler görüşmeler, gözlemler ve belgelerle toplanmaktadır (Creswell,
2013/2021; Patton, 2014/2018). Bu nedenle, araştırmadaki veriler yarı yapılandırılmış görüşmelerle
elde edilmiştir. Görüşme formu araştırmacılar tarafından geliştirilmiş ve form, temel eğitim alanındaki
iki uzmanın görüşleri doğrultusunda düzeltmeler yapılarak tamamlanmıştır.
Katılımcılar, araştırmacı ve katılımcılardan başka kimsenin görüşme oturumlarına katılmasına
izin verilmeyeceği konusunda bilgilendirilmiştir. Yine katılımcılar, elde edilen materyalin gelecekte
yapılacak araştırmalarda şifrelenmiş bir biçimde sunulacağına ikna edilmiştir. Yarı yapılandırılmış
görüşmelerden önce, her ebeveynden, çocuğunun çalışmaya katılmalarına izin verdiklerini belirten
bilgilendirilmiş bir onay formu alınmıştır. Araştırmacıların ulaştığı sonuçları desteklemek ve
ChatGPT in ….. Aktay, S., Gök, S., & Uzunoğlu, D.
401
öğrencilerin bakış açılarını yansıtmak için görüşme metinlerinden örnek alıntılar da çalışmaya dahil
edilmiştir (Lincoln ve Guba, 1985).
Araştırmada, ilkokul 4. sınıf Fen Bilimleri programına dahil olan geri dönüşüm konusu, yapay
zeka temelli bir yazılım olan ChatGPT aracılığıyla haftada iki saat, üç hafta boyunca ele alınmıştır.
ChatGPT’nin uygulam sürecinden sonra gönüllü katılımcılarla görüşmek için randevular
düzenlenmiştir. Görüşmeler, katılımcılarla kararlaştırılan tarihlerde okul yöneticileri tarafından tahsis
edilen sessiz bir odada (veli toplantı odası) yüz yüze gerçekleştirilmiştir. Ayrıca, görüşme sırasında ses
kaydedici cihaz kullanılıştır. Görümelerin kaydedileceğine ilişkin öğrenci velilerinden onay alınmıştır.
Bu çalışmada yapılan yarı yapılandırılmış görüşmelerin ses kayıtları Microsoft Word ortamına
akarılmıştır. Bu aşamadan sonra, transkript edilen veriler okunmuş ve not alınarak ön keşif yapılmıştır.
Sonra elde edilen veriler içerik analizi yöntemi ile çözümlenmiştir (Patton, 2014/2018; Saldana,
2015/2019). Yine veriler araştırmacı tarafından ayrı ayrı kodlanmıştır ve daha sonra bu kodlarla ilgili
temalar oluşturulmuştur. Tüm bu süreç " NVIVO for Windows " adı verilen nitel araştırma analiz yazılımı
ile gerçekleştirilmiştir. Veri analizi sürecinde endüktif bir yaklaşım benimsenmiştir ve analiz süreci
buna göre gerçekleştirilmiştir (Lincoln ve Guba, 1985).
Bulgular
Bu çalışmada, yarı yapılandırılmış görüşmeler yoluyla elde edilen veriler üzerinde içerik analizi
yapılmış ve bu analiz sonucunda 5 tema ve bu temalara ilişkin kodlara ulaşılmıştır. Ulaşılan temalar (1)
ChatGPT’ye yönelik genel düşünceler, (2) ChatGPT ile yapılan öğretimin olumlu yönleri, (3) ChatGPT ile
yapılan öğretimin olumsuz yönleri, (4) ChatGPT ile yapılan öğretime yönelik öneriler ve (5) Öğrenciler
perspektifinden ChatGPT’nin kullanım alanlarıdır.
ChatGPT’ye yönelik genel düşünceler teması incelendiğinde, öğrencilerin ChatGPT ile ders
işlemeyi beğendiği ve farklı bulduğu görülmüştür. Bununla birlikte ChatGPT ile Fen dersi işleme süreci
öğrencileri mutlu etmiştir. Ayrıca bu öğretim süreci öğrenciler açısından eğlenceli bulunmuştur.
ChatGPT ile yapılan öğretimin olumlu yönleri teması incelendiğinde öğrencilerin çoğunun bu yöntemle
yürütülen derslerin akdemik başarılarına olumlu yönde etki edeceğini ifade ettiği görülmüştür.
Öğrenciler ChatGPT’den doğru, anlaşılır, kısa ve net cevaplar alınabildiğini belirtmiştir. Ek olarak
öğrenciler ChatGPT’den bilgi edinmelerini bu sohbet robotunun olumlu özelliklerinden biri olarak
vurgulamıştır. Öğrenciler ChatGPT’nin metin yazabilmesini, şiir yazabilmesini, istenilen her soruya
cevap verebilmesini, sorulara hemen yanıt vermesini ve açık kaynak kodlu olmasını da bu yapay zeka
temelli yazılımın olumlu özellikleri olarak sıralamıştır.
ChatGPT ile yapılan öğretimin olumsuz yönleri teması incelendiğinde, öğrencilerin çoğunun
erişim sorununa dikkat çektiği görülmüştür. Ek olarak öğrenciler, ChatGPT’nin uygunsuz çerik
oluşturabileceği, kitapların yerini alamayacağı, radyasyona maruz kalınması ve sadece anlatım yapması
gibi olumsuz yönlerini de ifade etmiştir. ChatGPT ile yapılan öğretime yönelik öneriler teması
incelendiğinde ise öğrencilerin çoğunun tekrar ChatGPT ile Fen dersi işlemeyi önerdiği görümüştür.
Ayrıca öğrenciler Fen dersinin yanı sıra Sosyal Bilgiler, Matematik, Türkçe ve İngilizce derslerinde de
ChatGPT ‘yi kullanmayı önermiştir. Öğrenciler açısından ChatGPT sadece ders işleme amacıyla değil
derslerdeki eksiklerin tamalanması ve işlenen konuların tekrarında da kullanılmalıdır. Başka bir açıdan
öğrenciler, ChatGPT’nin ihtiyaç harici kullanılmaması gerektiği üzerinde durmuştur. ChatGPT’ye yönelik
Türk Akademik Yayınlar Dergisi (TAY Journal), 2023, 7(2), 378-406
402
önerilerden biri de sohbet robotlarının kullanıcıların yaşını dikkate alarak yanıtlarını gözden
geçirmesidir.
Öğrenciler perspektifinden yapay zekanın kullanım alanları teması incelendiğinde, öğrenciler
deneyimlerine ve yapay zekaya ilişkin bilgi düzeylerine paralel olarak yapay zekanın ders işleme ve bilgi
edinmek amacıyla kullanıldığını ifade etmiştir. Ek olarak öğrenciler yapay zekanın oyun oynamak ve
düşünceleri ifade etmek amacıyla da kullanıldığını belirtmiştir. Öğrencilerin az bir kısmının yapay
zekanın sağlık alnında kulanıldığını ifade etmesi gözden kaçırılmamalıdır.
Tartışma ve Sonuç
Bu çalışmada öğrenciler ChatGPT ile Fen dersi işlemeyi beğenmiş ve bu süreci eğlenceli
bulmuştur. Ek olarak ChatGPT'yi Fen öğretimi için kullanmak öğrencileri mutlu etmiştir. Ayrıca
öğrenciler, ChatGPT gibi yapay zeka tabanlı bir yazılımla öğrenmenin farklı olduğunu ifade etmiştir. Bu
bulgular, eğitimde sohbet robotu kullanımına odaklanan birçok çalışmanın sonuçlarıyla örtüşmektedir
(Chen vd., 2020; Deveci-Topal vd., 2021; Essel vd., 2022; Fryer ve Carpenter, 2006; Liu vd. ., 2022). Bu
çalışmaların sonuçları incelendiğinde, öğrencilerin sohbet robotları ile etkileşimli olarak tasarlanan ve
uygulanan öğretim süreçlerini beğendikleri, ilginç buldukları ve keyif aldıkları görülmektedir. Benzer
şekilde, Nghi ve diğerlerinin (2019) İngilizce eğitimi üzerine yaptığı çalışmada, öğrenciler chatbotları
eğlenceli ve heyecan verici bulmuşlardır. Başka bir bakış açısıyla, Ryu ve Han (2017), öğrencilerin
zihnindeki yapay zeka imajlarını incelemiş ve öğrencilerin yapay zekayı yeni ve heyecan verici olarak
tanımladıklarını bulmuştur. Araştırmacılar ve öğretmenler için yapay zekanın çocuk eğitiminde
kullanılması ilgi çekici ve motive edicidir (Akdeniz, 2019; Kamite vd., 2019; Jia ve Chen, 2009; Keleş ve
Aytürk Keleş, 2002; Kolchenko, 2018). Ayrıca özellikle eğitimde sohbet robotları kullanıldığında
çocukların süreçten olumlu etkilendikleri görülmektedir.
Bu çalışmada öğrenciler ChatGPT'yi öğretimde kullanmanın akademik başarılarına katkı
sağlayacağına inandıklarını ifade etmişlerdir. Bu bulgu, chatbotlarla yapılan birçok çalışma ile tutarlıdır.
Örneğin, Lin ve Chang (2020) tarafından psikoloji öğrencilerinin tez yazmalarını kolaylaştırmak için
geliştirilen birsohbet robotu, öğrencilerin tez yazma yerliliklerini önemli ölçüde arttırmıştır. Chen ve
diğerleri (2020) ise yabancı dil öğrenimi için tasarlanmış bir sohbet robotunun öğrenci başarısını
önemli ölçüde artırdığı sonucuna ulaşmıştır. Essel ve diğerleri (2022) de öğretim asistanı olarak bir
chatbot ile etkileşim kurmanın öğrencilerin akademik performansını olumlu yönde etkilediğini gösteren
bir çalışma yürütmüştür. Ancak, Yin ve diğerleri (2020), üniversite öğrencileriyle yaptıkları çalışmada,
chatbot uygulamalarının deney grubunun içsel motivasyonuna olumlu etkilerinin olduğunu ancak
deney ve kontrol gruplarının performansları arasında çok fazla fark olmadığını belirlemiştir. Genel
olarak eğitimde yapay zeka kullanımının öğrencilerin akademik başarılarına katkı sağladığı
belirtilmiştir (Grudin ve Jacques, 2019; İşler ve Kılıç, 2021; Kim ve Han, 2021; Meço ve Coştu, 2022;
Pokrivcakova, 2019). Sohbet robotlarının eğitimde kullanılmasının öğrenciler açısından birçok olumlu
yönü bulunmaktadır. Örneğin, ChatGPT doğru, anlaşılır, özlü ve net yanıtlar sağlar. Bunun nedeni,
ChatGPT'nin bilgileri doğru, verimli, sistematik ve bilgilendirici bir şekilde işleme yeteneğidir (Zhai,
2022). Kasturi ve Balaji'ye (2021) göre, sohbet robotları kullanıcı sorularını doğru bir şekilde
yanıtlayabilmektedir. Ayrıca Deveci Topal ve diğerleri (2021), 5. sınıf Fen Bilimleri dersinin "Maddenin
Halleri" ünitesi için özel olarak programlanmış bir sohbet robotu uygulaması kullanıldıkları
çalışmalarında, öğrenciler sohbet robotuna her türlü soruyu sorabilmiş ve sohbet robotu da öğrencilerin
tüm sorularını cevaplamıtır. Bu çalışmada öğrenciler ChatGPT'den derslere ve diğer alanlara ilişkin
ChatGPT in ….. Aktay, S., Gök, S., & Uzunoğlu, D.
403
bilgiler edinebileceklerini belirtmişlerdir. Bu bulgu, Brandtzaeg ve Folstad'ın (2017) insanların neden
sohbet robotu kullandığını belirlemeyi amaçlayan çalışmasının sonuçlarıyla tutarlılık göstermektedir.
Brandtzaeg ve Folstad'a (2017) göre insanların (16-55 yaş arası) sohbet robotlarını tercih etme
sebeplerinden biri bilgi edinmektir. Kısacası chatbotlar çoğunlukla kullanıcılara bilgi sağlamak ve
sorularını hızlı bir şekilde cevaplamak için kullanılmaktadır (Uzun vd., 2021).
Bu çalışmada öğrenciler, ChatGPT ile Fen dersi işleme deneyimleri sonucunda, eğitimde sohbet
robotu kullanımına yönelik birçok öneride bulunmuşlardır. Örneğin, öğrenciler Fen derslerini tekrar
ChatGPT kullanarak işlemek istediklerini belirtmiştir. Ayrıca öğrenciler bu yöntemi Türkçe, matematik,
İngilizce ve sosyal bilgiler gibi diğer dersleri işlemek için de kullanmak istediklerini ifade etmiştir.
Deveci Topal ve diğerlerinin (2021) çalışmasında öğrenciler, sohbet robotlarını Fen dersi dışında farklı
konularda da kullanmak istediklerini belirtmiştir. Bu sonuç, Lipko'nun (2016) öğrencilerin bilgisayar
bilimi dışındaki konularda da sohbet robotlarını kullanmak isteklerini ifade ettiği çalışmanın
bulgularıyla da tutarlıdır. Ayrıca sohbet robotlarının Fen öğretiminde (Deveci Topal vd., 2021; Shin ve
Shin, 2020), İngilizce öğretiminde (Yıldız, 2022), matematik öğretiminde (Aygün, 2019; Kabiljagić vd.,
2022) ve Sosyal Bilgiler (Son, 2020) öğretiminde kullanıldığı görümektedir. Bu durumun araştırmaya
katılan öğrencilerin görüşleri ile paralellik gösterdiği düşünülebilir. Ayrıca bu çalışmada öğrenciler
yapay zekanın derslerdeki boşlukları doldurmak ve dersleri gözden geçirmek için kullanılmasını da
önermiştir.
Bu çalışmada öğrencilerin yapay zekanın kullanılabileceği alanlar olarak bilgi edinme ve dersleri
işleme konularına vurgu yaptıkları görülmüştür. Bu durum çalışma grubunu oluşturan öğrencilerin
yapay zeka alanındaki bilgi ve deneyim eksiklikleri ile açıklanabilir. Ayrıca bu çalışmada öğrenciler
sağlık hizmetlerini yapay zekanın kullanılabileceği bir diğer alan olarak tanımlamışlardır. Öğrencilere
göre oyun oynamak da yapay zekanın potansiyel kullanım alanlarından biridir. Çam ve diğerlerinin
(2021) yürüttüğü çalışmada öğretmen adayları, yapay zekanın kullanılabileceği alanlar olarak tıp ve
eğitimi işaretetmiştir. Sohbet robotlarının pazarlama sektöründe de kullanıldığı bilinmektedir
(Pokrivcakova, 2019). Bunların yanı sıra iletişim, yer bulma, bilgiye hızlı erişim, eğlence, depolama,
bankacılık, finans, sosyal medya, sağlık, kurumsal ve ulusal güvenliğin sağlanması gibi hayatımızın
hemen her alanında yapay zeka kullanılmaktadır (Çetin ve Aktaş, 2021). Tüm bunların ışığında eğitimde
yapay zeka kullanımı, eğitimin etkinliğini büyük ölçüde artırma potansiyeline sahiptir (Zhai, 2022).
Öneriler
Bu çalışmadan hareketle sohbet robotlarını öğretim süreçlerinde kullanacak öğretmenlere,
akademisyenlere ve Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) yetkililerine bazı önerilerde
bulunulabilir. Bu öneriler aşağıda sıralanmıştır:
1. Çocuklarda küçük yaşlardan itibaren teknolojik farkındalık geliştirilmelidir.
2. Yapay zekanın eğitimde kullanımı yaygınlaştırılmalıdır.
3. Çocuklar için yapay zeka konusunda bir eğitim programı hazırlanmalıdır.
4. Öğretmenlere derslerin yapay zeka ile işlenmesi noktasında hizmet içi eğitimler verilmelidir.
5. Çocukların, ebeveynlerinin veya öğretmenlerinin rehberliğinde yapay zeka yazılımlarını kullanmaları
sağlanmalıdır.
6. Derslerde sohbet robotlarının kullanımı teşvik edilmelidir.
Türk Akademik Yayınlar Dergisi (TAY Journal), 2023, 7(2), 378-406
404
APPENDIX 1.
Photos of The Application Process
ChatGPT in ….. Aktay, S., Gök, S., & Uzunoğlu, D.
405
Türk Akademik Yayınlar Dergisi (TAY Journal), 2023, 7(2), 378-406
406