Content uploaded by Lex Van Teeffelen
Author content
All content in this area was uploaded by Lex Van Teeffelen on Dec 14, 2022
Content may be subject to copyright.
initiatief van Qredits
Kleinbedrijf
Index
3e kwartaal 2022
Flitspeiling
Ondernemers willen wel verduurzamen, maar hebben geen geld
Dit is de eerste itspeiling van de Kleinbedrijf Index (KBI), een snel uitgevoerde en verkorte versie. Met dit
keer als thema de bereidheid om te investeren in energiebesparing.
Bijna twee derde van de ca. 800 ondernemers die meededen aan de itspeiling wil investeren in maatregelen
om het energiegebruik terug te brengen. Zij kiezen daarbij niet voor één specieke maatregel, maar eerder
voor een combinatie van maatregelen: het plaatsen van zonnepanelen (64%), aanschaf energiezuinige machi-
nes/apparatuur (63%), isolatie (59%) en een elektrische bedrijfsauto (57%).
Sinds begin 2021 volgt de KBI de kapitaalbehoefte in het kleinbedrijf. Die stijgt sterk de afgelopen vier kwar-
talen naar 45%. De kapitaalbehoefte wordt aangewakkerd door drie factoren. Het aantal bedrijven dat groeit
neemt weer toe, er wordt geleidelijk meer geïnnoveerd en er is bij ondernemers de wens tot investeringen in
energiebesparing. Die sterk stijgende behoefte aan kapitaal is signicant sterker bij de horeca (67%) en de
technische beroepsbeoefenaren (65%). Ook rapporteren ondernemers met personeel (54%) een hogere
behoefte dan ondernemers zonder personeel (40%).
Samenvatting KBI
Kapitaalbehoefte mkb
50%
4 0 %
3 0 %
2 0%
10%
0%
Q1 2021 Q2 2021 Q3 2021 Q4 2021 Q1 2022 Q2 2022 Q3 2022
Financieringsmonitor 2021 Kleinbedrijf Index Q-Q
De verschillen met de CBS Financieringsmonitor 2021 zijn opvallend groot, maar goed verklaarbaar.
Het CBS rapporteert minder frequent, sluit 89% van ondernemers uit (ondernemers zonder en met
1 personeelslid) en kent een lange doorlooptijd tussen meting en rapportage.
Omdat subsidies pas vergoeden, nadat de ondernemer zelf de investeringen bekostigt, zijn deze, niet eectief
om energiebesparingen te stimuleren bij gebrek aan kapitaal. Bijna 80% van de ondernemers die energie-
besparingen willen realiseren, wenst leningen met een lage rente. Daarnaast zien ondernemers toegang tot
laagrentend kapitaal voor energiebesparingen als de één na belangrijkste maatregelen om het kleinbedrijf
in zijn geheel te ondersteunen. Alleen een hogere winstvrijstelling en/of lagere belastingen is populairder.
Als lichtpunt in de itspeiling, constateren wij een signicante toename in het ondernemersvertrouwen
voor Q4 van +9 naar +14. Die toename speelt bij alle sectoren. Helaas verbetert het ondernemersloon niet.
Slechts 42% van de ondernemers verdient meer dan het minimumloon. In drie sectoren is dat percentage
aanzienlijk en signicant lager: horeca (25%), (detail)handel (34%), culturele sector (14%). Het zijn vooral
door lockdown getroen sectoren die achterblijven. Het aantal bedrijven dat opheng overweegt stijgt
van 6,6% naar 7,4% en is hoger in de horeca (17%) en in de culturele sector (14%).
Samenvatting KBI
»Kom met een laagrentende lange lening voor energiebesparingen, waarbij nanciering van meerdere be-
sparingsmaatregelen tegelijkertijd mogelijk zijn. Het te lenen bedrag zal niet een te lage begrenzing moe-
ten kennen om meerdere maatregelen tegelijk mogelijk te maken.
»Bijna 60% van de ondernemers kan nauwelijks of niet rondkomen. Het is onontkoombaar dat gemeentes
vaker gesprekken voeren met ondernemers over hun levensvatbaarheid. Daarin zal ook directe inko-
menssteun nodig zijn en begeleiding/omscholing naar de arbeidsmarkt. Zeker nu er voldoende (goed)
betaalde banen voorhanden zijn.
Aanbevelingen
Het ondernemersvertrouwen veert terug na een sterke daling in Q3 2022.
Het ondernemersvertrouwen bij starters en ondernemers zonder personeel is gelijk aan die bij gevestigde
ondernemers en ondernemers met personeel. Er zijn geen sectorale verschillen.
20
-20 0 40-40 +60
-60
Denitie: bij het ondernemersvertrouwen wordt gemeten of men meer of minder omzet
verwacht in het volgende kwartaal.
Ondernemers-
vertrouwen
Q3 2021
Q1 2022
Q4 2021
Q2 2022
Q3 2022
Q2 2021
Q1 2021
28
-2
21
11
9
14
29
De innovatiequote stijgt licht ten opzichte van Q2 2022.
Er zijn geen sectorale verschillen.
Starters investeren meer (0.35) dan gevestigde ondernemers (0.26).
Ondernemers met personeel investeren net zoveel als ondernemers zonder personeel.
20 40 60 80 +100
Innovatiequote
Denitie: hierbij wordt gekeken naar hoeveel procent van de ondernemers meer
dan 10% van de omzet investeert.
Q3 2021
Q1 2022
Q4 2021
Q2 2022
Q3 2022
Q2 2021
Q1 2021 23
29
27
25
25
27
30
Q3 2021
Q1 2022
Q4 2021
Q2 2022
Q3 2022
Q2 2021
Q1 2021
47
49
37
40
43
43
20 40 60 80 +100
36
Ondernemersloon
Het ondernemersloon is vrijwel gelijk gebleven aan dat van Q2 2022. Slechts 42% van de ondernemers
meer dan het minimumloon.
Er zijn signicante verschillen tussen sectoren. In de culturele sector is het ondernemers het laagst
met (0,14). Ook in de detailhandel (0,34) en de horeca (0,25) blijven de ondernemerslonen sterk achter.
De ondernemerslonen zijn het hoogst bij de zakelijke dienstverlening (0,56) en bij technische beroeps-
beoefenaren (0,57).
Ondernemerslonen van starters zijn gelijk aan
die van gevestigde ondernemers.
Ondernemersloon van met personeel heb-
ben een aanmerkelijk hoger ondernemersloon
(0,52) dan ondernemers zonder personeel
(0.38).
•
»42% ondernemers verdient meer
dan het minimumloon
»22% ondernemers verdient minder
dan minimumloon
»36% ondernemers verdient onder
het bijstandsniveau
Denitie: hierbij wordt gekeken naar hoeveel procent van de ondernemers minder
dan het minimumloon verdient.
Het percentage ondernemers dat onder bijstandsniveau stabiliseert en is gelijk aan dat van Q2 2022.
20 40 60 80 +100
Armoede index
Denitie: hierbij wordt gekeken naar hoeveel procent van de ondernemers onder
bijstandsniveau verdient.
Q3 2021
Q1 2022
Q4 2021
Q2 2022
Q3 2022
Q2 2021
Q1 2021 51
38
36
40
42
36
36
Denitie: in welke mate voelen ondernemers zich gestrest.
Het gemiddelde stressniveau van ondernemers blijft gelijk.
Die is het laagst in de verzorging/welzijn sector (40) en boven gemiddeld hoog in de horeca (60).
Het percentage ondernemers dat 76 of hoger, een uitzonderlijk hoog stressniveau, stijgt licht 13% in Q2
naar 17% in Q3 2022. Hoge stress niveaus voor langere tijd verlagen de kwaliteit van (nanciële) beslissingen.
De stressscore bij starters (45) is signicant lager dan bij gevestigde ondernemers (50).
Ondernemers met personeel (53) scoren signicant hoger dan ondernemers zonder personeel (45).
Stresslevel ondernemers: (1 -25 laag, 26 -50 gemiddeld, 51 -75 bovengemiddeld, 76 – 100 hoog).
20 40 60 80 +100
Stressniveau
Denitie: in welke mate voelen ondernemers zich gestrest.
Q3 2021
Q1 2022
Q4 2021
Q2 2022
Q3 2022
Q2 2021
Q1 2021
51
51
46
47
56
50
47
20 40 60 80 +100
Q3 2021
Q1 2022
Q4 2021
Q2 2022
Q3 2022
Q2 2021 4
2,6
6,5
6,1
6,6
7,4
Stakingsindex
Denitie: percentage ondernemers wat denkt binnen een half jaar zijn of haar zaak te
moeten sluiten.
De stakingsindex stijgt ligt door 7,4%, maar is niet signicant hoger in Q3 2022.
Die ligt wel bij de horeca (17,2%) en cultuursector (14,1%) signicant hoger dan andere sectoren.
De continuïteitsindex is gestegen ten opzichte van die van Q2 2022.
Meer bedrijven verwachten ink te groeien het komende halfjaar dan in Q2 2022.
»43% inke te groeien
»30,6% te herstellen
»19% blijvend lagere omzetten
»7,4% geeft aan te stoppen
20 40 60 80 +100
Continuïteitsindex
Denitie: percentage ondernemers dat voldoende middelen heeft om het bedrijf voort te zetten.
Q3 2021
Q1 2022
Q4 2021
Q2 2022
Q3 2022
Q2 2021
Q1 2021
62
72
64
66
61
65
46
Signicant meer starters verwachten ink te groeien (56%) in vergelijking tot gevestigde ondernemers (33%).
De horeca (0.57) heeft een signicant lagere continuïteitscore dan de andere sectoren, de zakelijke dienst-
verlening een signicant hogere score (0.77).
Starters hebben dezelfde continuïteitscore als gevestigde ondernemers. Ondernemers zonder personeel
hebben dezelfde score als ondernemers met personeel.
Bijna de helft van de ondernemer heeft behoefte aan extra kapitaal (45%). De hoogste score sinds de start van
de Kleinbedrijf Index. Wij hebben de kapitaalbehoefte vergeleken met de laatste CBS Financieringsmonitor uit 2021.
Er zijn nogal wat verschillen tussen onze metingen en die van het CBS. Wij meten per kwartaal, het CBS per jaar.
Wij rapporteren 1-2 maanden na meting, het CBS na 6 maanden. Wij nemen alle ondernemers mee, het CBS alleen
ondernemingen met twee of meer medewerkers. Daarmee sluit het CBS 89% van de populatie in het mkb uit.
Continuïteitsindex
Die nancieringsbehoefte is signicant hoger bij de horeca (67%)en de technische beroepsbeoefenaren
(65%). En is het laagst bij de zakelijke dienstverlening (29%). Er zijn geen verschillen in kapitaalbehoefte
tussen starters en gevestigde ondernemers. Ondernemers met personeel hebben wel een grote kapitaal-
behoefte (54%) dan ondernemers zonder personeel (40%).
Kapitaalbehoefte mkb
50%
4 0 %
3 0 %
2 0%
10%
0%
Q1 2021 Q2 2021 Q3 2021 Q4 2021 Q1 2022 Q2 2022 Q3 2022
Financieringsmonitor 2021 Kleinbedrijf Index Q-Q
Een forse meerderheid (63%) van de ondernemers geeft aan te willen investeren in energiebesparing,
als zij daartoe de middelen hebben. In de horeca is die wens signicant hoger (87%). De keuzes voor de
specieke maatregelen – gebaseerd op 372 tot 447 waarnemingen – duiden erop dat ondernemers niet
voor één, maar een combinatie van maatregelen kiezen. Daarin zijn geen sectorale verschillen te vinden.
Vooral zonnepanelen, energiezuinige apparatuur, isolatie en elektrische bedrijfsauto’s worden veel gekozen.
Het gebrek aan kapitaal bij 45% van de ondernemers zet een rem op die noodzakelijke investeringen.
Leningen voor verduurzaming, met een lage rente, zullen de energietransitie bespoedigen. 78% van
de ondernemers vindt dat een voorwaarde om deze investeringen te doen. De omvang van die leningen
zullen niet te laag moeten zijn (< 50K), gezien de combinatie van maatregelen die ondernemers willen
nemen. Subsidies zijn doorgaans niet het juist instrument. Allereerst dient voorgenancierd moet worden.
Daarnaast is vrij overtuigend aangetoond dat het grootste deel van de ondernemers de weg naar subsidies
niet weet te vinden.*
Zonnepanelen 64%
Aanschaf energiezuinige apparatuur/machines 63%
Isolatiemaatregelen 59%
Electrische bedrijfsauto 57%
Airconditioning om te verwarmen en/of te koelen 54%
Aanschaf warmtepomp of -wisselaar 39%
Er zijn geen verschillen tussen ondernemers met en zonder personeel voor de hoogst scorende
maatregelen. Evenmin tussen starters en gevestigde ondernemers.
* Van Teeelen & Renssen (2021), Kleinbedrijf Index Q3 2021, Ondernemerslonen en weerstandindex blijven achter
ondanks goed derde kwartaal, Qredits/ONL/HU.
Energiebesparing
Ondernemers is gevraagd welke regeringsmaatregelen hen het meest zouden helpen bij hun bedrijfsvoe-
ring. Daarbij zijn nauwelijks sectorale verschillen te zien.
Zzp Niet-zzp Totaal
Verhogen winstvrijstellingen/of verlagen belastingen - - 80%
Lening met een lage rente voor investeringen in verduurzaming - - 69%
Opnieuw aftrekbaar maken opleidingskosten - - 66%
Inkorten doorbetaling bij ziekte van personeel 26% 63% 38%
Verlagen van de ontslagvergoeding personeel 22% 60% 34%
Betere compensatie energiekosten(TEK) - - 58%
Oprichten ophengsfonds, zodat ondernemers - - 56%
kunnen stoppen zonder faillissement
Alle ondernemers zijn het er mee eens dat het verhogen van de winstvrijstelling/verlagen belastingen de
beste maatregel is. Daarna komt de lening met lage rente voor verduurzaming. En het opnieuw aftrekbaar
maken van opleidingskosten.
Minder vaak kiezen ondernemers voor het een hogere Tegemoetkoming EnergieKosten. De laagste score
krijgt het opzetten van een ophengsfonds. Alleen de horeca scoort daar als enige sector signicant
hoger op met 73%.
Er zijn maar twee maatregelen waar grote verschillen tussen ondernemers met en zonder personeel optreden:
het inkorten van doorbetaling bij ziekte en het verlagen van de ontslagvergoeding. Die worden sterker
gesteund door ondernemers met personeel. Starters steunen die maatregelen juist weer signicant minder
(resp. 29% en 32%) dan gevestigde ondernemers (resp. 32% en 43%).
Aangezien de regering voor het jaar 2023 de winstvrijstelling verlaagd en de belastingen verhoogd,
lijkt de één na beste maatregel om laagrentende leningen voor verduurzamingen beschikbaar te stellen.
Met vlak daarachter het weer aftrekbaar maken van opleidingskosten
Maatregelen ter onder-
steuning van het mkb
Het panel was dit kwartaal 10.000 ondernemers qua omvang. De vragenlijst is tussen 15 november en
7 december ingevuld. Het betrof een sterk verkorte vragenlijst met 70% minder items dan in voorgaande
rondes.
In deze ronde hebben 774 respondenten de vragenlijst ingevuld, een response van bijna 8%. Er is niet
nagebeld, de vragenlijst heeft korter opgestaan dan in vorige rondes. De vragenlijst is net als in andere
rondes digitaal toegestuurd. Er is op de meeste items een geringe data-uitval. De meeste vergelijkende
analyses zijn gebaseerd op 718 – 774 waarnemingen. Daar waar dit lager is, wordt dit gemeld bij de indexen.
De kenmerken van de deelnemers zijn door de kortere vragenlijst minder compleet dan in vorige rondes,
maar daar waar uitgevraagd (vrijwel) identiek gebleven.
»44% van de ondernemers is starter (maximaal 5 jaar actief).
»96% van de ondernemers heeft minder dan 10 personeelsleden, 67% zijn zelfstandig beroepsbeoefenaar
zonder personeel.
»17% heeft de BV als rechtsvorm, 14% een maatschap en 67% is eenmanszaak.
»De sectoren horeca (7%), (detail)handel (17%), zakelijke dienstverlening (17%), technische beroepen
(12%), zorg/verzorging (9%) en de cultuursector (8%) zijn goed vertegenwoordig.
»Hun leeftijd is tussen de 25 jaar en 70 jaar, de meeste zijn 41 jaar - 55 jaar (43%)
»91% van de ondernemers voldoet aan het uren criterium van de Belastingdienst.
Er is een bias aanwezig in ons panel. Het overgrote deel van de bedrijven hebben voldoende goede plan-
nen en economische onderbouwing voor een lening bij Qredits of Cultuur + Ondernemen. In die zin geven
de uitkomsten een te positief beeld. De sectoren hebben een andere verhouding dan de Nederlandse po-
pulatie en het percentage zzp’ers is ondervertegenwoordigd in vergelijking tot de Nederlandse populatie.
De precieze uitwerking van deze mix in niet bekend. Alle uitkomsten en analyses zijn ongewogen scores. Er
wordt wel steeds getoetst op verschillen tussen sectoren, starters en gevestigde ondernemers en zelf-
standige beroepsbeoefenaren en ondernemers met personeel.
Samenstelling
van het panel
initiatief van Qredits
Voor meer informatie over dit
rapport kun je terecht bij:
André Dolsma
E: a.dolsma@qredits.nl
T: 06 51 56 84 23
Verveelvoudiging voor eigen gebruik is
alleen toegestaan met bronvermelding:
Van Teeelen, L. (2022), KBI Q3 2022,
Energietransitie kleinbedrijf versnellen door
goedkope leningen, Qredits/HU/ONL/Cultuur
&Ondernemen.