Yönetim ve Çalışma Dergisi 2020 / 4(2) 153-166 İş Güvenliği Kültürü ile Güvenli Davranış Arasındaki İlişki: The Relationship between Occupational Safety Culture and Safety Behavior: A Research in Shipbuilding Industry Dilek NAM † Cihan SELEK ÖZ ‡

Full text

Yönetim ve Çalışma Dergisi 2020 / 4(2) 153-166
153
İş Güvenliği Kültürü ile Güvenli Davranış Arasındaki İlişki: Gemi İnşa Sanayinde Bir
Araştırma
*
The Relationship between Occupational Safety Culture and Safety Behavior: A Research in
Shipbuilding Industry
Dilek NAM
†
Cihan SELEK ÖZ
‡
Makale Geliş Tarihi / Received : 08.11.2020 Araştırma Makalesi
Makale Kabul Tarihi / Accepted : 04.12.2020 Research Article
Öz
İş kazalarını önlemede çalışma hayatına ilişkin yasal ve teknik düzenlemelerin yanı sıra güvenlik kültürü
aracılığıyla güvensiz davranışları güvenli davranışa dönüştürmek büyük öneme sahiptir. Bu çalışmada güvenlik
kültürü ile güvenli davranış arasındaki ilişki gemi inşa sanayinde uygulamalı olarak sorgulanmaya
çalışılmaktadır. Araştırmanın örneklemini İstanbul-Tuzla Tersaneler Bölgesinde çalışan 505 mavi yakalı işçi
oluşturmaktadır. Araştırmada kurulan hipotezler ile güvenlik kültürü ile güvenli davranış arasındaki ilişki güvenli
davranışın ana bileşenleri olan güvenlik uyumu ve güvenlik katılımı açısından test edilmeye çalışılmıştır.
Araştırma bulguları SPSS 23.0 programında analiz edilmiş, araştırma sonucunda katılımcıların güvenlik kültürü
düzeyleri ile güvenlik katılımı, güvenlik uyumu ve güvenli davranışları arasında anlamlı ilişkiler saptanmıştır.
Buna göre işyerinde “yönetimin güvenliğe bağlılığı”, “kişisel öncelikler ve güvenlik ihtiyacı” ile “raporlama
kültürü” arttıkça çalışanların güvenli davranış düzeyleri artmakta, buna karşılık “tehlikenin kişisel
değerlendirilmesi” ve “kadercilik algısı” arttıkça çalışanların güvenli davranış düzeyleri azalmaktadır.
Anahtar Sözcükler: İş Güvenliği Kültürü, Güvenli Davranış, Güvenlik Uyumu, Güvenlik Katılımı
Abstract
In addition to the importance given to legal and technical regulations in the workplace, transforming unsafe
behaviours into safe ones by improving safety culture can be efficient in occupational accidents. In this study, the
relation between safety culture and safety behaviour has been tried to be investigated in shipbuilding industry.
The sample group of the study consists of 505 shipbuilders in İstanbul-Tuzla area. The relation between the
hypothesis of the study and safety culture and safety behaviour, is tried to be tested from the points of safety
compatibility and safety participation which are the key elements of safety behaviour. Research findings have been
analysed in SPSS 23.0 and meaningful correlation has been found among safety culture levels of participants,
safety participation, safety compliance and safety behaviour of participants. Accordingly, as “the commitment of
the management to safety”, “personal priorities and the need for security” and “the reporting culture” increases,
the safety behaviour levels of the employees increase, while “the personal evaluation of the danger” and “the
perception of fatalism” increase the safety behaviour levels of the employees decrease.
Keywords: Occupational Safety Culture, Safety Behaviour, Safety Compliance, Safety Participation
Extended Abstract
The initial attempts to reduce occupational accidents are generally aimed at improving the
technical and physical aspects from the angle of engineering. Nevertheless, when the causes of
accidents which include the maritime, manufacturing, and shipbuilding sector were examined,
*
Bu çalışma Dilek Nam’ın Doç. Dr. Cihan Selek Öz danışmanlığında tamamlanan doktora tezinden üretilmiştir.
†
Öğr. Gör. Dr. Sakarya Üniversitesi, Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi, dnam@sakarya.edu.tr
‡
Doç. Dr. Sakarya Üniversitesi, Siyasal Bilgiler Fakültesi, Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Bölümü,
cselek@sakarya.edu.tr
E-ISSN: 2651-4036 / © 2017-2020 Journal of Management and Labour. This is an open access article.
Önerilen Atıf Biçimi / Recommended Citation: Nam, D. ve Selek Öz, C. (2020). İş Güvenliği Kültürü ile
Güvenli Davranış Arasındaki İlişki: Gemi İnşa Sanayinde Bir Araştırma. Yönetim ve Çalışma Dergisi. 4(2), 153-
166.

Dilek NAM & Cihan SELEK ÖZ 2020 / 4(2) 153-166
E-ISSN: 2651-4036 / Journal of Management and Labour 154
it was detected that the human factor came to the forefront rather than the technical factors.
This situation indicates that it is not sufficient to deal with the problem only technically or
legally, also the "human" factor in occupational accidents is at least as important as other
factors. When it comes to the "human" factor in occupational accidents, safety culture and safe
behaviour are frequently cited concepts. Safe behaviour is located at the heart of the safety
culture. In other saying, safe behaviour is the indicative key of the safety culture. Safety culture
is a summary and reflection of the ideas, attitudes, beliefs, perceptions, and values shared by
employees regarding occupational safety. Safety culture is divided into two parts, which are
negative and positive safety culture. While negative safety culture means avoiding seeing that
the work may be risky or ignoring the risks which may exist, positive safety culture means
dealing with dangerous situations consciously. The behavioural structure of the safety culture
depends on the organization and the people in the organization; that is to say, the cooperation
of employees is also significant in addition to the administrative structure in the formation of
safety culture in organizations. Since safety culture is a component of the organization and
employees' attitudes and characteristics. Researches reveal that there is a close relationship
between safety culture and safe behaviour, and safety culture can be used to reduce occupational
accidents, especially the ones that originate from unsafe behaviour. There are two elements that
determine employees' safe behaviour; which are: safety participation and safety compliance.
The concept of safety participation refers to the voluntary participation of employees in
activities related to safety (such as safety training and safety meetings). The concept of safety
compliance is used to describe the basic activities which should be done by employees to ensure
workplace safety. These behaviour patterns include following standard business procedures and
using personal protective equipment correctly. Compliance with safety rules or safety
compliance personalizes basic occupational safety and makes it a habit. It fulfils the necessary
measures before starting work. In this study, the relationship between occupational safety
culture and the safe behaviour of employees is analysed. To this end, the shipbuilding industry
was selected as the sample of the study because it is one of the heavy and dangerous industries
where occupational accidents occur most frequently. The shipbuilding industry is one of the
fastest developing sectors in Turkey and there are around 80 shipyards in Turkey as of today.
The place where most employees in the shipbuilding industry are populated is in the area called
Tuzla Shipyards Zone. The number of blue-collar employees working in this zone is 70.150.
The sample of the study consists of 505 blue-collar employees selected by simple random
sampling method in six shipyards operating in Istanbul Tuzla Shipyards Zone. The
questionnaire method was administrated as the data collection method in the study. The data
collected in the study were piled with SPSS 23.0 version. The first hypothesis of the study was
established as follows: There is a significant relationship between the safety culture levels of
the participants and their level of safety participation. Accordingly, in the first hypothesis,
where the safety culture scale sub-dimensions are defined as the independent variables and the
safety participation dimension as the dependent variables, a positive relationship was detected
between the level of safety involvement and the following parameters, which are: “safety
commitment”, “personal priorities and need for safety”, and “reporting culture” while a
negative relationship was found between the level of safety involvement and the level of
"fatalism". In other words; as the level of commitment safety, personal priorities, the need for
safety and reporting culture increase, the safety participation level of employees also increases;
however, when it comes to fatalism, it decreases. The second hypothesis of the study was
formed as follows: There is a significant relationship between the safety culture levels of the
participants and their safety compliance levels. In this regard, in the second hypothesis in which
the safety culture scale sub-dimensions are defined as the independent variables and the safety
compliance dimension as the dependent variables, there appears a positive relationship between
"personal priorities and need for safety" and the level of safety compliance. On the other hand,
a negative relationship was detected between "personal appreciation of risk" and "fatalism". In

Yönetim ve Çalışma Dergisi 2020 / 4(2) 153-166
E-ISSN: 2651-4036 / Journal of Management and Labour 155
other words, as the employee's personal priorities and need for safety increase, safety
compliance also increases but safety compliance decreases when it comes to personal
evaluation of danger and fatalism. The last hypothesis of the study was based on the assumption
that there is a significant relationship between the safety culture levels of the participants and
their safe behaviour levels. In this regard, in the last hypothesis where the safety culture scale
sub-dimensions are defined as the independent variables and the safe behaviour dimension as
the dependent variables, there is a positive relationship between safe behaviour and “safety
commitment”, “personal priorities and need for safety” and “reporting culture”. On the other
hand, there is a negative relationship between safe behaviour and “personal appreciation of
risk” and "fatalism". In other words, as the safety commitment, personal priorities and the need
for safety and the reporting culture increase, the safe behaviour levels of employees also
increase; however, the personal appreciation of risk and the increase in the perception of
fatalism negatively affect safe behaviour and cause an increase in unsafe behaviour.
Giriş
İş kazalarını azaltmaya yönelik ilk girişimler genellikle mühendislik bakış açısıyla teknik ve
fiziksel yönlerin iyileştirilmesine yöneliktir. Ancak denizcilik, imalat ve gemi inşa sektörü de
dâhil olmak üzere kazaların oluş nedenleri incelendiğinde teknik faktörlerden çok insan
faktörünün ön plana çıktığı tespit edilmiştir (Dursun, 2012: 31; Taylan, 2008: 227). Bu durum
sorunun sadece teknik veya yasal olarak ele alınmasının yeterli olmadığını, iş kazalarında
“insan” faktörünün en az diğer faktörler kadar önemli olduğunu göstermektedir (Dursun, 2012:
1; Dursun, 2013: 63).
İş kazalarında “insan” faktörü söz konusu olduğunda güvenlik kültürü ve güvenli davranış
sıklıkla atıf yapılan kavramlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Güvenlik kültürü kavramı ilk kez
1987 yılında OECD Nükleer Ajansı’nın Çernobil Felaketi ile ilgili hazırladığı raporda
kullanılmış, bazı felaketlerden sonra da adını sık sık duyurmaya başlamıştır (IAEA, 1991: i,
Cooper, 2000: 113; Demirbilek, 2005: 79; Dursun, 2012: 31, Atan ve ark., 2017: 32). Bu tip
felaketlerde alınan tüm güvenlik tedbirlerine rağmen güvenlik kültürü eksikliği kazanın ana
nedeni olarak gösterilmektedir (IAEA, 1991: 1).
Güvenlik kültürünün temelinde güvenli davranış yer almaktadır. Bir başka ifadeyle güvenli
davranış güvenlik kültürünün belirleyici anahtarıdır (Chan, 2012: 336). Düşük kaza oranına
sahip şirketler bile çalışanların güvensiz davranışlarını kontrol altına alamadıklarında kazalarla
karşı karşıya kalabilir, kayıplar yaşayabilirler (Cooper, 2001: 24). Güvenlik eğitimi ve/veya
güvenlik tanıtımları gibi geleneksel araçlarla çalışanları güvenli davranışa yönlendirmek
kısmen mümkün olsa da, tam olarak başarı sağlamak için yeterli değildir. Güvenli davranışı
sağlamanın yolu kurum içinde herkes tarafından bilinen bir güvenlik sistemi oluşturmak ve
çalışanlara güvenlik konusunda köklü bir kültür kazandırmakla mümkündür (Griffin ve Neal,
2000: 348-349).
Güvenlik kültürü çalışanların fiziksel çalışma ortamını, emniyet risk değerlendirmelerini ve
güvenlik bilgilerini iyileştirmeye, aynı zamanda da çalışanların inanç ve tutumlarını
şekillendirmeye odaklanan bütünsel bir strateji benimsetmeyi amaçlamaktadır. Güvenlik
kültürü ve güvenli davranışı geliştirebilmek ve organizasyonun bir parçası haline getirmek
oldukça zaman alacak bir süreçtir (Chan, 2012: 336).
Bu çalışmanın amacı iş kazaları ile mücadelede çalışanların sahip oldukları güvenlik kültürü ile
güvenli davranışları arasındaki ilişkinin önemini ortaya koymaya çalışmaktır. Bu amaçla iş
kazalarının en sık yaşandığı ağır ve tehlikeli işkollarından biri olan gemi inşa sanayi
araştırmanın örneklemi olarak seçilmiştir. Çalışmada ilk aşamada güvenlik kültürü, güvenli
davranış ve güvenlik kültürü ile güvenli davranış arasındaki ilişki ele alınmaktadır. İkinci

Dilek NAM & Cihan SELEK ÖZ 2020 / 4(2) 153-166
E-ISSN: 2651-4036 / Journal of Management and Labour 156
aşamada ise İstanbul-Tuzla tersaneler bölgesinde 505 mavi yakalı çalışan ile yapılan anketin
bulguları analiz edilmektedir.
1. Kavramsal Çerçeve
1.1. Güvenlik Kültürü
Güvenlik kültürü çalışanların iş güvenliği ile ilgili paylaştıkları fikir, tutum, inanç, algı ve
değerlerin bir özeti ve yansımasıdır (Cox ve Cox, 1991: 93; Correll ve Andrewartha, 2000: 5).
Örgüt kültürünün alt bileşenlerinden biri olarak kabul edilen güvenlik kültürü, yüksek risk
taşıyan işletmeler için örgüt kültüründen daha baskın bir niteliğe sahiptir (Cooper, 2002: 1).
Güvenlik kültürü negatif (olumsuz) ve pozitif (olumlu) güvenlik kültürü olarak ikiye
ayrılmaktadır. Negatif güvenlik kültürü yapılan işin riskli olabileceğini görmekten kaçınma
veya var olabilecek riskleri görmezden gelme iken, pozitif güvenlik kültürü bilinçli bir şekilde
tehlikeli durumlarla mücadele etmeyi ifade etmektedir (O’Donnell ve Boyle: 2008: 5; Dursun,
2012: 18).
Güvenlik kültürünün davranışsal yapısı organizasyon ve organizasyondaki kişilere bağlıdır. Bir
başka ifadeyle örgütlerde güvenlik kültürünün oluşumunda yönetimsel yapının yanında
çalışanların işbirliğinin de önemi büyüktür. Çünkü güvenlik kültürü organizasyonun ve
çalışanların tutum ve karakteristik özelliklerinin bir bileşenidir. Her ne kadar güvenlik
kültürünü oluşturabilmek bir altyapı ve yönetim hiyerarşisi gerektirse de, güvenlik kültürü
kişisel performans ile yakından ilgilidir ve birçok çalışanı kendi güvenliği için sorumluluk
almaya yöneltmektedir (IAEA, 1991: 1-5).
Lin ve arkadaşlarına göre (2008: 1038) ise güvenlik kültürünün karakteristik özellikleri
toplumdan topluma değişim göstermektedir. Dolayısıyla güvenlik kültürünü oluşturmak için
sadece kişisel veya organizasyonel çabalar yetmemekte, bu çabalara toplumsal kültürü de dahil
etmek gerekmektedir.
1.2. Güvenli Davranış
Güvenli davranış güvenlik performansının bir bileşenidir (Cooper, 2001: 24). Güvenlik
performansı bileşenleri, bireylerin işyerinde gerçekleştirdikleri davranışlarla temsil
edilmektedir. Borman ve Motowidlo’ya göre (1997: 99-100) iki tür performans bileşeni vardır:
Bağlamsal performans, çalışanın işe yönelik faaliyetlerini yerine getirdiği psikolojik ve sosyal
ortamı destekleyen davranış kalıplarıdır. Görev performansı, ise çalışanın iş tanımlamasını
temsil eden performans çeşididir. Buradan yola çıkarak Griffin ve Neal (2000) tarafından iki
çeşit davranış kalıbı ortaya çıkarılmıştır. Bunlar örgüt iklimini olumlu yönde destekleyen
güvenlik katılımı ve güvenlik uyumu faaliyetleridir. Bu faaliyetlerin bileşkesi güvenli davranışı
oluşturmaktadır.
Bağlamsal performans ile ilişkilendirilen güvenlik katılımı kavramı güvenlikle ilgili olan
aktivitelere (güvenlik eğitimleri ve güvenlik toplantıları gibi) çalışanların gönüllülük esasıyla
katılımını ifade etmektedir (Dursun ve Keser, 2014: 2). Güvenlik katılımı terimi çalışanın
kişisel güvenliğine doğrudan katkıda bulunmayan, ancak güvenliği önemli ölçüde
destekleyecek bir ortamın geliştirilmesine yardımcı olan davranışları tanımlamak için
kullanılır. Bu gönüllü davranışlar, güvenlik faaliyetlerine katılmak, iş arkadaşlarına güvenlikle
ilgili konularda yardımcı olmak, tehlikelere karşı onu uyarmak gibi faaliyetleri de içermektedir
(Neal ve Griffin, 2002: 70). Kısacası çalışanın iş arkadaşlarına ve/veya güvenlikle ilgili
kararlara katkıda bulunması anlamına gelmektedir (Griffin ve Neal, 2000: 350).
Görev performansı ile ilişkilendirilen güvenlik uyumu kavramı ise işyeri güvenliğini sağlamak
için çalışanlar tarafından yapılması gereken temel faaliyetleri tanımlamak için kullanılır. Bu
davranışlar standart iş prosedürlerine uymayı ve kişisel koruyucu ekipmanı doğru kullanmayı

Yönetim ve Çalışma Dergisi 2020 / 4(2) 153-166
E-ISSN: 2651-4036 / Journal of Management and Labour 157
içermektedir. Güvenlik kurallarına uyma ya da güvenlik uyumu, temel iş güvenliğini
kişiselleştirir ve bunu alışkanlığa döker. İşi yaparken alınması gereken tedbirleri işe başlamadan
yerine getirir (Neal ve Griffin 2002: 70). Çalışanların güvenli davranışları çalışma ortamının
güvenlik performansını artırmaktadır.
1.3. Güvenlik Kültürü ile Güvenli Davranış Arasındaki İlişki
Yapılan araştırmalar güvenlik kültürü ile güvenli davranış arasında yakın bir ilişki olduğunu,
özellikle güvensiz davranış kökenli iş kazalarını azaltmak için güvenlik kültüründen istifade
edilebileceğini ortaya koymaktadır. Dursun ve Keser (2014) tarafından yapılan çalışmada
çalışanların güvenlik farkındalığı düzeylerinin güvenli davranışları üzerinde pozitif etkisi
olduğu saptanmıştır. Aytaç ve Dursun (2018) tarafından yapılan çalışmada ise güvenlik
kültürünün çalışanların güvenli davranışları üzerinde olumlu bir etkiye sahip olduğu, üstelik
güvenlik kültürünün işyerinde emniyetli ve sağlıklı bir çalışma ortamı oluşturma konusunda
önemli bir rolü olduğu tespit edilmiştir. Von Thaden ve arkadaşlarının (2003) havacılık
sektöründe yaptıkları araştırma sonucunda güvenlik kültürünün çıktıları olan örgütsel bağlılık,
yönetimin ilgisi, ödüllendirme sistemi, çalışanın yetkilendirmesi ve raporlama kültürünün
güvenlik kültürünü olumlu yönde etkilediği, örgütsel risk algısını ise ciddi ölçüde azalttığı
ortaya çıkmıştır. Kanten’in (2013) çalışması ise güvenlik iklimi, güvenli davranış ve iş kazaları
arasındaki ilişkiyi konu almaktadır. Buna göre olumlu güvenlik iklimi, güvenli çalışmanın
anahtarıdır ve güvenlik iklimi, güvenlik davranış ve algılanan çalışma koşulları iş kazası ve
yaralanmaları azaltmaktadır. Lee (1998) tarafından yapılan çalışmada yine güvenlik kültürünün
iş kazalarına olan etkileri incelenmiştir. Yapılan odak grup görüşmelerinde düşük iş kazasına
sahip olan organizasyonlarda yüksek seviyede güvenlik kültürünün belirleyici unsurlarına
rastlanmıştır.
Güvenlik kültürüne olumlu etki edecek yöntemleri kullanmak güvensiz davranışları yok edecek
ve iş kazalarını azaltacaktır. Bu yöntemler ödüllendirme, eğitim, çalışanların maddi çıkarlarını
gözetme, çalışanlarla etkili iletişim kurma, çalışanların yönetime katılımını ve yönetime
bağlılığını sağlama olarak sıralanmaktadır. Bu uygulamalar güvenlik kültürünün alt
bileşenleridir ve her organizasyona göre farklı alt bileşenler gelişebilmektedir (Vredenburg,
2002: 261-264).
2. Gemi İnşa Sanayinde Bir Araştırma
2.1. Araştırmanın Amacı ve Önemi
Gemi inşa sanayi; makine imalat, elektrik-elektronik, boya, lastik, plastik, demir-çelik sanayi
gibi birçok endüstriyel işkollarını bir araya getirip sistematik ve bilimsel şekilde kullanan
lokomotif bir emek-yoğun ağır sanayi dalıdır (Adalı ve Çağlayan, 2011: 37). Aynı zamanda iş
kazalarının en yoğun yaşandığı sektörlerden biridir. SGK verileri incelendiğinde metal
işleme/üretim sektörünün yaralanmalı iş kazaları açısından üst sıralarda, inşaat sektörünün ise
ölümlü iş kazaları açısından birinci sırada yer aldığı görülmektedir (SGK İstatistik Yıllıkları,
2019). Tersane sektörü bünyesinde yapılan işler gereği bu iki sektörün de öncelikli risklerini
içermektedir. Tersane sektöründe mevcut olan yüksekte bloklar halinde çalışma, çok çeşitli iş
ekipmanlarının kullanılması ve bunların yanında tehlikeli kimyasalların (boya, raspa vb.)
çalışmalarda yer alması, sektörün iş kazası ve meslek hastalıkları açısından çok büyük riskler
içermesine neden olmaktadır (Güner, 2013: 25). İş kazalarını azaltmada gerekli teknik ve yasal
tedbirleri almanın yanı sıra çalışanları güvenli davranışlara yönlendirmek büyük önem
taşımaktadır. Çalışanları güvenli davranışlara yönlendiren en temel unsurlardan biri de pozitif
bir güvenlik kültürü oluşturmaktan geçmektedir. Bu araştırmanın amacı gemi inşa sanayinde
çalışan mavi yakalı işçilerin güvenlik kültürü düzeylerinin güvenli davranışları üzerine etkisini
tespit etmeye çalışmaktır.

Dilek NAM & Cihan SELEK ÖZ 2020 / 4(2) 153-166
E-ISSN: 2651-4036 / Journal of Management and Labour 158
2.2. Araştırmanın Yöntemi
2.2.1. Ana Kütle ve Örneklem
Dünya ticaretinin % 90’ı denizcilik yoluyla yapılmaktadır. Bu durumda önemi hiç azalmayacak
bir sektör olan tersanecilik işkolunda sadece gemi, yat üretimi değil, bütün deniz taşıtlarının
bakım ve onarımı, kimyasal tankerlerin inşası, ahşap yelkenli gibi kimi marangozluk isteyen
işler, kimi metal sanayi işleri vb. birçok iş kalemi bir arada bulunmaktadır (Adalı ve Çağlayan,
2011: 37).
Gemi inşa sektörü Türkiye’de en hızlı gelişen sektörlerden biridir ve bugün itibariyle
Türkiye’de 80 civarında tersane bulunmaktadır. En yoğun çalışanın bulunduğu yer ise Tuzla
tersaneler bölgesi diye anılan bölgedir. Bu bölgede tekne, yat, tanker, gemi ve yelkenli gibi
birçok ürün çıktısı bulunmaktadır, bunların yanında bakım ve üretim işleri de yürütülmektedir.
Aynı zamanda bu endüstri kolu yapısı gereği birçok sektörü bünyesinde barındıran, emek yoğun
bir sektördür.
AÇSHB 2017 istatistiklerine göre Türkiye genelinde gemi inşa sanayinde çalışanların toplam
sayısı 168.379’dur. Tersanelerde yapılan faaliyetler çok çeşitlilik göstermektedir. Emek yoğun,
ağır ve tehlikeli işlerin birçoğunu kapsayan tersanelerde yapılan temel faaliyetler dizayn,
taşıma, stoklama, kaldırma, iskele kurma ve sökme, taşlama, raspalama, boyama, kesme ve
eğme, ön imalat ve profil hazırlama, kaynak, elektriksel işlemler, bakım onarım, havuzlama,
denize indirme, yapılan işi test ve tecrübe etme gibi daha birçok işin bir arada yürütümü olarak
sayılabilir.
Araştırma İstanbul (TR1) bölgesi baz alınarak yapılmıştır ve bu bölgede çalışan mavi
yakalıların sayısı 70.150’dir. Araştırmanın örneklemini İstanbul Tuzla Tersaneler Bölgesinde
faaliyet yürüten altı tersanede basit tesadüfi örnekleme yöntemiyle seçilmiş 505 mavi yakalı
çalışan oluşturmaktadır.
Araştırmanın en büyük kısıtını daha geniş bir bölgede daha çok çalışana ulaşamamak
oluşturmaktadır. Gerekli izinlerin alınmasına rağmen tersanelerde araştırma yapmak son derece
zorlu bir süreç olmakla birlikte çalışanların anketlere zaman ayırma ve cevaplama konusundaki
isteksizlikleri de araştırma için zorlayıcı olmuştur.
2.2.2. Veri Toplama Yöntemi ve Veri Toplama Araçları
Çalışmada veri toplama yöntemi olarak anket yöntemi kullanılmıştır. Uygulanan anket formu
üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde çalışanların demografik özelliklerini tespit etmeye
yönelik 13 soru, ikinci bölümde güvenlik kültürü ve onbir alt boyutu ile ilgili 39 soru, üçüncü
bölümde ise güvenli davranış ve iki alt boyutu ile ilgili 7 soru yer almaktadır. Güvenlik kültürü
ve güvenli davranış bölümlerinde 5’li likert ölçeği (1= hiç katılmıyorum, 2= katılmıyorum, 3=
orta düzeyde katılıyorum, 4= katılıyorum, 5= tamamen katılıyorum) kullanılmıştır.
Araştırmanın güvenlik kültürü ile ilgili kısmı güvenlik kültürünün belirleyicileri ile ilgili daha
önce uygulanmış çeşitli ölçekler birleştirilerek oluşturulmuştur. Bu ölçekler güvenlik
farkındalığı (Lin ve arkadaşları, 2008; Arpat, 2015), yönetimin güvenliğe bağlılığı (Cox ve
Cheyne, 2000; Demirbilek, 2005; Dursun, 2012; Çelik, 2014; Arpat, 2015;), yönetimin güvenlik
önceliği (Cox ve Cheyne, 2000; Demirbilek, 2005; Dursun, 2012; Arpat, 2015), güvenlik
iletişimi ve geri bildirim (Cox ve Cheyne, 2000; Demirbilek, 2005; Çelik, 2014; Arpat, 2015),
güvenlik kuralları (Cox ve Cheyne, 2000; Arpat, 2015), destekleyici ortam (Cox ve Cheyne,
2000), kişisel öncelikler ve güvenlik ihtiyacı (Cox ve Cheyne, 2000), tehlikenin kişisel
değerlendirilmesi (Cox ve Cheyne, 2000), güvenlik eğitimi (Weinstein, 1997; Vredenburgh,
2002; Demirbilek, 2005; Dursun, 2012; Çelik, 2014), kadercilik (Rundmo ve Hale, 2003;
Dursun, 2012), raporlama kültürü (Havold ve Nesset, 2009; Dursun, 2012) şeklindedir.

Yönetim ve Çalışma Dergisi 2020 / 4(2) 153-166
E-ISSN: 2651-4036 / Journal of Management and Labour 159
Güvenlik kültürü ölçeği alt boyutlarının istatistiksel güvenirlik düzeylerinin tespit edilmesi
amacıyla hesaplanan Cronbach’s alpha güvenirlik katsayıları Tablo 1‘de gösterilmektedir.
Tablo 1: Güvenlik Kültürü Ölçeği Güvenirlilik İstatistikleri
Alt boyut
Madde Sayısı
Cronbach’s Alpha Güvenirlilik
Katsayısı
Güvenlik Farkındalığı
5
0,907
Yönetimin Güvenliğe Bağlılığı
4
0,865
Yönetimin Güvenlik Önceliği
3
0,967
Güvenlik İletişimi
2
0,941
Destekleyici Ortam
4
0,860
Kişisel Öncelikler ve Güvenlik İhtiyacı
4
0,928
Tehlikenin Kişisel Değerlendirilmesi
2
0,968
Çalışma Ortamı
5
0,875
Güvenlik Eğitimi
3
0,886
Kadercilik
4
0,817
Raporlama Kültürü
3
0,958
Tablo 2 incelendiğinde tüm alt boyutların iyi ve mükemmel derecede (>0,8; >0,9) güvenilir
oldukları görülmektedir (Özdamar, 2016: 64). Ölçeğin faktör analizi ve güvenirlilik analizi
sonuçları birlikte değerlendirildiğinde, yüksek geçerlik ve güvenilirlikte bilimsel yargıların
oluşturulmasından dolayı güvenle kullanılabileceği söylenebilmektedir (Özdamar, 2016: 114).
Araştırmanın güvenli davranış ile ilgili kısmında Neal, Griffin ve Hart (2000) tarafından
geliştirilen ve güvenli davranışı güvenlik katılımı ve güvenlik uyumu şeklinde iki alt bileşene
ayıran ölçek kullanılmıştır. Anılan ölçek Dursun (2012) ve Arpat (2015) tarafından da
kullanılmıştır.
Güvenli davranış ölçeğinin Cronbach’s alpha güvenirlilik katsayıları Tablo 2’de
gösterilmektedir.
Tablo 2: Güvenli Davranış Ölçeği Güvenirlilik İstatistikleri
Alt boyut
Madde
Sayısı
Cronbach’s Alpha
Güvenilirlik Katsayısı
Güvenlik Katılımı
3
0,847
Güvenlik Uyumu
4
0,848
Güvenli Davranış
7
0,765
Tablo 2 incelendiğinde alt boyutlarıyla birlikte ölçeğin yüksek düzeyde (>0,7; >0,8) güvenilir
olduğu görülmektedir.
2.2.3. Araştırma Modeli
Şekil 1’de araştırmada kurgulanan model gösterilmektedir. Bu model sayesinde aralarında ilişki
olduğu düşünülen parametreler bir bütün halde görülebilmektedir. Aynı zamanda her
parametrenin alt belirleyicilerini de bu modelde görmek mümkündür.

Dilek NAM & Cihan SELEK ÖZ 2020 / 4(2) 153-166
E-ISSN: 2651-4036 / Journal of Management and Labour 160
Şekil 1: Araştırma Modeli
Şekil 1’den de anlaşılacağı üzere araştırmada aşağıdaki hipotezler test edilmeye çalışılacaktır:
H1: Katılımcıların güvenlik kültürü düzeyleri ile güvenlik katılımı düzeyleri arasında anlamlı
bir ilişki vardır.
H2: Katılımcıların güvenlik kültürü düzeyleri ile güvenlik uyumu düzeyleri arasında anlamlı
bir ilişki vardır.
H3: Katılımcıların güvenlik kültürü düzeyleri ile güvenli davranış düzeyleri arasında anlamlı
bir ilişki vardır.
2.4. Araştırma Bulguları
2.4.1. Demografik Bulgular
Katılımcıların yaş, medeni durum ve eğitim seviyelerine göre dağılımı Tablo 3’te
gösterilmektedir. Çalışanların hepsi erkek olduğu için tabloda cinsiyet kısmı yer almamaktadır.
Tablo 3: Katılımcıların Demografik Özellikleri
Demografik Özellik
Frekans (n)
Yüzde
(%)
Yaş Grubu
18-20
11
2,2%
21-25
80
15,8%
26-30
62
12,3%
31-35
57
11,3%
36-40
99
19,6%
41-48
99
19,6%
49-55
65
12,9%
56 ve üstü
32
6,3%
Toplam
505
100,0%
Medeni Durum
Evli
389
77,0%
Bekar
116
23,0%
Toplam
505
100,0%
Eğitim Seviyesi
Okuma yazma bilmiyor
1
0,2%
İlköğretim terk
1
0,2%
İlkokul
176
34,9%
Ortaokul
99
19,6%
Lise
192
38,0%
Ön lisans
25
5,0%
Lisans
11
2,2%
Toplam
505
100,0%
Tablo 1’e göre araştırmaya katılan çalışanların yaklaşık %40’ı 36-48 yaş aralığında
bulunmaktadır. 18-20 yaş aralığında olan katılımcıların oranı yalnızca %2 iken, 56 ve üstü yaşa
sahip olanların oranı da %6,3’tür. Çalışanların % 77’si (n=389) evli, % 23’ü (n=116) bekar
olup, %34,9’u (n=176) ilkokul, %38’i (n=192) lise mezunudur.

Yönetim ve Çalışma Dergisi 2020 / 4(2) 153-166
E-ISSN: 2651-4036 / Journal of Management and Labour 161
2.4.2. Güvenlik Kültürü ile Güvenli Davranış Arasındaki İlişkilere Yönelik Bulgular
Çalışma dahilinde toplanan veriler SPSS 23.0 versiyonu ile bir araya getirilmiştir. Bir araya
getirilen veri setinde öncelikle kayıp değer analizi yapılmıştır ve kayıp değer olmaması
sayesinde kayıp değer problemi ile ilgili bir işlem yapılmasına gerek duyulmamıştır. Veri
setinde daha sonra tekli ve çoklu aşırı değerler gözlemlenmiştir. Aşırı değerlerin hem normal
dağılım istatistiklerine olumsuz etki ettiği, hem de parametrik test tekniklerinde yanlılığa sebep
olduğu bilindiğinden aşırı değerler ile ilgili çözümlemeler yapılmasına ihtiyaç duyulmuştur.
Tekli aşırı değerlerin tespiti için soruların standart puanları hesaplanmıştır (Z değerleri)
3,29’dan büyük Z değerine sahip olan örneklem dışında bırakılmıştır (Fidell ve Tabachnick
2015: 73). Tekli sapkın değerlerin tespitinden sonra çoklu sapkın değerlerin tespiti için % 0,001
olasılıkta mahalanobis uzaklıkları değerlendirilmiştir. P<0,001 olasılığında çoklu sapkın
değerler tespit edilmiştir. Sapkın değerlerin ortalamaları kendine çekerek analizlerin yansızlık
ve tutarlılıklarını kuşkuya düşürme gibi bir özelliği olduğundan söz konusu gözlemlerin
araştırma dışında bırakılmasına karar verilmiştir (Fidell ve Tabachnick, 2015: 74-75).
Veri setinin temizlenmesinden sonra ölçeklerin geçerlilik ve güvenirlilik seviyelerinin tespiti
amacıyla açımlayıcı faktör analizi ve cronbach’s alpha güvenirlik analizleri yapılıp, ölçeklerin
yapısal geçerlilik ve güvenirlilik sağlayan yapıları korunmuştur. Yapısal geçerlilik ve
güvenirlikleri ispat edilen ölçekler ile araştırma hipotezlerinin test edilmesi esnasında, ölçek
değerlerinin ilişkisine dayalı hipotezler regresyon analiziyle irdelenmiştir. Regresyon
analizinde normal dağılım ve örneklem yeterliliği ile birlikte çoklu doğrusal bağıntıya sebep
olabilecek bağımsız değişkenler arası korelasyonlar da incelenmiştir. Aşağıda güvenlik kültürü
ile güvenli davranış arasındaki ilişkinin boyutunu ortaya koymak açısından belirlenen
hipotezler sınanmaktadır.
H1: Katılımcıların güvenlik kültürü düzeyleri ile güvenlik katılımı düzeyleri arasında anlamlı
bir ilişki vardır.
Güvenlik kültürü ölçeği alt boyutlarının bağımsız değişken, güvenlik katılımı boyutunun ise
bağımlı değişken olarak tanımlandığı regresyon model tahmini istatistikleri Tablo 4’te
sunulmuştur.
Tablo 4: Güvenlik Katılımı Bağımlı Değişkeni Regresyon Model Tahmini
Bağımsız Değişkenler
Standardize Edilmemiş
Standardize
Edilmiş
t
Sig.
β
Std. Hata
β
Kesme Terimi
1,870
,367
5,091
,000*
Güvenlik Farkındalığı
-,073
,050
-,060
-1,450
,148
Yönetimin Güvenliğe Bağlılığı
,137
,045
,130
3,018
,003*
Yönetimin Güvenlik Önceliği
,031
,038
,039
,822
,411
Güvenlik İletişimi
-,011
,040
-,013
-,283
,778
Destekleyici Ortam
,018
,044
,019
,413
,679
Kişisel Öncelikler ve Güvenlik İhtiyacı
,196
,044
,192
4,493
,000*
Tehlikenin Kişisel Değerlendirilmesi
-,019
,012
-,064
-1,642
,101
Çalışma Ortamı
,053
,045
,053
1,162
,246
Güvenlik Eğitimi
,003
,036
,003
,092
,927
Kadercilik
-,105
,022
-,178
-4,675
,000*
Raporlama Kültürü
,316
,038
,375
8,266
,000*
F = 22,935
F (sig.) = 0,000*
Düzeltilmiş R-Kare = 0,339
* % 95 güven düzeyinde istatistiksel olarak manidarlığı simgeler, Bağımlı Değişken=Güvenlik Katılımı

Dilek NAM & Cihan SELEK ÖZ 2020 / 4(2) 153-166
E-ISSN: 2651-4036 / Journal of Management and Labour 162
Tablo 4 incelendiğinde güvenlik farkındalığı, yönetimin güvenlik önceliği, güvenlik iletişimi,
destekleyici ortam, tehlikenin kişisel değerlendirilmesi, çalışma ortamı ile güvenlik eğitimi algı
düzeylerinin güvenlik katılımı üzerindeki etkisinin %95 güven düzeyinde istatistiksel olarak
anlamsız olduğu görülmektedir (sig.>0,05).
Yönetimin güvenliliğe bağlılığı algı düzeyinin güvenlik katılımı üzerindeki etkisi %95 güven
düzeyinde istatistiksel olarak manidar ve pozitiftir (sig.<0,05). Daha açık bir ifade ile
çalışanların yönetimin güvenliliğe bağlılık düzeyi arttıkça, güvenlik katılımı düzeyleri de
artmaktadır.
Kişisel öncelikler ve güvenlik ihtiyacı algı düzeyinin güvenlik katılımı üzerindeki etkisi %95
güven düzeyinde istatistiksel olarak manidar ve pozitiftir (sig.<0,05). Daha açık bir ifade ile
çalışanların kişisel öncelikler ve güvenlik ihtiyacı düzeyi arttıkça, güvenlik katılımı düzeyleri
de artmaktadır.
Kadercilik algı düzeyinin güvenlik katılımı üzerindeki etkisi %95 güven düzeyinde istatistiksel
olarak manidar ve negatiftir (sig.<0,05). Daha açık bir ifade ile çalışanların kadercilik algı
düzeyi arttıkça, güvenlik katılımı düzeyleri de azalma eğilimi göstermektedir.
Raporlama kültürü algı düzeyinin güvenlik katılımı üzerindeki etkisi %95 güven düzeyinde
istatistiksel olarak manidar ve pozitiftir (sig.<0,05). Daha açık bir ifade ile çalışanların
raporlama kültürü algı düzeyi arttıkça, güvenlik katılımı düzeyleri de artmaktadır.
H2: Katılımcıların güvenlik kültürü düzeyleri ile güvenlik uyumu düzeyleri arasında anlamlı
bir ilişki vardır.
Güvenlik kültürü ölçeği alt boyutlarının bağımsız değişken, güvenlik uyumu ise bağımlı
değişken olarak tanımlandığı regresyon model tahmini istatistikleri Tablo 5’te sunulmuştur.
Tablo 5: Güvenlik Uyumu Bağımlı Değişkeni Regresyon Model Tahmini
Bağımsız Değişkenler
Standardize
Edilmemiş
Standardize
Edilmiş
t
Sig.
β
Std. Hata
β
Kesme Terimi
4,737
,300
15,810
,000*
Güvenlik Farkındalığı
-,015
,041
-,017
-,359
,720
Yönetimin Güvenliğe Bağlılığı
,007
,037
,009
,188
,851
Yönetimin Güvenlik Önceliği
-,021
,031
-,036
-,675
,500
Güvenlik İletişimi
,008
,032
,013
,243
,808
Destekleyici Ortam
-,045
,035
-,066
-1,257
,209
Kişisel Öncelikler ve Güvenlik İhtiyacı
,144
,036
,196
4,040
,000*
Tehlikenin Kişisel Değerlendirilmesi
-,044
,010
-,205
-4,606
,000*
Çalışma Ortamı
,052
,037
,074
1,420
,156
Güvenlik Eğitimi
-,043
,029
-,062
-1,480
,139
Kadercilik
-,098
,018
-,232
-5,346
,000*
Raporlama Kültürü
,013
,031
,022
,419
,675
F = 7,593
F (sig.) = 0,000*
Düzeltilmiş R-Kare = 0,145
*% 95 güven düzeyinde istatistiksel olarak manidarlığı simgeler, Bağımlı Değişken=Güvenlik Uyumu
Tablo 5 incelendiğinde güvenlik farkındalığı, yönetimin güvenliliğe bağlılığı, yönetimin
güvenlik önceliği, güvenlik iletişimi, destekleyici ortam, çalışma ortamı, güvenlik eğitimi ile
raporlama kültürü algı düzeyinin güvenlik uyumu üzerindeki etkisinin %95 güven düzeyinde
istatistiksel olarak anlamsız olduğu görülmektedir (sig.>0,05).

Yönetim ve Çalışma Dergisi 2020 / 4(2) 153-166
E-ISSN: 2651-4036 / Journal of Management and Labour 163
Kişisel öncelikler ve güvenlik ihtiyacı algı düzeyinin güvenlik uyumu üzerindeki etkisi %95
güven düzeyinde istatistiksel olarak anlamlı ve pozitiftir (sig.<0,05). Daha açık bir ifade ile
çalışanlarda kişisel öncelikler ve güvenlik ihtiyacı algı düzeyinin artması güvenlik uyumunu da
arttırmaktadır.
Tehlikenin kişisel değerlendirilmesi algı düzeyinin güvenlik uyumu üzerindeki etkisi %95
güven düzeyinde istatistiksel olarak anlamlı ve negatiftir (sig.<0,05). Daha açık bir ifade ile
çalışanlarda tehlikenin kişisel değerlendirilmesi algı düzeyinin artması güvenlik uyumunu
azaltmaktadır. Bunun nedeni ise tehlikenin kişisel değerlendirilmesi daha iyimser bir özellik
göstermesinden ileri gelmektedir.
Kadercilik algı düzeyinin güvenlik uyumu üzerindeki etkisi %95 güven düzeyinde istatistiksel
olarak anlamlı ve negatiftir (sig.<0,05). Daha açık bir ifade ile çalışanlarda kadercilik algı
düzeyinin artması güvenlik uyumunu azaltmakladır.
H3: Katılımcıların güvenlik kültürü düzeyleri ile güvenli davranış düzeyleri arasında anlamlı
bir ilişki vardır.
Güvenlik kültürü ölçeği alt boyutlarının bağımsız değişken, güvenli davranış ölçeği ise bağımlı
değişken olarak tanımlandığı regresyon model tahmini istatistikleri Tablo 6’da sunulmuştur.
Tablo 6: Güvenli Davranış Bağımlı Değişkeni Regresyon Model Tahmini
Bağımsız Değişkenler
Standardize
Edilmemiş
Standardize
Edilmiş
t
Sig.
β
Std.
Hata
β
Kesme Terimi
3,303
,239
13,809
,000*
Güvenlik Farkındalığı
-,044
,033
-,056
-1,338
,182
Yönetimin Güvenliğe Bağlılığı
,072
,030
,104
2,434
,015*
Yönetimin Güvenlik Önceliği
,005
,025
,010
,209
,835
Güvenlik İletişimi
-,002
,026
-,003
-,065
,949
Destekleyici Ortam
-,013
,028
-,022
-,470
,639
Kişisel Öncelikler ve Güvenlik
İhtiyacı
,170
,028
,255
5,979
,000*
Tehlikenin Kişisel Değerlendirilmesi
-,032
,008
-,162
-4,145
,000*
Çalışma Ortamı
,053
,030
,082
1,781
,076
Güvenlik Eğitimi
-,020
,023
-,032
-,856
,392
Kadercilik
-,101
,015
-,264
-6,937
,000*
Raporlama Kültürü
,165
,025
,299
6,607
,000*
F = 23,209
F (sig.) = 0,000*
Düzeltilmiş R-Kare = 0,326
* % 95 güven düzeyinde istatistiksel olarak manidarlığı simgeler, Bağımlı Değişken = Güvenli Davranış
Tablo 6 incelendiğinde güvenlik farkındalığı, yönetimin güvenlik önceliği, güvenlik iletişimi,
destekleyici ortam, çalışma ortamı ile güvenlik eğitimi algı düzeyinin güvenli davranış
üzerindeki etkisinin %95 güven düzeyinde istatistiksel olarak anlamsız olduğu görülmektedir
(sig.>0,05).
Yönetimin güvenliliğe bağlılığı algı düzeyinin güvenli davranış üzerindeki etkisi %95 güven
düzeyinde istatistiksel olarak manidar ve pozitifidir (sig.<0,05). Daha açık bir ifade ile
çalışanların yönetimin güvenliliğe bağlılığı düzeyinin artması güvenli davranış düzeylerinde de
artışa sebep olmaktadır.
Kişisel öncelikler ve güvenlik ihtiyacı algı düzeyinin güvenli davranış üzerindeki etkisi % 95
güven düzeyinde istatistiksel olarak manidar ve pozitifidir (sig.<0,05). Daha açık bir ifade ile

Dilek NAM & Cihan SELEK ÖZ 2020 / 4(2) 153-166
E-ISSN: 2651-4036 / Journal of Management and Labour 164
çalışanların kişisel öncelikler ve güvenlik ihtiyacı düzeyinin artması güvenli davranış
düzeylerinde de artışa sebep olmaktadır.
Tehlikenin kişisel değerlendirilmesi algı düzeyinin güvenli davranış üzerindeki etkisi % 95
güven düzeyinde istatistiksel olarak manidar ve negatif (sig.<0,05). Daha açık bir ifade ile
çalışanların tehlikenin kişisel değerlendirilmesi düzeyinin artması güvenli davranış
düzeylerinde azalışa sebep olmaktadır.
Kadercilik algı düzeyinin güvenli davranış üzerindeki etkisi % 95 güven düzeyinde istatistiksel
olarak manidar ve negatiftir (sig.<0,05). Daha açık bir ifade ile çalışanların kadercilik düzeyinin
artması güvenli davranış düzeylerinde azalışa sebep olmaktadır.
Raporlama kültürü algı düzeyinin güvenli davranış üzerindeki etkisi % 95 güven düzeyinde
istatistiksel olarak manidar ve pozitifidir (sig.<0,05). Daha açık bir ifade ile çalışanların
raporlama kültürü düzeyinin artması güvenli davranış düzeylerinde de artışa sebep olmaktadır.
Tartışma ve Sonuç
İstanbul Tuzla Tersaneler Bölgesi’nde çalışanların güvenlik kültürü düzeyleri ile güvenli
davranış düzeyleri arasındaki ilişkiyi tespit etmeye çalışan araştırmada kayda değer bulgulara
ulaşılmıştır. Güvenlik farkındalığı, yönetimin güvenliğe bağlılığı, yönetimin güvenlik önceliği,
güvenlik iletişimi, destekleyici ortam, kişisel öncelikler ve güvenlik ihtiyacı, tehlikenin kişisel
değerlendirilmesi, çalışma ortamı, güvenlik eğitimi, kadercilik ve raporlama kültürü şeklindeki
güvenlik kültürü bileşenlerinin bazıları ile güvenli davranış ve alt boyutları olan güvenlik
katılımı ve güvenlik uyumu arasında anlamlı ilişkiler tespit edilmiştir.
İlk olarak güvenlik kültürü ölçeği alt boyutlarının bağımsız değişken, güvenlik katılımı
boyutunun ise bağımlı değişken olarak tanımlandığı birinci hipotezde “yönetimin güvenliğe
bağlılığı”, “kişisel öncelikler ve güvenlik ihtiyacı” ile “raporlama kültürü” ile güvenlik
katılımı düzeyi arasında pozitif, “kadercilik” düzeyi ile ise negatif yönlü bir ilişki tespit
edilmiştir. Bir başka ifadeyle yönetimin güvenliğe bağlılık düzeyi, kişisel öncelikler ve
güvenlik ihtiyacı ile raporlama kültürü arttıkça çalışanların güvenlik katılımı düzeyleri de
artmakta, ancak kadercilik söz konusu olduğunda azalmaktadır. Yönetimin güvenlik
konusundaki politika ve uygulamalara sahip çıkmasını ifade eden “yönetimin güvenliğe
bağlılığı”, ankette “yöneticim güvenliğimle yakından ilgilenir” ifadesi ile karşılık bulmaktadır.
Çalışanların iş güvenliği açısından yönetime duyduğu güven, aynı zamanda örgüt kültürünün
bir parçası ve yansımasıdır (Demirbilek, 2005: 103). “Kişisel öncelikler ve güvenlik ihtiyacı”
tamamen çalışanın güvenlik algılayışı ile ilgilidir ve çalışanın işini yaparken sadece kendi
güvenliğini değil, işyerinin de güvenliğini esas almasını ifade etmektedir (Cox ve Cheyne,
2000). Ankette yer alan “işyerinin güvenli olması benim için fazlaca önemlidir” ifadesi tam da
bu durumu anlatmaktadır. “Raporlama kültürü” işyerindeki tüm iş kazalarının, ramak kala
olaylarının ve güvensiz çalışma koşullarının raporlanmasını ifade etmektedir. Raporlama
yönetimin üstlenmesi gereken bir meseledir ve etkili ve sistematik bir raporlama sistemi, kaza
meydana gelmeden önce güvenlik yönetiminin zayıf yönlerini ortaya koyabilecek bir özelliğe
sahiptir (Von Thaden ve arkadaşları, 2003: 1). Ankette yer alan “işyerimdeki tüm iş kazaları
raporlanır” ifadesi raporlama kültürünü ölçmektedir. “Kadercilik” ise insanın kaza gibi
dışarıdan gelen olayları, inancı veya temel kültürel değerlerine göre yorumlamasıdır. Kadercilik
algısı ankette “kazalardan kaçınmak imkansızdır” ifadesi ile karşılık bulmaktadır. Kadercilik
çalışanları tehlikeye karşı ihmalkar davranmaya ve tedbirli olmamaya sevk edebilmektedir. Bu
da gerek güvenlik katılımı gerekse de güvenlik uyumu boyutlarıyla güvenli davranışı bütünüyle
olumsuz etkilemektedir.
Güvenlik kültürü ölçeği alt boyutlarının bağımsız değişken, güvenlik uyumu boyutunun ise
bağımlı değişken olarak tanımlandığı ikinci hipotezde “kişisel öncelikler ve güvenlik ihtiyacı”

Yönetim ve Çalışma Dergisi 2020 / 4(2) 153-166
E-ISSN: 2651-4036 / Journal of Management and Labour 165
ile güvenlik uyumu düzeyi arasında pozitif, “tehlikenin kişisel değerlendirilmesi” ve
“kadercilik” düzeyi ile ise negatif yönlü bir ilişki tespit edilmiştir. Bir başka ifadeyle çalışanın
kişisel öncelikleri ve güvenlik ihtiyacı arttıkça güvenlik uyumu da artmakta, ancak tehlikenin
kişisel değerlendirilmesi ve kadercilik söz konusu olduğunda azalmaktadır. Tehlikenin kişisel
değerlendirilmesi boyutunda iyimser bir algılama söz konusudur ve bu sübjektif bakış açısı
güvenlik uyumuna negatif etkide bulunmaktadır.
Güvenlik kültürü ölçeği alt boyutlarının bağımsız değişken, güvenli davranış boyutunun ise
bağımlı değişken olarak tanımlandığı son hipotezde ise “yönetimin güvenliğe bağlılığı”,
“kişisel öncelikler ve güvenlik ihtiyacı” ve “raporlama kültürü” ile güvenli davranış arasında
pozitif, “tehlikenin kişisel değerlendirilmesi” ve “kadercilik” düzeyi ile negatif yönlü bir ilişki
tespit edilmiştir. Bir başka ifadeyle yönetimin güvenliliğe bağlılığı, kişisel öncelikler ve
güvenlik ihtiyacı ile raporlama kültürü arttıkça çalışanların güvenli davranış düzeyleri de
artmakta, ancak tehlikenin kişisel değerlendirilmesi ve kadercilik algısının artması güvenli
davranışları olumsuz yönde etkileyerek güvensiz davranışların artmasına neden olmaktadır.
Hakem Değerlendirmesi: Bir bağımsız hakem ve bir yayın kurulu üyesi tarafından değerlendirilmiştir.
Çıkar Çatışması: Yazarlar çıkar çatışması bildirmemiştir.
Mali Destek: Yazarlar bu çalışma için mali destek almamıştır.
Peer Review: An independent refree and a member of editorial board evaluated this manuscript.
Conflict of Interest: The authors have no conflict of interest to declare.
Grant Support: The authors did not received financial support for this study.
Kaynakça
Adalı, P. ve E. M. Çağlayan (2011) Gemi İnşa Sanayinde İş Sağlığı ve Güvenliği. Mühendis ve Makine
Dergisi. 52(616), 37-42.
Arpat, B. (2015) İş Güvenliği Kültürünün İş Kazalarına Etkileri: Metal Sektörü - Denizli İli Örneği.
Doktora Tezi. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çalışma Ekonomisi ve Endüstri
İlişkileri Anabilim Dalı.
Atan, M.; Cam, E.; Çelik, E.; Yazar Arslan, B. ve D. Boz Eravcı (2017) Türkiye’de İş Sağlığı ve
Güvenliği Algısı Araştırma Raporu, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi,
Yayın No: 58, Ankara.
Aytaç, S. ve S. Dursun (2018) The Effect on the Safety Culture of Occupational Accidents and Safety
Behaviour: The Case of Turkey. 38th International Academic Conference. Prague, 11-14 June,
20-28.
Borman, W. C., ve Motowidlo, S. J. (1997) Task Performance and Contextual Performance: The
Meaning for Personnel Selection Research. Human Performance. 10 (2), 99–109.
Chan, E. (2012) A Safety Culture in Construction Business. Journal of Research in International
Business and Management. 2 (13), 335-340.
Cooper, M.D. ve R.A. Phillips (2004) Exploratory Analysis of the Safety Climate and Safety Behavior
Relationship. Journal of Safety Research. 35, 497-512.
Correll M. ve G. Andrewartha (2000) Positive Safety Culture: The Key to a Safer Meat Industry: A
Literature Review. Adelaide: Safe Work South Australia.
Cox, S. J. ve A.J. Cheyne (2000) Assesing Safety Culture in Offshore Environments. Safety Science. 34,
111-129.
Cox, S. ve T. Cox (1991) The Structure of Employee Attitudes to Safety-A European Example. Work
and Stress. 5, 39-106.

Dilek NAM & Cihan SELEK ÖZ 2020 / 4(2) 153-166
E-ISSN: 2651-4036 / Journal of Management and Labour 166
Çelik, E. (2014) Güvenlik Kültürünün Güvenlik Performansına Etkisi: İş Tatmininin Aracılık Rolü.
Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı.
Demirbilek, T. (2005) İş Güvenliği Kültürü. İzmir: Legal Yayıncılık.
Dursun, S. (2012) İş Güvenliği Kültürü. İstanbul: Beta Yayıncılık.
Dursun, S. (2013) İş Güvenliği Kültürünün Çalışanların Güvenli Davranışları Üzerine Etkisi. Sosyal
Güvenlik Dergisi. 3(2), 61-75.
Dursun, S. ve A. Keser (2014) İş Güvenliği Farkındalığı ve İş Güvenliği Davranışları Arasındaki
İlişkilerin Araştırılması: Uygulamalı Bir Araştırma. Çalışma İlişkileri Dergisi. 5(2), 1-9.
Fidell, L. ve S. B. Tabachnick (2015) Çok Değişkenli İstatistiklerin Kullanımı, Çev. M. Baloğlu, Ankara:
Nobel Akademik Yayınları.
Güner, R. (2013) Tersane Sektöründe Meydana Gelen İş Sağlığı ve Güvenliği Değişimi (2003-2013).
Mühendis ve Makina. 54(642), 24-28.
Griffin, M., ve A. Neal (2000) Perceptions of Safety at Work: A Framework For Linking Safety Climate
to Safety Performance, Knowledge, and Motivation. Journal of Occupational Health
Psychology. 5(3), 347-358.
Havold, J. I. ve E. Nesset (2009) Safety Culture and Safety Management Aboard Tankers. Reliability
Engineering and System Safety. 95, 511–519.
IAEA (1991) International Safety Advisory Group, Safety Series, No. 75-INSAG-4, Vienna.
Kanten, S. (2013) The Relationships Among Working Conditions, Safet Climate, Safe Behaviors and
Occupational Accidents: An Empirical Research on the Marble Workers. The Macrotheme
Review. 2 (4), 173-182.
Lee, T. (1998) Assessment of Safety Culture at a Nuclear Reprocessing Plant. Work and Stress. 12, 217-
237.
Lin, S.H., W. J. Tang, J. Y. Miao, Z. M. Wang ve P. X. Wang (2008) Safety Climate Measurement at
Workplace in China: A Validity and Reliability Assessment. Safety Science. 46 (7), 1037-1046.
Neal, A. ve M. A. Griffin (2002) Safety Climate and Safety Behaviour. Avustralian Journal of
Management. 27 (Special Issue), 67-75.
Neal, A. ve M. A. Griffin, P.M. Hart (2000) The Impact of Organizational Climate on Safety Climate
and Individual Behavior. Safety Science. 34 (1), 99-109.
O’Donnell, O. ve R. Boyle (2008) Understanding and Managing Organisational Culture. CPMR
Discussion Paper. Dublin: Institute of Public Administration.
Özdamar, K. (2016) Ölçek ve Test Geliştirme Yapısal Eşitlik Modellemesi. Nisan Kitabevi: Eskişehir.
Rundmo, T. ve A. R. Hale (2003) Managers’ Attitudes Towards Safety and Accident Prevention. Safety
Science. 41 (7), 557–574.
SGK (2019) SGK İstatistik Yıllıkları 2019.
[http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/sgk/tr/kurumsal/istatistik/sgk_istatistik_yilliklari]
Taylan, M. (2008) Tersanelerde Meydana Gelen İş Kazaları ve İş Güvenliği. Gemi İnşaatı ve Deniz
Teknolojisi Teknik Kongresi Bildiriler Kitabı. İstanbul: İTÜ, 24-25 Kasım, 270-281.
Weinstein, M. B. (1997) Total Quality Safety Management and Auditing. New York: Lewis Publishers.
Von Thaden, T. L., D.A. Wiegmann, A.A Mitchell, G. Sharma ve H. Zhang (2003) Safety Culture in a
Regional Airline: Results from a Commercial Aviation Safety Survey. 12th International
Symposium on Aviation Psychology, April 14-17, Dayton, OH.
Vredenburgh, A. G. (2002) Organizational Safety: Which Management Practices are Most Effective in
Reducing Employee Injury Rates?. Journal of Safety Research. 33 (2), 259-276.