Content uploaded by Gamze Köse
Author content
All content in this area was uploaded by Gamze Köse on Mar 23, 2023
Content may be subject to copyright.
SAĞLIK TURİZMİNDE ENGELLİDOSTU MOBİLHİZMETLER
VE ETKİNİLETİŞİM
DISABLED FRIENDLY MOBILE SERVICES IN HEALTH TOURISM
AND EFFECTIVE COMMUNICATION
Gamze KÖSE
Yüksek Lisans Öğrencisi, AydınAdnan Menderes Üniversitesi
ORCID NO: 0000-0003-1225-5118
Fulya MÜRTEZA
Dr. Öğr. Üyesi, AydınAdnan Menderes Üniversitesi
ORCID NO: 0000-0001-9220-7276
ÖZET
Sağlığıkoruma, iyileştirme, tedavi gibi amaçlara yönelik seyahatler olarak değerlendirilen
sağlıkturizmini gerek teorisyenler gerek uygulamacılar açısından, ilginin hızla arttığıbir alan
olarak değerlendirebilmek mümkündür. Sağlıkturizmi özellikle son yıllarda yıldızıparlayan
bir alan gibi algılanansa da faaliyetleri açısından değerlendirildiğinde geçmişinin eski Yunan
imparatorluğu dönemine kadar dayandığınısöyleyebilmek mümkündür. Günümüzde turizm,
ekonomi ve kültürel etkileşim içerisinde farklıkatma değer oluşturma potansiyelleri sağlık
turizmi çalışmaların önemini günden güne artırmaktadır. Yaşadığımız dönem itibarıyla
teknolojik gelişmeler ve küresel etkileşimler sağlıkturizminde dönüşümlere sebep olmaktadır.
Özellikle dijital dönüşüm, her alanda olduğugibi sağlıkturizmi alanında da değişimlerin
yaşanmasına öncülük etmektedir. Mobil hizmetler ve mobil uygulamalarınsağlıkturizmi
faaliyetlerinin hedef kitlelere ulaştırılmasısürecinde kullanıldığıgörülmektedir. Sağlık
turizminin sağlıkhizmetlerine ihtiyaç duyan herkes için gerekli olduğu gerçeğinden yola
çıkıldığında, oldukça önemli bir kitlenin de engelli bireyler olduğuaçıkça ortadadır. Engelli
bireyleri turizm sektöründe olduğugibi sağlıkturizmi faaliyetleri içinde önemli bir nişpazar ve
hedef kitle olarak kabul etmek gerekmektedir. Söz konusu hedef kitle ile sağlıklıbir iletişim
sürecinin sağlanmasıve sürdürülmesi gerekmektedir. Bu gereklilik engelli bireylerin sağlık
turizmi hizmetlerine ulaşımınıve kullanımınıkolaylaştıracaktır. Ayrıca iletişimin doğasıgereği
elde edilecek geribildirimler sorun ve aksaklıklarıntespit edilip, çözümlenmesinin de yolunu
açacaktır. Bu çalışmada engelli bireylere ya da sağlık-turizm alanlarına yönelik mobil hizmetler
etkin iletişim bağlamında ele alınmıştır. Ayrıca konu kapsamısağlıkturizmi boyutunda
değerlendirilerek geleceğe yönelik yorumlarda bulunulmuştur.
Anahtar Kelimeler: sağlıkturizmi, engelli bireyler, iletişim, mobil teknolojiler, etkin iletişim
ATLAS 10th INTERNATIONAL SOCIAL SCIENCES CONGRESS
March 9-10, 2023, Konya - Turkiye
www.atlasconference.org
Page 819
Proceedings Book
ABSTRACT
It is possible to evaluate health tourism, which is considered as travel for purposes like health
protection, improvement and treatment, as an area where interest is rapidly increasing in terms
of both theorists and practitioners. Although health tourism has been perceived as a shining
field especially in recent years, past dates of it back to the ancient Greek empire period when
evaluated in terms of activities. Today, the potential of creating different added value in terms
of tourism, economy and cultural interaction increases the importance of health tourism studies
day by day. As of the time period we experience, technological developments and global
interactions cause transformations in health tourism. Especially digital transformation leads to
changes in the field of health tourism, as it does in every field. It is seen that mobile services
and mobile applications are used in the process of delivering health tourism activities towards
target audiences. Considering the fact that health tourism is necessary for everyone needing
health services, it is clear that one important group is disabled people. It is vital to accept
disabled people as an important niche market and target group in terms of health tourism as
well as the tourism sector. It is necessary to ensure and maintain a healthy communication
process with this related target audience. This requirement will facilitate the access and use of
health tourism services for people with disabilities. Additionally, feedback obtained due to the
nature of communication will trigger the way for problems and disruptions to be identified and
resolved. In this study, mobile services provided for disabled people or health-tourism activities
were considered in the context of effective communication. Also, some future-oriented
discussions were done by evaluating the topic scope in the dimension of health tourism.
Keywords: health tourism, disabled people, communication, mobile technologies, effective
communication
1. GİRİŞ
Sağlıkhizmetleri bireylerin sağlıklıolması,böylelikle toplumsal sağlıkdüzeyinin korunması,
yaşamındaha iyi sürdürülmesi ve hatta etkileşim içerisinde bulunulan bütündoğal unsurların
(doğa, diğer canlılar…vs.) iyi olmasınısağlayabilmek için oldukça önemlidir. Sağlıkhizmetleri
hayati bir mekanizmaya sahipken aynızamanda sahip olunan hizmet unsurlarınınve finansal
durumlarındikkatli yönetilmesini de gerektirmektedir (Herlitz vd., 2020; Işıkçelik vd., 2019;
Meacock, 2019). Bu durum her zaman için ülkeler boyutunda ve yine ülkeler içerisindeki
bölgeler arasında sağlıkhizmetlerinin ulaştırılmasıkonusunda farklılıklarıda ortaya
çıkarabilmektedir. Diğer yandan 21. Yüzyılile birlikte daha fazla ön plana çıkan küreselleşme,
bilgiye erişim ve ulaşımbakımlarından ortaya çıkan kolaylıklar, sağlıkhizmetlerinin ülke
ATLAS 10th INTERNATIONAL SOCIAL SCIENCES CONGRESS
March 9-10, 2023, Konya - Turkiye
www.atlasconference.org
Page 820
Proceedings Book
sınırlarınınötesine ulaşabilmesine ve turizm odaklısağlıkhizmetlerinin ortaya çıkmasına da
sebep olmuştur (Aktaş, 2020; Carrera ve Bridges, 2006; Horowitz vd., 2007). Gelişmeler
neticesinde ortaya çıkan sağlıkturizmi kavramı,adından da anlaşılacağıüzere sağlık
hizmetlerinin ve turizmin bir araya getirildiğive önemini hızla artırmışolan bir alan olarak
kapsamınıartırmaya devam etmektedir.
Sağlıkturizmi kısaca sağlığıkorumak, ilerletmek ya da sağlıkproblemlerine çözüm bulmak
amacıyla gerçekleştirilen seyahatler şeklinde bilinmektedir (Saruhan ve Bostan, 2019). Buna
göre sağlıkturizmi başka destinasyona giden ve bir bakıma sağlıkturisti olarak da kabul edilen
bir bireyin farklıölçeklerde sağlıkhizmetleri almasınısağlamaktadır. Sağlıkturizmi ihtiyacıen
başta bireyin esas ikamet ettiği ülkede ilgili hizmeti alamamasından dolayıgerçekleştirildiği
gibi (Saruhan ve Bostan, 2019) ekonomi ve etkileşim taraflısebeplerden dolayıda cazip hale
gelmektedir (Özsarıve Karatana, 2013). Bununla birlikte sağlıkturizmi sayesinde ülke
ekonomilerine önemli bir insan sirkülasyonu ve dolayısıyla çok boyutlu (sağlık, turizm, kültürel
etkileşimler…vs.) getiriler sağlandığıiçin sağlıkturizmi faaliyetlerindeki ilerlemeler yüksek
bir ivme içerisinde artarak sürmektedir (Doğan ve Aslan, 2019; Güneşve Dülger, 2017; İştar,
2016; Özsarıve Karatana, 2013). Sağlıkturizminin sahip olduğuivme elbette daha fazla küresel
etkileşimi ihtiyaç haline getirmektedir. Bu etkileşim sürecinde iletişim stratejilerinin önemi
açıkça ortadadır. Hedef kitleye ulaşılması,beklentilerinin tespit edilmesi ve bu doğrultuda etkili
bir tanıtımınyapılabilmesi iletişim ile mümkün olabilecektir. Bu noktada sağlık kuruluşları
açısından hedef kitlelerle kurumsal iletişimin sağlanmasısürecinde halkla ilişkiler
uygulamalarıyön verici konumdadır. Kuruluşile hedef kitle arasında iletişim yönetimi (Grunig
ve Grunig, 2014) olarak açıklanan halkla ilişkiler sürecinde etkili iletişim kurabilme noktasında
yedi özellik ön plana çıkmaktadır. Bunlar; güvenilir ortam yaratılması, programınka
psamı,
mesajların anlamı, anlaşılırolmak, iletişimde süreklilik, iletişim yöntemleri ve hedef kitlenin
özellikleri olarak açıklanmaktadır (Peltekoğlu, 2007:5-183). Sağlıkve iletişimi genel anlamda
değerlendiren Mesci ve Sağlık(2020) birçok bilim dalıile iç içe geçmişolduğunu ifade
etmektedir. Sağlığın korunmasıve geliştirilmesi sürecinde güvenilir bilgiye ulaşmada iletişimin
önemi vurgulanmaktadır (Öztürk ve Öymen, 2014: 114; akt. Mesci ve Sağlık, 2020) İletişim en
sade haliyle anlaşmak amacıile karşılıklıbilgi alışverişi, duygu ve düşüncelerin paylaşımı
olarak ifade edilebilir. Hasta memnuniyetinin sağlanmasısürecindeki öğeler; bekleme süreleri,
iletişim süreleri, hastalarla iletişim, ulaşılabilir hizmet, sağlıkpersonelleri, hijyen, maliyet, tıbbi
donanımve diğer hizmetler olarak sıralanmaktadır(Musa vd., 2012:525-543). Sağlıkhizmetleri
açısından memnuniyetin sağlanabilmesi ve kalitenin artırılabilmesi sürecinde iletişimin ne
derece önemli olduğuaçıkça ortadadır. Sağlıkturizmi alanında hizmet veren kuruluşlarınhedef
kitleleri ile iletişim süreçlerinde tv, radyo, sinema, gazete vb gibi geleneksel kitle iletişim
araçlarınınyerini Facebook, Instagram, Twitter vb. sosyal medya uygulamalarıya da kurumların
kendi web sitelerinin aldığıgörülmektedir (Mesci ve Sağlık, 2020). Yaşanan teknolojik
gelişmeler radyo, tv, gazete, sinema, dergi gibi geleneksel kitle iletişim araçlarınınyerini yeni
medyaya bırakmıştır. Yeni medya kavramı,geçerli medyayı, etkileşimli bir şekilde,sayısal
ATLAS 10th INTERNATIONAL SOCIAL SCIENCES CONGRESS
March 9-10, 2023, Konya - Turkiye
www.atlasconference.org
Page 821
Proceedings Book
bağlamdaki veriye dönüştürmeye sevk eden ve bilgisayar sistemleri üzerinden üretme, dağıtma,
paylaşma eylemlerini mümkün kılan ortamlar (Manovich, 2001: 19) olarak açıklanmaktadır.
Binark (2007:21)’ta radyo, gazete, sinema ve televizyon unsurlarınıgeleneksel medya
ortamlarına örnek göstermekte; bununla birlikte dijital televizyon, bilgisayar, bilgisayar
oyunları,cep telefonu ve iPod gibi araçlarıda “yeni medya” çerçevesinde kabul etmekte ve
yeni medya kavramını“çoklu ortam” içeren, “etkileşimli” bir iletişim aracısışeklinde
açıklamaktadır. Yeni medya uygulamalarıiletişim sürecinin zorunlu unsuru olan geribildirimin
çok daha hızlıve maliyetsiz bir şekilde alınabilmesi avantajınısunmaktadır. Dolayısıyla gerek
ürün gerek hedef kitleye yaklaşımgerekse de sağlıklıiletişim kurulabilmesi gibi konularda
kendi özdeğerlendirmesini yapabilmesine de olanak tanıyabilmektedir. Diğer taraftan beklenti
ve şikâyetlerinin tespit edilmesi ve sorunların çözümlenmesinde de avantajlar sağlamaktadır.
Bir ülkedeki sağlıkhizmetlerini başka ülkelerdeki bireylere sağlayabilmek için ilgili bireylere
erişim sağlanmalıdır. Günümüz koşullarıiçerisinde, teknolojideki ilerlemeler dikkate
alındığında, bu erişimlerin bilgi ve iletişim araçlarıile oluşturulmasıgerektiği oldukça açıktır.
Buradan hareketle, yaşanan dijital çağile birlikte bireylere bilgilendirmeler sunma ve hatta
hizmet oluşturarak sonraki safhalara geçmeyi sağlama yönünde uygulamalar önplanaçıkmıştır
(Yılmaz ve Yılmaz, 2022). Bu uygulamalar herkesin yoğun bir şekilde kullandığıweb siteleri
üzerinde olduğugibi artıkmobil teknolojiler özelinde de gerçekleştirilmeye başlanmış
durumdadır. Mobil uygulamalarınkullanım pratikliğioluşturmasıve karşılıklıolarak bireye ya
da hizmete ulaşmaya hız kazandırması,sağlıkturizminde mobil hizmetlerin ivme artırmasını
da tetiklemektedir (Wong ve Hazley, 2020; Yıldırım, 2022; Zsarnoczky, 2018).
Mobil hizmetlerin sağlıkturizminde gerçekleştirilmesi yönelik araştırmalar her geçen zaman
sayısınıartırmaktadır. Mobil uygulamaların kullanımıözellikle bireyler bazında farklılıklar
içerebildiğiiçin sadece sağlıkturizmi açısından değil başka konu alanlarında da farklı
cinsiyetlerde, farklıyaşlarda ve özelliklerde bireylerin mobil uygulama kullanımlarına yönelik
çalışmalar yapılabilmektedir (Baranseli ve Şafak, 2020; Can vd., 2017; Uğur ve Turan, 2015).
Sağlıkturizmi açısından incelendiğinde ise dikkat çekici bir inceleme konusu da sağlıkturizmi
mobil hizmetlerinin ve dolayısıyla uygulamalarınınengelli dostu olacak şekilde
gerçekleştirilebilmesidir. Sağlıkturizmi engelli bireyler açısından özellikle incelenmektedir
(Chernaya vd., 2021; Doğan vd., 2020; Zorlu vd., 2023). Bununla birlikte mobil uygulamalar
açısından engelli dostu hizmetlerin de incelenmesi dikkat çekici olacaktır.
Engelli bireylerin iletişim kurma süreçlerinde bilgi ve teknolojiye erişimlerinin, telefon,
televizyon, internet gibi araçlara ulaşımlarının2011 yılıDünya Engellilik raporuna göre
engelsiz bireylere oranla daha düşük olduğubelirtilmektedir. Söz konusu kısıtlılıklarınortadan
kaldırılmasıile engelli bireylerin yaşam kalitesinin artırılmasında olumlu etkilerin
yaratılabileceğiifade edilmektedir. 2000 yılıitibarıyla engellilere yönelik internet ve bilgisayar
teknolojisi alanında yaşanan gelişmelerin günümüzde engellilere yönelik ve her geçen gün daha
ATLAS 10th INTERNATIONAL SOCIAL SCIENCES CONGRESS
March 9-10, 2023, Konya - Turkiye
www.atlasconference.org
Page 822
Proceedings Book
da gelişen mobil uygulamalarınhabercisi olduğuda açıkça görülmektedir. Çok uzak ya da cok
eski bir zaman dilimi olmasa da 2000’li yıllarınbaşı,teknolojinin ilerleyişhızıile
kıyaslandığında oldukça eski kalmaktadır. Odönemlerde görme ya da işitme engelli bireylerin
telefon ile iletişim kurmaya başladıkları,görmeengelli bireylerin birçoğu konuşma sentezi
aracılığıyla bilgisayar ekranınıokuyabildikleri ve fiziksel engellilerin ise ses ile ve üfleyerek
bilgisayar kullanabildikleri aktarılmaktadır (Subaşıoğlu, 2000; Göktaşve Bulgan, 2016).
Bu çalışmanın amacısağlıkturizminde engelli dostu olarak değerlendirilebilecek mobil
hizmetlerin genel olarak incelemesini yaparak, olasıgelecek senaryolar konusunda yorumlar
ortaya koymaktır. Gerek günümüz gerekse de gelecekte engelli dostu mobil uygulama
kullanımısağlıkturizmi açısından son derece büyük bir önem taşımaktadır. Tahmin edileceği
üzere sağlıkturizmi için geliştirilen her mobil uygulama doğrudan engelli dostu amacında
olmasa da engelli bireylerin kullanabileceğiçeşitli özellikleri içerebilecektir. Benzer şekilde
engelli bireyler için geliştirilen uygulamalar da sağlıkturizmi yönünde adaptasyon açısından
düşünülebilecektir. Halihazırda literatür doğrudan sağlıkturizmi ve engelli birey odağında
mobil hizmetler açısından nişdurumdadır. Dolayısıyla çalışma güncel birtakımmobil
hizmetleri ve uygulamalarıbu durumu gözönünde bulundurarak dikkate almıştır. Bununla
birlikte sağlıkturizminde mobil uygulamalar konusundaki gelişmeler dijital dönüşüm ve
teknolojik cihazların gelişimiyle de bağlantılıolduğu için bu yönde gelecek görüşleri de çeşitli
açılardan ele alınmıştır.
2. SAĞLIK TURİZMİİÇİN ENGELLİDOSTU MOBİLUYGULAMALAR
Sağlıkturizmi özelinde düşünüldüğünde mobil hizmetlerin ve uygulamaların geliştirilmesi
oranıhızla artmaktadır. Ancak bu uygulamalarındoğrudan engelli dostu ya da sadece engelli
bireylere hitap edecek şekildegeliştirilmesi halen zaman alacak bir süreç gibi görünmektedir.
Bu şekilde özel geliştirmelerden ziyade mevcut mobil hizmetlerin ve uygulamalarınsağlık
hizmetlerine başka destinasyonlarda muhtaç olan engelli bireylere hitap edecek şekilde
değerlendirilmesi (ya da güncellenmesi) daha yakınbir plan gibi görünmektedir. Söz konusu
durumlar dikkate alındığında sağlıkturizmi için mobil hizmet geliştirmelerini iki farklı
perspektifte: (1) engelli bireylere yönelik mobil hizmetlerin sağlıkturizmi için yönlendirilmesi,
(2) sağlıkve turizm içeren mobil hizmetlerin engelli bireyleri kapsamasışeklinde bir inceleme
uygun bir yaklaşım olacaktır. Bu noktada mobil hizmetler, telefonlar ve tabletlerdeki
uygulamalar itibariyle yazılımyönünde olabileceğigibi giyilebilir teknolojiler ya da nesnelerin
interneti (IoT) çözümleri itibariyle de donanımyönünde kullanım içerebilecektir.
ATLAS 10th INTERNATIONAL SOCIAL SCIENCES CONGRESS
March 9-10, 2023, Konya - Turkiye
www.atlasconference.org
Page 823
Proceedings Book
Şekil 1. Sağlıkturizminde engelli dostu mobil hizmetlerin yönü.
Genellikle engelli bireyler tarafından kullanılan ya da engelli bireyler için yapılan mobil
uygulamaların taşıdıklarıözelliklerin sağlıkturizmi mobil hizmetleri açısından da anahtar rol
oynayacağınıtahmin edebiliriz.
Buna göre tipik olarak şuözelliklerin engelli dostu mobil hizmetler ve uygulamalar oluşturma
yönünde dikkate değer olduklarıifade edilebilecektir:
xAnlaşılır, okunur ve farklıgörme engellerine yönelik tasarlanmışgörsel unsurlar.
xSesli komutlar yardımıyla kullanım imkanları.
xUygulamada ses, titreşim ve görsel unsurlar üzerinden dönütler sağlama.
xEngelli bireylere yönelik seçimlere, düzenlemelere imkan sağlamak.
2.1. Engelli Bireylere Yönelik Mobil Hizmetlerin SağlıkTurizmi İçin Yönlendirilmesi
Çok sayıda dili kapsayacak şekilde (11 dil) geliştirilen Tur4all uygulaması,engelli bireylerin
turizm odaklıdestinasyonlarıtespit etmesi bakımından dikkat çekici bir uygulamadır
(Tur4all.com, 2022). Uygulama sunduğuarama ortamında turizm odaklıişletmelerin farklı
engel durumlarına yönelik sunduklarıçözümler ve detaylıbilgileri barındırmasıbakımından
doğrudan engelli dostu bir çözüm seviyesindedir. Uygulamanınböylelikle sağlıkturizmine
yönlendirilmesi de oldukça kolaydır. Sonuç olarak hem turizm hem de sağlıkhizmeti içeren bir
platform farklıengelli bireyler için sağlıkturizmi kapsamınıda içerecek şekilde
kullanılabilmektedir.
ATLAS 10th INTERNATIONAL SOCIAL SCIENCES CONGRESS
March 9-10, 2023, Konya - Turkiye
www.atlasconference.org
Page 824
Proceedings Book
Şekil 2. Tur4all.com uygulamasına ait platformdan görüntü (Tur4all.com, 2022).
Mayordomo-Martinez vd. (2019) tarafından geliştirilen bir mobil uygulama, engelli bireylerin
belli bir destinasyona doğru söz konusu olabilecek engelleri ve erişimi kolaylaştırıcıunsurları
göstermesi ve buna göre rotalama yönlendirmesi açısından oldukça ilginçtir. Uygulama
normalde kumsal turizmi uygulamasıyönünde ortaya konulmuşolsa da Şekil 3ಬte de görüleceği
üzere, harita üzerinde ortamdaki unsurlarıfarklıerişebilirlik zorluk düzeyleri ve unsurları,
sağlıkturizmi yönünde sağlıkturistlerini yabancıolduklarıbir ülkede yönlendirmek için
oldukça etkili bir adaptasyon sağlamışolacaktır. Engelli dostu mobil uygulamaların farklıengel
gruplarında olsalar bile bireylere kolaylıkya da zorluk oluşturacak unsurlarıişaretleyerek
yansıtmasıoldukça önemli bir uygulama çözümü olarak kabul edilebilir.
Şekil 3. Engelli bireyler için destinasyon alanıüzerindeki unsurlarınseviyelendirilmesi
(Mayordomo-Martinez vd., 2019).
ATLAS 10th INTERNATIONAL SOCIAL SCIENCES CONGRESS
March 9-10, 2023, Konya - Turkiye
www.atlasconference.org
Page 825
Proceedings Book
Ponciano vd. (2021) tarafından geliştirilen bir mobil uygulama, kapsayıcıturizm amacında
olmak üzere, engelli bireylerin isteklerine ve engellilik durumlarına, sağlık durumlarına göre
destinasyon planlamalarıve yönlendirme yapmayısağlamaktadır. Bir önceki paragrafta
anlatılan uygulamada olduğugibi, bu uygulamanında sağlıkturizmi taraflıadaptasyonu engelli
bireyleri sağlıkhizmetlerine yönlendirerek çözüm üretmesini sağlayabilecektir.
Şekil 4. Engelli bireyler için turizm ve destinasyon odaklıbir mobil uygulama (Ponciano vd.,
2021).
2.2. Sağlıkve Turizm İçeren Mobil Hizmetlerin Engelli Bireyleri Kapsaması
Chao vd. (2014) tarafından Tayvanಬda kullanılmak üzere geliştirilen bir mobil uygulama, bağlı
olduğuaraştırma çalışmasında sağlıkve turizm odağınıtaşımaktadır. Ancak her ne kadar
çalışma içeriğidaha çok turizm odaklıetkileşimi ve değerlendirmeleri içeriyor olsa da
uygulamanınGoogle Haritalar altyapısıtaşımasıitibariyle engelli bireyleri kapsayacak bir
uygulama olmasımümkündür. Ayrıca uygulamada dağyürüyüşleri de teşvik edilerek, sağlık
hizmeti olmasa da sağlıklıyaşam kültürü aşılanmaktadır(Chao vd., 2014; Lin vd., 2014).
Uygulamanındestinasyonlar konusunda hızlıdönütler vermesi, topluluk bazlıkültürel
etkileşimi artırması,basit arayüze sahip olması,sağlıkhizmetleri entegrasyonu ile birlikte
görme engelli bireyler ve yaşlı-fiziksel engelli bireyler için kullanılabilir bir seçenek olmasını
sağlamaktadır.
ATLAS 10th INTERNATIONAL SOCIAL SCIENCES CONGRESS
March 9-10, 2023, Konya - Turkiye
www.atlasconference.org
Page 826
Proceedings Book
Şekil 5. Tayvanಬda geliştirilen bir mobil uygulama (Chao vd., 2014).
Brumen vd. (2020) tarafından yapılan bir çalışma Slovenya ve Hırvatistan merkezli wellness
turizmi kapsamına giren ve doğal sağlıktesislerine ait web sitelerinin mobil uygulamalar
boyutunda incelenmesini içermiştir. Çalışma özellikle mobil uygulamalar ortamındaki
kullanılabilirlik hususlarınıdikkate almış,dikkate alınan uygulamalardan neredeyse yarısı
kullanıcıdostu olarak olumsuz değerlendirilmiştir. Çalışma doğrudan engelli birey
değerlendirmesi içermiyor olsa da kullanılabilirlik faktörü açısından önemli bulgular sunması
engelli bireyler için de geçerli olmaktadır. Çalışma ile ulaşılan sonuçlar bu tür uygulamalarda
daha fazla etkileşimin gerekli olduğunu vurgulamıştır. Genel olarak ulaşılan sonuç da her iki
ülkedeki doğal sağlıktesislerinin geliştirmelere halen ihtiyaç duyduğuyönündedir.
Malezya merkezli sağlıkturizmi hastanelerinde yapılan bir araştırma (Timan vd., 2021), mobil
cihazlar üzerinden de erişilebilen web ortamlarınınsağlıkturizmi yönündeki etkinliklerini
değerlendirme açısından dikkate değerdir. Çalışma istatistiksel bir çalışma sayesinde sosyal
medyanın, canlıchat imkanlarının, online doktor bulma, randevu alma, iletişim kurma
imkanlarının, ek mobil uygulamalarınınve sanal tur seçeneklerinin sağlıkturizmi açısından
önemli bulunduğunu göstermiştir. Önemli bulunan faktörler insanla etkileşimi yüksek oranda
barındıran seçenekler olmakla birlikte farklıtürde engelli bireyler için de engelli dostu mobil
uygulamalarınhangi yönde geliştirilebileceğini işaret etmeleri açısından dikkate
alınabilecektir.
Sağlıkturizmi kapsamında uygulanabilecek mobil hizmetler kapsamında ifade edilebilecek
belki de en uygun teknoloji organizasyonu Almobaideen vd. (2017) tarafından ortaya
konulmuştur (Şekil 6). İlgili şekilden anlaşılacağıüzere nesnelerin interneti ile oluşturulacak
bir coğrafi konumlandırma ve rotalama yazılımı,ilgili donanımlarla haberleşen ve aynıanda
turizm-coğrafya-sağlıkverilerini birleştiren bir yapıyla etkileşime girerek etkili bir sağlık
turizmi çözümü oluşturabilmektedir. İlgili çalışma engelli bireyler kapsamında olmadan genel
kullanım süreçlerini amaçlamışolsa da kullanılacak mobil cihazlarınengelli dostu olması,söz
konusu çözümün engelli dostu bir mobil hizmet olmasınıda sağlamışolacaktır.
ATLAS 10th INTERNATIONAL SOCIAL SCIENCES CONGRESS
March 9-10, 2023, Konya - Turkiye
www.atlasconference.org
Page 827
Proceedings Book
Şekil 6. Sağlıkturizmi için nesnelerin interneti ile birlikte mobil hizmet organizasyonu
(Almobaideen vd., 2017).
Mobil hizmetler ve nesnelerin interneti çözümlerinin turizm ve sağlıkhizmetleri yönünde ne
kadar kritik olduğunu göstermesi açısından Balandina vd. (2015) tarafından yapılan çalışma
genel bir değerlendirme sunmasıve farklısenaryolarıele almasıbakımından önemli bir diğer
çalışmadır.
3. TARTIŞMA VE GELECEK
3.1. Genel Tartışma
Çalışma ile birlikte dikkate alınan çalışmalardan da görüleceği üzere literatür açısından halen
doğrudan engelli bireylerin kullanımıiçin oluşturulan sağlıkturizmi mobil hizmetleri
konusunda açıklar vardır. Mobil hizmetler gerçekten üst düzeyde ve bilgi-iletişim
teknolojilerini detaylıca kullanma boyutuna ulaşmışdurumda olsalar da sağlıkturizmi
amacındaki uygulamalarınaynızamanda engelli dostu olmalarıyönünde spesifik uygulamalar
yapılmasıgerekmektedir. Aslında bu aşamada çözüme geçmek için uygulanacak yöntem, bu
çalışmada da vurgulandığıüzere, bilinen mobil uygulamalarınsağlıkturizmine yönlendirilmesi
ya da turizm-sağlık amaçlıolanlarınengelli bireylere yönelik uyarlanmasışeklinde oldukça
ATLAS 10th INTERNATIONAL SOCIAL SCIENCES CONGRESS
March 9-10, 2023, Konya - Turkiye
www.atlasconference.org
Page 828
Proceedings Book
basittir. Bununla birlikte yazılım çözümleri yanında donanımolarak kullanılan sağlıkverilerini
okuyabilecek unsurlarınişbirliğiiçerisinde kullanımıda artan trend gösterecek yöndedir.
3.2. Gelecek
Sağlıkturizminde gelecek tabi ki dijitalleşme üzerinden şekillenmektedir. Bu durum engelli
bireyler için sunulan hizmetler ve çözümler için de geçerli olmaktadır. Buraya kadar anlatılan
uygulamalar ve mevcut durumlar dikkate alındığında, geleceğedair bazıyorumlarda bulunmak
da olasıdır. Bu yorumlar özellikle güncel teknolojilerin yakınve uzak geleceğeyansıması
şeklinde ifade edilebilecektir. Sağlıkhizmetleri açısından engelli dostu mobil uygulamalar için
geleceğeyönelik şu yorumlarıyapabiliriz:
xMobil cihazlar, özellikle akıllıtelefonlar her yeni modelde daha fazla erişilebilirlik
çözümleri sunmaktadır. Şuanda sesli ve titreşimli uyarılarıönplanaçıkan mobil
cihazlarda, görsel erişilebilirlik ile ilgili daha fazla çözümlerin ortaya çıkabileceği
düşünülmektedir. Örneğin renk körü bireyler ya da kısmi görme kusurlarıolan bireyler
için yazılımlarla sunulan çözümlerin, fiziksel unsurlarla oluşturulmasıda söz konusu
olabilecektir. Örneğin ekranlar Braille alfabesine göre şişebilecek, mobil cihazın
fiziksel değişimler yaşamasımuhtemel olacaktır.
xNesnelerin interneti (IoT) özellikle engelli bireyler için çok çeşitli cihazlarıkontrol
edebilme açısından önemli avantajlar sunabilmektedir. Günümüzde hızla yaygınlaşan
bu tür cihazlar, akıllıtelefon ile engelli cihazıve veri ortamlarıile anlık iletişimleri
sağlayarak sağlıkturizmi hizmetlerinin bireysel sağlanabilmesini, engelli bir bireyin
teşhisten başka ülkedeki operasyona kadar taşınabilmesini daha mümkün kılacaktır.
Hatta giyilebilir teknolojiler mobil hizmetler özelinde sağlıkturizmi taraflıverileri
toplamak (örneğin, anlıkhasta verilerinin hizmet nezdinde analizi, destinasyon
tahminlenmesi, tedavi ve bakımtakibi) olağan hale gelecektir. Gelecekte bu yönde
gelişmeler daha çok olacaktır.
xSağlıkturizminin engelli bireyler boyutunda incelendiğinde anlıktakip, kritik müdahale
ve hatta tedavi ile birlikte bakımyönlü uygulanmasımobil takip ile söz konusu
olabilmektedir. Gelecekte bu yöndeki uygulamalarınengelli bireylerin kullandığıbaşka
mobil uygulamalarla (sosyal medya, iletişim araçları, günlük uygulamalar,
oyunlar…vs.) veri haberleşmesi kurmasımuhtemelen sağlıkhizmetleri bağlamında
zorunlu tutulacaktır.
xGelecekte engelli bireylere yönelik sunulan özel mobil cihazlarınsağlıkturizmi
mekanizmalarıiçermesi sıradan bir özellik olacaktır. Bireyler bu cihazlarısatınalırken
sağlıkturizmi hizmetlerine de kaydolmuşolacaklardır.
xYapay zeka gibi akıllıveri analizi yapan sistemler engelli bireylere yönelik çok sayıda
karmaşıkveriyi (büyük veri), hatta dünya çapındaki bütün engelli bireyleri içeren
popülasyon verilerini daha iyi kullanabilecek, böylece mobil hizmetler daha akıllıhale
gelecektir.
ATLAS 10th INTERNATIONAL SOCIAL SCIENCES CONGRESS
March 9-10, 2023, Konya - Turkiye
www.atlasconference.org
Page 829
Proceedings Book
xTüm uygulamalarınkurumsal iletişim çalışmalarıile tanıtımınınyapılmasıbilinirliği
artırıp, tercih edilirliğisağlayacaktır. Dolayısıyla daha fazla kullanıcı,daha fazla
geribildirim ve geribildirimler doğrultusunda daha fazla gelişim sonucunu doğuracaktır.
4. SONUÇ
Sağlıkturizminde engelli bireyler önemli bir hedef kitledir. Engellilik durumlarıçok çeşitli
olabileceğiiçin sağlıkturizmi yönünde uygulanacak çözümler de farklılıkgösterebilmekte hatta
teknolojiye daha bağımlıhale gelmektedir. Sağlıkturizmi ve teknoloji etkileşimi oldukça güçlü
olmakla birlikte engelli dostu uygulamalar da bilgi ve iletişim teknoloji üzerinden etkin bir
biçimde türetilebilmektedir. Bu çalışmada sağlıkturizmi açısından engelli dostu mobil
uygulamalara dair genel bir inceleme gerçekleştirilmiştir. İnceleme mobil uygulamalarınhangi
yönlerde fayda sağlayabileceği, mevcut çözümlerin neler olduğuve alternatif çalışmalar olarak
neler yapılabileceğikonusunda fikirler sunabilecek şekilde ele alınmıştır. Özellikle geleceğe
yönelik yorumlar, ileri teknolojinin engelli dostu mobil uygulamalar yönündeki etkisini
anlamak açısından önemli olmuştur. Mobil hizmetler denildiğinde akla hemen mobil telefonlar
ve yazılımlar geliyor olsa da özellikle giyilebilir teknolojiler, nesnelerin interneti (IoT) gibi
teknolojilerin gelişimi gelecekteki mobil hizmetlerin kapsamınıgenişletmektedir. Bu durum
sağlıkturizminde engelli dostu uygulamalarınçokdaha fazla yapılabileceğini de
göstermektedir. Dolayısıyla sağlıkturizmi literatürünün dijital çözümleri içerecek şekilde
genişlemeye başladığıson yıllarda, engelli bireylerle birlikte farklıgruplarınve hatta farklı
hizmetlerin dikkate alınabileceğiçalışmalarında ortaya çıkmasıbeklenmelidir. Sözkonusu
çalışmalarınprofesyonel iletişim çalışmalarıile desteklenmesi tercih edilirliğisağlamasının
yanısıra kullanıcılardan gelen geribildirimler doğrultusunda uygulamaların gelişim hızınıda
artıracaktır.
KAYNAKÇA
Aktaş,S. G. (2020). Küresel sağlıktan sağlıkturizmine COVID-19. Türk Coğrafya Dergisi,
(76), 107-114.
Almobaideen, W., Krayshan, R., Allan, M., & Saadeh, M. (2017). Internet of Things:
Geographical Routing based on healthcare centers vicinity for mobile smart tourism
destination. Technological Forecasting and Social Change,123, 342-350.
Balandina, E., Balandin, S., Koucheryavy, Y., & Mouromtsev, D. (2015). IoT use cases in
healthcare and tourism. In 2015 IEEE 17th conference on business informatics (Vol. 2,
pp. 37-44). IEEE.
Baranseli, E. S., & Şafak, Ö. Ö. (2020). 60 YaşÜstü Bireylerin Mobil Uygulama Kullanım
Alışkanlıklarınınİncelenmesi. Modular Journal,3(2), 195-212.
ATLAS 10th INTERNATIONAL SOCIAL SCIENCES CONGRESS
March 9-10, 2023, Konya - Turkiye
www.atlasconference.org
Page 830
Proceedings Book
Binark, Mutlu (der.) (2007). Yeni Medya Çalışmaları.Ankara: Dipnot. Turı
zm Sektöründe
Engellı
ler ile İletı
şı
mı
nGelı
ştı
rı
lmesı
ne Yönelı
kBirÇalışma. Akademia, 4/3, 36-56. doi:
10.17680/akademia.249
Brumen, B., Planinc, P., Špindler, T., Gorenak, M., & Štuhec, T. L. (2020). Use of mobile
technologies in tourism: Natural health resorts study. Mediterranean Journal of Social
Sciences,11(4), 1-1.
Can, B. K., Yeşilyurt, H., Sancaktar, C. L., & Koçak, N. (2017). Mobil çağda mobil
uygulamalar: Türkiye’deki yerli otel zincirleri üzerine bir durum tespiti. Yaşar
Üniversitesi E-Dergisi,12(45), 48-59.
Carrera, P. M., & Bridges, J. F. (2006). Globalization and healthcare: understanding health and
medical tourism. Expert review of pharmacoeconomics & outcomes research,6(4), 447-
454.
Chao, C. L., Lin, K. C., Tseng, C. M., Erdene, T., & Chen, Y. F. (2014). An app for promoting
health and local tourism. In 2014 International Symposium on Computer, Consumer and
Control (pp. 1175-1178). IEEE.
Chernaya, V. V., Moreira, J. P., Chizhova, V. P., Dubrovskaya, A. I., & Rakhmankovich, A.
N. (2021). Developing rehabilitation services: Medical and ecological tourism resources
for disabled people and physically challenged people in wetlands conditions of natural
protected areas. International Journal of Healthcare Management,1-7.
Doğan, B. B., & Aslan, A. (2019). Türkiye'de Sağlik Turizminin Mevcut Durumu ve Ülke
Ekonomisine Katkilari. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi
Dergisi,9(18), 390-418.
Doğan, T. G. B., Doğan, S., & Baynal, B. (2020). İleri yaşve engelli turizmi hedef kitlesine
yönelik Bolu ili sağlıkserbest bölgesi tasarımı.Ankara HacıBayram Veli Üniversitesi
Turizm Fakültesi Dergisi,23(2), 295-311.
Göktaş,P., & Bulgan, G. (2016). Turizm sektöründe engelliler ile iletişimin geliştirilmesine
yönelik bir çalışma. Erciyes İletişim Dergisi,4(3).
Grunig, L. A., & Grunig, J. E. (2014). Public Relations Research Annual: Volume 3. Routledge.
Güneş,G., & Dülger, A. S. (2017). Turizm Kavramı,Turizmin Tarihçesi, Ülke Ekonomilerine
Katkısıve Turizm İstatistikleri. İçinde: SağlıkTurizmi,2, 17-42.
Herlitz, L., MacIntyre, H., Osborn, T., & Bonell, C. (2020). The sustainability of public health
interventions in schools: a systematic review. Implementation Science,15(1), 1-28.
Horowitz, M. D., Rosensweig, J. A., & Jones, C. A. (2007). Medical tourism: globalization of
the healthcare marketplace. Medscape General Medicine,9(4), 33.
Işıkçelik, F., Öztürk, N., & Ağırbaş,İ.(2019). Sağlıkhizmetlerinde geri ödeme yöntemlerinden
teşhis ilişkili gruplar. SGD-Sosyal Güvenlik Dergisi,9(2), 431-448.
ATLAS 10th INTERNATIONAL SOCIAL SCIENCES CONGRESS
March 9-10, 2023, Konya - Turkiye
www.atlasconference.org
Page 831
Proceedings Book
İştar, E. (2016). Health tourism in Turkey: a study on newspapers. UluslararasıSağlık Yönetimi
ve Stratejileri Araştırma Dergisi,1(3), 26-35.
Lin, K. C., Chang, L. S., Tseng, C. M., Lin, H. H., Chen, Y. F., & Chao, C. L. (2014). A
smartphone APP for health and tourism promotion. Mathematical Problems in
Engineering,2014.
Manovich, L. (2001). The Language Of New Media, Cambridge: Massachusetts Institute of
Technology.
Mayordomo-Martínez, D., Sánchez-Aarnoutse, J. C., Carrillo-de-Gea, J. M., García-Berná, J.
A., Fernández-Alemán, J. L., & García-Mateos, G. (2019). Design and development of a
mobile app for accessible beach tourism information for people with
disabilities. International journal of environmental research and public health,16(12),
2131.
Meacock, R. (2019). Methods for the economic evaluation of changes to the organisation and
delivery of health services: principal challenges and recommendations. Health
Economics, Policy and Law,14(1), 119-134.
Mesci, G., & Sağlık, E. (2020). Sağlıkturizminde dijital iletişim: JCI akreditasyon belgesini
almışhastaneler üzerinde bir araştırma, Journal of Hospitality and Tourism Issues,2(1),
74-90.
Musa, G., Thirumoorthi, T., & Doshi, D. (2012). Travel behaviour among inbound medical
tourists in Kuala Lumpur. Current Issues in Tourism,15(6), 525-543.
Özsarı,S. H., & Karatana, Ö. (2013). SağlıkTurizmi Açısından Türkiye'nin Durumu. Journal
of Kartal Training & Research Hospital/Kartal Egitim ve Arastirma Hastanesi Tip
Dergisi,24(2).
Öztürk G. & Öymen G., (2014). Sağlıkİletişiminde Sosyal Medya KullanımınınStratejik
Önemi: Türkiye’de Kalp Sağlığıile İlgili Kâr AmacıGütmeyen Kuruluşlar Üzerine Bir
Değerlendirme. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, 109-132.
Peltekoğlu, F. (2007), Halkla İlişkiler nedir?, Beta, Genişletilmiş5. Baskı,İstanbul.
Ponciano, V., Pires, I. M., Ribeiro, F. R., & Garcia, N. M. (2021). Mobile application for
Inclusive Tourism. In 2021 16th Iberian Conference on Information Systems and
Technologies (CISTI) (pp. 1-5). IEEE.
Saruhan, G., & Bostan, A. (2019). SağlıkTurizmi ve Turizm Sağlığına Bir Bakış.3.
International 21. National Public Health Congress.
Subaşıoğlu, F. (2000). Engellilerin Internet'e erişimi üzerine. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-
Coğrafya Fakültesi Dergisi,40(3-4), 203-216.
Timan, H., Kama, N., Yusoff, R. C. M., & Ali, M. (2021). The Application of Medical and
Health Informatics Among the Malaysian Medical Tourism Hospital: A Preliminary
ATLAS 10th INTERNATIONAL SOCIAL SCIENCES CONGRESS
March 9-10, 2023, Konya - Turkiye
www.atlasconference.org
Page 832
Proceedings Book
Study. In Advances in Computer, Communication and Computational Sciences (pp. 743-
754). Springer, Singapore.
Tur4all.com. (2022). Tur4all.com Web Sitesi. Çevrimiçi: https://www.tur4all.com/ (Erişim 30
Aralık2022).
Uğur, N. G., & Turan, A. H. (2015). Üniversite öğrencilerinin mobil uygulamalarıkabulü ve
kullanımı:Sakarya üniversitesi örneği. Journal of Internet Applications and
Management,6(2), 63-79.
Wong, B. K. M., & Hazley, S. A. S. A. (2020). The future of health tourism in the industrial
revolution 4.0 era. Journal of Tourism Futures,7(2), 267-272.
Yıldırım, B. F. (2022). Dijital Hastane Modelinin Gerçekleşmesi Bağlamında Mobil Cihazların
SağlıkTurizmi Alanındaki Rolü. SağlıkAkademisyenleri Dergisi,9(3), 250-257.
Yılmaz, H., & Yılmaz, N. (2022). Dünyada ve Türkiye'de Dijital SağlıkTurizmi
Uygulamaları.SağlıkAkademisyenleri Dergisi,9(1), 64-72.
Zorlu, Ö., Baytok, A., & Avan, A. (2023). Accessibility of Thermal Hotels for Disabled and
Elderly Tourists: The Case of Afyonkarahisar, Turkey. In Handbook of Research on
Sustainable Tourism and Hotel Operations in Global Hypercompetition (pp. 362-390).
IGI Global.
Zsarnoczky, M. (2018). Novel concepts in the health tourism industry. Vadyba,32(1), 67-73.
ATLAS 10th INTERNATIONAL SOCIAL SCIENCES CONGRESS
March 9-10, 2023, Konya - Turkiye
www.atlasconference.org
Page 833
Proceedings Book
