Content uploaded by Mehmet Emin İşbi̇li̇r
Author content
All content in this area was uploaded by Mehmet Emin İşbi̇li̇r on Jan 23, 2025
Content may be subject to copyright.
Available via license: CC BY 4.0
Content may be subject to copyright.
2722
Turkish Journal of Agriculture - Food Science and Technology, 10(sp1): 2722-2724, 2022
DOI: https://doi.org/10.24925/turjaf.v10isp1.2722-2724.5682
Turkish Journal of Agriculture - Food Science and Technology
Available online, ISSN: 2148-127X
│ www.agrifoodscience.com │
Turkish Science and Technology Publishing (TURSTEP)
Effects of Paclobutrazol Applications on Rooting Performance of Black
Mulberry (Morus nigra L.) Hardwood Cuttings#
Mehmet Emin İşbilir1,a,*, Onur Saraçoğlu1,b, Emircan Dinçer1,c,
Alperen Donat1,d, Ala Asi Mohammed Al-Salihi1,e
1Horticulture, Faculty of Agriculture, Tokat Gaziosmanpaşa University, Tokat, Türkiye
*Corresponding author
A R T I C L E I N F O
A B S T R A C T
#This study was presented at the
6th International Anatolian
Agriculture, Food, Environment
and Biology Congress (Kütahya,
TARGID 2022)
Research Article
Received : 28.10.2022
Accepted : 24.11.2022
Cutting reproduction is the cheapest and most practical method for plants capable of clonal
regeneration. However, the difficulties in adventitious root formation in black mulberry cuttings
create a disadvantage for mulberry growers. This study aimed to investigate the effect of IBA and
Paclobutrazol applications on the rooting ability of black mulberry hardwood cuttings. The
experiment was carried out in the polyethylene greenhouse of Tokat Gaziosmanpaşa University
Agricultural Research and Application Center in February 2022. As a material, hardwood cuttings
prepared from one-year-old branches of breeding black mulberry trees within the body of the
directorate were used. The study was set up in a randomized plot design with 3 replications and 15
cuttings in each replication. In the study, pure water as a control group, 6000 ppm IBA and doses of
1000 ppm, 2000 ppm and 3000 ppm Paclobutrazol respectively were applied to black mulberry wood
cuttings separately and together. After the application, the cuttings were planted in perlite medium.
The cuttings were kept in the rooting medium for 90 days and then removed; rooting rate, root
number, root length and root diameter values were recorded. As a result of the study, the effect of the
applications on the root number of the cuttings was not observed while the rooting rate, root length
and root diameter parameters were observed. In terms of rooting rate, the best result was obtained
from IBA+PBZ 1000 application (40.00%) compared to the control group (0.0%). The highest root
length was determined in IBA 6000 application, and the thickest root diameter values were
determined in PBZ 1000 application.
Keywords:
Morus nigra
Callus
Rooting
Paclobutrazol
IBA
Türk Tarım – Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, 10(sp1): 2722-2724, 2022
Paclobutrazol Uygulamalarının Karadut (Morus nigra L.) Odun Çeliklerinin
Köklenme Performansı Üzerine Etkileri
M A K A L E B İ L G İ S İ
ÖZ
Araştırma Makalesi
Geliş : 28.10.2022
Kabul : 24.11.2022
Çelikle çoğaltma, klonal rejenerasyon yeteneği olan bitkiler için en ucuz ve en pratik yöntemdir. Fakat
kara dut çeliklerinde adventif kök oluşumunda yaşanan zorluklar, dut yetiştiricileri için dezavantaj
oluşturmaktadır. Bu çalışmada, karadut odun çeliklerinin köklenme kabiliyetleri üzerine IBA ve
Paclobutrazol (PBZ) uygulamalarının etkisinin incelenmesi amaçlanmıştır. Deneme, 2022 yılının
şubat ayında Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Tarımsal Araştırma ve Uygulama Merkez
Müdürlüğü’ne ait polietilen serada yürütülmüştür. Materyal olarak müdürlük bünyesinde bulunan
damızlık karadut ağaçlarının bir yaşlı dallarından hazırlanan odun çelikleri kullanılmıştır. Çalışma,
tesadüf parselleri deneme desenine göre 3 tekerrürlü ve her tekerrürde 15 çelik olacak şekilde
kurulmuştur. Çalışmada kontrol grubu olarak saf su, 6000 ppm IBA ve sırasıyla 1000 ppm, 2000 ppm,
3000 ppm PBZ dozları ayrı ayrı ve bir arada kara dut odun çeliklerine uygulanmıştır. Uygulama
sonrasında çeliklerin perlit ortamına dikimi yapılmıştır. Köklenme ortamında 90 gün bekletilen
çelikler bu süre sonunda sökülerek; köklenme oranı, kök sayısı, kök uzunluğu ve kök çapı değerleri
kaydedilmiştir. Çalışma sonucunda, çeliklerin kök sayılarında uygulamaların etkisi görülmezken
köklenme oranı, kök uzunluğu ve kök çapı parametrelerinde uygulamaların etkisi gözlemlenmiştir.
Köklenme oranı bakımından en iyi sonuç kontrol grubuna (%0,0) kıyasla IBA+PBZ 1000
uygulamasından (%40,00) elde edilmiştir. En yüksek kök uzunluğu IBA 6000 uygulamasında, en
kalın kök çapı değerleri ise PBZ 1000 uygulamasında tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler:
Morus nigra
Kallus
Köklenme
Paclobutrazol
IBA
a
bymehmetemintr@gmail.com
https://orcid.org/0000-0002-9022-3624
b
onur.saracoglu@gop.edu.tr
https://orcid.org/0000-0001-8434-1782
c
emircan.dincer1@gmail.com
https://orcid.org/0000-0002-4793-4770
d
alperen.dnt1@gmail.com
https://orcid.org/0000-0002-0969-4913
e
allaasi11@yahoo.com
https://orcid.org/0000-0002-6071-0085
This work is licensed under Creative Commons Attribution 4.0 International License
İşbilir et al. / Turkish Journal of Agriculture - Food Science and Technology, 10(sp1): 2722-2724, 2022
2723
Giriş
Dut (Morus nigra L.), yüksek adaptasyon yeteneğine
sahip, farklı iklim şartlarına ve toprak koşullarına uyum
sağlayabilen kuzey yarım kürenin ılıman, tropik ve
subtropik iklimlerinde yetişebilen bir meyve türüdür
(Yağlıoğlu, 2015). Yıllık yağış miktarı 600-2500 mm
arasında olan yerlerde sulamaya ihtiyaç duyulmadan
yetiştirilebilir (Saraçoğlu ve ark., 2016). Dut, dünyanın
birçok bölgesinde yayılım göstermiştir ve Türkiye dutun
anavatanı ve doğal yayılış alanları içerisinde yer
almaktadır. Ülkemizde yaygın olarak yetiştiriciliği yapılan
dut türleri Morus alba (beyaz dut), Morus nigra (karadut)
ve Morus rubra (kırmızı veya mor dut)’dır (Yağlıoğlu,
2015). Dut bitkisinin hem yaprağı hem de meyvesi farklı
alanlarda kullanılmaktadır. Yaprağı yaygın olarak
ipekböceği yetiştiriciliğinde ve farmakoloji alanında
değerlendirilmektedir. Ayrıca dut bitkisinin yaprakları, çay
yapılarak halk arasında alternatif tedavi yöntemi olarak da
tüketilmektedir. Meyveleri ise taze tüketiminin yanı sıra,
kurutularak, meyve suyu olarak, şurup, pekmez veya pestil
yapılarak kullanılmaktadır (Dinçer, 2020) Ülkemizde
dutun genetik potansiyeli ve tüketim imkanları fazladır.
Fakat bu potansiyel yeterince kullanılmamaktadır
(Yağlıoğlu, 2015). Bu potansiyelin değerlendirilmesi için
karadut bitkisinin çeşitli yöntemlerle çoğaltılması ve
üretiminin arttırılması gerekmektedir. Meyvecilikte
modern üretimin ön koşulu kaliteli ve standart fidan
üretimi yapmaktır. Fidan üretiminde vejetatif olarak aşı,
daldırma, doku kültürü ve çelikle çoğaltma yöntemleri
kullanılmaktadır (Yıldız ve ark., 2009). Bu yöntemlerin
birbirlerine göre avantaj ve dezavantajları bulunmaktadır.
Aşı ile çoğaltma yöntemi belli anaçların üstün
özelliklerinden yararlanmak için tercih edilir (Altuncu,
2019) fakat, karadutta aşı ile üretimde bazı zorluklar
yaşanmaktadır. Aşı yapılırken meydana gelen süt salgısı ve
aşı gözünün altında boşluk bulunması aşının tutmasını
engellemektedir (Çekiç ve ark., 2013). Daldırma ile
çoğaltma yöntemi, çoğaltılması zor olan meyve türlerinde
kullanılmaktadır. Fakat bu yöntem iş gücü gereksinimi ve
üretilen bitki sayısının sınırlı olması sebebi ile ticari fidan
üretiminde tercih edilmemektedir (Altuncu, 2019). Doku
kültürü ile üretim yöntemi ise kalifiye eleman eksikliği ve
pahalı donanım gereksinimi nedeni ile henüz pratik bir
yöntem değildir (Yağlıoğlu, 2015). Çelikle çoğaltma
yöntemi klonal rejenerasyon yeteneği gösteren bitkilerde
kullanılabilecek en ucuz ve en pratik yöntem olarak kabul
edilir (Yıldız ve ark., 2009). Karadutta çelikle çoğaltma en
pratik yöntem olmasına rağmen adventif kök oluşturma
kabiliyetinin zayıf olması sebebi ile istenen başarı elde
edilememektedir (Yıldız ve ark., 2009). Karadut gibi
köklenmesi zor olan bitki türlerinde, çelikle çoğaltımda
çeşitli bitki büyüme düzenleyicilerin kullanımı ile
köklenme oranı arttırabilmektedir (Saraçoğlu ve ark.,
2016). Köklendirme amacıyla kullanılan büyüme
düzenleycilerin en yaygın kullanılanı oksin grubunda yer
alan IBA (Indol bütirik asit)’dır. IBA, köklenmeyi teşvik
etmektedir (Zenginbal ve ark., 2006). Yapılan
çalışmalarda, çelikle çoğaltmada IBA’nın farklı dozları
kullanılmış ve farklı sonuçlar elde edilmiştir (Yıldız ve
ark., 2009; Çekiç ve ark., 2013). Köklenmeyi arttırmak
amacı ile IBA dışında farklı bileşikler de kullanılmaktadır.
Bu bileşikler arasında yer alan Paclobutrazol (PBZ) bir
triazol türevi bileşik olup, düşük dozlarda bile etkisini
gösterebilmektedir (Çekiç ve ark., 2013). PBZ, genellikle
fide yetiştiriciliğinde durdurucu olarak kullanılmaktadır
(Geboloğlu ve ark., 2015; Geboloğlu ve ark., 2016). Bir
giberellin biyosentez inhibitörü olarak PBZ’nin düşük
konsantrasyonlarda kullanıldığında çeliklerde kök
oluşumunu uyardığı bildirilmiştir (Bueno ve ark., 2021).
Bu çalışmada, karadut odun çeliklerinin köklenme
kabiliyetleri üzerine IBA ve PBZ uygulamalarının
etkisinin incelenmesi amaçlanmıştır.
Materyal ve Yöntem
Yapılan bu çalışma Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi
Tarımsal Araştırma ve Uygulama Merkez Müdürlüğü
bünyesinde bulunan çelikle çoğaltma ünitesinde
yürütülmüştür. Materyal olarak müdürlük bünyesinde
bulunan damızlık karadut ağaçlarının bir yaşlı dallarından
hazırlanan odun çelikleri kullanılmıştır. Odun çelikleri
2022 yılının şubat ayında alınmış ve IBA, PBZ ve
IBA+PBZ uygulamaları yapıldıktan sonra perlit ortamına
dikimi yapılmıştır. Köklenme ortamında 90 gün bekletilen
çelikler bu süre sonunda sökülerek; köklenme oranı, kök
sayısı, kök uzunluğu ve kök çapı değerleri kaydedilmiştir.
Çalışma, tesadüf parselleri deneme desenine göre 3
tekerrürlü ve her tekerrürde 15 çelik olacak şekilde
kurulmuştur. Dikimden önce odun çeliklerinin üçte birlik
kısımları 6000 ppm IBA, 1000 ppm PBZ, 2000 ppm PBZ
ve 3000 ppm PBZ çözeltilerine ayrı ayrı ve bir arada olacak
şekilde daldırılmıştır (Çekiç ve ark., 2013). Sadece IBA
uygulanan çelikler, etanol içerisinde çözünen IBA
solüsyonunda 5 saniye, sadece PBZ uygulanan çelikler ise
PBZ çözeltisinde 15 dakika bekletildikten sonra dikimi
yapılmıştır. 6000 ppm IBA ve PBZnin farklı dozlarının
birlikte kullanıldığı uygulamalarda çelikler, önce PBZ
çözeltisine ardından IBA çözeltisine daldırılıp dikimi
yapılmıştır. Deneme sonunda çelikler sökülerek; köklenme
oranı, kök sayısı, kök uzunluğu ve kök çapı paremetreleri
tespit edilmiştir. Elde edilen veriler SAS paket programı
kullanılarak varyans analizine tabi tutulduktan sonra
ortalamaların karşılaştırılmasında Duncan çoklu
karşılaştırma testi (P<0,05) kullanılmıştır.
Bulgular ve Tartışma
Karadut odun çeliklerinden elde edilen köklenme oranı,
kök sayısı, kök uzunluğu ve kök çapı verileri Çizelge 1’de
verilmiştir. Kontrol ve PBZ 3000 ppm uygulamalarında
köklenme olmadığı için kök sayısı, kök uzunluğu ve kök
çapı verileri elde edilememiştir.
Köklenme oranı verilerine baktığımızda kontrol grubu
ve PBZ 3000 ppm uygulamasında hiç köklenme
görülmemiştir. En iyi köklenme oranı ise IBA+PBZ 1000
ppm uygulamasında görülmüştür. Çeliklerin köklenme
kabiliyeti üzerine tek başına uygulanan PBZ’nin etkisi
zayıf kalmıştır. Fakat, IBA ile birlikte kullanıldığında, PBZ
sinerjik etkileşime girerek köklenme oranını arttırmıştır.
Ayrıca IBA+PBZ uygulamalarında, PBZ dozları düştükçe
köklenme oranı artmıştır. Çalışmamıza benzer şekilde,
Çekiç ve ark. (2013) yaptığı çalışmada, PBZ’nin IBA ile
birlikte uygulandığında karadut odun çeliklerinin
İşbilir et al. / Turkish Journal of Agriculture - Food Science and Technology, 10(sp1): 2722-2724, 2022
2724
köklenme oranını artırdığını ifade etmiştir. Kivi bitkisinin
çelikle çoğaltılmasının incelendiği bir çalışmada, IBA+
PBZ uygulamalarında, PBZ’nin sabit (500 ppm) IBA
dozlarının (1,500, 2,500 ve 3,500 ppm) ise artmasıyla
köklenme oranının artma eğiliminde olduğu görülmüştür
(Ali ve ark., 2017).
Çizelge 1’de çelik başına kök sayısı verilerine
bakıldığında, uygulamalar arasında istatistiksel açıdan
herhangi bir farklılık oluşmamıştır. Kök uzunluğu verileri
incelendiğinde ise, en yüksek kök uzunluğu IBA
uygulamasından elde edilmiştir. En düşük kök uzunluğuna
ise PBZ’nin tek başına kullanıldığı uygulamalarda
ulaşılmıştır. PBZ’nin IBA ile birlikte kullanıldığında tek
başına kullanımına kıyasla kök uzunluğuna etkisi daha çok
olmuştur. Ali ve ark., (2017) yaptıkları çalışmada, 3500
ppm IBA + 500 ppm PBZ uygulaması sonucunda en
yüksek kök uzunluğunu (13,53 cm) elde etmiştir. Çekiç ve
ark., (2013)’nın yaptığı çalışmada ise 6000 ppm IBA
uygulaması sonucunda en yüksek kök uzunluğuna (20 cm)
ulaşıldığı rapor edilmiştir.
Kök çapı verilerine bakıldığında en iyi sonuç PBZ 1000
uygulamasından (2,90 mm) elde edilmiştir. Burada IBA
6000 uygulamasına kıyasla PBZ’nin kullanıldığı
uygulamalar (IBA + PBZ 1000 uygulaması hariç) kök
çaplarını artırmıştır. PBZ’nin bu etkisi, bitki büyümesini
durdurucu özelliğinden kaynaklanmış olabilir. Çekiç ve
ark. (2013)’nın yaptığı çalışmaya göre en kalın kök çapı
1,3 mm ile 6000 ppm IBA + 2000 ppm PBZ uygulaması
sonucunda elde edilmiştir. Ali ve ark., (2017)’nın kivide
yaptıkları çalışmaya göre en kalın kök çapına (1,18 mm)
IBA 2500 ppm + Paclobutrazol 500 ppm uygulamasından
ulaşılmıştır.
Çizelge 1. Farklı IBA ve PBZ uygulamalarının karadut odun çeliklerinin köklenme parametreleri üzerine etkisi
Table 1. The effect of different IBA and PBZ applications on rooting parameters of black mulberry wood cuttings.
Uygulamalar (ppm)
Köklenme Oranı
(%)
Kök Sayısı
(Kök Sayısı/Çelik) Ö.D.
Kök Uzunluğu
(cm)
Kök Çapı
(mm)
Kontrol
0,00 C
-
-
-
IBA 6000
31,11 AB
9,07
36,60 A
1,58 CD
PBZ 1000
2,22 C
1,00
5,00 B
2,90 A
PBZ 2000
2,22 C
7,00
5,40 B
1,94 BC
PBZ 3000
0,00 C
-
-
-
IBA 6000 + PBZ 1000
40,00 A
23,22
27,30 AB
1,45 D
IBA 6000 +PBZ 2000
33,33 AB
13,64
20,00 AB
2,02 B
IBA 6000 +PBZ 3000
22,20 B
27,87
18,00 AB
1,84 BC
Aynı sütunda aynı harfle gösterilen ortalamalar arasındaki fark önemli değildir (P<0,05). Ö.D.: Önemli değil.
Sonuç
Çalışma sonucunda, en yüksek köklenme oranı IBA +
PBZ 1000 uygulamasında tespit edilmiş ve bunu IBA +
PBZ 2000 ve IBA 6000 uygulamaları izlemiştir. Aynı
zamanda IBA + PBZ 1000 uygulamasında en düşük kök
çapı değerleri gözlemlenmiştir. En yüksek kök çapı
değerleri ise PBZ 1000 uygulamasında belirlenmiştir. Kök
uzunluğu parametresinde en yüksek değer IBA 6000
uygulamasında görülmüş ve bunu IBA’nın PBZ ile birlikte
kullanıldığı uygulamalar takip etmiştir. Elde edilen
bulgular ışığında, PBZ’nin IBA ile birlikte kullanıldığında
karadut odun çeliklerinin köklenme performansını artırdığı
saptanmıştır.
Kaynaklar
Ali MT, Iqbal U, Mushtaq R, Parray EA, Ibrahim A, Mohiuddin
JS, ... Wani MA. 2017. Effect of plant growth regulators on
rooting of kiwifruit (Actinidia deliciosa) cuttings. Journal of
pharmacognosy and phytochemistry, 6(6), 514-516.
Altuncu Ş, 2019. Karadut odun çeliklerinde yaralamanın ve IBA
çözeltisi pHsının köklenme üzerine etkisi (Master's thesis,
Fen Bilimleri Enstitüsü).
Bueno PM, Tofanelli MB, Vendrame WA, Biasi LA. 2021.
Paclobutrazol as an alternative to improve propagation of
Rubus brasiliensis Mart. Scientia Horticulturae, 287, 110215.
Doi: https://doi.org/10.1016/j.scienta.2021.110215
Çekiç Ç, Erdem SÖ, Aydemir M. 2013. Pacrobutrazol ve IBA
uygulamalarının kara dut ve mor dut odun çeliklerinin
köklenmesi üzerine etkisi. International Journal of
Agricultural and Natural Sciences, 6(1), 174-177.
Dinçer E. 2020. Tokat İlinde Yetiştirilen Karadut (Morus nigra
L.) Genotiplerinin Morfolojik, Fenolojik ve Pomolojik
Özelliklerinin Belirlenmes (Master's thesis, Fen Bilimleri
Enstitüsü).
Geboloğlu N, Durukan A, Sağlam N, Doksöz S, Şahin S, Yilmaz
E. 2015. Patlıcanda fide gelişimi ve fide kalitesi ile
paclobutrazol uygulamaları arasındaki ilişkiler. Tarım
Bilimleri Araştırma Dergisi, 8(1), 62-66.
Geboloğlu N, Kum AD, Şahin S, Boncukçu SD, Sağlam N. 2016.
Paklobutrazolun marulda fide boyu ve kalite özelliklerine
etkisi. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi, 9(2), 26-29.
Saraçoğlu O, Edizer Y, Gökçek O. 2016. Karadut’un (Morus
nigra L.) Odun Çelikleriyle Çoğaltılmasında Büyüme
Düzenleyici Uygulamaların Etkileri. Gaziosmanpaşa
Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 33(3), 92-96. Doi:
https://doi.org/10.13002/jafag1073
Yağlıoğlu NS. 2015. Karadut çeliklerinde sinnamik asit ve indol
bütirik asit uygulamalarının köklenme üzerine etkisi
(Master's thesis, Fen Bilimleri Enstitüsü).
Yıldız K, Çekiç Ç, Güneş M, Özgen M, Özkan Y, Yaşar A.
Gerçekcioğlu R. 2009. Farklı Dönemlerde alınan Kara Dut
(Morus nigra L) Çelik Tiplerinde Köklenme Başarısının
Belirlenmesi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi
Dergisi, 2009(1), 1-5.
Zenginbal H, Özcan M, Haznedar A. 2006. KİVİ (Actinidia
deliciosa, A. Chev.) Odun Çeliklerinin Köklenmesi Üzerine
Iba Uygulamalarının Etkisi. Anadolu Tarım Bilimleri
Dergisi, 21(1), 40-43.