Content uploaded by Serdar Uzun
Author content
All content in this area was uploaded by Serdar Uzun on Apr 27, 2023
Content may be subject to copyright.
Atıf için:
Uzun, S. (2022). Namazgâhlar. Turist Rehberleri ve Rehber Adayları için Anadolu’da Türk İslam Dönemi
Mimari Yapılar (Edt. Ö. Zorlu, A. Acun Köksalanlar, H. Akyurt Kurnaz). Çanakkale: Paradigma Akademi,
437-462.
Turist Rehberleri ve Rehber Adayları İçin
ANADOLU’DA
TÜRK İSLAM DÖNEMİ
MİMARİ YAPILAR
EDİTÖRLER
Özcan ZORLU
Ayşen ACUN KÖKSALANLAR
Hande AKYURT KURNAZ
Paradigma Akademi
Turist Rehberleri ve Rehber Adayları İçin
ANADOLU’DA
TÜRK İSLAM DÖNEMİ
MİMARİ YAPILAR
EDİTÖRLER
Özcan ZORLU
Ayşen ACUN KÖKSALANLAR
Hande AKYURT KURNAZ
ISBN: 978-625-8187-93-9
Paradigma Akademi Yayınları
Sertifika No: 69606
Paradigma Akademi Basın Yayın Dağıtım
Fetvane Sokak No: 29/A
ÇANAKKALE
e-mail: fahrigoker@gmail.com
Yayın Sorumlusu: Nevin SUR
Kapak: Himmet AKSOY
Matbaa
Bulut Dijital Matbaa LTD. ŞTİ.
Sertifika No: 48120
Kitaptaki bilgilerin her türlü sorumluluğu yazarlarına aittir.
Bu Kitap T.C. Kültür Bakanlığından alınan bandrol ve
ISBN ile satılmaktadır. Bandrolsüz kitap almayınız.
Kasım 2022
Paradigma Akademi
437
XXI. BÖLÜM
NAMAZGÂHLAR
Serdar UZUN1
1. NAMAZGÂH KAVRAMI
Günümüzde unutulmaya yüz tutmuş, birçoğunun farklı gerekçelerle tahrif
veya tahrip edilerek (Orman, 2004) yok olan2, diğer yapı türlerine nazaran az bilinen
“namazgâh” ve yakın anlamlı “musallâ” sözcüklerinin etimolojisine değinmeden
önce fazlasıyla aşina olunan “namaz” sözcüğü ve bu sözcükle bağlantısı olan diğer
sözcükler hakkında kısaca bilgi vermek bu bölümün konusunun daha iyi
anlaşılmasını sağlayacaktır.
Arapçada dua anlamına da gelen “ةص / salât sözcüğü, Farsçada yüceltmek
için eğilmek, kulluk ve ibadet etmek anlamlarına gelen “زامن / nemaz” sözcüğüne
karşılık gelmektedir ve Türkçeye de Farsçadaki şekliyle “namaz” sözcüğü olarak
girmiştir (Yaşaroğlu, 2006). Her iki sözcük de (salat ve namaz) İslam dininin direği
olarak zikredilen3 belli vakitlerde ifa edilmesi gereken ibadeti veya ritüeli ifade eder
(Yaşaroğlu, 2006). Yukarıdaki iki sözcüğe ilaveten; namazgâhın etimolojik açıdan
daha iyi kavranabilmesi için genellikle sözcüklerin sonuna eklenen Farsça kökenli
“ﻩﺎﮔ gâh” ekinin anlamını da bilmek gerekir. Günümüzde de sıkça kullandığımız
sözcüklerdeki “gâh” eki, eklendiği sözcüğe yer veya zaman anlamını ilave eder;
örneğin güzergâh, karargâh, tezgâh (destgâh), namazgâh vb. (Yavuzarslan, 2010).
Görüldüğü üzere “namaz” sözcüğüne eklenen “gâh” eki ile türemiş “namazgâh”
sözcüğü, namaz ibadetinin ifa edileceği yeri4 ifade etmektedir.
1 Akdeniz Üniversitesi, Demre Dr. Hasan Ünal Meslek Yüksekokulu, ORCID: 0000-0003-0658-7124
2 Örnek vermek gerekirse; mihrabı, ağaçlı sofası, çeşmesi, kuyusu ve haziresi olan Kadıköy Hacı
Ömer Efendi Namazgâhının olduğu yerde yol çalışmalarının yapıldığı, 1960’ta banisinin torunları
tarafından namazgâhın olduğu yere yeni yapıların inşa edilmesiyle tahrip edildiği belirtilmektedir
(Yücel, 1972; Eyice, 1981).
3 Detaylı bilgi için bkz.: Buhârî, Îman: 1-2; Tirmizî, Îman: 3; Nesâi, Îman: 13.
4 Namazgâhın mimari açıdan detaylarına ileri bölümlerde değinilmiştir.
Uzun, S. (2022). Namazgâhlar. Turist Rehberleri ve Rehber Adayları için Anadolu’da Türk İslam
Dönemi Mimari Yapılar (Edt. Ö. Zorlu, A. Acun Köksalanlar, H. Akyurt Kurnaz). Çanakkale:
Paradigma Akademi, 437-462.
NAMAZGÂHLAR
458
KAYNAKÇA
Acun, H. (2012). Makedonya-Üsküp Fatih Sultan Mehmet (Taş) Köprüsü ve
Namazgâhı, Uluslararası Balkanlarda Osmanlı Vakıfları ve Eserleri
Sempozyumu, Ankara, 133-141.
Acun, H. (2019). Erken Dönem Osmanlı Mimarisi. Türk İslam Sanatları Tarihi El
Kitabı (A. Dündar Ed.). Ankara: Grafiker Yayınları.
Acun, H., ve İbrahimgil, M. (2002). Kosova-Prizren Fatih Sultan Mehmet
Namazgâhı (Kırık Cami) Kazı ve Restorasyon Çalışmaları ile Şehit Başçavuş
Hüseyin Kutlu Parkı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Açıkel, A. (2022). Tokat Musallaları. History Studies, 14, 251-271.
Akmaydalı, H. (1994). Mihrablı ve Minberli Namazgâhlarımız. Vakıflar Dergisi,
(23), 123-143.
Andrew, P. (2002). Dictionary of Islamic Architecture. London: Taylor & Francis e-
Library.
Arseven, C. E. (1984). Türk Sanatı: Cem Yayınevi.
Arslan, M. (2020). Anadolu Selçuklu Namazgâhları. Journal of Turkish Research
Institute, 281-311.
Aslanapa, O. (2004). Osmanlı Mimarisi. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
Ata, F., ve Çalık, Ö. (2020). Geçmişten Günümüze Fetih Kutlamaları ve İstanbul
Feith Cemiyeti. Tarihin Peşinde Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar
Dergisi, (23), 55-98.
Bayraktar, S. (2012). Vezirköprü Köprülü Mehmed Paşa Namazgâhı ve Samsun
Sultan Abdülaziz Namazgâhı İnşa Kitabesi. Vakıflar Dergisi, (37), 31-46.
Baysun, M. C. (1979). Musallâ. İslam Ansiklopedisi (8. Cilt). İstanbul: Milli Eğitim
Basımevi.
Bektaşoğlu, M. (2009). Anadolu'da Türk İslam Sanatı. Ankara: Diyanet İşleri
Başkanlığı Yayınları.
Bozkurt, N. (2006). Namazgâh. İslam Ansiklopedisi (32. Cilt). İstanbul: Türkiye
Diyanet Vakfı.
Bozkurt, T. (2019). Konya Sultan Meydanı'na Dair Kayıp Bir Kitabenin Değeri.
Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 59(1), 323-
341.
Çaycı, A. (2017). İslam Mimarisinde Anlam ve Sembol. Konya: Palmet Yayınları.
Demirarslan, D. (2017). Açık Havada İbadet ve Mekân İlı şkı sı Gelı bolu
Namazgâhları. The Journal of Turk-Islam World Social Studies, 4, 40-57.
Serdar UZUN
459
Derman, M. U. (1975). Osmanlı Devri Şehir ve Menzil Yollarında İstirahat ve İbadet
Yerleri (Namazgâhlar), Atatürk Konferansları V: 1971-1972, Ankara: Türk
Tarih Kurumu Yayınları, 281-298.
Diez, E. (1979). Musallâ. İslam Ansiklopedisi (8. Cilt). İstanbul: Milli Eğitim
Basımevi.
Dikmen, A. (2011). Semaya Açık Mescitler: Namazgâhlar. Bursa'nın Tarihi
Mahalleleri II: Hocataşkın, Kurtoğlu, Meydancık, Namazgâh, Yeşil (A.
Elbas, N. Dostoğlu, ve N. Gürsakal Ed.). Bursa: Bursa Büyükşehir
Belediyesi.
Dündar, A. (2019). Türk İslam Sanatları Tarihine Giriş. Türk İslam Sanatları Tarihi
El Kitabı (A. Dündar Ed.). Ankara: Grafiker Yayınları.
Erdoğan, G. (2021). Topkapı Sarayında Bulunan Mescı tler ve Namazgâhlar. Milli
Saraylar Sanat Tarih Mimarlık Dergisi, 117-135.
Eyice, S. (1981). İstanbul'un Ortadan Kalkan Bazı Tarihî Eserleri III: Papasoğlu
Mescidi, Ömer Efendi Namazgâhı, Nevşehirli İbrahim Paşa Mektebi ve
Sebili. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, 195-
238.
Eyice, S. (1993). Cami. İslam Ansiklopedisi (7. Cilt). İstanbul: Türkiye Diyanet
Vakfı.
Genim, M. S. (1976). Mihraplı ve Minberli Namazgâhlara Bir Örnek. Sanat Tarihi
Yıllığı, 147-156.
Gökçe, T. (2012). Sohbetgâh-i İbâdetgâh: Namazgâhs in the Balkans in View of
Evlı ya Çelebı , IBAC 2012 II. International Balkan Anual Conference (Vol.
II), The Balkans at a Crossroads: Evaluating Past, Reading Present,
Imagining Future (B. Çıbar Ed.), 681-705.
Grabar, O. (2004). İslam Sanatının Oluşumu (N. Yavuz, Çev.). İstanbul: Kanat
Kitap.
Gürbıyık, C. (2018a). Bodrum ve Çevresı nde Namazgâh Örneklerı . Osmanlı Mirası
Araştırmaları Dergisi, 5, 53-79.
Gürbıyık, C. (2018). Turgutlu Namazgâhları, Uluslararası Turgutlu Sempozyumu
Bildirileri (Cilt I), Ankara: Turgutlu Belediyuesi Kültür Yayınları, 439-460.
Hasol, D. (1979). Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü. İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi
Yayınları.
Kuban, D. (1997). 100 Soruda Türkiye Sanatı Tarihi. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
Kürüm, M. (2007). Aydın'daki Osmanlı Dönemi Namazgâhları Üzerine Bir
Değerlendirme. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 101-126.
NAMAZGÂHLAR
460
Orman, İ. (2004). Osmanlı Çeşme Mimârîsinde Namazgâhlı Çeşmeler ve
Üsküdar’daki Örnekleri, Üsküdar Sempozyumu II (Z. Kurşun, A. E. Bilgili,
K. Kahraman, C. Güngör, ve S. Ünlü Ed.), Cilt II, İstanbul: Üsküdar Belediye
Başkanlığı, 385-404.
Ödekan, A. (1997). Namazgâh. Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi (II. Cilt). İstanbul:
Yem Yayın.
Önge, Y. (1969). Edirne’de Mimar Sinan’ın Eseri: Bir Namazgâh. Önasya
Mecmuası, 4, 8-9.
Önkal, A., ve Bozkurt, N. (1993). Cami. İslam Ansiklopedisi (7. Cilt). İstanbul:
Türkiye Diyanet Vakfı.
Özdamar, M. (1988). Namazgâhlar. Vakıflar Dergisi, (20), 221-248.
Özdamar, M. (2004). Üsküdar Namazgâhları, Üsküdar Sempozyumu I (Cilt I) (Z.
Kurşun, A. E. Bilgili, K. Kahraman, ve C. Güngör Ed.), İstanbul: Üsküdar
Belediye Başkanlığı, 97-105.
Öztürk, K. (2013). İslâm’da Mâbed. Din ve Hayat Dergisi, (20), 14-17.
Öztürk, N. (2010). İslam ve Türk Kültür Hayatında Namazgâhlar, XV. Türk Tarihi
Kongresi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2039-2101.
Öztürk, N. (2017). Kutsal Topraklar Rehberi Hicaz Albümü(A. Özel, Ed. Ankara:
Diyanet İşleri Başkanlığı.
Pakalın, M. Z. (1993). Namazgâh. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Pektaş, K. (2016). Denizli - The Ilbadi Cemetery Namazgâh, SOMA 2013.
Proceedings of the 17th Symposium on Mediterranean Archaeology, Oxford:
Archaeopress Publishing Ltd, 167-175.
Sözen, M., ve Tanyeli, U. (2007). Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul:
Remzi Kitabevi.
Şancı, F. (2020). Yazlık Mescitlere Kavramsal ve Tipolojik Bir Yaklaşım. Adıyaman
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 422-456.
Şener, M. (1993). Cami. İslam Ansiklopedisi (7. Cilt). İstanbul: Türkiye Diyanet
Vakfı.
Şentürk, M. H. (1992). Bezmiâlem Vâlide Sultan. İslam Ansiklopedisi (6. Cilt).
İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Tanman, M. B. (1981). Turhal'ın Gümüştop (Dazya) Köyündeki Namazgâh. Sanat
Tarihi Yıllığı, 309-316.
Tanman, M. B. (1991). Azebler Namazgâhı. İslam Ansiklopedisi (4. Cilt). İstanbul:
Türkiye Diyanet Vakfı.
Serdar UZUN
461
Tanyeli, U. (1999). Musallâ, İdgâh, Namazgâh: Tanımsız Bir Mimarî Olgu,
Uluslararası Üçüncü Türk Kültürü Kongresi Bildirileri (Cilt I), Ankara:
Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, 231-238.
Tiryaki, Y. (2004). Namazgâhlar. Geçmişten Günümüze Beyoğlu (I. Cilt). İstanbul:
Türkiye Anıt Çevre Turizm Degerierini Koruma Vakfı.
Tiryaki, Y. (2005). Namazgâhlar Üzerine Bir Ön Çalışma: Mihraplı ve Minberli
Namazgâhlar. 60. Yaşına Sinan Genim’e Armağan Makaleler (O. Belli ve B.
B. Kurtel Ed.). İstanbul.
Tiryaki, Y. (2006). Namazgâh. İslam Ansiklopedisi (32. Cilt). İstanbul: Türkiye
Diyanet Vakfı.
Tiryaki, Y. (2010). İstanbul'un 100 Namazgâhı. İstanbul: Kültür A.Ş.
Ünver, Z. (2011). Namazgâhlar. Bursa'nın Tarihi Mahalleleri II: Hocataşkın,
Kurtoğlu, Meydancık, Namazgâh, Yeşil (A. Elbas, N. Dostoğlu, ve N.
Gürsakal Ed.). Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi.
Wensinck, A. J. (1979). Musallâ. İslam Ansiklopedisi (8. Cilt). İstanbul: Milli Eğitim
Basımevi.
Xhibo, Y. (2012). Fatih Namazgâhlarının Ortak Mimari Özellikleri: İstanbul
Okmeydanı Namazgâhı - Kosova Prizren Namazgâhı, 7. Uluslararası Türk
Kültürü Kongresi: Türk ve Dünya Kültüründe İstanbul. Bildiriler IV:
İstanbul’da Sanat: Mimari, El Sanatı, Resim ve Müzik (Cilt 4), Ankara:
Atatürk Kültür Merkezi Yayını, 371-406.
Yaşaroğlu, M. K. (2006). Namaz. İslam Ansiklopedisi (32 Cilt). İstanbul: Türkiye
Diyanet Vakfı.
Yavaş, A. (2011). Bozcaada Namazgâh Meydanı Çeşmesi ve Cebecibaşı Es-Seyyid
Abdullah Ağa'nın Vakfiyesi. Sanat Tarihi Dergisi, 18(1), 139-153.
Yavuzarslan, P. (2010). Kamus-ı Türkî Şemseddin Sami. Ankara: Türk Dil Kurumu
Yayınları.
Yücel, E. (1972). İstanbul'un Namazgâhları. Hayat Tarih Mecmuası, 1, 51-61.
Yazar Hakkında
1982 yılında Artvin Hopa’da dünyaya gelen Serdar UZUN; 2004 yılında
Ankara Üniversitesi Beypazarı Meslek Yüksekokulu Turizm Rehberliği
programından ön lisans eğitimini; 2007 yılında Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm
Eğitim Fakültesi Seyahat İşletmeciliği ve Turizm Rehberliği Öğretmenliği
bölümünden lisans eğitimini; 2017 yılında Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü Sanat Tarihi anabilim dalında “İslam İkonografisinde Hz. Muhammed”
adlı teziyle yüksek lisans
NAMAZGÂHLAR
462
eğitimini tamamladı. 2005 yılında İngilizce dilinde profesyonel turist rehberliği
çalışma kartını alan ve 2008-2020 yılları arasında İçişleri Bakanlığı’nın farklı
birimlerinde çalışan Serdar UZUN, 2020 yılından bu yana Akdeniz Üniversitesi
Demre Dr. Hasan Ünal Meslek Yüksekokulu Turist Rehberliği programında öğretim
görevlisi olarak görev yapmaktadır. Serdar UZUN, Akdeniz Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü Turizm İşletmeciliği anabilim dalında 2021 yılında başladığı
doktora eğitimine devam etmektedir.
