Poszukiwanie przestrzeni dla sprawiedliwości naprawczej w Polsce

Abstract

Celem artykułu jest przedstawienie założeń niestandardowego międzynarodo-
wego projektu partnerskiego Restorative Justice: Strategies for Change (RJS4C)
i omówienie działań podejmowanych na rzecz rozwoju sprawiedliwości
naprawczej w Polsce oraz innych krajach partnerskich, realizowanych
w ramach projektu. Pomimo że każde z państw RJS4C jest w innym momencie tego procesu, wyjątkowym atutem działań podejmowanych przez zespoły krajowe
jest symultaniczny, wzbogacający proces podejmowania działań lokalnych
i wymiana doświadczeń i inspiracji z zespołami z pozostałych państw Ponadto,
założenia partnerstwa są nie tylko doskonałym przykładem optymalizacji
zwiększania wpływu społecznego Rady Europy, ale również przykładem
współpracy międzynarodowej, międzyinstytucjonalnej kultury naprawczej
i działań projektowych wykonywanych zgodnie z wartościami i zasadami
sprawiedliwości naprawczej.

Full text

Spis treści
Przedmowa(Marcin Romanowski)                  7
Anna Matczak, Beata Czarnecka-Dzialuk,
Honorata Czajkowska, Grzegorz Miśta
Poszukiwanieprzestrzenidlasprawiedliwościnaprawczej
wPolsce                          
Aneta Napieralska
Mediacjatransgraniczna–charakterystykapostępowaniana
przykładziesporówrodzinnychigospodarczych        9
Anna Wąsowska
Mediacjewsprawachkredytów„walutowych”
Analizakrytyczna                      9
Grzegorz Skrobotowicz
MediacjakarnawPolsce–ponaddwadzieścialat
działaniainstytucji–próbaoceny              6
Przemysław Kępczyński
Zastosowanieteoriigierwmediacjiprzyrozwiązywaniu
koniktówwgospodarcenowychtechnologii         79
Aneta Wilkowska-Płóciennik
Mediacjaonlinesposobemrozwiązania
sporówkonsumenckich                    99

6 Spis treści
Agnieszka Siedlecka-Andrychowicz
Wykorzystaniemediacjiorazprogramówsprawiedliwości
naprawczejwkoniktachwystępującychwśrodowisku
akademickim–przykładStanówZjednoczonych
AmerykiPółnocnejiPolski                5
Barbara Matysiak
Metodykaprowadzeniamediacjigospodarczych
wgospodarcemorskiejwoparciuocechy
dobregoplanuKotarbińskiego               9
Ewa Słaboń
Mediacjajakometodarozwiązywania
koniktówpracowniczychwzespołachwielokulturowych    5
Karolina Wilamowska
Wdrażaniemediacjirówieśniczychwszkole–
założeniaiperspektywynatlepilotażowegoprogramu
„Mediacjewszkolewpraktyce”realizowanegoprzezOkręgową
RadęAdwokackąwBydgoszczy              65
Biogramyautorów                       79

Przedmowa
Mediacja: od rozmowy do porozumieniatomonograapowstaławewspół
pracyzprzedstawicielamiśrodowiskamediacyjnegozarównojegoteore
tykamijakipraktykamiktórejcelemjestukazaniewielowymiarowości
mediacjiopisaniekierunkóworazperspektywjejupowszechnianiaatakże
wykorzystania
Siłamediacjitkwiwkomunikacji–możliwościswobodnegowyrażenia
swoichpotrzeboczekiwańemocji Mediacjadajepoczucieodpowiedzial
nościzasamodzielnerozwiązaniesporu Ztychwłaśniepowodówcoraz
więcejosóbsięnaniądecyduje Jeślistronyzaczynajązesobąrozmawiać
jejsukcesstajesięmożliwy
OskutecznościiznaczeniumediacjiwPolsceświadcząnietylkodane
krajowealetakżezagranicznerankingi takiejakchociażby5 miejsce
PolskipośródpaństwUniiEuropejskiejwprzygotowywanymprzezKomisję
Europejską dokumencie„JusticeScoreboard” przedstawiającym
m in wynikianalizktórychcelemjestocenadziałańkrajówczłonkowskich
wzakresiepromowaniawiedzyoalternatywnychmetodachrozwiązywania
sporówistosowaniaprzezniezachętdoichwykorzystywania
Tedobrerezultatysąwynikamipracysędziówkoordynatorówds mediacji
podejmującychliczneinicjatywywposzczególnychokręgachsądowychdzia
łańRadyds AlternatywnychMetodRozwiązywaniaSporówprzyMinistrze
SprawiedliwościjakrównieżkrokówpodejmowanychprzezMinisterstwo
  https://ec europa eu/ino/les/eujusticescoreboard_en [dostęp:
 9 r ]

8 Przedmowa
Sprawiedliwości AktualnienajpoważniejszymzadaniemMinisterstwajest
nalizacjaprojektupt „Upowszechnieniealternatywnychmetodrozwią
zywaniasporówpoprzezpodniesieniekompetencjimediatorówutworze
nieKrajowegoRejestruMediatorów(KRM)orazdziałaniainormacyjne”
(ProjektKRM)
RealizującgłównycelProjektuKRMjakimjestproesjonalizacjazawodu
mediatora natereniecałegokrajuprowadzonesą szkoleniazzakresu
Prowadzenia mediacji sądowychi pozasądowych w sprawach cywilnychzgodne
zestandardamiopisanymiwZintegrowanymSystemieKwalikacji(ZSK) 
Szkoleniateprzeznaczonesązarównodlamediatorówjużunkcjonujących
narynkujakidlakandydatówdotegozawodu Każdeznichzakończone
jestegzaminemtzw walidacjąsprawdzającązdobytąwiedzę(częśćteore
tyczna)ipotwierdzającąnabyteumiejętności(częśćpraktyczna) Finalnie
wramachszkoleńkompetencjezzakresuprowadzeniamediacjisądowych
ipozasądowychnabędzieponadosób
Pozaszkoleniamiorganizowanesąrównieżspotkaniazprzedstawicie
lamiwymiarusprawiedliwościpaneledyskusyjneseminariaorazwebinary 
Poruszanepodczasnichzagadnieniadotycząmediacjiwsprawachpracow
niczychorazmediacjionlinewzględemktórychwzrosłozainteresowanie
wzwiązkuzrozwojemnowoczesnychtechnikzarządzaniazespołamioraz
metodODR(Online Dispute Resolution–RozwiązywanieSporówOnline)
ObecnieMinisterstwoSprawiedliwościpracujenadwyczekiwanymprzez
środowiskomediacyjnesystemem–KrajowymRejestremMediatorów–
którymapowstaćdokońcasierpniarokuistaćsiębaząmediatorów
prowadzącychdziałalnośćmediacyjnąna tereniekraju Mediatoromsędziom
ipracownikomwymiarusprawiedliwościrejestrmaposłużyćjakonarzędzie
usprawniającem in komunikacjęiobiegdokumentów Osobyzainteresowane
mediacjąbędąmogłyzajegopomocąodnaleźćmediatoraktóryprowadzi
swojądziałalnośćnawybranymterenieispecjalizujesięwkonkretnejkate
goriispraw
  https://krm gov pl/[dostęp: 9 r ]

9Przedmowa
Jednocześnieprowadzonesąpracelegislacyjneumożliwiająceutworze
nieorazpóźniejszeunkcjonowanieikorzystaniezsystemu Zaplanowane
zmianydotycząprzepisówm in KodeksupostępowaniacywilnegoPrawa
oustrojusądówpowszechnychorazuwzględniająpracenadnowymaktem
prawnym–RozporządzeniemoKrajowymRejestrzeMediatorów
Ważnym aniestetywcześniejniedostatecznierozwijanym obsza
remjestmediacjapowyroku Jejupowszechnianiupoświęconybyłpro
jektSzkołyWyższejWymiaruSprawiedliwości(nansowanyześrodków
FunduszuSprawiedliwościirealizowanywlatach–wewspół
pracyzKatolickimUniwersytetemLubelskimJanaPawłaII)wdrażający
ideęsprawiedliwościnaprawczejnaterenieOkręgowegoInspektoratuSłużby
WięziennejwLublinie
Dostrzegającżeprzestępstwoniejesttylkonaruszeniemzasadaleirów
nież–amożeprzedewszystkim–naruszeniemrelacjimiędzyludzkichmedia
cjajawisięjakonajczęściejstosowanaormasprawiedliwościnaprawczej 
Głównymcelemprojektubyłostworzenieramdlazmniejszeniapowrotności
doprzestępstworazpoprawasytuacjiosóbpokrzywdzonychprzestępstwem
zwykorzystaniemmediacjijakoormysprawiedliwościnaprawczej Dzięki
projektowiunkcjonariuszySłużbyWięziennejorazkuratorówsądo
wychukończyłostudiapodyplomowezzakresumediacjiprzygotowano
pokojemediacjipodjętowspółpracęzorganamiprowadzącymipostępowanie
karnetj zsądamijednostkamiPolicjiprokuraturą Coważneopracowany
zostałtakżeRegulaminorganizacjiiprowadzeniamediacjipozasądowychna
etapiepostępowaniawykonawczego
Otymżemediacjapowyrokuzyskujenapopularnościświadcządane 
Wciągulatprojektuprzeprowadzonodyżurytrwająceponadgodzin
dyżurówmediacyjnycha5mediacjezakończonougodą Osadzenichętnie
uczestniczyliwspotkaniachinormacyjnychiwarsztatachzzakresumediacji 
Wzrosłaświadomośćosadzonychnatematkonsekwencjiswojegozachowa
niaorazkrzywdktórewyrządzilipokrzywdzonymichrodzinomwłasnym
bliskimatakżespołecznościlokalnej
  https://mediacjaisprawiedliwoscnaprawcza pl/[dostęp: 9 r ]

10 Przedmowa
PozostającprzytemaciemediacjikarnejwartododaćżedoZSKokreś
lającegozasadyistandardypotwierdzania unkcjonującychwnimkwa
likacji(cogwarantujewysokąjakośćcertykatówwydawanychwjego
ramach)ObwieszczeniemMinistraSprawiedliwościzdnia9sierpniar 
włączonazostałakwalikacjarynkowa„Prowadzeniemediacjisądowych
wsprawachkarnychiowykroczenia”któradołączyładopozostałychznaj

dującychsięwZSKkwalikacjidotyczącychmediacji:
 „Prowadzeniemediacjisądowychipozasądowychwsprawachcywil
nych”
 „Prowadzeniemediacjisądowychipozasądowychwsprawachgospo
darczych”
 „Prowadzeniemediacjisądowychipozasądowychwsprawachrodzin
nych”
FunkcjonowaniewZSKkwalikacjirynkowychwobszarzemediacji
wpływapozytywnienapostrzeganietejinstytucjiwPolscezwiększazauanie
społecznedomediatorówimediacji Pozwalam in napodniesieniestandar
dówkształceniamediatoróworazpogłębienieichwiedzyeksperckiej(wyspe
cjalizowaniewprowadzeniumediacjiwdanejkategoriispraw)coprzekłada
sięnajakośćświadczonychusługmediacyjnych
Ważnejestżemediacjaznajdujesięnietylkowobszarzezaintereso
wańmediatorówsędziówiproesjonalnychpełnomocnikówalerównież
dzieciorazmłodzieży Tozmyśląonichporaztrzecizorganizowaliśmy
konkursnaplakatpromującyMiędzynarodowyDzień Mediacji,który
zrokunarokzyskujenapopularności Wtegorocznejedycjiwzięłoudział
ponad75uczestników Pracelaureatówwzoremubiegłychlatznalazłysię
wkalendarzumediacyjnymoraznawystawiepracnabudynkuMinisterstwa
SprawiedliwościktórąoglądaćmożnabyłopodczasTygodniaMediacji 
PatrzącnaaktywnośćnajmłodszychMinisterstwoSprawiedliwościpodjęło
  https://isap sejm gov pl/isap ns/DocDetails xsp?id=WMP85[dostęp:
9 9 r ]
  https://kwalikacje gov pl/k[dostęp:9 9 r ]
  https://www gov pl/web/sprawiedliwosc/konkursnaplakatpromujacymiedzy
narodowydzienmediacji[dostęp:9 9 r ]

11Przedmowa
pracenad edycjąkonkursuPostaw na mediacjęktóregocelemjestzwiększa
nieświadomościspołecznejwzakresiealternatywnychmetodrozwiązywania
sporówwszczególnościmediacjiorazrozpowszechnianiewiedzyzzakresu
prawapoprzezaktywizacjędzieciimłodzieży Wtymrokuliczbazgłoszeń
przerosłanaszeoczekiwaniazacobardzodziękuję Sukcestenniewynika
tylkozchęcirywalizacjiorazzdobyciawiedzyidoświadczeniaprzezuczniów
alerównieżzzaangażowaniarodzicówinauczycieli
Wzwiązkuzobchodzonymwtymrokuwdniach7–października
TygodniemMediacjiorazprzypadającympaździernikaMiędzynarodowym
DniemMediacjiwcałymkrajuodbywałysiędyżurymediatorówpaneledys
kusyjneseminariawebinaryorazkonerencjemającenaceluupowszech
nieniewiedzyometodachADRwszczególnościmediacjiorazzwiększenie
świadomoścint rolikomunikacjii–koniecznejwżyciukażdegoznas–
umiejętnościrozwiązywaniakoniktówisporów Ponadtowwieluszkołach
organizowanebyłypogadankint pozasądowychmetodrozwiązywaniaspo
róworazsymulacjemediacji Działaniateniewątpliwiepozytywniewpływają
nazachowaniaipodejściedosporówprzeznajmłodszych
Wszystkimorganizatoromgościomiprelegentomdziękujęzatemza
poświęconyczasipracęwłożonąw promocjęmediacji
***
Wpublikacjiznalazłysięartykułydotykająceobszarówwktórychmediacja
znajdujecorazwiększąprzestrzeńdorozwoju Autorzyomówilizagadnie

niadotyczącezastosowaniamediacjiwsprawachkredytówwalutowych
kwestiachgospodarczychwtransporciemorskim atakżewkoniktach
rówieśniczychwśródczłonkówzespołówwielokulturowychorazwsporach
rodzinnychigospodarczychzelementemtransgranicznym Przedstawiona
zostałaproblematykazzakresumediacjikarnejorazsprawiedliwościnapraw
czej Wychodzącnaprzeciwwyzwaniomtechnologicznympracazawiera
  https://www gov pl/web/sprawiedliwosc/iiedycjakonkursupostawnamediacje
[dostęp:9 9 r ]

12 Przedmowa
równieżanalizęmożliwościwykorzystaniamediacjiwobszarachzwiązanych
zcyryzacjąidigitalizacjąwymiarusprawiedliwościzastosowaniateoriigier
napotrzebyrozwiązywaniakoniktówwgospodarcenowychtechnologii
orazwykorzystaniamediacjionlinejakosposobunarozwiązywaniesporów
konsumenckich
ŻyczącPaństwuudanejlekturymamnadziejężepublikacjawzbogaci
Państwawiedzęomediacjiaprzedstawioneprzezautorówpoglądyizgło
szonepostulatybędąinspiracjądopodejmowanianowychinicjatywwzakre
sierozwojumetodADR
Jednocześnieskładamserdecznepodziękowaniaiwyrazyuznaniawszyst
kimosobomwszczególnościAutoromrozdziałówzaangażowanymwpro
mowaniemediacjiorazjejsympatykomktórychgronostalesiępowiększa
Liczęrównieżnatożetreścizawartewniniejszejpublikacjinietylko
dostarcząjejczytelnikomwiedzynatematmediacjialerównieżzmieniąich
podejściedokomunikacjioraztowarzyszącychnacodzieńnieporozumień
isporów
dr Marcin Romanowski, LL.M.
Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości

Anna Matczak, Beata Czarnecka-Dzialuk,
Honorata Czajkowska, Grzegorz Miśta
Poszukiwanie przestrzeni dlasprawiedliwości
naprawczej w Polsce
Wstęp
Celemartykułujestprzedstawieniezałożeńniestandardowegomiędzynarodo
wegoprojektupartnerskiegoRestorative Justice: Strategies for Change(RJSC)
iomówieniedziałańpodejmowanychnarzeczrozwojusprawiedliwości
naprawczejwPolsceorazinnychkrajachpartnerskich realizowanych
wramachprojektu
Sprawiedliwośćnaprawczajestkoncepcjązorientowanąnamożliwienaj
pełniejszenaprawienieszkódikrzywdwyrządzonychprzestępstwemprzy
aktywnymidobrowolnymudzialepokrzywdzonegosprawcyaniekiedy
równieżinnychosóbzlokalnejspołeczności Programysprawiedliwości
naprawczejrealizowanesąwormieróżnychpraktyk(e g mediacjakręgi
konerencje) Przestępstworzadkojestzjawiskiemdwubiegunowymczęsto
natomiastbezpośredniolubpośredniouderzatakżewnajbliższeotoczenie
oarytj jejbliskichsąsiadówwspółpracownikówwpływającm in narelacje
społecznepoczuciebezpieczeństwaunkcjonowaniewrolachżyciowych 
Ideaszerokorozumianejsprawiedliwościnaprawczejobejmujezestawwar
tościzasadiumiejętnościjakiszeregróżnychprocesówopierającychsięna
rozumieniużewszyscyjesteśmygłębokopowiązanispołecznie Implikuje
toswegorodzajureaktywność–gdypewnezdarzeniamająmiejscewspo
łecznościwówczasmusibyćonazaangażowanawznalezieniesposobówna
rozwiązanieproblemu Działaniarestoratywnebędądalekieodautorytarnych
  S BurdziejCommunity justice – rekonstrukcja założeń i krytyka pewnego modelu
polityki karnej„BiałostockieStudiaPrawnicze”6vol s –
AnnaMatczakBeataCzarneckaDzialukHonorataCzajkowskaGrzegorzMiśta

14 Anna Matczak, Beata Czarnecka-Dzialuk, Honorata Czajkowska, Grzegorz Miśta
retrybutywnychreakcjiktóremająnacelutylkoznalezieniewinnychiuka
ranieich
PartnerstwoRJSCzostałozainicjowanew9rokuprzezWydział
PrawaUniwersytetuMaynoothorganizacjępozarządowąRestorativeJustice
NederlandzHolandiiorazEuropejskieForumSprawiedliwościNaprawczej
iuczestniczywnim9państweuropejskich(AlbaniaBelgiaCzechyEstonia
HolandiaIrlandiaPolskaSzkocjaWłochy) Głównymcelempartnerstwajest
wypracowaniestrategicznychdziałańimetodzmierzającychdoskoncentrowa
niaeuropejskichsystemówagencjipolitykipraktykwymiarusprawiedliwo
ściwsprawachkarnychwokółzasadiwartościsprawiedliwościnaprawczej 
Przykładoweujęciegamywartościizasadsprawiedliwościnaprawczejmożna
odnaleźćwaktualnymwydaniuPodręcznikaONZdotyczącegoprogramów
sprawiedliwościnaprawczejujętychjako:naprawaszkodyszacunekdobro
wolnośćintegracjaupodmiotowieniebezpieczeństwoodpowiedzialność
iprzemiana
Partnerstwozostałoutworzonebezormalnychwytycznychbezunduszy
stałychzdobrejwolistałychprzedstawicieliktórzyuczestnicząwprojekcie
nazasadziewolontariatu Ogólniezdeniowanymzadaniemdziałańprojek
towychjestrozpowszechnianiewiedzyorazinicjowanieiwspieraniedziałań
narzeczsprawiedliwościnaprawczejwświetleRekomendacjiRadyEuropy
[eRecommendationCM/Rec(8)8zwanadalej:Rekomendacją]doty
czącejstosowaniasprawiedliwościnaprawczejwsprawachkarnychiprzyjętej
przez KomitetMinistrówpaździernika8r którajestwspółcześnie
  AutoremlogopartnerstwajestGrzegorzMiśtastałyprzedstawicielpolskiego
zespołu
  Szkocjawtymprzypadkureprezentujeraczejoddzielnąjurysdykcjęniżpaństwo
  [online:]https://www euorumrj org/en/restorativejusticestrategieschange
rjsc9[dostęp7 9 r ]
  UNODC() Handbook on Restorative Justice Programmes (Second Edition).
Criminal Justice Handbook Series. Vienna:UNODC
  Dotychczasspotkaniawszystkichzespołównansowaneześrodkówpozyskanych
wramachinnychprojektówodbyłysięwMaynooth(9)iwTallinie() Przed
zakończeniemprojektuwr planowanesądwadodatkowespotkania
  [online:]https://www euorumrj org/sites/deault/les/9/polishcoe
rec8 pd[dostęp 9 r ]

15Poszukiwanie przestrzeni dla sprawiedliwości naprawczej w Polsce
najbardziejnowatorskimiwszechstronnyminstrumentemmiędzynarodo
wymwspierającymtegorodzajudziałania Każdeuczestniczącewprojekcie
państworeprezentowanejestprzezniewielkizespółstałychprzedstawicieli
(ang core members)działającychzwiększągrupąinteresariuszy(np decy
dentówpraktykówbadaczyaktywistówiinnychwłaściwychpodmiotów
lokalnych)
Partnerstwo w działaniu
PrzedmiotemdziałańwszystkichzespołówRJSCjestpodejmowaniepróby
budowaniapotencjałuizdolnościsprawczejwobszarzesprawiedliwości
naprawczejpoprzeztworzeniesiecikontaktóworazbudowanierelacjizindy
widualnymiosobamiczyinstytucjamizainteresowanymiwspółpracąnarzecz
skoordynowanegoizrównoważonegoprojektowaniaiwdrażaniaprogramów
sprawiedliwościnaprawczejwkraju NaszczególnąuwagęzasługujeIrlandia
gdziezespółRJSCskupiłgrupęinteresariuszyliczącą6osóbktóracomie
siącotrzymujepocztąelektronicznąaktualneinormacjeojegopracykluczo
wychwydarzeniachczyteżprośbyomateriałynastronęinternetowąktóra
jestprzykłademwszechstronnegoiaktualizowanegoźródłainormacjina
tematrozwojusprawiedliwościnaprawczejwkraju
WymianawiedzyidoświadczeńwramachpartnerstwaRJSCprzyczyniła
siętakżedopowstaniaInstytutuSprawiedliwościNaprawczejwCzechach
któryprzejąłinicjatywęwprzygotowaniudługoterminowejstrategiirozwoju
sprawiedliwościnaprawczej0poprzedzonąnietylkokonsultacjamiwgru
pieinteresariuszyaletakżebadaniempilotażowym Mającnauwadzetakże
nierównydostępdowiedzynatematsprawiedliwościnaprawczejwkrajach
nieanglojęzycznychCzeskiInstytutSprawiedliwościNaprawczejpodej
mujesię również tłumaczeń kluczowychdokumentów(np wcześniej
  [online:]https://restorativejustice ie/[dostęp: 5 r ]
  [online:]https://restorativnijustice cz[dostęp: 9 r ]
 0[online]https://restorativnijustice cz/wpcontent/uploads///PROHLED
NOUTSTRATEGIIRJPROCR pd[dostęp: 9 r ]

16 Anna Matczak, Beata Czarnecka-Dzialuk, Honorata Czajkowska, Grzegorz Miśta
wspomnianegodrugiegowydaniaPodręcznikaProgramówSprawiedliwości
NaprawczejwydanegoprzezBiuroNarodówZjednoczonychds Narkotyków
iPrzestępczości)
Przegląddotychczasowychosiągnięćpaństwpartnerskichwskazujejak
bardzoistotnawobszarzedziałaństrategicznychjestwspółpracazwłaściwym
MinisterstwemSprawiedliwości ZwłaszczadoświadczeniaIrlandiiWłoch
SzkocjiczyHolandiiutwierdzająwtymprzekonaniu Członkowiezespołu
zIrlandiijużkilkakrotniezostalizaproszenidowspółpracyzKomitetem
StrategicznymWymiaruSprawiedliwościwceluopracowaniarekomendacji
wdrażaniaprogramówsprawiedliwościnaprawczejizapewnieniawysokich
standardówpraktyki Sprawiedliwośćnaprawczajestuwzględnionawpro
gramiepolitycznymwłoskiejministersprawiedliwościMartyCartabia 
W9r ministersprawiedliwościwSzkocjiHumzaYousazainaugurował
plandziałanianarzeczsprawiedliwościnaprawczejnalata9–
awr opublikowanozestawnarzędziimetodprojektowaniaiwdrażania
sprawiedliwościnaprawczejwSzkocji Wobuprzedsięwzięciachczłonkowie
szkockiegozespołuRJSCbraliaktywnyudział WHolandiistałymelemen
temdziałańzespołujestlobbyingwgronieparlamentarzystówcowielokrot
niezaowocowałopropozycjamizmianprawnych(np wustawieinnowacyjnej
dotyczącejprocedurykarnejInnovatiewetStravordering)mającychnacelu
uzyskanietzw maksymalistycznegopodejściadosprawiedliwościnaprawczej
wkraju WEstoniizespółRJSCjestjednostkąosadzonąwMinisterstwie
  [online:]https://restorativejustice ie/wpcontent/uploads//6/Briengor
CJSC_nal pd[dostęp: 9 r ]
  [online:]https://www euorumrj org/en/restorativejusticewhatiwaslooking
[dostęp:7 9 r ]
  Plandziałaniabardzowyraźnieokreślakrajowezobowiązaniedoudostępnienia
sprawiedliwościnaprawczejwcałymkrajudor Wlutymr przedstawiono
nowąwizjęwymiarusprawiedliwościwSzkocji(Justice Vision for Scotland)wktórej
dostępnośćsprawiedliwościnaprawczejwSzkocjidor zostaławymienionajako
kluczowycelwprocesieprzekształceniasystemuwymiarusprawiedliwości
  [online:]https://www sps ed ac uk/sites/deault/les/assets/pd/Restorative_
Justice_Toolkit_min pd[dostęp: 5 r ]
  Podejściemaksymalistycznezakładażewymiarsprawiedliwościnietylkopowi
nienkierowaćsprawydoprogramówsprawiedliwościnaprawczejaletakżegenerować
kulturęnaprawcząwewłasnychstrukturach

17Poszukiwanie przestrzeni dla sprawiedliwości naprawczej w Polsce
Sprawiedliwości(DepartamentPolitykiKarnejMinisterstwaSprawiedliwości
wEstonii) Estońskizespółzainicjowałmiędzyinnymipowstaniegrupy
roboczejnarzeczrozwojusprawiedliwościnaprawczejwkrajuwskład
którejwchodząprzedstawicieleróżnychstrukturwymiarusprawiedliwości
orazserięregularnychszkoleńtematycznychprowadzonychprzezekspertów
zinnychkrajów
Ciekawąinicjatywąpodejmowanąprzezbelgijskiwłoskiorazpolski
zespółjesttakżerozwijaniekoncepcjimiastsprawiedliwościnaprawczej
którajestpostrzeganajakoinicjatywaoddolnajednazwielumożliwości
przełamaniapewnegouzależnieniaprogramówsprawiedliwościnaprawczej
odmożliwościiprzyzwoleniaorganówwymiarusprawiedliwości
Wartykulezostałyprzedstawionetylkowybraneprzykładydziałań
iosiągnięćkrajowychzespołówRJSCszerszeichomówienieniejestmoż
liwezuwaginaograniczenianiniejszejpublikacji Rozwójsprawiedliwo
ścinaprawczejjestuwarunkowanywielomaczynnikami(e g odpowiednie
ustawodawstwoprzychylnośćwymiarusprawiedliwościzasobykadrowe
wolapolitycznanakładynansoweoertaszkoleńświadomośćireakcja
społeczeństwa) Możliwościrozwojupotencjałurestoratywnegowkażdym
zpaństwpartnerskichwyglądająodmiennieniewątpliwiewspólnymmia
nownikiemdziałańwszystkichzespołówRJCCjestnieustającyprocesposzu
kiwaniaprzestrzenidladynamizacjidziałańwspierającychrozwójprogramów
ipraktyksprawiedliwościnaprawczej
Stan sprawiedliwości naprawczej w Polsce
Wpraktycepolskiegowymiarusprawiedliwościjedynymmodelemsprawie
dliwościnaprawczejjakidoczekałsięuregulowańprawnychjestmediacja
wsprawachkarnych Pomimożewdrażaniemediacjinapoczątkulat9 XXw 
dopolskiegowymiarusprawiedliwościzostałozapoczątkowanewduchu
sprawiedliwościnaprawczejnazwatanieunkcjonujeormalniewpolskim
porządkuprawnymakontekstizałożeniateoretycznewokółpolskiejprak
tykimediacjikarnejsystematycznieulegałynaprzestrzenilatzatraceniu

18 Anna Matczak, Beata Czarnecka-Dzialuk, Honorata Czajkowska, Grzegorz Miśta
przedstawiającstopniowo mediacjęjakopraktykęnależącądoalternatywnych
sposobówrozwiązywaniasporów
Potencjałmediacjikarnejjestwykorzystywanywzdecydowaniezbyt
małymstopniu Pomimoaktużewiększośćmediacji(między6a7%)
doprowadzadozawarciaugodyspadaliczbasprawkarnychkierowanychdo
mediacjiprzezsądydoniecoponadwrokuaichodsetekwynosi
tylkookoło% Wsprawachnieletnichroczniekierujesiędomediacjitylko
okołospraw Choćdziękibadaniomwtymzwłaszczazleconymprzez
MinisterstwoSprawiedliwościwskazanonietylkoprzyczynyaleimożliwe
działanianaprawczezakładanejpoprawysytuacjinieudałosięjakdotąd
osiągnąć(anichoćbyzahamowaćopisanejwyżejniekorzystnejtendencji)
Wszczególnościnadalniewprowadzonowymoguposiadaniaprzez
mediatorówodpowiedniegoprzeszkoleniatakpotrzebnegozewzględuna
kategorięsprawidbałośćojaknajlepszezabezpieczenieinteresówipraw
takosóbpokrzywdzonychjakisprawcówprzestępstw Zorganizowanie
specjalnychszkoleńdotyczącychmediowaniawsprawachkarnychobej
mującychmediatorówipraktykówwymiarusprawiedliwościprzyczyniłoby
siędopolepszeniaichwspółpracy Rozpoczęteprzezresortsprawiedliwości
pracenadstworzeniemKrajowegoRejestruMediatorówwprzyszłościmają
objąćtakżeprowadzącychmediacjewsprawachkarnych Barierąwciąż
pozostajeniezwykleskromne–niemalsymboliczne–wynagrodzenieza
przeprowadzeniemediacjiwsprawiekarnejorazwsprawienieletniego
Szansądlarozwijaniamediacjibyłobyzapewnieniestałegosystemowego
wsparciaaniebazowaniegłównienazapaleizaangażowaniukonkretnych
osóbczyinstytucji Dotakiejreakcjinaprzestępstwoinapokrzywdzenie
  A MatczakCzym jest miastosprawiedliwości naprawczej?„ArchiwumKrymi
nologii”nrs 
  Postępowanie mediacyjne w świetle danych statystycznych. Sądy rejonowe i okręgowe
w latach 2006–2020WydziałStatystycznejInormacjiZarządczejDSiFEMinisterstwo
SprawiedliwościWarszawa
  A RudolM CichowiczMajorM MatysiakS PałkaW PieniążekC Przybył
Diagnoza stanu stosowania mediacji oraz przyczyn zbyt niskiej w stosunku do oczekiwa-
nej popularności mediacji Raportkońcowyzbadańzakończonychw5r Warszawa:
MinisterstwoSprawiedliwości

19Poszukiwanie przestrzeni dla sprawiedliwości naprawczej w Polsce
najlepiejprzekonująprzykładykonkretnychsprawiosóbktórewzięłyudział
wmediacjicoprzemawiazaprzeprowadzaniemipublikowaniemwyni
kówbadańwykorzystującychtechnikęnarracji–zgodniezewskazaniami
Rekomendacji–zbieraniadanychiprowadzeniaewaluacji Obiecującym
przedsięwzięciemjestPilotaż programu wdrażającego ideę sprawiedliwości
naprawczej na terenie Okręgowego Inspektoratu Służby Więziennej w Lublinie
nansowanyześrodkówFunduszuSprawiedliwościktóregowynikiwprzy
szłościmogąprzyczynićsiędowprowadzeniaróżnorodnychprogramów
sprawiedliwościnaprawczejpowyrokuwpozostałychregionachPolski
Trzebateżwciążpopularyzowaćideęsprawiedliwościnaprawczejwspo
łeczeństwie WramachprogramuRJSCwykorzystujesięwtymcelustrony
naportaluspołecznościowym–SprawiedliwośćNaprawczawPolsce0oraz
SprawiedliwośćNaprawczaweWrocławiuorganizujesięwydarzenia–
debatyonline Możnazakładaćżedyskusjeteprzyczyniąsiędozwiększenia
stosowaniamediacjiwsprawachkarnych–amożerównieżdozainicjowania
innychpraktyksprawiedliwościnaprawczejjakmediacjez„zastępczymi
stronami”czykonerencje
PrzedstawicielepolskiegozespołuRJSCwłączająsięwdyskusjedotyczące
ulepszaniaregulacjiprawnych–przywróceniapodstawydobezwarunkowego
umorzeniapostępowaniawktórymmediacjadoprowadziładozawarcia
iwykonaniaugody–takąpodstawąbyłprzezkrótkiczasuchylonyart 59ak k 
  [online:]https://www sw gov pl/aktualnosc/okregowyinspektoratsluzbywiezien

nejwlubliniepilotazprogramuwdrazajacegoideesprawiedliwoscinaprawczejnate
renieokregowegoinspektoratusluzbywieziennejwlublinie[dostęp: 5 r ]
 0[online:]https://www acebook com/SprawiedliwoscNaprawczawPolsce[dostęp:
 9r ]
  [online:]https://www acebook com/SprawiedliwoscNaprawczaWroclaw[dostęp:
 9r ]
  [online:]Co kształtuje postawy Polaków wobec karania oraz mediacji?https://www
acebook com/events/77868765/?re=newseed;Czy jest w Polsce przestrzeń
dla sprawiedliwości naprawczej?https://www youtube com/watch?v=_JDkMtdY;
Sprawiedliwość naprawcza w praktyce – doświadczenia z Wielkiej Brytaniihttps://www
acebook com/SprawiedliwoscNaprawczawPolsce/posts/759555;Mediacja
w reżimie odpowiedzialności represyjnejhttps://www slaskiecam us edu pl/konerencja
naukowaiislaskieorumpolitykikryminalnejmediacjawrezimieodpowiedzialnosci
represyjnej/?clid=IwARFuKiUKtsgbiF5CqAFjJw_eyeOCNLFjSSorPqmU
5soximVaYrosM[dostęp: 9r ]

20 Anna Matczak, Beata Czarnecka-Dzialuk, Honorata Czajkowska, Grzegorz Miśta
orazudoskonaleniauregulowańmediacjiwpostępowaniuwsprawachnie
letnichktóreobecnieodbiegająnaniekorzyśćodtychdotyczącychmedia
cjiwsprawachkarnych Przedstawicielepartnerstwazgłosilikrytyczne
uwagidoproponowanychprzezrząduregulowańmediacjizawartychwpro
jekcieustawyowspieraniuiresocjalizacjinieletnichktórejednaknie
zostałyuwzględnionewuchwalonejwdniu9czerwcar ustawie 
Najważniejszymmankamentemjestumiejscowienieprzepisówdotyczących
mediacjijużniewczęściogólnejgdziebyływyeksponowaneadopiero
wrozdzialetraktującymopostępowaniuprzedsądemIinstancjiwart 57 
Ponadtoniejesttoregulacjawyczerpującaiodsyładoprzepisówzawar
tychwkodeksiepostępowaniacywilnegowktórymniemagwarancjijakie
przysługująnieletnimjakdomniemanieniewinnościczyprawodoobrony 
Nieuwzględnionotakżepostulatudodaniaprzepisówdotyczącychstosowa
niainnychpraktyknaprawczych–naprzykładkonerencjiczykręgów–oraz
naprawczegowykonywaniazobowiązań–doprzeproszeniapokrzywdzonego
donaprawieniaszkodywykonaniapracnarzeczjegoalbospołeczności Jeśli
chodzioostatniezwymienionychtokorzystnejestzamieszczeniewpro
jekcieustawyregulacjimogącychułatwićjegostosowanie(wszczególności
dotyczącychkosztówubezpieczenianieletnichwykonującychprace)
PomimozauważalnychwPolscewysiłkównarzeczpopularyzacjimediacji
jakotakiejobecnieprzyjętyporządekprawnyorazwstrzemięźliwapraktyka
organówuprawnionychdokierowaniasprawkarnychdomediacji(policja
prokuraturasądy)powodujeżeormalnewarunkidlarozwojumediacji
karnejczyteżinnychprogramówwPolscestanowiąniezmienniekwestiono
wanąiniewykorzystanąprzestrzeńdlarozwojusprawiedliwościnaprawczej
  B CzarneckaDzialukO doskonaleniu przepisów dotyczących mediacji w sprawach
karnych oraz nieletnich[w:]Reformy prawa karnego. W stronę spójności i skuteczności
red J UtratMileckiWarszawas –7
  [online:]https://legislacja rcl gov pl/docs///9/857/85/doku
ment56 docx;https://www sejm gov pl/sejm9 ns/PrzebiegProc xsp?id=A7EC
CA5CBE985EC588BAF7[dostęp: 5r ]
  Ustawazdnia9czerwca  r owspieraniuiresocjalizacjinieletnich
(Dz U zr poz 7)

21Poszukiwanie przestrzeni dla sprawiedliwości naprawczej w Polsce
Wrocław – poszukiwanie przestrzeni dla sprawiedliwości naprawczej w mieście
WceluposzerzaniaprzestrzenidlapraktykrestoratywnychwPolscepolski
zespółRJSCpodjąłtakżestaraniaiuczestniczyłwprocesieustanowienia
Wrocławiamiastemsprawiedliwościnaprawczej(restorative cities) Wrocław
wrokujakopierwszemiastowPolscetakitytułproklamował Koncepcja
miastasprawiedliwościnaprawczejpoprzezwdrażanieróżnorodnychinicja
tywnaprawczychjestbardzozindywidualizowanymprocesembudowania
potencjałudlaprogramówsprawiedliwościnaprawczejprzedewszystkim
pozawymiaremsprawiedliwości Deklaracjarestoratywnegopotencjałumiasta
oznaczapropagowanienietylkoreakcyjnychaletakżeproaktywnychsposo
bówreagowanianazwalczaniekoniktówwmieściewtymstajesięczęścią
systemuzapobieganiaprzestępczości Wopracowanymztejokazjiraporciept 
Wrocław Miastem Sprawiedliwości Naprawczejukazanowrocławskądrogędo
gronamiastsprawiedliwościnaprawczej Wrocławcieszącysięsławąmiasta
spotkańidialoguwypracowałsystemmechanizmówzarównoocharakterze
prewencyjnymjakipozwalającychwsposóbeektywnyłagodzićirozwiązywać
występującewprzestrzenikryzysy Realizowanedziałaniawyróżniarozwo
jowawspółpracawładzmiastazunkcjonującymiwjegoobrębieorganizacjami
pozarządowymimieszkańcamilokalnejspołecznościjakiinnymipartnerami 
PrzyjęcieprzezWrocławrolimiastasprawiedliwościnaprawczejstanowiło
zwieńczeniedotychczasowegorestoratywnegosposobuzarządzaniamiastem
SzczególnemiejscenarestoratywnejmapieWrocławiazajmuje
WrocławskieCentrumSprawiedliwościNaprawczej(WCSN) Działania
podmiotubędącegoinicjatywąsamorządumiejskiego(WrocławskieCentrum
  H CzajkowskaJ WajdaWrocław Miastem Sprawiedliwości Naprawczej. Raport
i RekomendacjeWrocławskiZespółds SprawiedliwościNaprawczejs 8
  A MatczakCzym jest miasto…s ;Ch StrakerConclusion: the restorative
city – a challenge about means and ends„eInternationalJournaloRestorativeJustice”
9nr()s 5–
  WrocławskieCentrumSprawiedliwościNaprawczejpomimożeormalnienie
oerujeprogramówsprawiedliwościnaprawczejwprowadziłnarracjęsprawiedliwości
naprawczejdopracypraktykówwspółpracującychzosobamiskazanyminakaręogra
niczeniawolnościorazznacznieprzyczyniłsiędopopularyzowaniawartościsprawie
dliwościnaprawczejweWrocławiujakiinnychregionachPolski

22 Anna Matczak, Beata Czarnecka-Dzialuk, Honorata Czajkowska, Grzegorz Miśta
Integracji–WCI)ikuratorskiejsłużbysądowejokręguwrocławskiegosąreali
zowanebezpośredniowprzestrzenispołecznejmiastaikoncentrująsięm in 
nausuwaniuwandalizmuimowynienawiścizprzestrzenimiejskiejWrocławia 
Wramachzadaniaorganizowanesąpracespołecznedlaosóbkierowanych
doWCIwzwiązkuzorzeczonąkarąograniczeniawolności ZWrocławskim
CentrumSprawiedliwościNaprawczejwspółpracujeponadpodmiotów
nacodzieńkorzystającychznieodpłatnychpracnacelespołeczne–szkół
przedszkoliżłobkówbibliotekundacjistowarzyszeńradosiedliiwiele
innych DziałaniarealizowaneprzezWCSNsąwypadkowąbezpośredniej
partycypacjispołecznejmieszkańcówWrocławiaktórzydostrzegającakty
wandalizmuorazmowynienawiściwswoimotoczeniudokonują(zwyko
rzystaniemspecjalniedotegostworzonejplatormyinternetowej)zgłoszeń
celemichusunięcia Tymsamympoprzezreakcjeobywateliwywołanewrażli
wościąimotywowanepotrzebąunkcjonowaniawzbalansowanejprzestrzeni
społecznejuskuteczniająoddolnepodejmowanieaktywnościnadającdzia
łaniomcharakterdemokracjideliberatywnejktórejparadygmatjestzbieżny
zwartościamiizasadamisprawiedliwościnaprawczej0
Sprawiedliwość naprawcza a polska kuratela sądowa –
następny potencjał douwolnienia
FaktiżwczteroosobowymzespoleprojektuRJSCznalazłosięażdwojezawo
dowychkuratorówsądowychobuspecjalizacji(rodzinnejikarnej)stanowi
zjednejstronypotwierdzeniepotencjałunaprawczegotkwiącegowkurateli
sądowejzdrugiejstronyjestszansądalszejjegoeksploracji Kuratelana
świecieiwPolscejestwokresieprzekształceń Istniejeszansaiżwyjdzie
znichwzmocnionanaprzekórsilnymwpływompopulizmupenalnegobądź
  [online:]https://www wcsn pl/onas/[dostęp: 5 r ]
 0W ZalewskiSprawiedliwość naprawcza – formą demokracji deliberatywnej?„Bia
łostockieStudiaPrawnicze”6z  s 7;J BraithwaiteDeliberative Republican
Hybridity Trough Restorative Justice„Raisonspolitiques Etudesdepenséepolitique”
5nr59s 

23Poszukiwanie przestrzeni dla sprawiedliwości naprawczej w Polsce
trendommenedżeryzmuitechnicyzacji(videnp doświadczeniaWielkiej
Brytanii) Kuratelasądowawpisałasięnastałewsystemywymiarusprawie
dliwościnaświeciestabilizującjeihumanizując Humanistyczniezoriento
wanakuratelajestwszędziegwarantemlegitymizacjispołecznejsystemu 
Uwolnieniepotencjałunaprawczegowkuratelisądowejpowinnowzmoc
nićtenprocesdziękiwiększemuangażowaniuspołeczeństwaawnastęp
stwieprzekazywaniuwspółdecydowaniaoprzebieguiwynikachprocedur 
Potencjałkuratorówsądowychwprocesiebudowaniarestoratywnegosystemu
sprawiedliwościuwzględnionyjesttakżewRekomendacjiRadyEuropy:
W przypadku skazania obejmującego nadzór kuratorski oraz wsparcie ze strony
kurateli sądowej sprawiedliwośćnaprawczamoże miećmiejsceprzedalbo
wtrakcienadzorukuratorskiegolubwspieraniarównieżwtrakcieplanowania
wykonaniawyroku.
Nieulegawątpliwościżepolscykuratorzysądowisądługoterminowo
angażowaniwżycieznacznejczęścipopulacji Nakoniec9r wobu
pionachkuratelisądowejprowadzonooddziaływaniawobec58osób 
W8r polscykuratorzysądowidladorosłychuplasowalisięnapierwszym
miejscuwEuropiepodwzględempoziomuzaangażowaniawramachkrajo
wychpolitykkryminalnych zewskaźnikiemkorekcyjnym(correctional ratio)
napoziomie66znaczniedystansującinnekraje Postępowaniawyko
nawczezregułytrwająodkilkunastumiesięcydonawetkilkulatcopozwala
byćkuratoromsądowymswoistymwłącznikiemprocedurnaprawczychna
różnychetapachwspółpracyzpodopiecznymi Dobrzerozumiejątoczescy
kuratorzyzrzeszeniwProbačníaMediačníSlužbaktórzywStrategii rozwoju
do roku 2025zawarlinastępującemotto:
  W ZalewskiPolityka kryminalna a model kurateli sądowej„GdańskieStudia
Prawnicze”t nrs –57
  Reguła58RekomendacjiNrCM/Rec(8)8KomitetuMinistrów[RadyEuropy]
dlapaństwczłonkowskichdotyczącasprawiedliwościnaprawczejwsprawachkarnych
  MSSr–Sprawozdaniezdziałalnościkuratorskiejsłużbysądowejzarok9
wramachProgramuBadańStatystycznychStatystykiPublicznejRP
  MSSrop. cit.
  DrugawkolejnościTurcjauzyskaławskaźnik7AngliaiWalia7Francja
6Czechy8Włochy5Hiszpania99

24 Anna Matczak, Beata Czarnecka-Dzialuk, Honorata Czajkowska, Grzegorz Miśta
Niejesteśmywstaniewyeliminowaćprzestępczości Niemniejjednaksta
ramysięinicjowaćnowehistoriewżyciuprzestępcówoariwszystkich
innychosóbdotkniętychprzestępczością Celemnaszejpracyjestspra

wieniebybyłytohistoriesukcesucharakteryzującesiępozytywnymi
zmianami
Szczególnemożliwościgenerujeroladiagnostycznakuratorówsądowych
którzyjakojednizpierwszychdocierajądośrodowiskasprawcówczynów
zabronionychpozyskującinormacjewramachwywiadówśrodowiskowych 
Nierzadkomająoniwówczasmożliwośćkontaktunietylkozesprawcami
przestępstwlubwykroczeńaletakżezpokrzywdzonymi–takwwymia
rzeindywidualnymibezpośrednimjakiwspólnotowymorazpośrednim 
Wsamym9r polscykuratorzyrodzinniprzeprowadzili99wywia
dówśrodowiskowychwpostępowaniurozpoznawczymzczego987wspra
wachnieletnich Rzadziejdozadańdiagnostycznychnaetapiepostępowania
przygotowawczegoisądowegoangażowanisąkuratorzydladorosłychjednak
ioniprzeprowadzająrocznieponadtakichwywiadów Wkażdej
ztychsprawkonsekwencjąrzetelnejwieloźródłowejdiagnozymożebyć
propozycjauwzględnieniaczychoćbyinormowanianatematprogramów
sprawiedliwościnaprawczej Wartowtymmiejscuprzypomniećżewłaśnie
mniejwięcejwtensposóbzrodziłsięw97r tzw eksperymentwElmirze
stanowiącyjedenzkamienimilowychwspółczesnejsprawiedliwościnapraw
czej TokanadyjskikuratorsądowyMarkYantziwtrakciewywiaduśrodo
wiskowegozbudowałpropozycjęorazwarunkispotkaniasprawcówioar
przestępstwaanastępnieskutecznieuargumentowałprzedsądemzasadność
uwzględnieniaprzebiegutegoprocesunaetapieorzekaniaokarze
  [online:]https://www pmscr cz/wpcontent/uploads//9/7_koncepce_
pm_do_roku_5_en pd[dostęp: 5 r ]
  MSSrop. cit.
  Ibidem.
  W ZalewskiSprawiedliwość „sprawiedliwości naprawczej”„GdańskieStudia
Prawnicze”6t 5s 565–576

25Poszukiwanie przestrzeni dla sprawiedliwości naprawczej w Polsce
Kuratorzysądowizdająsiępredysponowanidopromowaniakultury
inarzędzisprawiedliwościnaprawczejtakżezewzględunaswójprol
wykształceniaipredyspozycje Pierwszymipolskimimediatoramiweks
perymentalnymprogramiemediacjiwsprawachnieletnichbyliwłaśnie
kuratorzysądowi Urządzali pierwszeośrodkimediacjijeździliregularnie
naspotkaniaewaluacyjne Ichuwagidoprowadziłydomodykacjiprogramu
dziękiczemunp rozszerzonogonabardziejskomplikowanesprawydoty
czącewielusprawcówiwielupokrzywdzonych0
Wpraktycewykonywaniasankcjiobecnesąróżnenarracjektórewza

jemnieprzenikającsiętworządynamicznyzbiórinterakcjipomiędzyuczest
nikamiwypełniającychjeprocesów Częstozdarzasiężejednaznarracji
dominujeodciskającpiętnonapostawachsprawcówioarawkonsekwencji
naklimaciespołecznymijakościżyciawspólnotowego Narracjarestoratywna
jestjednąztychktóredająnadziejęnaprzywróceniepoczuciasprawstwa
bezpośredniozaangażowanym Kuratorzysądowimogąwłączaćjąwspek
trumswoichoddziaływańoilezostanądotegowłaściwieprzygotowaniioile
wsystemiezarządzaniakuratorskąsłużbąsądowązaimplikowanezostaną
odpowiedniemotywatory Nasyceniekulturypracykuratorówsądowych
elementamisprawiedliwościnaprawczejgenerujebowiemzawszewiększe
zaangażowanieiwograniczonychzasobachmusiodbywaćsiękoszteminnych
zadań DlategotakważnyjestzapisRekomendacjimówiącyokonieczności
skutecznegozapewnieniawłaściwychzasobówludzkichoraznansowych
Podsumowanie
PoszukiwanieprzestrzenidlasprawiedliwościnaprawczejwPolsceskłaniado
korektypytaniaJak najlepiej reagować na przestępczość?–na–Jak najlepiej
 0B CzarneckaDzialukCzy kuratorowi sądowemu potrzebna jest mediacja? „Gdań
skieStudiaPrawnicze”t nr
  A Matczake penal narratives of community sentence and the role of probation:
e case of the Wrocław model of community service„EuropeanJournaloProbation”
()s 7–88

26 Anna Matczak, Beata Czarnecka-Dzialuk, Honorata Czajkowska, Grzegorz Miśta
reagować na pokrzywdzenie przestępstwem?Zarównoprocespopularyza
cjiwiedzyikorzyścimediacjikarnejjakiimplementacjiinnychpraktyk
sprawiedliwościnaprawczejwstrukturyspołecznewiążesięzszeregiem
wieloetapowychrozłożonychwczasiedziałań Bezsprzeczniewymagają
oneintegracjiiwspółpracywielupodmiotówkreującychdanąrzeczywistość
społeczną WysiłkipodejmowaneprzezpolskizespółRJSCbezsystemowego
wsparcianiewystarcząabyzbudowaćmasękrytycznądlaistotnegorozwoju
praktyksprawiedliwościnaprawczejwPolsce Propozycjawłączeniakurateli
sądowejwprocesrozwijaniausługrestoratywnychsąjednymzkilkumożli
wościrozbudowywaniaprzestrzenidlasprawiedliwościnaprawczejwPolsce
atymsamymumożliwianiabardziejhumanitarnegoiwspólnotowegoprocesu
doświadczaniasprawiedliwościprzezwszystkichdotkniętychprzestępstwem
PomimożekażdezpaństwRJSCjestwinnymmomencietegopro
cesuwyjątkowymatutemdziałańpodejmowanychprzezzespołykrajowe
jestsymultanicznywzbogacającyprocespodejmowaniadziałańlokalnych
iwymianadoświadczeńiinspiracjizzespołamizpozostałychpaństw Ponadto
założeniapartnerstwasąnietylkodoskonałymprzykłademoptymalizacji
zwiększaniawpływuspołecznegoRadyEuropyalerównieżprzykładem
współpracymiędzynarodowejmiędzyinstytucjonalnejkulturynaprawczej
idziałańprojektowychwykonywanychzgodniezwartościamiizasadami
sprawiedliwościnaprawczej
Bibliograa
Literatura
BraithwaiteJ Deliberative Republican Hybridity Trough Restorative Justice„Raisons
politiques Etudesdepenséepolitique”5nr59s 
BurdziejS Community justice – rekonstrukcja założeń i krytyka pewnego modelu
polityki karnej„BiałostockieStudiaPrawnicze”6vol s –
  Por S SharpeGetting the question right: a pivotal choice for restorative justice
„eInternationalJournaloRestorativeJustice”vol ()s 5–9

27Poszukiwanie przestrzeni dla sprawiedliwości naprawczej w Polsce
ByczykM Uchylenie art. 59a k.k. a zagadnienie „zniesionej społecznej szkodliwości
czynu zabronionego„CzasopismoPrawaKarnegoiNaukPenalnych”6
nrXX()s 55–59
CzajkowskaH WajdaJ Wrocław Miastem Sprawiedliwości Naprawczej. Raport
i RekomendacjeWrocławskiZespółds SprawiedliwościNaprawczej
CzarneckaDzialukB Czy kuratorowi sądowemu potrzebna jest mediacja? „Gdańskie
StudiaPrawnicze”t nrs 65–75
CzarneckaDzialukB O doskonaleniu przepisów dotyczących mediacji w sprawach
karnych oraz nieletnich[w:]Reformy prawa karnego. W stronę spójności
i skutecznościred J UtratMileckiWarszawa
HamadR ShaplandJ KirkwoodS BissetCh EdgintonE Designing and Implement
-
ing Restorative Justice in Scotland 2020ScottishRestorativeJusticeForum
MatczakA Czym jest miasto sprawiedliwości naprawczej?„ArchiwumKryminologii”
nrs 99–7
MatczakA e penal narratives of community sentence and the role of probation:
e case of the Wrocław model of community service„EuropeanJournalo
Probation”()s 7–88
MiśtaG Obciążenie zadaniami polskich kuratorów sądowych dla dorosłych na tle
europejskich służb probacyjnych [w:]Współczesne wyzwania kurateli sądowej
w Polscered A KwiecińskiWrocław9
RudolA CichowiczMajorM MatysiakM PałkaS PieniążekW PrzybyłC Dia-
gnoza stanu stosowania mediacji oraz przyczyn zbyt niskiej w stosunku do ocze-
kiwanej popularności mediacji, MinisterstwoSprawiedliwościWarszawa5
SharpeS Getting the question right: a pivotal choice for restorative justice„eInter
nationalJournaloRestorativeJustice”vol ()s 5–9
StrakerCh Conclusion: the restorative city – a challenge about means and ends
„eInternationalJournaloRestorativeJustice”9nr()s 5–
Postępowanie mediacyjne w świetle danych statystycznych. Sądy rejonowe i okręgowe
w latach 2006–2020 WydziałStatystycznejInormacjiZarządczejDSiFE
MinisterstwoSprawiedliwościWarszawa
UNODCHandbook on Restorative Justice Programmes (Second Edition), Criminal
JusticeHandbookSeriesViennaUNODC
ZalewskiW Polityka kryminalna a model kurateli sądowej„GdańskieStudiaPraw
nicze”t nrs –57
ZalewskiW Sprawiedliwość naprawcza – formą demokracji deliberatywnej?„Biało
stockieStudiaPrawnicze”6z s 7
ZalewskiW Sprawiedliwość „sprawiedliwości naprawczej”„GdańskieStudiaPraw
nicze”6t 5s 565–576

28 Anna Matczak, Beata Czarnecka-Dzialuk, Honorata Czajkowska, Grzegorz Miśta
Inne
MSSr–Sprawozdaniezdziałalnościkuratorskiejsłużbysądowejzarok9
wramachProgramuBadańStatystycznychStatystykiPublicznejRP
Źródła internetowe
https://legislacja rcl gov pl/docs///9/857/85/dokument56
docx[dostęp: 5r ]
https://restorativejustice ie/wpcontent/uploads//6/BriengorCJSC_nal
pd[dostęp: 5 r ]
https://restorativnijustice cz/wpcontent/uploads///PROHLEDNOUT
STRATEGIIRJPROCR pd[dostęp: 5 r ]
https://www euorumrj org/sites/deault/les/9/polishcoerec8 pd
[dostęp: 5 r ]
https://www acebook com/events/77868765/?re=newseed[dostęp: 9
r ]
https://www acebook com/SprawiedliwoscNaprawczawPolsce [dostęp:  9
r ]
https://www acebook com/SprawiedliwoscNaprawczaWroclaw [dostęp:  9
r ]
https://www pmscr cz/wpcontent/uploads//9/7_koncepce_pm_do_
roku_5_en pd[dostęp: 5 r ]
https://www sejm gov pl/sejm9 ns/PrzebiegProc xsp?id=A7ECCA5CBE985EC
588BAF7[dostęp: 5r ]
https://www slaskiecam us edu pl/konerencjanaukowaiislaskieorumpolityki
kryminalnejmediacjawrezimieodpowiedzialnoscirepresyjnej/?clid=
IwARFuKiUKtsgbiF5CqAFjJw_eyeOCNLFjSSorPqmU5soximVaY
rosM[dostęp: 9r ]
https://www sps ed ac uk/sites/deault/les/assets/pd/Restorative_Justice_Toolkit_
min pd[dostęp: 5 r ]
https://www sw gov pl/aktualnosc/okregowyinspektoratsluzbywieziennejwlu
bliniepilotazprogramuwdrazajacegoideesprawiedliwoscinaprawczej
naterenieokregowegoinspektoratusluzbywieziennejwlublinie[dostęp:
 5 r ]
https://www wcsn pl/onas[dostęp: 5 r ]

Aneta Napieralska
Mediacja transgraniczna – charakterystyka
postępowania na przykładzie sporów rodzinnych
i gospodarczych
Wstęp
Postępowaniawsporachtransgranicznychcechująsięwysocesormalizowaną
przezcoskomplikowanąprocedurą Rozwójrynkujednolitegoiswobod
negoprzepływuosóbikapitałuwUniiEuropejskiejimplikujewzrostliczby
tegotypupostępowań Niestetynieznajdujetoswojegoodzwierciedlenia
wzwiększeniuszybkości procedowaniaapostępowaniatenadalsprawiają
wieletrudnościiwątpliwościinterpretacyjnych Zjawiskotostanowiszcze
gólnewyzwaniedlawymiarusprawiedliwości Teczynnikiprzekładająsięna
poszukiwanieeektywniejszychaprzedewszystkimszybszychiprostszych
metodrozwiązywaniasporu Natymtleszczególnieatrakcyjnymrozwią

zaniemwydajesięmediacjaktórązpowodzeniemmożnaprzeprowadzić
takżewprzypadkusporówtransgranicznych Niejestonajednakzjawiskiem
powszechnymcowiązaćmożesięzbrakiemwypracowanychjednolitych
standardówjejprowadzenia Autorkawswojejpraktycezauważyłaiżugoda
mediacyjnaodbieranajestczęstojakomniejpodniosłaormarozwiązywa
niasporuprzezconiejestbranapoduwagęjakonarzędzieumożliwiające
osiągnięciewykonywalnegoporozumienia
Powstanieswoistegoprzewodnikadlamediatorówwtejdziedzinieoraz
zwiększenieświadomościspołecznejwzakresiewagiugodyzawartejprzed
mediatoremwsprawachtransgranicznychpozytywniewpłynęłobyzarówno
nawzrostliczbypostępowańmediacyjnychjakirównieżusprawniłobysam
procesmediacji
Wniniejszymartykuleautorkapodejmiepróbęsyntetycznegoprzed
stawienianajważniejszychzagadnieńprocedurymediacjitransgranicznej 

30 Aneta Napieralska
Wpracyzostanąprzedstawionenajistotniejszeaspektyprowadzeniamediacji
wsporachtransgranicznychtakiejakpodstawaprawnamediacjizasady
jejprowadzenia(miejsceprzeprowadzeniamediacjiwybórirolamedia
tora)orazuwagidotyczącekonstrukcjiugodyijejegzekucji Uwagiogólne
odnosićbędąsiędosprawrodzinnychigospodarczychstądteżwpracy
zostanądodatkowoopracowaneelementycharakterystycznedlamediacji
transgranicznejdlakażdejkategoriiosobno Zewzględunaograniczenia
redakcyjneniniejszegoartykułunienależytraktowaćjakowyczerpującego
opracowania Autorkapragniezwrócićuwagęiższerszegoomówieniazpew
nościąwymagaćbędąsporyktóreniepodlegająRozporządzeniuaniteż
Konwencjiajakoprzykładtegotypusprawwskazaćnależystosunkiłączące
obywateliUniiEuropejskiejorazobywatelilubrezydentówZjednoczonych
EmiratówArabskichlubArabiiSaudyjskiej
Spór o charakterze transgranicznym – uwagi ogólne
Wpierwszejkolejnościnależyzastanowićsięnadistotąsporuocharakterze
transgranicznym ZgodniezDyrektywąParlamentuEuropejskiegoiRady
8/5/WEzdniamaja8r wsprawieniektórych aspektówmediacji
wsprawachcywilnychihandlowych[dalej:Dyrektywa]zaspórocharakterze
transgranicznymuznajesięsytuacjęwktórejprzynajmniejjednazestronma
miejscezamieszkanialubzwykłemiejscepobytuwinnympaństwieczłon
kowskimniżpaństwomiejscazamieszkanialubzwykłegomiejscapobytu
którejkolwiekzpozostałychstronwdniuwktórym:
a)stronypostanowiłyskorzystaćzmediacjipozaistnieniusporu;
b)sądpostanowiłoprzeprowadzeniumediacji;
c)obowiązekskorzystaniazmediacjiwynikazprawakrajowego;lub
d)
docelówartykułu5Dyrektywystronyzachęconodoskorzystania
zmediacji
Określenie„transgranicznasprawa”niejestzatemtożsamezesprawącywil
nązelementemzagranicznym Otymczysprawamacharaktertransgraniczny
decydujejedynieszczególnakwalikacjapodmiotów(stronprocesowych)

31Mediacja transgraniczna – charakterystyka postępowania…
przyczymniechodzioichobywatelstwoleczomiejscezamieszkania(miej
scestałegopobytusiedziby)
Ograniczającsię jedyniedowskazanianajważniejszychzałożeń
RozporządzeniaParlamentuEuropejskiegoiRady(UE)Nr 5/
zdniagrudniar wsprawiejurysdykcjiiuznawaniaorzeczeńsądo
wychorazichwykonywaniawsprawachcywilnychihandlowych[dalej:
Rozporządzenie]podkreślićnależyżekluczowymjegocelemjestumożli
wienieobywatelomUniidochodzeniaswoichroszczeńniezależnieodobywa
telstwa Rozporządzeniewprowadzazasadęwzajemnegouznawaniaorzeczeń
sądowychipozasądowychwsprawachcywilnychktóramaprzyczynićsię
doprawidłowegounkcjonowaniarynkuwewnętrznego
Namarginesienależywspomniećtakżeiżnapodstawieart 55-pro
wadzonesąwPolsceeuropejskiepostępowaniawsprawachnakazowych 
Dotycząonezazwyczajsprawmniejskomplikowanych ObywateleUniimogą
równieżskorzystaćzprocedurupraszczającychsprawytransgranicznetakich
jak:europejskinakazpłatniczy(EPO)czyeuropejskiepostępowaniewspra
wiedrobnychroszczeńjakrównieżeuropejskinakazzabezpieczeniana
rachunkubankowym(EAPO)
Postępowanie transgraniczne w sądzie
Prowadzeniepostępowaniatransgranicznegowsądziestanowisporewyzwa
niedlaproesjonalnychpełnomocnikówisąduacodopierodlastron 
Wpierwszejkolejności wprzypadkuzaistnieniasporunależyzastanowić
sięnadprawidłowąjurysdykcją Niejednokrotniezarzutbrakujurysdykcji
podnoszonyjestprzezstronywceluobstrukcjiprocesowejcoznacząco
przedłużaczastrwaniaprocesu Postępowaniawyjaśniającewtejkwestii
opierająsięniejednokrotnienadośćuznaniowychkryteriachconieprzy
spieszarozstrzygnięciatejwpadkowejkwestii
  Art 55KPCt IIred A MarcinakK Piaseckiwyd 7Warszawa6

32 Aneta Napieralska
Oilenormyregulującejurysdykcjękrajowąwprzypadkusporówrodzin
nychsądośćszczegółowe(art -k p c )otylenormydotyczącejurysdykcji
krajowejwsprawachgospodarczychjużtakieniesą Przykładowotrudności
interpretacyjnesprawiajązobowiązaniazzakresuumówzeserynowych
technologiigdzieumowawykonywanajestprzezpodmiotyzewnętrzne
lubwpostaciusługiwchmurzeobliczeniowej CoprawdaRozporządzenie
zawierazasadyogólnejednakwprzypadkutegotypuzobowiązańbywają
niewystarczającedlaszybkiegorozstrzygnięciawłaściwejjurysdykcji Jako
przykładprzywołaćnależyuprawnieniesądudointerpretacjizobowiąza
niałączącegostronypodkątemmiejscajegowykonywaniacowprzypadku
usługdostępowychbądźusługlubświadczonychprzezpodwykonawcówza
pośrednictwemserwerówzagranicznychmożenastręczaćproblemówanawet
doprowadzićdosytuacjiwktórejsąduznabrakjurysdykcjikrajowej
Kolejnąniedogodnościąwprzypadkuprowadzeniategotypusporusądo
wegojestkoniecznośćzapewnieniatłumaczeniadokumentówczyobecność
tłumaczanarozprawiecozkoleiprzekładasięnawyższekosztypostępo
waniaiczasjegotrwania Wykonywanietłumaczeńwprzypadkuskompli
kowanychsporówmożewpewiensposóbzmieniaćznaczeniadowodów
costanowipodłożedobłędnejichinterpretacjiprzezsąd
Nakoniecwartorównieżwskazaćryzykozwiązanezhipotetycznąmożliwo
ściązawiśnięciasprawywdwóchróżnychkrajachawkonsekwencjiwprowa
dzeniedoobrotuprawnegodwóchrozstrzygnięć CoprawdaRozporządzenie
przewidujeproceduręzawieszeniapostępowaniawprzypadkutoczeniasię
tożsamejsprawywdwóchsądach(Sekcja9Rozporządzenia)jednakjestto
uzależnioneodpowzięciaprzezsądtakiejinormacji Nierzadkozdarzasię
takżestronycelowowytaczająpowództwawróżnychsądachliczącnauzy
skaniesatysakcjonującegoorzeczeniarównocześniepodejmującdziałania
mającenaceluzapobiegnięciepoinormowaniaotymakciedrugiejstrony
(podanienieaktualnychdanychdrugiejstrony)
Autorkapragnierównież zwrócićuwagęnaart ipowołanego
Rozporządzeniaktóreprzewidujezaistnieniesporusądowegorównocze
śniewpaństwieczłonkowskimipaństwietrzecim Regulacjetewpraktyce
doprowadzajączęstodoprzesunięciasporuwstronękoniktudotyczącego

33Mediacja transgraniczna – charakterystyka postępowania…
właściwejjurysdykcjitamującprzeprowadzeniewłaściwegopostępowania 
Uznaniewłaściwejjurysdykcjiwtychprzypadkachbywaproblematyczne
ponieważproceduraopartajestnanieostrychkryteriach(takichjakwyma
ganieodsąduprzewidywaniawyrokusądupaństwatrzeciegoczynawet
uznanieczywyrokzostaniewydanywrozsądnymterminie)
Nakoniecistotnejestrównieżpoprawneprzeprowadzeniepostępowania
mającegonacelurealizacjęuzyskanegoorzeczenia Oilewprzypadkusporów
dotyczącychobywateliUniiprocedurauznawaniaorzeczeńjestznacznie
uproszczonaponieważniemapotrzebyprzeprowadzaniadodatkowejpro
cedury(oczymmowabędziewdalszejczęścipracy)otylewprzypadku
tzw państwtrzecichkoniecznajestwerykacjaczyzawartoporozumienie
dotyczącewzajemnegouznawaniaorzeczeńanastępnieprzeprowadzenie
procedurynapodstawiektórejorzeczenietomabyćwykonywane
OpróczporozumieńnaszczebluunijnymPolskajestrównieżstronąporo
zumieńzawieranychzposzczególnymikrajamiWspólnoty–takimijakWęgry
SłoweniaChorwacjaWłochyFrancjaRumuniaEstoniaCyprŁotwaLitwa
GrecjaAustriaiBułgaria Ponadtopomiędzyposzczególnymipaństwami
członkowskimiapaństwamitrzecimizawartesąumowymiędzynarodowe
regulującekwestieuznawaniaiwykonywaniaorzeczeń Umowymiędzynaro
doweprzewidujądwieprocedury:orzeczeniepodlegauznaniunaterytorium
drugiejumawiającejsięstronybezprzeprowadzeniapostępowaniaouznanie
(np BiałoruśMacedoniaRosjaIrakMarokoUkraina)lubichskuteczność
wymagaprzeprowadzeniaproceduryouznanie(np ChinyKoreaPółnocna
KubaTunezjaTurcja)
Przedstawionepowyżejwyzwaniajakiestawiaprowadzeniepostępowań
transgranicznychniebędąmiałymiejscawprzypadkudecyzjistronoroz
wiązaniusporuwdrodzezawarciaugodyprzedmediatorem Dziękitemu
stronyograniczająkosztyczastrwaniapostępowaniaizwiększająswójwpływ
najegoprzebieg Wyeliminowanajestrównieżsytuacjawktórejwobrocie
prawnymbędąistniałydwarozstrzygnięcialubstronybędątoczyćspór
ojurysdykcjęwłaściwą

34 Aneta Napieralska
Podstawa prawna prowadzenia mediacji w sporachtransgranicznych –
uwagi ogólne
Nawstępiepodkreślićnależyiżpodstawąprawnąprowadzeniamediacji
wsporachtransgranicznychwPolscebędątesameregulacjektóreodnoszą
siędoprowadzeniamediacjikrajowej Takwięctytułemkrótkiegoomówie
niawskazaćnależynaart 8-k p c oraz97k c któreregulująkwestie
wszczęciamediacjijejprowadzeniatreściugodyizatwierdzeniajejprzez
sąd DotychregulacjidołączająrównieżprzepisywspomnianejDyrektywy
iRozporządzenia Zkoleizasadywydawaniazaświadczeńikoniecznych
dorealizacjiugodyizasadjejwykonywaniawinnympaństwiereguluje
art 7950k p c orazart 6–5Rozporządzenia Denicja„sprawymedio
walnej”wprzypadkusporówtransgranicznychjesttożsamazobowiązującą
wsprawachkrajowych Takwięcmediowanamożebyćkażdasprawawjakiej
dopuszczalnejestzawarcieugody
Przepisynieprzewidujądodatkowychwymogówdlamediatorówktórzy
chcielibyprowadzićmediacjewsprawachtransgranicznych Niemapotrzeby
uzyskiwaniaspecjalnychzaświadczeńczyuprawnień Natenmomentnie
istniejetakżelistamediatorównawzórlistyprawnikówzagranicznych Wrze
czywistościuprawnieniedoprowadzeniamediacjitransgranicznejbędzie
każdorazowopokrywałosięzuprawnieniemdoprowadzeniamediacjikra
jowejponieważjedynymjasnymkryteriumodnoszącymsiędomożliwości
przeprowadzeniamediacjijestkryteriumdopuszczalnościugody Towłaśnie
prawidłowosporządzonaugodabędzieprzesądzałaomożliwościjejwykony
waniawkażdympaństwieunijnymnapodstawieprzepisówRozporządzenia
Podstawa prawna prowadzenia mediacji
w sporachtransgranicznych – rodzinnych
Przechodzącdoregulacjitraktującychiuszczegółowiającychmediacjęwspo

rachrodzinnychwskazaćnależyKonwencjęhaskązdnia5października
98r dotyczącącywilnychaspektówuprowadzeniadzieckazagranicę

35Mediacja transgraniczna – charakterystyka postępowania…
[dalej:Konwencja]Konwencjęhaskązdnia9października996r ojurys
dykcjiprawiewłaściwymuznawaniuwykonywaniu iwspółpracywzakresie
odpowiedzialnościrodzicielskiejorazśrodkówochronydzieciKonwencję
haskązdniastyczniar omiędzynarodowejochroniedorosłychoraz
Konwencjęhaskązdnialistopada7r omiędzynarodowymdochodze
niuświadczeńnarzeczdzieciorazinnychormalimentówrodzinnychoraz
RozporządzenieRady(UE)9/zdnia5czerwca9r wsprawie
jurysdykcjiuznawaniaiwykonywaniaorzeczeńwsprawachmałżeńskich
iwsprawachdotyczącychodpowiedzialnościrodzicielskiejorazwsprawie
uprowadzeniadzieckazagranicęktóredoprecyzowujeKonwencję[dalej:
Rozporządzenie9/]któretojestnajnowszymaktemprawnymregu
lującymtęmaterię–wszedłwżyciesierpniar
Oprócztychregulacjiistniejeszeregwytycznychorazzaleceńwydawanych
przezRadęEuropejskączyteżKomisjęEuropejskądotyczącychprowadzenia
mediacjiwsprawachrodzinnych
Głównymcelemprzedstawionychaktówjestdoprowadzeniedosytuacji
wktórejspórrodzinnyazwłaszczaspórdotyczącywydaniadziecka czy
ustaleńzwiązanychzopiekąnaddzieckiemzakończysięugodowo Artykuł7
Konwencji stanowiżeorganycentralne
powinny[…]podejmowaćwszelkieodpowiednieśrodkiwcelu[ ]zapew
nieniadobrowolnegowydaniadzieckalubdoprowadzeniadopolubownego
rozwiązaniasporu
coczęściowopowtórzonowart :
Organcentralnypaństwawktórymznajdujesiędzieckopodejmujelub
powodujepodjęciewszelkichstosownychśrodkówwceluzapewnienia
jegodobrowolnegowydania
  Przykładamitakichdokumentówsą:ZaleceniaikonkluzjeprzyjęteprzezRadę
ds OgólnychiPolitycznychkonerencji(wdniach–kwietnia7r );Konkluzjeizale
ceniaprzyjęteprzezRadęds OgólnychiPolitycznychkonerencji(wdniach–kwietnia
8r )

36 Aneta Napieralska
NależypamiętaćiżpostanowieniaRozporządzenia9/które
weszływżyciesierpniar mająjedyniezastosowaniedoorzeczeń
zapadłychwpostępowaniachwszczętychposierpniar atakżedo
dokumentówurzędowychiporozumieńktórestałysięwykonalneprzed
tądatą Wprzypadkusporówjakiewystąpiłyprzedtądatąmożliwejest
stosowanierozporządzeniapoprzedzającego–Rozporządzenia/
AutorkapragniezasygnalizowaćiżwprzypadkuobywateliWielkiejBrytanii
zewzględunazakończenietzw okresuprzejściowegogrudniar wdal
szymciągubędąstosowaneprzepisyrozporządzenianr/dotyczące
uznawaniaiwykonywaniawstosunkudowyrokówwydanychwpostępowa
niachsądowychwszczętychprzedzakończeniemokresuprzejściowegooraz
wodniesieniudodokumentówocjalniesporządzonychlubzarejestrowanych
jakodokumentyurzędoweprzedzakończeniemokresuprzejściowegoorazdo
umówzawartychprzedzakończeniemokresuprzejściowego
Mediacja ze skierowania sądu
Przechodzącdalejnależywskazaćwjakisposóbmożnazainicjowaćpostępo

waniemediacyjnetransgraniczne Podstawąprowadzeniamediacjipodobnie
jakwsprawachkrajowychmożebyćumowastronlubskierowaniezsądu 
Sądywypełniającpostulaty DyrektywyiRozporządzeniapowinnynamawiać
dopodjęciamediacjiacozatymidzierozwiązaniasporuwsposóbugodowy 
Aktywnośćsąduwtejmateriijestszczególniepożądanawprzypadkusporu
ocharakterzetransgranicznym
Celemuwagipraktycznej wskazać należy iż skutkiemskierowania
przezsądstrondomediacjijestpowstaniejurysdykcjikrajowejwsprawie
jejzatwierdzenia Związanejesttozespecycznymznaczeniemiskutkami
jakiewywołujezawarcieugodywpostępowaniumediacyjnymzainicjowanym
przezsądponieważugodęzawartąpoormalnymwszczęciupostępowania
 
Art 8Kodekspostępowaniacywilnego Komentarzaktualizowanyred M Ma
nowskat ILEX

37Mediacja transgraniczna – charakterystyka postępowania…
należyrozpatrywaćzarównoprzezpryzmatczynnościmaterialnoprawnej
jakiprocesowej
Mediacja prowadzona na podstawie umowy
Kolejnymsposobemzainicjowaniamediacjijestzawarcieprzezstronyumowy
napodstawiektórejbędzieprocedowana Autorkapragniezwrócićuwagęna
różnicepomiędzyumowamimediacyjnymizawieranyminapotrzebytrans
graniczneikrajowe Umowapowinnazawieraćdodatkowepostanowienia
regulującezasadywyborumediatora(narodowośćopcjakomediacji)miejsca
prowadzeniamediacji(emediacjamediacjanaterytoriumwybranegopań
stwawahadłowa)językamediacjiczynawetwskazaniaprawawłaściwego
ugodyjurysdykcjijejzatwierdzeniaorazzasadpodziałukosztów Tegotypu
konstrukcjazdecydowanieułatwiczynnościorganizacyjne Tytułembardzo
krótkiejuwagiwskazaćnależyiżistniejątakżerozwiązaniapolegającena
skierowaniustrondomediacjiktóraprowadzonajestprzezwyspecjalizo
waneinstytucje–państwowelubprywatnegdzieumowauzupełnianajest
regulaminemplacówki
Wprzypadkuzawarciaugodykończącejmediacjęumownąmiejscezaini
cjowaniamediacjiorazzawarciaugodycodozasadyniemawpływunajurys
dykcjęwsprawiejejzatwierdzenia Stronyjednakmusząmiećnauwadze
iżugodapowinnaczynićzadośćwymogomobowiązującymwkrajuwjakim
stronybędąprzeprowadzaćpostępowaniewsprawiejejzatwierdzeniagdyż
  Wpraktycespotykasięumowyzawartejakoosobnydokumentlubtzw klauzule
mediacyjnektórestanowiączęśćpostanowieńumowygłównej Tytułemuwagiwspo
mniećtylkonależyiżzgodniezprzeważającympoglądemklauzulamediacyjnastanowi
osobnezobowiązanieajejważnośćniejestzależnaodważnościumowygłównej
  Sąto:wZjednoczonymKrólestwie(AngliaiWalia)organizacjapozarządowa
reunite International Child Abduction Centre;wNiemczechorganizacjaniekomercyjna
MiKKe V Zusługmediacyjnychmożnaobecnieskorzystaćwramachdwunarodowych
programówkomediacji:projektuniemieckopolskiego(rozpoczętegow7r )projektu
niemieckoamerykańskiego(rozpoczętegowr )projektuniemieckobrytyjskiego
prowadzonegowewspółpracyzreunite (rozpoczętegowlatach–)orazprojektu
niemieckorancuskiego

38 Aneta Napieralska
jejważnośćbędzieocenianapoprzezprzepisyprawamaterialnego Mediator
podejmującsięprowadzeniamediacjiumownejwsporzetransgranicznym
powinienuprzedzićotymakciestronyiuzyskaćodnichinormacjęwjakiej
jurysdykcjistronyplanująprzeprowadzićpostępowanieozatwierdzenieugody
Miejsce prowadzenia mediacji
Regulacjenienarzucająaprzedewszystkimniewiążąskutkówzkonkretnym
miejscemprzeprowadzeniamediacji Tutajniemamowyojurysdykcyjności
terytorialnejpostępowania Mediacjamożebyćprowadzonazarównowsyste
miestacjonarnymjakirównieżwtrybieemediacjiczylimediacjiprowadzo
nejzapomocąśrodkówtelekomunikacjinaodległość Spotykanajesttakże
mediacjawahadłowawktórejtomediatorpełnirolępośrednikapomiędzy
stronami Ostatniedwarozwiązaniasąszczególniecenionewprzypadku
gdyodległośćmiędzystronamijestznaczna Przyspieszenieprowadzenia
rozmówczyograniczeniekosztówtotylkoniektórezzalettegorozwiązania
Wprzypadkumediacjistacjonarnychmediacjazwykleodbywasięwmiej
scuwskazanymprzezstrony Gdystronysąmocnoskoniktowanepro
ponowanymrozwiązaniemjestodbywaniespotkańnazmianęwmiejscu
wskazanymprzezstrony Możliwejesttakżezorganizowaniesesjimediacyjnej
wmiejscuwyznaczonymprzezmediatorastanowiącymmniejwięcejśrodek
odległościpomiędzystronami
Wszystkojednakuzależnionejestodwolistronimożliwościpokrywania
dodatkowychkosztów Mediatorpowinienwtrakciespotkaniainormacyj
negobądźteżnawetprzedtakimspotkaniemustalićzkażdązestronjakiesą
oczekiwaniawzględemmiejscaprzeprowadzeniamediacji Kluczowenatym
etapiejestdobranietakiegomiejscaatakżesposóbdojściadokonsensusu
  Tytułemkrótkiejuwagidotyczącejemediacjiwtymwypadkukoniecznejest
odpowiedniezabezpieczeniaaspektupounościaleistabilnośćwybranegokanałutele
komunikacji Brakwypracowanychprotokołówpostępowaniaibezpieczeństwaprzez
mediatorównierzadkozniechęcastronydowyborutegotypumediacji

39Mediacja transgraniczna – charakterystyka postępowania…
wtymprzedmiocieabyniepogłębiłotododatkowopowstałegomiędzy
stronamikoniktu
Sposób prowadzenia mediacji / udział mediatorów
Spory transgranicznepowstajązwyklepomiędzypodmiotamiwywodzącymi
sięzdwóchróżnychsystemówjęzykowychorazprawnychstądteżczasem
sytuacjawymagaabywmediacjibrałaudziałwiększaliczbaosób Wpraktyce
spotykasięmediacjeprowadzoneprzezdwóchmediatorów–sątotakzwane
komediacje Rozszerzenieskładumediatorówmożezapewniaćstronomramy
budowyzauaniaprzyczyniającsiędostworzeniaatmoserywktórejstrony
czująsięzrozumianeiwspieranewswojejaktywnościkomunikacyjnejprzez
osobęztegosamegootoczeniajęzykowegoikulturowego Mediatorpowinien
wystrzegaćsięsytuacjiwktórejstronauznagozaswojegoprzedstawiciela 
Mediatorzypowinnizwracaćuwagęstronnaaktiżpełniąwyłącznieunkcję
neutralnychibezstronnychosóbtrzecich
Sytuacjamożerównieżwymagaćudziałutłumaczy Praktykaznatakże
przypadkiwktórychwtrakciemediacjizaangażowanisąrównieżspecjaliści
dosprawprawaobcegoktórzywerykujączyproponowaneuzgodnienia
będązgodnezprawemobcegopaństwa
Takistanrzeczyprzekładasięrównież nakoniecznośćdostosowania
przezmediatorasposobuprowadzeniamediacji Jużnawetsamakwestia
uczestnictwawmediacjitłumaczawymagazmianabyrozmowyprzebiegały
płynnieasytuacjazwiązanazkoniecznościątłumaczenianiewywoływała
dodatkowegostresuustron Mediatorpowinienustalićzestronamisposób
komunikacjitakabybyłonkomortowydlakażdejznich
Wspomniećnależytakżeoaspekciekulturowymktórymożemiećwpływ
naprowadzeniemediacji Przydobieraniuodpowiedniejtaktykiprowadzenia
mediacjimediatorpowinienwziąćpoduwagęróżnicekulturowewynikające
zpochodzeniauczestnikówsporu Czasemistotnemożebyćpierwszeń
stwowudzieleniugłosuanawetudziałosóbtrzecichwtrakcierozmów 
Odpowiedniepodejścieuwzględniającete aspektypomożewypracowaćtaki

40 Aneta Napieralska
sposóbkomunikacjiktórynietylkoograniczymożliwościzaostrzeniakon
iktuaprzedewszystkimusprawniprowadzenierozmów
Konstrukcja ugody
Szczególnąrolęwprawidłowymprzeprowadzeniumediacjizajmujedosto
sowanieuzgodnieństrondostanuprawnegowktórymmająbyćwykony
wane WartopamiętaćżepomimonormwynikającychzRozporządzenia
iDyrektywyUniiktórezobowiązująkrajedobezpośredniegouznawaniaorze
czeńwydanychprzezkrajewspólnotyugodamusiodpowiadaćwymogom
państwawktórymmabyćwykonywana Mediacjawsporzetransgranicznym
niejednokrotniewymagarównieżprzeprowadzeniatłumaczeniazgromadzo
nychwsprawiedokumentówchociażbyumówleżącychupodstawsporu 
Zdaniemautorkimediatorktóryodstępujeodzapoznaniasięzmateriałami
sprawynarażasięnazarzutbrakudołożenianależytejstarannościwwykona
niuusługi Wzależnościodsystemuprawnegowjakimugodamabyćwyko
nywanakwestiemogącebyćuregulowanewugodziemogąbyćograniczone
akompetencjedorozstrzygnięcianiektórychznichmogąbyćzastrzeżone
dlasądulubinnegoorganuoczymstronypowinnyzostaćpoinormowane
Ciekawymaspektem wymagającymjednakdłuższejreeksji która
powinnaznaleźćsięwosobnymopracowaniujestkwestiazatwierdzania
ugody Problematycznamożebyćsytuacjawktórejmamydoczynienia
zugodąktórejpostanowienianieznajdująoparciawobowiązującymprawie
aleodpowiadająwymogomkrajuwktórymmająbyćwykonywane Wtym
przypadkuzdaniemautorkinajlepszymrozwiązaniembyłobyuzyskanie
klauzuliwykonalnościugodywmiejscuwktórymmabyćonawykonywana
dziękitemuograniczasiękoniecznośćkonstrukcjiugodyodpowiadającej
równocześniedwómporządkomprawnym Spotykasięsytuacjewktórych
stronycelowowybierająkonkretnepaństwocelemzatwierdzeniawnim
ugodyzewzględunazasadytakzwanejekonomikiprocesowej

41Mediacja transgraniczna – charakterystyka postępowania…
Egzekucja ugody
Wzakresieegzekucjiugodyzawartejwsprawietransgranicznejpostępowanie
związanezjejwykonalnościąniczymnieróżnisięodprocedurykrajowej 
NagruncieRozporządzeniaiDyrektywyodpowiednieorganypaństwowe
zobowiązanesądohonorowaniaorzeczeńnadającychtytułwykonawczy
ugodziezawartejprzedmediatoremwkażdymkrajuUnii Ugodatakamusi
jednakspełniaćwarunkiwykonalnościnagruncieobowiązującegowdanym
krajuprawa Wprzypadkuwykonywaniaugodyzatwierdzonejprzezsąd
wPolscejakopodstawęjejzatwierdzeniaorazpostępowaniaegzekucyjnego
należywskazaćodpowiednioart 8k p c oraz7950k p c
Tytułemkrótkiegoomówieniastronypouzyskaniuzatwierdzeniaugody
przezsądmogąprzejśćdojejegzekucji Wzależnościodtegoczybędąto
robićwkrajuwktórymzatwierdzonougodęczyteżwinnympaństwie
będązobowiązanedopodjęciadodatkowychczynności–takichjakuzna
nieorzeczenia Wprzypadkuorzeczeńobjętychzakresemobowiązywania
RozporządzeńUnijnychdlarealizacjiugodywinnympaństwiekoniecznejest
uzyskanieodpisuorzeczeniawrazzzaświadczeniemwydanymnapodstawie
art 5Rozporządzenia Wsytuacjigdyugodazostałazawartazobywatelem
państwatrzeciegonależyzwerykowaćczyobowiązująumowymiędzyna
rodoweregulującetękwestięajeżelitaktokoniecznejestprzeprowadzenie
postępowaniaprzewidzianegowtejumowie
Mediacja w sprawach transgranicznych rodzinnych – uwagiszczegółowe
Uwagiprzedstawionepowyżejdotyczącesposobuprzeprowadzaniamedia
cjitransgranicznychodnosząsięrównieżdomediacjirodzinnychstądteż
autorkaniebędziepowielaćtychuwagograniczającsiędowskazaniadodat
kowychistotnychcechmediacjitransgranicznejwsprawachrodzinnych 
Mediacjewsprawachrodzinnychmogąobejmowaćkoniktydotyczące
sprawowaniaopiekinaddzieckiemsprawytakzwanychuprowadzeńrodzi
cielskichczynawetsporydotycząceświadczeńalimentacyjnych

42 Aneta Napieralska
Prowadzeniemediacjirodzinnychwymagaodmediatoranietylkozna
jomościpewnychzagadnieńproceduralnychaleprzedewszystkimodpo
wiedniegopodejściadostron Koniktyrodzinneznamionująsięwyższym
stopniemnacechowaniaemocjamiktóretomogąskutecznieuniemożliwiać
stronomdojściedoracjonalnegokompromisu Sporywktóreuwikłanesą
osobywywodzącesięzróżnychkulturdodatkowoosobiścieiemocjonalnie
zaangażowanewkoniktwymagająodpowiedniegopodejściaizrozumienia
mediatora Podnoszonapowyżejmożliwośćzaangażowaniawprowadzenie
mediacjiwięcejniżjednegomediatorawydajesięwprzypadkukoniktów
rodzinnychdobrymrozwiązaniem Stronyuczestniczącewtegotypumediacji
czująsiębezpieczniejiszybciejprzechodządomomentumerytorycznych
ustaleńugody
Przechodzącdomediacjiprowadzonejwsprawachdotyczącychupro
wadzeniadzieckapowtórzyćnależyiżkluczowejesttoabyjaknajszyb
ciejdoprowadzićdozawarciaugody Mediatorzobowiązanyjestdooceny
rzeczywistychintencjiuczestnictwawrozmowach Wprzypadkuuzna
niaiżuczestnictwostronywmediacjijestprzejawemtaktykiprocesowej
mediatorpowinienwyważyćczywinteresiedzieckajestdalszeprowadzenie
mediacji Przedrozpoczęciemmediacjinależyrozważyćmożliwośćwszczęcia
postępowaniawprzedmiociewydaniadzieckaprzewidzianegowKonwencji
haskiej Doświadczeniazgromadzonewszeregupaństwdowodzążenatych
miastowewszczęciepostępowaniawprzedmiociewydaniadzieckaanastęp
niewstosownychprzypadkachzawieszenietakiegopostępowaniawcelu
przeprowadzeniamediacjijestskutecznymrozwiązaniemzapewniającym
ochronędziecka
Mediatorzypowinniposiadaćchociażbypodstawowąwiedzędotyczącą
toczącegosiępostępowaniaaprzedewszystkimtegojakieaspektynależy
zawrzećwugodzietakabyniepozostawićnieuregulowanychkwestii Strony
  Dopaństwktóreniezawieszająpostępowańwprzedmiociewydaniadzieckana
czasprowadzeniamediacjizaliczająsięnaprzykładFrancjaNiemcyorazNiderlandy 
WNiemczechiwNiderlandachmediacjęwsprawachdotyczącychuprowadzeniadziecka
zagranicęuwzględniasięwharmonogramieposiedzeńsądowychtj mediacjaodbywa
sięwkrótkimokresie–tygodniprzed(kolejnym)posiedzeniemsądu

43Mediacja transgraniczna – charakterystyka postępowania…
powinnybyćpoinormowaneomożliwościuczestniczeniaw mediacjiwraz
zpełnomocnikamiktórzywsposóbkompetentnymoglibyprzedstawić
stronommożliweskutkidyskutowanychrozwiązań Jakoprzykładkonse
kwencjibrakuinterwencjimediatoramożnaprzytoczyćsytuacjęwktórej
stronyuzgadniająiżkontaktyojcazdzieckiembędąodbywałysięwyłącznie
zudziałemkuratora Stronyniekorzystałyzpomocyproesjonalnychpeł
nomocnikówaniteżmediatorniepoinormowałichotymżeudziałkura
torajestpłatny Stronyzawierającugodęwtymkształcienieprzewidywały
iżkażdorazowykontaktojcazdzieckiembędziewiązałsięzkoniecznością
uiszczeniaopłatydlakuratora
Udział dziecka w mediacji
Ciekawymaspektemprowadzeniamediacjiwsprawachrodzinnychdoty
czącychopiekinaddzieckiemjest jegorolawrozmowach OileKonwencja
postulujeprawodzieckadobyciawysłuchanymprzewidującmożliwość
odmowywydaniadzieckawprzypadkujegoświadomegosprzeciwuotyle
ciężkowyobrazićsobiezasadyudziałudzieckawsamejmediacji Toczy
opiniadzieckabędziemogłazostaćuwzględnionawprocesiemediacjiajeśli
taktozapomocąjakichśrodkówbędzieuzależnioneodzgodyrodzicówna
zastosowanieokreślonejprocedury Wynikatozaktużewwiększościjurys
dykcjimediatorzynieposiadająuprawnieńdoprzeprowadzaniaprzesłuchań 
Mediatormożejedyniezwrócićuwagęrodzicównaznaczeniewysłuchania
opiniidziecka Sądrozpatrującywniosekonadanieporozumieniuprawnie
wiążącegocharakteruiwykonalnościmożesprawdzićczywdanymprzy
padkuopiniadzieckazostaławdostatecznysposóbwziętapoduwagę
  KomitetPrawDzieckastwierdziłwuwadzeogólnejnatematprawadzieckado
byciawysłuchanymz9r żeprawadowypowiadania się w każdym postępowaniu
sądowym i administracyjnym dotyczącym dzieckanależyprzestrzegaćrównieżwówczas
gdytakiepostępowanieobejmuje alternatywne mechanizmy rozwiązywania sporów, takie
jak mediacja lub arbitraż

44 Aneta Napieralska
Mediacja w sprawach, w których występuje element przemocy
Nakoniecrozważańdotyczącychspecykimediacjiwsprawachrodzin
nychtransgranicznychautorkapragnieomówićprowadzeniemediacjistron
wprzypadkachgdziewystąpiłaprzemoc Mediatorpowinienuwzględnić
aktiżwwielukrajachbędącychstronąKonwencjiwprostzakazanejest
prowadzeniemediacjilubuzależnionejesttoodspełnieniadodatkowych
warunków Podkreślićnależyżewżadnymprzypadkuprzedmiotemmediacji
niemożestaćsiękwestiaprzemocywrodzinie
Mediacja w sprawach gospodarczych – uwagi szczegółowe
Obokwymienionychsprawrodzinnychnajczęściejwystępującemediacje
wsporachtransgranicznychdotycząsporówgospodarczych Jesttozwiązane
przedewszystkimzotwarciemrynkuupowszechnieniempłatnościbezgo
tówkowychczyzmianamitendencjiwświadczeniuusługzapośrednictwem
technologii Opróczogólnychuwagsormułowanychpowyżejdotyczących
specykimediacjitransgranicznejpodobniejakwprzypadkumediacji
rodzinnychnależywskazaćnajejcharakterystyczneelementy
Podkreślićnależyiżmediacjawtegotypusprawachcechujesięzwykle
większymskomplikowaniemmerytorycznejwarstwysporu Istotnewtych
sprawachjestprzedewszystkimzrozumieniestosunkułączącegostronyjak
isamegosporuorazzdeniowanieprawawłaściwego Dziękitemumediator
będziewstaniewaktywnysposóbpomócstronomwposzukiwaniupożąda
negorozwiązania Mediatorpowinienpamiętaćotymżeugodasporządzona
wtympostępowaniumusizostaćzatwierdzonaprzezsądaprzedewszyst
kimżetowłaśnienajejpodstawiezostanieuregulowanystosunekmiędzy
stronami Oilewsprawachkrajowychistniejemożliwośćzawarciadodatko
wychporozumieńktórenacelumajądoprecyzowaniezatwierdzonejwcześ
niejugodyotylewkoniktachtransgranicznychgospodarczychstronom
zależynakompleksowymjednorazowymrozwiązaniu Wartowspomnieć
równieżiżwprzypadkuopóźnieńwspłaciezobowiązaniawynikającego

45Mediacja transgraniczna – charakterystyka postępowania…
zzatwierdzonejugodywierzycielbędziemógłskorzystaćzproceduryzamro
żeniarachunkubankowego–napodstawieeuropejskiegonakazuzabezpie
czenianarachunkubankowym(EAPO)
Odnoszącsiędosamegozainicjowaniamediacjiwartowumowachłączą
cychstronyzawrzećklauzulęmediacyjną Prawidłowoskonstruowanaklau
zulamediacyjnapowinnapodobniezawieraćinormacjedotycząceprawa
właściwegodorozwiązaniasporujurysdykcjisposobuprzeprowadzenia
mediacjiwtyminormacjiwjakisposóbbędąwybieranimediatorzy Dzięki
takiemuzabiegowistronywraziezaistnieniasporubędąmiałyjużwypraco
wanejasneiprzejrzystezasadyprowadzeniamediacjiibędąmogłysięskupić
naposzukiwaniukonsensusu Podobnyzabieg–klauzuleprawawłaściwego
ijurysdykcyjnąalboarbitrażowąstosujesięwumowachtransgranicznych
wceluusprawnieniaewentualnegopostępowaniaspornego
Wsprawachgospodarczychszczególniewartazastosowaniajestmetoda
prowadzeniamediacji–komediacjagdziekażdyzmediatorówjesttożsamego
pochodzeniacojednazestron
Podsumowanie
Podsumowującmediacjatransgranicznamożestanowićzłotyśrodekwprzy
padkuwystąpieniasporutransgranicznego Stronypodejmującmediację
stająsięwyłącznymidysponentamisporuuzależniającjegoprzebiegodswo
ichdecyzjiograniczającmożliwośćpowstaniaproblemówistotyprocedural
nejktóresącharakterystycznedlapostępowańwsporachtransgranicznych 
Stronykorzystającezmediacjiograniczająrównieżryzykazwiązaneznie
znajomościąprocedursądowychczyteżmożliwościązawiśnięciasprawy
wdwóchsądach Niewątpliwymatutemudziałuwmediacjijestbrakkoniecz
nościpowoływaniasięnaopiniebiegłychwsytuacjigdytozaangażowane
stronymająnajwiększąwiedzęzdanejdziedziny Wprzypadkusporów
dotyczącychskomplikowanychumówistniejedużeryzykożesądwswoim
orzeczeniunieuwzględniistotnychelementówzwłaszczawpostępowaniujuż
itakormalnieskomplikowanym Takwięcuprawnieniestrondouzgodnienia

46 Aneta Napieralska
treściugodymożebyćuznaneprzezniezanajważniejszązaletęmediacji
wsporachtransgranicznych
Charakterystykasprawtransgranicznychsprawiażewymagająoneod
mediatorazaangażowaniaorazpodjęciadodatkowychdziałańktóreniesą
spotykanewtradycyjnejmediacjikrajowej Prowadzącmediacjetransgra
nicznemediatorpowinienbyćprzygotowanynawspółpracęzorganami
zagranicznymimediatoramizagranicznymiczynawettłumaczamiibie
głymids prawaobcego Tworzącporozumienienależymiećnauwadze
okolicznościzwiązanezmiędzynarodowymcharakteremsporu Prowadzenie
mediacjiwymagaodmediatoranietylkoszereguumiejętności„miękkich”
itaktycznychalerównieżpodstawowejwiedzyprawnej Nakoniecautorka
pragniewskazaćiżstowarzyszeniaiorganizacjezrzeszającesędziówzaj
mującychsięsprawaminagruncieKonwencjihaskiejprowadząkonsultacje
wtrakciektórychmediatorzymogąuzyskaćniezbędneinormacjepotrzebne
domerytorycznegoprowadzeniamediacji
Bibliograa
Literatura
AntolakSzymańskiK PiaskowskaO M Mediacja w postępowaniu cywilnym.
KomentarzWarszawa7
KaliszA ZienkiewiczA Mediacja w sprawach gospodarczych jako narzędzie wspie-
rające sukces w biznesieWarszawa
RogulaC ZemkeGóreckaA (red nauk )Mediacja w praktyce mediatora i pełno-
mocnikaWarszawa
Przewodnikdobrychpraktykwramachkonwencjihaskiejzdnia5października
98r dotyczącejcywilnychaspektówuprowadzeniadzieckazagranicę
HaskaKonerencjaPrawaPrywatnegoMiędzynarodowegoStałeBiuroHaga
[online:]https://assets hcch net/docs/a9cec85da699d9e
68ceab pd[dostęp:5 5 r ]
  Np OrganizacjaEuropejskaGrupaSędziówPopierającychRozwiązywanieSporów
zapomocąMediacji(GEMMEGroupement Europeen des Magistrats pour la Mediation)
aktywnieuczestniczyworganizacjiprojektówzwiększającychpoziomświadomości
prawnejwśródmediatorów

47Mediacja transgraniczna – charakterystyka postępowania…
Akty prawne
DyrektywaParlamentuEuropejskiegoiRady8/5/WEzmaja8r wsprawie
niektórychaspektówmediacjiwsprawachcywilnychihandlowychwprawie
ipraktyce
Konwencjahaskazdnia5października98rokudotyczącącywilnychaspektów
uprowadzeniadzieckazagranicę
Konwencjahaskazdnia9października996r ojurysdykcjiprawiewłaściwym
uznawaniuwykonywaniuiwspółpracywzakresieodpowiedzialnościrodzi
cielskiejorazśrodkówochronydzieci
Konwencjahaskazdniastyczniar omiędzynarodowejochroniedorosłych
Konwencjahaskazdnialistopada7r omiędzynarodowymdochodzeniu
świadczeńnarzeczdzieciorazinnychormalimentówrodzinnych
RekomendacjanrR(98)KomitetuMinistrówRadyEuropydlapaństwczłonkow
skichnatematmediacjirodzinnejorazmemorandumwyjaśniające
RozporządzenieParlamentuEuropejskiegoiRady(UE)Nr5/zdniagrud
niar wsprawiejurysdykcjiiuznawaniaorzeczeńsądowychorazich
wykonywaniawsprawachcywilnychihandlowych

Anna Wąsowska
Mediacje w sprawach kredytów „walutowych”
Analiza krytyczna
Wstęp
Rozważaniadotyczącemożliwościstosowaniamediacjiwsprawachkredytów
„walutowych”należyrozpocząćodnazwaniajednejzgłównychprzyczyn
problemuamianowiciekanwąsporówwynikającychznegowaniaprzez
klientówważnościumówkredytowychniesąkredytywalutoweakredyty
indeksowaneidenominowanekursemwalutyCHF Kredytytakiebyły
szerokooerowaneprzezwielebankówwlatach–8
Trwającyodwielulatkoniktkredytobiorcówzbankamiposkutkowałwie
lomakontrowersjaminaturyprawnejktórymijużwielokrotniezajmowałsię
  ZgodniezRaportemDoradczegoKomitetuNaukowegoprzyRzecznikuFinanso

wympt Nieprawidłowości na rynku nansowym a ochrona konsumenta z9r (s ):
Kredyt walutowy – kredyt udzielony i uruchomiony w walucie obcej i spłacany przez
kredytobiorcę (raty kapitałowo-odsetkowe) w tejże walucie;Kredyt denominowany […]
umowa kredytowa zawarta w walucie obcej, ale uruchomiona w walucie krajowej zgodnie
z tabelą kursów walutowych banku, której spłata dokonywana jest w walucie krajowej
odpowiadającej wartości raty kapitałowo-odsetkowej w walucie obcej (zgodnie z harmo-
nogramem spłat), przeliczonej według tabeli kursu walutowego banku na dzień spłaty raty;
Kredyt waloryzowany (indeksowany) kursem waluty obcej to kredyt zawarty i wypłacany
w walucie krajowej, z tym że jego wartość jest w dniu uruchomienia przeliczana na walutę
obcą, zgodnie z tabelą kursów walutowych banku. Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych
wyrażona jest w walucie obcej i spłacana w PLN adekwatnie do wartości kursu waluto-
wego banku w dniu spłaty[online:]https://r gov pl/onas/doradczykomitetnaukowy/
dzialaniadkn/raportnieprawidlowoscinarynkunansowymaochronakonsumenta/
[dostęp: 5 r ] Dlacelówniniejszegoopracowaniakredytyindeksowaneideno
minowanebędąnazywane„walutowymi”

50 Anna Wąsowska
SądNajwyższyEuropejskiTrybunałSprawiedliwościatakżeTrybunał
SprawiedliwościUniiEuropejskiej Przyczyntychkontrowersjijestwiele
izuwaginacharakterniniejszegoopracowaniawtymmiejscuniemogą
onezostaćszczegółowoprzytoczone
Liczbasporównatlekredytów„walutowych”poskutkowałabezpreceden
sowymobciążeniemsądów Wpłynęłatakżewsposóbznaczącynaaktualny
stanjakipostrzeganiesektorabankowegowPolsce
  M in uchwałaSNzdniaczerwca8r (IIICZP9/7);wyrokSNzdnia
8października8r (IICSK6/7);wyrokSNzdniakwietnia9r (IIICSK
59/7);wyrokSNzdniagrudnia9r (VCSK8/8)
  Np wyrokiETS:zdniapaździernika9r Dziubak(C6/8);zdnia
czerwcar BancoEspañoldeCrédito(C68/);zdnia6marca9r Abanca
CorporaciónBancaria(C7/7iC79/7);zdniakwietniar KásleriKáslerné
Rábai(C6/);zdniaczerwcar Leonhard(C/8);zdnia6lipcar 
Caixabank(C/9iC59/9)
  Np wniosekowydanieorzeczeniawtrybieprejudycjalnymzłożonyprzezSąd
OkręgowywGdańsku(Polska)wdniu6styczniar –sprawaBankBPH(C9/);
wnioseko wydanieorzeczeniawtrybieprejudycjalnymzłożonyprzezSądRejonowy
dlaWarszawyWoliwWarszawiewdniumajar –sprawaXBank(C98/);
wniosekowydanieorzeczeniawtrybieprejudycjalnymzłożonyprzezSądRejonowydla
WarszawyWoliwWarszawiewdniumajar –sprawaA S A (C/);wniosek
owydanieorzeczeniawtrybieprejudycjalnymzłożonyprzezSądRejonowywOpatowie
(Polska)wdniu8lipcar –SprawaUltimoPortolioInvestment(Luxembourg)
(C/)
  Szerokowtymprzedmiociem in RzecznikFinansowy:[online:]https://r gov
pl////rzeczniknansowypodsumowujerokwsprawachrankowych/;https://
r gov pl//6//sprawozdaniezkonerencjinaukowejrzecznikanansowego/
[dostęp:6 5 r ]
  WedługstatystykSąduOkręgowegowWarszawienapływsprawdotyczących
kredytówCHFw8r byłnapoziomie6sprawwroku9–6aw–
ok 
  Np :[online:]https://www rp pl/banki/art559rankowiczewygrywajaw
sadachczypolemikapro L Balcerowiczazpro E Łętowską:[online:]https://www
rp pl/opinieekonomiczne/art95ewaletowskaktopytaniebladzipolemikaz
probalcerowiczem;[online:]https://www rp pl/opinieekonomiczne/art867e
waletowskakrajobrazpoczyprzedbitwaorankipolemikazprobalcerowiczem;
[online:]https://wyborcza pl/7665769868probalcerowiczwskredytowran
kowychnietamlezaracje html;[online:]https://www rp pl/opinieekonomiczne/art
5leszekbalcerowiczdestrukcyjneodszkodowaniadlarankowiczow;[online:]
https://serwisy gazetaprawna pl/nanseosobiste/artykuly/87887proletowskaran
kowiczepolemika html[dostęp: 6 r ]

51Mediacje w sprawach kredytów „walutowych”…
Źródełprzedmiotowegosporumożnaupatrywaćwkonikcieinteresów
bankuikredytobiorcyktóryzdajesiękonstrukcyjniewpisanywbudowę
takichkredytówm in zuwaginatożestopieńtransparentnościoertymoże
miećwpływnajejkomercyjnąopłacalność
Możliwości polubownego rozwiązania sporów
wynikającychz kredytów„walutowych”
Początkowoczęśćklientówbankówupatrywałamożliwościrozwiązania
problemuwinterwencjiustawodawczej
Niektórzykredytobiorcydochodzenieswoichprawrozpoczynająodzło
żeniareklamacjiwbanku Poodmowniezakończonejprocedurzereklama
cyjnejkorzystajązmożliwościpozasądowegorozwiązaniasporuoerowanej
przezRzecznikaFinansowego PostępowaniaprowadzoneprzedRzecznikiem
dotyczącesporówzumówkredytów„walutowych”dotychczascechowałysię
niskąskutecznościązuwagiprzedewszystkimnaniekoncyliacyjnąpostawę
banków ZdaniemRzecznikaFinansowegospadekzainteresowaniaklientów
polubownąormąrozwiązywaniasporównajbardziejwidocznyjestwspra
wachwktórychorzecznictwosądoweprzejawiatendencjeprokonsumenc
kie0 Jednakżenawetwsytuacjibrakuugodypostępowanietakiemoże
przynieśćklientominnekorzyści NajwiększąznichjestopiniaRzecznika
Finansowegozawierającaocenęstanuprawnegosprawyidostarczającaargu
mentówktóremożnaprzytoczyćwpozwie Dokumenttenmożnadołączyć
dopozwuimaoncharakteropiniidoradczej Innąkorzyściąjestmożliwość
  [online:]https://www sejm gov pl/Sejm8 ns/PrzebiegProc xsp?nr=86[dostęp:
5 9 r ]
  DanezesprawozdańrocznychRzecznikaFinansowego:[online:]https://r gov
pl/onas/sprawozdania/[dostęp:6 5 r ]
 0Sprawozdaniezaroks 5[online:]https://r gov pl/onas/sprawozdania/
[dostęp:6 5 r ]
  Niestanowionopiniiprawnejwrozumieniuustawkorporacyjnychtj ustawy
zdnia6lipca98r oradcachprawnych(Dz U z8r poz 5)orazustawyzdnia
6maja98r Prawooadwokaturze(Dz U z8r poz 8)

52 Anna Wąsowska
wykazaniawpozwieżepowódpróbowałpolubownierozwiązaćspórnaj
pierwskładającreklamacjęanastępnieinicjującpostępowaniepolubowne
przedRzecznikiemFinansowym Koniecznośćwykazaniawpozwiepróby
podjęciamediacjibądźprzyczyndlaktórychjejniepodjętowynikabezpo
średniozart 87§pktk p c Doniedawnapozasądowepostępowanie
wsprawierozwiązaniasporuprowadzoneprzedRzecznikiemFinansowym
miałododatkowązaletęamianowiciejakkażdamediacjapowodowało
przerwaniebieguprzedawnienia Jednakżeoddatywejściawżycieustawy
zdniagrudniar ozmianieustawy–Kodekscywilnyustawy–Kodeks
postępowaniacywilnegoorazniektórychinnychustawskutkujeonojedynie
zawieszeniembieguprzedawnienia
Innąmożliwościąpolubownegorozwiązaniasporuwynikającegozumowy
kredytu„walutowego”jestpróbamediacjiztymibankamiktórewodpowie
dzinainicjatywęPrzewodniczącegoKomisjiNadzoruFinansowego(KNF)
zdecydowałysięprzedstawićoertęugodowąwSądziePolubownymprzy
KNF Wtymprzypadkurozwiązaniesprowadzasiędozmianyumowy
kredytowejiprzeliczeniakredytutakjakbyodpoczątkubyłonudzielony
wzłotych Wsytuacjipodpisaniaprzezstronyugodyzostajeonaprzesłana
dosądupowszechnegozwnioskiemojejzatwierdzenie Pojejzatwierdzeniu
mamocprawnąugodyzawartejprzedsądem Aponadaniuklauzuliwyko
nalnościstajesiętytułemwykonawczym Wprzypadkuniedojściaprzez
stronysporudo porozumieniamediacjazostajezakończonaprotokołem
inormującymżeniedoszłodougody
Każdyzainteresowanymożeponadtosamodzielniezainicjowaćmediację
zbankiemzwracającsiębezpośredniodomediatoralubcentrummediacji 
Różnicamiędzyopisanymipowyżejpostępowaniamimediacyjnymisprowa
dzasiędokilkukwestii Popierwszejedyniewpozasądowympostępowaniu
  Dz U zr poz 59
  OertętakązdecydowałysięprzedstawićPKOBPS A orazINGBankŚląski
S A :[online:]https://www kn gov pl/dla_rynku/sad_polubowny_przy_KNF/media
cje_dot_kredytow_denominowanych_lub_indeksowanych[dostęp:6 5 r ]
  [online:]https://www kn gov pl/dla_rynku/sad_polubowny_przy_KNF/media
cje_dot_kredytow_denominowanych_lub_indeksowanych[dostęp:6 5 r ]

53Mediacje w sprawach kredytów „walutowych”…
prowadzonymprzedRzecznikiemFinansowymzagwarantowanyjestudział
banku Dziejesiętakzuwaginaspecykętegopostępowaniazgodniebowiem
zart 7ustawyzdnia5sierpnia5r orozpatrywaniureklamacjiprzez
podmiotyrynkunansowegoioRzecznikuFinansowympodmiotrynku
nansowegojestzobowiązanydowzięciawnimudziału Oznaczatożemusi
ustosunkowaćsiędozarzutówklientawyrażonychwewnioskuoprzeprowa
dzenietakiegopostępowaniaiwyjaśnićpowodydlaktórychodmówiłzasad
nościroszczeniomklientapodniesionymwreklamacji Natomiastwinnych
sytuacjachbankniemusi wyrazićzgodynamediacjęcowynikazzasady
dobrowolnościmediacji Okolicznośćtamożejednakżezostaćwówczasprzy
toczonawpozwieczyniączadośćwymaganiomormalnympozwuzart 87
§pktk p c Drugąróżnicąmiędzyopisanympowyżejpozasądowympostę
powaniemprowadzonymprzedRzecznikiemFinansowymorazmediacją
wSądziePolubownymprzyKNFamediacjąumownąjestwysokośćwyna
grodzeniazaprzeprowadzeniemediacji Wniosekowszczęciepozasądowego
postępowaniawsprawierozwiązaniasporuprzedRzecznikiemFinansowym
podlegaopłaciewkwocie5zł Wszczególnychprzypadkachmożliwejest
zwolnieniezponoszeniakosztówtejopłatyprzezstronędlaktórejbyłabyona
nadmiernieuciążliwa NatomiastwniosekomediacjęwSądziePolubownym
przyKNFwkwocie5złopłacanyjestprzezbank Zkoleiwprzypadku
zgłoszeniasiędomediatora(lubcentrummediacyjnego)zwnioskiemopod
jęciemediacjiwzależnościodpraktykdanegomediatora(lubośrodka)
możnaspotkaćsięzopłatązapróbęzainicjowaniamediacjizaśwynagro
dzeniezajejprzeprowadzenieustalonebędziewumowiemediacyjnej Warto
zaznaczyćiżniesątostawkiwżadensposóbregulowanezatemkażdymedia
tormożestosowaćwłasneopłaty Mediacjaumownaróżnisiębowiemod
mediacjizeskierowaniasąduwprzypadkuktórejobowiązująstawkiustalone
wRozporządzeniuMinistraSprawiedliwościzdniaczerwca6r wspra
wiewysokościwynagrodzeniaipodlegającychzwrotowiwydatkówmediatora
  Dz U z5r poz 8zpóźn zm
  [online:]https://www kn gov pl/dla_rynku/sad_polubowny_przy_KNF/media
cje_dot_kredytow_denominowanych_lub_indeksowanych[dostęp:6 5 r ]

54 Anna Wąsowska
wpostępowaniucywilnym Zaśdomediacjizeskierowaniasądumożedojść
przykładowowsytuacjigdypowódkierującspórnadrogępostępowania
sądowegoniewskażeżepodjąłpróbęmediacjizbankiem(wymógormalny
pozwuoktórymmowawart 87§pktk p c ) Wówczassądnp wocze
kiwaniunaterminpierwszegoposiedzeniamożepostanowićoskierowaniu
strondomediacji Istotnejestżekażdazestronmożeodmówićpodjęcia
próbymediacjijakrównieżnawetpoprzystąpieniudomediacjiuczestnicy
nigdyniesązobowiązanidozawarciaugody Wsytuacjigdydougodynie
dojdziespórjestrozpoznawanyprzezsąd Natomiastgdystronyporozu

miejąsięzawartaugodawrazzprotokołemzmediacjijestprzesyłanaprzez
mediatoradosąducelemjejzatwierdzenia Pozatwierdzeniumamocprawną
ugodyzawartejprzedsądemzaśponadaniuklauzuliwykonalnościstaje
siętytułemwykonawczymimożepodlegaćegzekucji Dodatkowozgodnie
zart 79ust pktlit hustawyzdnia5lipca5r okosztachsądowych
wsprawachcywilnychsądzarządza zwrotwniesionejprzezstronęopłaty
uiszczonejodpismawszczynającegopostępowaniewpierwszejinstancjioraz
zarzutówodnakazuzapłatyjeżelipostępowaniezakończyłosięzawarciem
ugodyprzedrozpoczęciemrozprawyprzedsądempierwszejinstancji
Jednakżepomimowskazanychmożliwościpolubownegorozwiązania
sporucorazwięcejposiadaczykredytów„walutowych”decydujesięna
sądowądrogędochodzeniaswoichroszczeń Dlaczegotaksiędzieje?
  Dz U z6r poz 9 Zgodniez§ust Rozporządzeniawynagrodzenie
mediatorawsprawachoprawamajątkowewynosi%wartościprzedmiotusporunie
mniejniż5złniewięcejniżzłzacałośćpostępowaniamediacyjnego
  Dz U Nr67poz 98zpóźn zm Natomiastjeżeliwtokupostępowania
sądowegozawartougodęprzedmediatoremporozpoczęciurozprawyzwrotwniesionej
przezstronęopłatydokonywanyjestwwysokości¾uiszczonejopłaty(art 79ust pkt
lit austawyzdnia5lipca5r okosztachsądowychwsprawachcywilnych)

55Mediacje w sprawach kredytów „walutowych”…
Przyczyny niskiej stosowalności mediacji w sporach
dotyczącychkredytów„walutowych”
Podstawowąprzyczynąniskiegostopniastosowalnościmediacjijestnie
koncyliacyjnapostawabankówwpoprzednichlatach Stanowiskobanków
oerującychkredyty„walutowe”byłoprzezszereglatnieprzejednanenawet
pomimojednoznacznejocenyważnościtegotypuumówprzezRzecznika
FinansowegoorazstaleaktualizowanegoprzezPrezesaUrzęduOchrony
KonkurencjiiKonsumentówrejestrupostanowieńniedozwolonychokolejne
klauzuledotyczącedenominacjiiindeksacjikredytów0 Początkowouza
sadnieniatakiejpostawypozaoczywistymiwzględaminaturyekonomicznej
możnabyłodoszukiwaćsięwczęścioworozbieżnymorzecznictwiesądów
powszechnych Natomiastpoprzytoczonychwyżejkluczowychwyrokach
EuropejskiegoTrybunałuSprawiedliwościorazSąduNajwyższegolinia
orzeczniczastałasięcorazbardziejujednolicona
Obecnienarynkujestcorazwięcejprawnikówspecjalizującychsię
wobsłudzetegotypusporówcowkontekścieniekoncyliacyjnejpostawy
większościbankóworazmałejatrakcyjnościoertmediacyjnychdostępnych
wSądziePolubownymprzyKNFmożemiećwpływnawybórsposoburoz
wiązaniasporu Niektórebiuraprawnesątaksilnieprzekonaneozasadności
roszczeńkredytobiorców„walutowych”żezapewniająprogramnansowania
postępowańdlakonsumentówposiadającychumowykredytówwCHF
Równieżsystemwymiarusprawiedliwościstarasięusprawniaćdochodze
nietegotypuroszczeńprzedsądamichociażbywpostaciutworzeniadodat
kowegoXXVIIIWydziałuSąduOkręgowegodlam st Warszawydospraw
  [online:]https://r gov pl/wpcontent/uploads///Analizaaktualnychza
gadnien%CC%8dotycza%CC%A8cychkredyto%CC%8wrankowychpublikacja
RzecznikaFinansowego pd;https://r gov pl//9/9/kredytyrankowe/;
https://r gov pl/wpcontent/uploads//5/Kredyty_walutowe_raport_RF_6 pd
[dostęp: 5 r ]
 0M in 7879–klauzulewpisanewobecBankuMillenniumS A ;56–klau
zulawpisanawobecBankuBPHS A ;57–klauzulawpisanawobecBREBankuS A ;
68–klauzulawpisanawobecBankDnBNordPolskaS A
  [online:]https://spidersweb pl/bizblog/rankowiczesadypozwy/ [dostęp:
 6 r ]

56 Anna Wąsowska
kredytów„walutowych” Taksamoopłatasądowaodpozwutakiegorodzaju
(zł)wkontekściewysokościdochodzonegoroszczeniaztytułuunie
ważnieniaumowykredytowejniewydajesięznacząca Porównującbowiem
korzyściekonomicznewynikającezoertprzewalutowaniakredytunaPLN
izmianyumowywsposóbjakbyodpoczątkubyłakredytemwzłotychze
skutkamiwynikającymizsądowegounieważnieniaumowylubuznania
niektórychjejpostanowieńzaabuzywneniektórzymogąuznaćwyroksądu
zawartnawetwieloletniegooczekiwania Jednakżepozawzględamiczysto
kalkulacyjnymiuwzględniaćnależykwestiemakroekonomicznejakchoćby
ryzykozwiększaniastópprocentowych DodatkowoRzecznikFinansowy
wskazujeżeprzedzawarciemugodywartomiećnauwadzeaktualneorzecz
nictwosądówtakżejudykaturęunijnąorazoczekiwanestanowiskoSądu
NajwyższegojakrównieżodpowiedziTSUEna zadaneprzezpolskiesądy
pytaniaprejudycjalne
Natomiastmożliwościprowadzeniamediacjiprzezmediatorówzaktu
alnychlistprezesówsądówokręgowychsąraczejiluzoryczne Popierwsze
zuwaginaskomplikowanycharaktertegorodzajusprawutrudnionemoże
byćznalezieniewystarczającejilościodpowiednioprzygotowanychmedia
torów Podrugiespecykategorodzajusporówłączysięzdużąasymetrią
  Należyzaznaczyćżedługośćpostępowańsądowychróżnisięwzależnościod
obciążeniaokręgówsądowychakażdepostępowaniesądowejestinne Jednakżemożna
zakładaćżeoczekiwanienaprawomocneorzeczeniesąduprzyuwzględnieniuczasu
postępowańwinstancjachodwoławczychmożezająćkilkalat
  MającebyćodpowiedziąnapytaniaPierwszejPrezesSąduNajwyższegozdnia
9styczniar doIzbyCywilnejSNzpytaniamimającymiujednolicićlinięorzecz
nicząwkwestiikredytów„walutowych”
  Analizaaktualnychzagadnieńdotyczącychkredytówrankowych:[online:]
https://r gov pl////rzeczniknansowypodsumowujerokwsprawachran
kowych/[dostęp:6 5 r ]
  Oproblemachzeznalezieniemwystarczającejliczbyodpowiednioprzeszkolo
nychmediatorówświadczyćmogąm in wielokrotnieponawianeogłoszeniaonaborach
namediatorówSąduPolubownegoprzyKNFwsprawachkredytówdenominowanych
iindeksowanych:[online:]https://www kn gov pl/dla_rynku/sad_polubowny_przy_KNF
[dostęp:6 5 r ] Chociażtetrudnościczęściowomogąwiązaćsięzzastrzeżonym
przez§7RegulaminuSąduPolubownegoprzyKNFwymogiemlegitymowaniasię
mediatorabrakiemumowykredytu„walutowego”:[online:]https://dziennikurzedowy kn
gov pl/DU_KNF/9//akt pd[dostęp:6 5 r ] Notabenezastrzeżenietomoże
wzbudzaćkontrowersjezperspektywypotencjalnejdyskryminacjimediatorówmających

57Mediacje w sprawach kredytów „walutowych”…
siłstron Dlategomediacjaoerowanaprzezinstytucjepaństwowetakiejak
Sąd PolubownyprzyKNFlubRzecznikFinansowymożebyćpostrzegana
przez„rankowiczów”jakojedynaoerującaaktycznąmożliwośćzniwelo
waniatejdysproporcji
Podsumowanie i wnioski
Wieloletnieunikanieprzezbankipolubownegorozwiązaniasporuzkredyto
biorcamikredytów„walutowych”spowodowałożewieluklientówzdecydo
wałosięwystąpićnadrogęsądową Toczychociażczęśćznichudasięjeszcze
odwieśćztejdrogizależywdużejmierzeodatrakcyjnościewentualnych
oertugodowych
Mającjednakżenauwadzepropozycjebankówprzedstawianezapośred
nictwemSąduPolubownegoprzyKNForazaktualnąsytuacjęmakroekono
micznąnaobecnymetapiesporukredytobiorców„walutowych”zbankami
mediacjawydajesiękorzystniejszadlabanków
Jeżeliodpowiedźbankównapotrzebyklientówwzakresiepolubownego
rozwiązaniasporów„walutowych”okażesięspóźnionawartowtymmiejscu
zastanowićsięnadewentualnymi lekcjamiztejsytuacjinaprzyszłość Zpew
nościąpozaorganaminadzorurównieżakcjonariuszeinstytucjinansowych
będązgłębiaćprzyczynyproblemukredytów„walutowych” Mogąpojawić
siępytaniaostanetykibranżyskutecznośćpolitykiwkwestiispołecznej
odpowiedzialności(Corporate Social ResponsibilityCSR)czyoanalizyryzyka
wkategoriachdługoterminowychwserzerelacjijakiokwestieprzedkła
daniazyskunadbezpieczeństwem WpostanowieniachogólnychKodeksu
EtykiBankowejzapisanejestiż:
takiekredytyszczególniewkontekściebrakuanalogicznychwyłączeńprzymediacjach
winnychrodzajachsporów Sytuacjamożeokazaćsięproblematycznawprzypadku
zastosowaniawyłączeniamediatoraposiadającegorachunekbankowyodprowadzenia
mediacjiwsprawiesporówdotyczącychumowyrachunkubankowego
  WartowtymmiejscuwskazaćnawyrokSąduOkręgowegowWarszawiezdnia
grudniar sygn aktGC586/gdzieuznanożewaloryzacjawkredycieindek
sowanymdoCHFtowbudowanywumowękredytuswapwalutowoprocentowy Jego

58 Anna Wąsowska
mechanizmyrynkowesąkoniecznymileczniewystarczającymiwyznacz
nikamidziałalnościbanków Dlategoniezbędnejestuwzględnienietakże
wartościetycznychwprocesiepodejmowaniadecyzjiekonomicznych
aundamentalnązasadąnaktórejbankiiichpracownicypowinnibudo
waćswojerelacjezotoczeniemjestodpowiedzialnośćspołeczna 
TeoriainteresariuszyzawierającasięwpolityceCSRzakładaproces
poznawaniaiwłączaniazmieniającychsięoczekiwańinteresariuszywstra
tegięzarządzaniaatakżemonitorowaniewpływutejstrategiinakonkuren
cyjnośćorazwartośćrmynarynku Oznaczatokoniecznośćposzukiwania
równowagimiędzypotrzebamikluczowychinteresariuszyadążeniamiakcjo
nariuszynadrodzedomaksymalizacjizyskudlategodialogzinteresariu
szamijestkoniecznywzarządzaniustrategicznym Przykłademmożebyć
politykawzakresieochronysygnalistówczyliosóbujawniającychdziałania
nieetycznenielegalnelubnieuprawnionewewnątrzorganizacjimogące
wpływaćnasposóbunkcjonowaniaieektyprzedsiębiorstwa0 Wartowtym
miejscuzauważyćżedoobsługizgłoszeńsygnalistówjakoosobyprze
szkolonewzakresiezachowaniabezstronnościneutralnościorazpouności
predestynowanisąmediatorzy
Formązabezpieczeniarynkunansowegowkontekścieporuszanychwyżej
zagrożeńmożebyćtakżewykorzystaniepotencjałuwynikającegoztzw per
spektywykobiecej Typowydlaniejjestsamokrytycyzmwzględemwłasnych
umiejętnościpociągającyzasobąskrupulatnerozważaniekonsekwencji
zastosowaniebezodpowiedniejinormacjidlakredytobiorcyotymprodukcieijego
ryzykachprowadzidonieważnościumowy
  KodeksEtykiBankowej:[online:]https://zbp pl/public/repozytorium/dla_kon
sumentow/rekomendacje/KEB_nal_WZ pd[dostęp: 5 r ]
  B RokBiznes społecznie odpowiedzialny – teoria i praktyka[w:]Ekonomia spo-
łeczna a rozwójred J HausnerKraków8s 58
  B RokOdpowiedzialny biznesu w nieodpowiedzialnym świecieWarszawa
s 8–5
 0Por projektustawyoochronieosóbzgłaszającychnaruszeniaprawamanacelu
implementacjędyrektywyParlamentuEuropejskiegoiRady(UE)9/97zdnia
października9r wsprawieochronyosóbzgłaszającychnaruszeniaprawaUnii:
[online:]https://www legislacja gov pl/projekt/5/katalog/885#885
[dostęp: 6 r ]

59Mediacje w sprawach kredytów „walutowych”…
podejmowanychdecyzjiorazzjawisko„niezasługiwanianapozycję”będące
dośćpowszechnieudziałem„kobietsukcesu”askłaniającedonieustannego
podnoszeniakwalikacjiiudowadnianiaswojejwartości Natomiastworga
nachpodmiotówrynkunansowegoudziałkobietjestznikomyatwórcy
produktównansowychraczejzarządzająryzykiemzamiastmuzapobiegać 
Nieczerpiąrównieżwzorówzkoncepcjiodpowiedzialnościzaprodukty
techniczne(np samolotyczymosty)którychprojektancizdają sobie sprawę
z niezupełności swej wiedzy i wzmacniają konstrukcje, korzystając z tzw. współ-
czynnika bezpieczeństwa
Bibliograa
Literatura
BohnetI What Works. Gender Equality by DesignCambridgeMassachusetts–Lon
don8
GasparskiW iin Biznes, Prawo, Etyka[w:]Biznes. Prawo. Etykared nauk W Gaspar
skiJ JabłońskaBoncaWarszawa9
GilliganC In a Dierent Voice: Psychological eory and Women’s Development
Cambridge98
RobertsS M Gendered Dierence in Negotiations: Advancing ang Understanding of
Sources, Eect and Awareness„CordozoJ ConictResolution” 6nr7
RokB Biznes społecznie odpowiedzialny – teoria i praktyka[w:]Ekonomia społeczna
a rozwójred J HausnerKraków8r
RokB Odpowiedzialny biznesu w nieodpowiedzialnym świecieWarszawa
TannenD You Just Don’t Understand: Women and Men In ConversationNew
York99
  Por m in C GilliganIn a Dierent Voice: Psychological eory and Women’s
DevelopmentCambridge98;D TannenYou Just Don’t Understand: Women and Men
In Conversation,NewYork99r ;S M RobertsGendered Dierence in Negotiations:
Advancing and Understanding of Sources, Eect and Awareness„Cordozo J Conict
Resolution” 6nr7;I BohnetWhat Works. Gender Equality by DesignCambridge
Massachusetts–London8
  W GasparskiA LewickaStrzałeckaD BąkB RokBiznes, Prawo, Etyka[w:]Biz-
nes. Prawo. Etykared nauk W GasparskiJ JabłońskaBoncaWarszawa9s 5

60 Anna Wąsowska
Źródła internetowe
https://r gov pl////rzeczniknansowypodsumowujerokwsprawach
rankowych/[dostęp:6 5 r ]
https://r gov pl//6//sprawozdaniezkonerencjinaukowejrzecznikanan
sowego/[dostęp:6 5 r ]
https://www rp pl/banki/art559rankowiczewygrywajawsadach[dostęp:
6 5 r ]
https://www rp pl/opinieekonomiczne/art95ewaletowskaktopytaniebla
dzipolemikazprobalcerowiczem[dostęp:6 5 r ]
https://www rp pl/opinieekonomiczne/art867ewaletowskakrajobraz
poczyprzedbitwaorankipolemikazprobalcerowiczem [dostęp:
6 5 r ]
https://wyborcza pl/7665769868probalcerowiczwskredytowranko
wychnietamlezaracje html[dostęp:6 5 r ]
https://www rp pl/opinieekonomiczne/art5leszekbalcerowiczdestrukcyj
neodszkodowaniadlarankowiczow[dostęp:6 5 r ]
https://serwisy gazetaprawna pl/nanseosobiste/artykuly/87887proletowska
rankowiczepolemika html[dostęp: 6 r ]
https://r gov pl/onas/sprawozdania[dostęp:6 5 r ]
https://www kn gov pl/dla_rynku/sad_polubowny_przy_KNF/mediacje_dot_kre
dytow_denominowanych_lub_indeksowanych[dostęp:6 5 r ]
https://r gov pl/wpcontent/uploads///Analizaaktualnychzagadnien%C

C%8dotycza%CC%A8cychkredyto%CC%8wrankowychpublikacja
RzecznikaFinansowego pd[dostęp: 5 r ]
https://r gov pl//9/9/kredytyrankowe/[dostęp: 5 r ]
https://r gov pl/wpcontent/uploads//5/Kredyty_walutowe_raport_RF_6
pd[dostęp: 5 r ]
https://spidersweb pl/bizblog/rankowiczesadypozwy/[dostęp: 6 r ]
https://r gov pl////rzeczniknansowypodsumowujerokwsprawach
rankowych/[dostęp:6 5 r ]
https://dziennikurzedowy kn gov pl/DU_KNF/9//akt pd [dostęp:
 5 r ]
https://zbp pl/public/repozytorium/dla_konsumentow/rekomendacje/KEB_nal_
WZ pd[dostęp: 5 r ]
https://www legislacja gov pl/projekt/5/katalog/885#885
[dostęp: 6 r ]

Grzegorz Skrobotowicz
Mediacja karna w Polsce – ponaddwadzieścia lat
działania instytucji – próba oceny
Wstęp
SytuacjapolitycznawktórejPolskaznalazłasiępo989r wymusiłapotrzebę
przeprowadzeniawielopłaszczyznowejtransormacjiustrojowejwtympod
jęciedziałańprowadzącychdozmianymodeluunkcjonowaniaorganów
wymiarusprawiedliwości ZmianygeopolitycznewEuropieumożliwiłypol
skimnaukowcomprowadzeniepracbadawczychwnajbardziejrenomowa
nychośrodkachpozagranicamikraju Jednymzrezultatówpodjętychdziałań
rozwojowychbyłozapoczątkowaniedyskusjinadmożliwościąwprowadze
niadokrajowegoporządkuprawnegoinstytucjisprawiedliwościnaprawczej
aszczególniejednegozjejelementów–mediacji Początkowoodbywałosięto
wramachteoretycznychdyskusjiabynastępniezmienićsięwpisemneopra
cowaniaipropozycjelegislacyjne Wskazywanowówczasżejesttopowrót
dopostulatówgłoszonychwokresiedwudziestoleciamiędzywojennegoprzez
proesoraprawalozoaisocjologaLeonaPetrażyckiego
  H ChołajTransformacja systemowa w Polsce. Szkice teoretyczneLublin998
s –6
  T CieleckiBezdroża mediacji[w:]Mediacjared L MazowieckaWarszawa9
s 76
  B CzarneckaDzialukWprowadzanie mediacji między oarą i sprawcą – polskie
doświadczenia i perspektywy [w:] Mediacja, red L Mazowiecka, Warszawa9s 9
  E BieńkowskaPostępowanie mediacyjno-restytucyjne jako sposób rozwiązania
koniktu między oarą i sprawcą przestępstwa: Standardy międzynarodowe i perspektywy
w Polsce[w:]Teoria i praktyka pojednania oary ze sprawcąred E Bieńkowskamateriały
konerencjimiędzynarodowejWarszawa995s 
  UwagęnatenaktzwracaMartinWright(angielskimediatorekspertRadyEuropy
ds sprawiedliwościnaprawczej)–zob M GrudzieckaJ KsiążekNarodziny idei wpro-
wadzenia mediacji w Polsce[w:]Mediacjared L MazowieckaWarszawa9s 

62 Grzegorz Skrobotowicz
Mediacja karna w polskim ustawodawstwie karnym w latach1997–2022
Wprowadzenienagruntpolskiegoporządkuprawnegonarzędziadopolubow
negorozwiązywaniakoniktówwormiemediacjizapoczątkowałorealizację
dwóchpodstawowychzadań Pierwszym znichbyłoudzielenieodpowiedzi
naniesłabnącepostulatywiktymologicznewskazującenapotrzebęawręcz
koniecznośćbezzwłocznegowzmocnieniaroliimiejscapokrzywdzonego
przestępstwemwprocesiekarnym Dezyderatytewynikałyzaktużeprze
stępstwonajczęściejdotykakonkretnąosobęzycznąktórejdobrozostało
narażonelubbezpośrednionaruszoneprzezczynkaralny Dlategoteżpod
czaswymierzaniasprawiedliwościwimieniuRzeczypospolitejPolskiejmuszą
zostaćuwzględnioneprawniechronioneinteresypokrzywdzonego Drugim
zadaniembyłowprowadzeniedoretrybutywnegosystemukaranianowego
innegopodejściawsprawowaniuprawazbudowanegonaundamencie
sprawiedliwościnaprawczej
Legislacyjniemediacjazapoczątkowałaswojeistnieniewkrajowymusta
wodawstwiepoprzezumieszczeniewrozdziale5„Przebiegśledztwaidocho
dzenia”Kodeksupostępowaniakarnegoartykułu Przepistenstanowił
dodatkowąopcjęwramachpostępowaniaprzygotowawczegoiobowiązywał
ażdojegouchyleniawdrodzenowelizacjik p k Pierwotneumiejscowienie
mediacjiwtymmiejscuzwiązanebyłozumożliwieniemodwoływaniasię
przezprokuratoradotegonarzędziaADRnajaknajwcześniejszymetapie
procesukarnego0tymsamympotencjalniemitygującmożliwepostępo
waniaprzedsądempowszechnym Uchylonyart w§k p k nakładał
  Zob art §pktk p k
  W ZalewskiWymiar sprawiedliwości, sprawiedliwość naprawcza, demokracja
[w:]Mediacja dla każdegored L MazowieckaWarszawas 8
  B T BieńkowskaNowy kodeks postępowania karnego przez pryzmat wybranych
zasad procesowych[w:]Nowe uregulowania prawne w kodeksie postępowania karnego
z 1997 r. red P KruszyńskiWarszawa999s 5
  Ustawazdniastyczniar ozmianieustawy–Kodekspostępowaniakar
negoustawy–PrzepisywprowadzająceKodekspostępowaniakarnegoustawyoświadku
koronnymorazustawyoochronieinormacjiniejawnych(Dz U Nr7poz 55)
 0L MazowieckaSzanse na mediację w postępowaniu przygotowawczym„Proku
raturaiPrawo”5nrs 9–96
  T Cieleckiop. cit.s 76

63Mediacja karna w Polsce – ponad dwadzieścia lat działania instytucji…
naMinistraSprawiedliwości obowiązekokreśleniawdrodzestosownego
aktuwykonawczegowymogówstawianychkandydatomnaosobygodne
zauaniaorazinstytucjommającymprowadzićpostępowaniemediacyjne
warunkówudostępnianianapotrzebymediacjiaktsprawkarnychorazreguł
izasadsporządzaniasprawozdańzprzebiegumediacji
Wpostępowaniusądowymnaetapiewstępnejkontroliaktuoskarżenia
(art 9§k p k )takżeistniałamożliwośćodwołaniasiędomediacji 
Należypodkreślićżewtrzechprzypadkachrezultatymediacyjnemogłymieć
bezpośredniwpływnatreśćzapadłegoorzeczeniasądowego:art 5§k k 
(wymiarkary)art 6§pktk k (nadzwyczajnezłagodzeniekary)oraz
art 66§k k (warunkoweumorzeniepostępowaniakarnego)
Dokonującpróbyopisuhistorycznychregulacjizwiązanychzmedia
cjąkarnąnależyrównież zwrócićuwagęnanieobowiązująceobecnie:
art 59ak k orazart bk p k  Tzw umorzenierestytucyjneopisane
wprzytoczonychprzepisachniejednokrotnieutożsamianebyłozprzeja
wemoportunizmuprocesowegostanowiącegowyjątekodzasadylegalizmu0 
  RozporządzenieMinistra Sprawiedliwościzdniasierpnia998r wsprawie
warunkówjakimpowinnyodpowiadaćinstytucjeiosobyuprawnionedoprzeprowadze
niamediacjizakresuiwarunkówudostępnianiaimaktsprawyorazzasaditrybusporzą
dzaniasprawozdaniazprzebieguiwynikówpostępowaniamediacyjnego(Dz U z998r 
Nrpoz 7)dalejjakor w s w m
  ObecnieobowiązująceRozporządzenieMinistrasprawiedliwościzdnia7maja
5r wsprawiepostępowaniamediacyjnegowsprawachkarnych(Dz U z5r 
poz 76)dalejjakor m w s k wydanezostałonapodstawieart a§8k p k
  A HordyńskaKonsensualne zakończenie postępowania karnego„Prokuratura
iPrawo”5nrs 9–5
  E BieńkowskaO potrzebie ujednolicenia regulacji dotyczących mediatorów i media-
cji w systemie polskiego prawa[w:]Mediacja dla każdegored L MazowieckaWarszawa
s 
  Zob D BekA JaworskaWielochO SitarzKształtowanie środków penalnych
a prawo pokrzywdzonego i sprawcy do samostanowieniaWarszawa9s 9–55
  Ustawazdnia7wrześniar ozmianieustawy–Kodekspostępowania
karnegoorazniektórychinnychustaw(Dz U poz 7)
  Ustawazdnialutego5r ozmianieustawy–Kodekskarnyorazniektórych
innychustaw(Dz U z5r poz 96)
  A LachUmorzenie postępowania karnego na podstawie art. 59a k.k.„Prokuratura
iPrawo”5nr–s 7–7
 0Odmiennie Ł Chojniak W Jasiński Opinia prawna dotycząca projektu
ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw

64 Grzegorz Skrobotowicz
Przedmiotowainstytucjasprowadzałasiędoodstąpieniaodściganiaokreślo
nychwprzepisachprzestępstwjakoniecelowychzuwaginawolępokrzyw
dzonegowynikającązzaspokojeniajegoroszczeńnajczęściejbezpośrednio
przezpodejrzanego(ych)luboskarżonego(ych) Jeżelizostałyspełnione
określonewarunkiwtymzostałzłożonyodpowiedniwniosekwokreślonym
terminietoorganprocesowyprokuratornaetapiepostępowaniasądowego
asądnaetapiepostępowaniasądowegozobowiązanybyłdoumorzenia
postępowaniaużyciewart 59aokreślenia„umarzasię”wydającwtym
przedmiociepostanowienie Podstawymaterialneorazprocesoweomawia
nejinstytucjiwzmacniałyznaczenieirolęmediacjiwpostępowaniukarnym
szczególnienapoczątkowymjejetapiekiedytoprocesznajdowałsięwazie
przygotowawczejażdorozpoczęciaprzewodusądowegowpierwszejinstancji
Krótkotrwałeobowiązywanieprzepisówuzasadnianebyłom in powo
dempotencjalnego„wykupieniasię”przezsprawcęododpowiedzialności
karnejcomogłoprowadzićdo„prywatyzacji”prawakarnego Obaprzepisy
zostałyuchyloneustawązdniamarca6 r ozmianieustawy–Kodeks
postępowaniakarnegoorazniektórychinnychustaw
(sprawozdaniepodkomisjistałejdosprawnowelizacjiprawakarnegodrukisejmowe
nr8795oraz78)s ;A LachOcena projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks
postępowania karnego, Kodeks karny i niektórych innych ustaw(druksejmowynr87z8
listopadar )s 
  R A Steański Umorzenie restytucyjne – odstępstwo od zasady legalizmu
[w:]B DudzikJ KoskowskiI NowikowskiZasada legalizmu w procesie karnymt 
Lublin5s –
  R ZawłockiUmorzenierestytucyjnezart 59aKodeksukarnego–zasadysto
sowaniaizwiązaneznimipodstawoweproblemyinterpretacyjne„MonitorPrawniczy”
5nrs 7
  Art 59ak k
  Wyjątekprzewidzianybyłart 59a§k k –Przepisu § 1 nie stosuje się, jeżeli zacho-
dzi szczególna okoliczność uzasadniająca, że umorzenie postępowania byłoby sprzeczne
z potrzebą realizacji celów kary
  M KurowskiUmorzenie postępowania na podstawie art. 59a k.k. [w:]Polski proces
karny i materialne prawo karne w świetle nowelizacji z 2013 r. Księga jubileuszowa dedy-
kowana Profesorowi Januszowi Tylmanowi z okazji Jego 90. urodzinred T Grzegorczyk
Warszawas 9–
  Dz U z6r poz 7

65Mediacja karna w Polsce – ponad dwadzieścia lat działania instytucji…
Odlipcar ażdochwiliobecnejmediacjakarnaumiejscowiona
jestwDzialeI„Przepisywstępne”wart ak p k  Tenzabieglegislacyjny
powodujemożliwośćstosowaniamediacjinakażdymetapieprocesukarnego
poczynającodpostępowaniaprzygotowawczegopoprzezpostępowanie
sądoweanapostępowaniuwykonawczymkończąc
Przywołanypowyżejprzepiszawierawsobienajistotniejszeregulacje
normatywneprzedmiotowejinstytucji Zgodniezbrzmieniem§inicjatywa
mediacyjnamożepochodzićzarównoodsamychstronjakiuprawniony
organmożezurzęduskierowaćdoniejstrony Wzależnościodstadium
procesubędzietosądlubreerendarzsądowyawpostępowaniuprzygo
towawczymprokuratorlubinnyorganprowadzącytopostępowanie
Patrzącszerzejwart ak p k orazwydanymnapodstawie§8cyt 
art rozporządzeniaMinistraSprawiedliwości0opisanonaczelnezasady
izaletymediacji Wśródnichnależywymienićprzedewszystkimdobrowol
nośćudziału Mediacjabędącaczęściąsprawiedliwościnaprawczejupatruje
sukcesuwymiarusprawiedliwościwpolubownymrozwiązaniukoniktu
isporupoprzeznieprzymuszoneuczestnictwoizaangażowaniewnaprawie
niewyrządzonegozła Zgodęnaudziałwmediacjiodbiera
organkierującysprawędomediacjilubmediatorpowyjaśnieniuoskar
żonemuipokrzywdzonemucelówizasadpostępowaniamediacyjnego
ipouczeniuichomożliwościconięciatejzgodyażdozakończeniapostę
powaniamediacyjnego 
  Art azostałznowelizowanyustawązdnia7wrześniar ozmianie
ustawy–Kodekspostępowaniakarnegoorazniektórychinnychustaw(Dz U zr 
poz 7)
  Napodstawieart §ustawyzdnia6czerwca997r Kodekskarnywykonawczy
(Dz U zr poz 5t j )
  Zob PostanowienieSąduNajwyższegozdniakwietnia8r sygn aktIII
KK56/7LEXnr966
 0R m w s k
  Art a§k p k

66 Grzegorz Skrobotowicz
Należypoczynićzastrzeżenieżeskierowaniezurzędustrondomediacji
bezuprzedniegoodebraniaodnichzgodymożepowodowaćniepotrzebne
zamieszanieponieważzarównopokrzywdzonyjakipodejrzany/oskarżony
mogąwogóleniebyćzainteresowanymiudziałemwpolubownymdyskursie 
Dlategoorgandecydującyoskorzystaniuwkonkretnejsprawiezmediacji
powiniensamodebraćzgodęnaudziałwniejidopierowydaćwtymprzed
miociestosownepostanowienie
Kolejnązzaletjestszybkośćpostępowania Napodstawie§postępo
waniemediacyjneniepowinnotrwaćdłużejniżjedenmiesiącaokresutego
niewliczasiędoczasutrwaniapostępowaniaprzygotowawczego Wyłączenie
mediacjizpostępowaniaprzygotowawczegomiałozazadaniezachęcićorgany
ściganiadokierowaniasprawnadrogępolubownegorozwiązywaniaspo
rówprzyjednoczesnymunikaniunegatywnychskutkówwsprawozdaniach
statystycznych
Wśródkodeksowychzaletmediacjikarnejwskazaćtrzebanajejpouny
charakterpowiązanybezpośredniozzakazemdowodowym Zgodniezlite
ralnymbrzmieniemart 78ak p k 
Niewolnoprzesłuchiwaćjakoświadkamediatoracodoaktówoktórych
dowiedziałsięodoskarżonegolubpokrzywdzonegoprowadzącpostępo
waniemediacyjnezwyłączenieminormacjioprzestępstwachoktórych
mowawart §Kodeksukarnego 
Dodanieprzytoczonegozakazudowodowegostanowiłodalekoidące
wzmocnienieroliiznaczeniamediacjiwprocesiesprawowaniawymiaru
sprawiedliwości
Kolejnazasada–bezstronnościpowiązanajestwprostzgospodarzem
polubownegodyskursumediacyjnego Zamediatorauważasięosobęktóra
  Art ak p k
  Zob WyrokSąduOkręgowegowCzęstochowiezdniaczerwca9r sygn 
aktVIIKa8/9LEXnr689;PostanowienieWojewódzkiegoSąduAdministra
cyjnegowPoznaniuzdnialipca6r sygn aktIISAB/Po58/6LEXnr

67Mediacja karna w Polsce – ponad dwadzieścia lat działania instytucji…
pełnirolęniezależnegoodstrukturorzekaniaiwykonywaniakarymeryto
rycznieprzygotowanegopośrednikaktóryułatwia(stądokreślenie„acili
tator”–ułatwiający)stronomdojściedoporozumieniaijeststrażnikiem
procedury 
Zadaniewykonywaneprzezmediatorawtrakcieprowadzonegopostępo
waniamediacyjnegojestdziałaniemniezwykleodpowiedzialnymorazdonio
słymwskutkach Jegodziałaniapociągajązasobąróżnorakiekonsekwencje
zarównonaturyprawnejjakiaktycznej Odjegoosobywymagasię abyoprócz
wrodzonychbądźwyuczonychpredyspozycjidorozwiązywaniakoniktów
isporówposługiwałsięrównieżstosownymitechnikamimediacyjnymi
MediatortoproesjawpisanadospisuzawodówMinisterstwaPracy
iPolitykiSpołecznej–kodnr65(uprzednio50)–Mediator
orazMediatorsądowy–kodnr657 Jednakobecnietylkoniewielkaliczba
osóbtraktujegojakopodstawowelubjedyneźródłoutrzymaniaszczególnie
wprzypadkumediatorówprowadzącychmediacjekarne Zdecydowana
  Neutralnąosobętrzecią–mediatoraktóregookreślasięrównieżterminem
facilitator–zob J WalukProjektzałożeń kodeksu postępowania mediatora„Mediator”
998nr8(/998)s 
  KodekspostępowaniamediatoraczęśćI„Przepisyogólne”–zob J WalukPro-
jekt…s 5
  Zob W UryOdchodząc od Niewyd IIWarszawa9s in
  J WalukKonikt – Mediacja w praktyce. Prawo a rozwiązywanie sporówPolskie
CentrumMediacjis 5–7
  Z KmieciakMediacja i koncyliacja w prawie administracyjnymKraków
s –
  ZałącznikdoRozporządzeniaMinistraPracyiPolitykiSpołecznejzdnia7sierp
nia  r w sprawie klasykacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz
zakresujejstosowania(Dz U z8r poz 7)
 0ZałącznikdoRozporządzeniaMinistraGospodarkiiPracyzdnia8grudniar 
wsprawieklasykacjizawodówispecjalnościdlapotrzebrynkupracyorazzakresujej
stosowania(Dz U zr Nr65poz 6)
  M GrudzieckaZawód mediator[w:]Mediacja w teorii i praktycered A Gret
kowskiD KarbarzStalowaWola9s 56–57
  Wysokośćwynagrodzeniaztytułuprzeprowadzonegopostępowaniamediacyj
negojestskrajnieniskie:Należność zryczałtowana za przeprowadzenie postępowania
mediacyjnego wynosi 120 zł–§pktRozporządzeniaMinistrasprawiedliwościzdnia
8czerwcar wsprawiewysokościisposobuobliczaniawydatkówSkarbuPaństwa
wpostępowaniukarnym(Dz U zr poz 66)

68 Grzegorz Skrobotowicz
większośćwykonujezawódmediatorawsprawachkarnychhobbistycznie
głównienansującsięzpracywinnejproesji
Mediatorniejestorganemprocesowymgdyżniewydajedecyzjiproce
sowychocharakterzewładczym Samopostępowaniemediacyjnetoczysię
obokpostępowaniakarnegoaczynnościpodejmowanewjegoramachnie
mająwaloruczynnościprocesowych Wskazaćrównieżnależyżemediator
możezadawaćstronomdyskursupytaniaktórychniebyłbywstaniezróż
nychpowodówzadaćsędziaczyarbiter Sytuacjatakazwiązanajestzormą
wjakiejpostępowanie tojestprowadzone Wszczególnościwprzypadku
spotkańzoarąorazsprawcąex parte
Zasporządzeniesprawozdaniamediacyjnegoodpowiadamediator Wtym
„podsumowaniu”zamieszczasię:sygnaturęaktsprawydanedotycząceliczby
miejscaiterminówodbytychwspólnychposiedzeńmediacyjnych(także
indywidualnychspotkań)orazwymieniaosobyktórebraływnichudział 
Dodatkowomediatorinormujewłaściwyorganktóryprzekazałsprawędo
postępowaniamediacyjnegoosposobiezakończeniaorazwynikumediacji 
Jeżelistronydoszłydoporozumieniaizawarłyugodęmediacyjnątowów
czasstanowiona obowiązkowyzałącznikdosporządzonegosprawozdania 
Obligatoryjniemediatorpodpisujesprawozdanieidoręczaadwersarzompo
odpisie Stronybiorąceudziałwmediacjiskładająswojepodpisynaugodzie
mediacyjnejjeżelitakazostałazawarta Wprzypadkubrakumożliwościzło
żeniapodpisuprzezktórąśzestronkoncyliatorzobowiązanyjestodnotować
tenaktwsprawozdaniuorazpodaćjegoprzyczyny
  M GrudzieckaJ KsiążekNarodziny idei…[w:]Mediacjas i9
  D KużelewskiMediacja w postępowaniu karnym a zasada prawdy materialnej
[w:]Zasada prawdy materialnej. Materiały z konferencji Krasiczyn 15–16 października
2005 r.red Z SobolewskiG ArtymiakZakamycze6s 
  R MorekWprowadzenie[w:]Mediacje. Teoria i praktykared E Gmurzyńska
R MorekWarszawa 9s 7
  O SitarzO mediacji w ogólności[w:]Metodyka pracy mediatora w sprawach
karnychred O SitarzWarszawa5s –
  G FrączekUgoda przed mediatorem jako jedna z form zakończenia sporu między
przedsiębiorcami[w:]Mediacja i arbitraż jako sposoby polubownego rozstrzygania sporów
red D CzuraKalinowskaPoznań9s 87

69Mediacja karna w Polsce – ponad dwadzieścia lat działania instytucji…
Pospisaniusprawozdaniamediatorniezwłocznieprzedkładajeorganowi
któryskierowałsprawęnadrogęmediacyjną W przypadkubłędnegoskiero

waniaodnośnegodokumentudoniewłaściwegosądulubprokuraturybłąd
takiwinienzostaćzurzęduusunięty
Wprzygotowanymprzezmediatora„raporcie”zuwaginazasadępouno
ścimediacjiniemogąznaleźćsięinormacjedotycząceszczegółowegoprze
bieguspotkańmediacyjnychjakrównieżniewolnozamieszczaćwiadomości
uzyskanychodstronprzezmediatorawtokuprocedurymediacyjnej0
Praktyka funkcjonowania mediacji w sprawach karnych w latach1998–2020
Instytucjamediacjikarnejunkcjonujewpolskimporządkuprawnymjuż
odprawie5lat Towystarczającodługiokresabymócprzeanalizowaćklu
czowemiary Wtymceluwykorzystanezostałycorocznedanestatystyczne
publikowanewInormatorzeStatystycznymMinisterstwaSprawiedliwości
Wykresnrprezentujezestawieniesprawkarnychwlatach998–r 
którezostałyzakończonewwynikupostępowaniamediacyjnego Danedoty
cząsprawznajdującychsięnaetapiepostępowaniasądowego Koloremniebie
skimoznaczonezostaływszystkiesprawywktórychskorzystanozinstytucji
mediacjinatomiastkoloremczerwonymokreślonotesprawywktórych
zawartazostałaugodamediacyjna Liniezłożonezpunktówniebieskichoraz
czerwonychodzwierciedlajątrenddlaposzczególnejkategorii Liniazielona
pokazujeprocentowyudziaługódmediacyjnychwzględemwszystkichspraw
objętychmediacją
  M PazdanO mediacji i projekcie jej unormowania w Polsce„Rejent”
nr(5)s 
  Zakaztenniedotyczyobowiązkuprawnegozawartegowart §k k
 0A SiedleckaAndrychowiczMediacja w sprawach karnych[w:]Mediacje. Teoria
i praktykared E GmurzyńskaR MorekWarszawa9s 

70 Grzegorz Skrobotowicz
Wykresnr Postępowaniawsprawachkarnychwsądachpowszechnych
zakończonewwynikupostępowaniamediacyjnegowlatach998–
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Postępowania w sprawach karnych w sądach powszechnych zakończone w wyniku postępowania mediacyjnego
w latach 1998–2020
Ogółem Ugoda Procent ugód 2 per. Mov. Avg. (Ogółem) 2 per. Mov. Avg. (Ugoda) Expon. (Procent ugód)
Omawiajączagregowanedanenależyzauważyćżepoczątkiunkcjono
waniamediacjiwobrociekarnoprawnymbyłytrudne Wlatach998–
liczbamediowanychsprawulegałapowolnemuwzrostowizaczynającod
przypadków(wynikzaokresod 9 998r do  998r )osiągając
poziomprzypadków(r ) Takiwyniknależyokreślićjakoskromny
porównującgozogólnąliczbąsprawkarnychrozpoznawanychwanalogicz
nymokresiewwydziałachkarnychsądówpowszechnych Istotnątendencję
wzrostowąwidaćdopierowlatach–6wktórychtoodnotowanokaż
dorocznezwiększanieliczbysprawkierowanychdomediacji(z569wr 
do55w6r )
Rok6zrekordowymwynikiemnapoziomie55mediacjikarnych
stanowinajwyższydotychczasowyrezultatsprawkarnychzakończonych
wwynikupostępowaniamediacyjnego Niestetydochwili obecnejpoziom
  Napodstawie:[online:]https://isws ms gov pl/pl/bazastatystyczna/opracowa
niawieloletnie/[dostęp:5 5 r ]

71Mediacja karna w Polsce – ponad dwadzieścia lat działania instytucji…
z6r niezostałosiągniętyaostatnielataniezbliżająsiędotejliczby
icechująsięwynikiemniższymodrekordowegoook mediacji
Wanalizowanymponadletnimokresiepookresiewzrostuobejmu
jącymlata998–6zaobserwowanonegatywnątendencjęwystępującą
wlatach7–/ Wtymprzedzialeczasowymliczbasprawzakoń
czonychwwynikumediacjisystematyczniespadałaznajwyższegoodnoto
wanegopoziomu55mediacji(6r )do5mediacji(ir )
costanowizmniejszenieliczbysprawzmediacjąoponad5% Redukowanie
liczbysprawkierowanychdomediacjiwewskazanymokresiestanowizasta
nawiającątendencję Zjednejstronypowodównależałobyupatrywaćwzmia
nachlegislacyjnychnatomiasttakowychnieprzeprowadzonowobszarze
mediacjikarnej Zdrugiejstronyuzasadnieniamożnadoszukiwaćsię
wbrakuogólnopolskichkampaniiinormacyjnychczyakcjipromocyjnych
zachęcającychdoudziałuwmediacjiatakżeprzemijaniemeektu„świeżości”
tegonarzędziasprawiedliwościnaprawczej
Kolejnelatatj –9składająsięzdwóchetapów Wpierwszym
widaćpowolnywzrostliczbysprawobjętychmediacjąkarnąnaetapiepostę
powaniasądowego(z696wr do6w5r )natomiastwdrugim
(6–9)nastąpiłoustabilizowaniepostępowańnapraktycznieniezmien
nympoziomie+/−przypadkówrocznie
Ostatniokresobjętyanalizątorokktóryjednakzuwaginaogólno
światowąpandemięCOVID9wywołanąprzezkoronawirusaSARSCoV
niepowinienstanowićwyznacznikadlaewentualnegotrendumediacji
wsprawachkarnychponieważliczbarestrykcjiiograniczeńwprowadzonych
wwielupłaszczyznachiobszarachżyciacodziennegowtymszczególnie
unkcjonowaniapaństwazaburzyłaprawidłowośćszybkośćieektywność
unkcjonowaniakrajuijegoorganówtakżeorganówsądowych
Opróczliczbysprawobjętychmediacjąkarnąprzeanalizowaćnależydane
dotyczącezawartychugód Analizującmateriałstatystycznyzapełenokres
tj odwrześnia998r czylidniawprowadzeniamediacjidopolskiego
  Nowelizacjeart ak p k weszływżycielipcar orazlipca5r
  https://www gov pl/web/rcb/koronawiruswirussarscov[dostęp: 9 r ]

72 Grzegorz Skrobotowicz
systemukarnegodogrudniar jednoznaczniewidaćżeprocent
sprawkarnychwktórychbyłaprowadzonamediacjaiwjejramachzawarto
ugodęoscylujenapraktycznieniezmiennymśrednimpoziomie+/−6% 
Najwyższyodsetekpodpisanychugódoprócz998r wktórymwokresie
odwrześniadogrudniawpostępowaniachzawarto7ugódcosta
nowiło7%odnotowanowr (w5postępowaniachmediacyjnych
skonstruowano5porozumieniamediacyjnecoprzełożyłosięna69%) 
Najniższyodnotowanyprocentowypoziomwystąpiłwr wktórymna
postępowańpodpisano597ugód(58%)
Otrzymanąwartośćnależyokreślićjakoakceptowalnąponieważozna
czażeśrednioprawiewdwóchztrzechpostępowańmediacyjnychzawierane
jestsatysakcjonująceobiestronykoniktuporozumienie Codozasadynie
zmiennypoziomobjęciasprawpoddanychmediacjiugodąoznaczażeten
dencjajeststabilnainiedoznajeistotnychzmianwżadnymzkierunków
Wtymmiejscunależypostawićpytanieostopieńrealizacjizawartych
ugódmediacyjnych Udzielenieodpowiedzijestkluczowezpunktukom
pleksowejanalizyeektywnościi wpływumediacjikarnejzarównonawymiar
sprawiedliwościjakispołeczeństwo Niestetydanewtymzakresieniesą
dostępnezuwaginabrakilegislacyjnewtymprzedmiocie Zawarcieugody
mediacyjnejktóreodbywasięprzedmediatoremstanowipraktycznieostatni
momentwktórymwobecnymstanieprawnymmożliwe jestmiarodajnezwe
rykowaniewykonaniaustaleńmediacyjnych Dotyczytojednaktylkotych
postulatówktórychrealizacjamiałanastąpićwtrakciemediacjiamówiąc
precyzyjniejdomomentupodpisaniasięprzezstronyimediatorapodtre
ściąugody Dlaprzykładustronyzgodnieustalajążepodejrzany/oskarżony
dokonadodniapodpisaniaugodywpłatydorąkpokrzywdzonegookreślonej
sumypieniędzytytułemzadośćuczynieniazakrzywdęlubszkodę Wtakiej
sytuacjiwporozumieniumediacyjnymzamieszczonazostałabywzmianka
orealizacjizobowiązaniamediacyjnego Jeżelibyłtojedynyzapismediacyjny
totakaugodazostaławykonanawcałości Sytuacjasiękomplikujejeżeli
zobowiązańmediacyjnychbyłokilkaadodatkowoichrealizacjamiałanastą
pićwróżnychpunktachczasowychwtympopodpisaniuugodymediacyjnej

73Mediacja karna w Polsce – ponad dwadzieścia lat działania instytucji…
Drugiewentualnymomentwerykacjipostulatówmediacyjnychmoże
wobecnymstanieprawnymnastąpićwchwiliwystąpieniadosąduzwnio
skiemonadanieugodziemediacyjnejklauzuliwykonalnościwtrybie
art 7k p k Wtakimprzypadkusądlubreerendarzsądowywerykując
wniosekoklauzulęwykonalnościkonrontowałbygozezobowiązaniami
mediacyjnymizawartymiwanalizowanymdokumencie Zadanietowydaje
sięobarczonejednakkilkomapotencjalnymiryzykami Wśródnajważniej
szychnależywskazaćżebraksprecyzowaniawewnioskuonadanieklauzuli
wykonalnościjakiemuśzpunktówugodyniemożebyćuznanyzaprawidłowe
zrealizowanietakiegopostulatu
Podsumowującugodamediacyjnawzakresiewerykacjijejzrealizowa
nianiestetypodlegaistotnymograniczeniomzarównonaturyprawnejjak
iaktycznej Oznaczatożejestprzestrzeńdomożliwychzmianlegislacyj
nychktórewpłynąpozytywnienatenaspektpolubownegorozwiązywania
koniktówisporów Należypamiętaćżewprowadzenieswoistego„punktu
kontrolnego”czylimomentuwktórymrealizacjaugodymediacyjnejbyłaby
sprawdzanapowinnoprzełożyćsięnawzrostjejwykonalnościponieważ
stronamediacjimiałabyświadomośćżeustalonezobowiązaniamediacyjne
zostanąskontrolowane
Proponowane postulaty de lege ferenda
Obecnieobowiązująceregulacjeprawnedotyczącemediacjikarnejstanowią
rudymentarnyundamentdodalszegorozwojutejinstytucji Abymogło
nastąpićmusizostaćwdrożonychwielezmianitozarównotychocharakterze
prawnymjakispołecznym Wśródmodykacjilegislacyjnychnależywymie
nićm in :dodanieprzesłankiumorzeniapostępowaniakarnegowart 7§
pktk p k 
  Zob odmiennie:PostanowienieSąduNajwyższegozdnialistopadar sygn 
aktVKK6/LEXnr9

74 Grzegorz Skrobotowicz
stronyzawarłyugodęmediacyjnąwykonanezostaływszystkiezobowiąza
niawniejzawarteidobrowymiarusprawiedliwościtemusięniesprzeciwia 
Takieuregulowaniepozwoliłobyprokuratorowinazakończeniepostępowania
karnegojeszczenaetapiepostępowaniaprzygotowawczego Obecniebrakuje
takiejregulacjicopowodujeżezainteresowanieorganówściganiawzakresie
kierowaniasprawdomediacjijestniewielkie Jeżelistronyniewykonałyby
wszystkichzobowiązańmediacyjnychtowówczasmożliwebyłobyzłożenie
przezprokuratorazamiastaktuoskarżeniawnioskuowarunkoweumorzenie
postępowaniakarnego Wtakimprzypadkunależydodaćdoart 6§zd :
Jeżelizawartazostałaugodamediacyjnatonależyjądołączyćorazwskazać
którezzobowiązańniezostałyjeszczewykonane
Wśródinnychzmianprawnychnależyobligatoryjniewymienićpod
wyższeniewymogówstawianychkandydatomnamediatorówpołączone
zezwiększeniemwysokościwynagrodzeniazaprzeprowadzonemediację
jednoznaczneuregulowaniemożliwościstosowaniamediacjinaetapiepostę
powaniawykonywaniaorzeczonychkariśrodkówkarnychorazkomplek
sowąwerykacjęzobowiązańmediacyjnych Wzakresietegoostatniego
punktuwartorozważyćmożliwośćprzeprowadzeniapilotażowegoprogramu
wramachktóregomediacjękarnąprowadzilibyzawodowikuratorzysądowi 
AnalogicznerozwiązanieobowiązujeodkilkulatwRepubliceSłowackiej
iocenianejestpozytywniezarównoprzezśrodowiskoprawniczejakispo
łeczeństwo NamarginesienależyzauważyćżewPolscewspisiezawodów
MinisterstwaPracyiPolitykiSpołecznejzawódmediatorjestumiejscowiony
wgrupie„Specjaliścidosprawspołecznych”(kodnr65) Pierwszymzawo
demwramachtejgrupyjestkuratorsądowy–kodnr65 Jużtakie
uszeregowaniewskazujeżepomiędzykuratoremorazmediatoremwystępują
podobieństwa
Wzakresiezmianobywatelskich niezbędnejestprowadzeniekampa
niispołecznychktórychcelembędziepromowanierozwiązańpolubow

nychodormalizowanychalecechującychsięwysokimproesjonalizmem

75Mediacja karna w Polsce – ponad dwadzieścia lat działania instytucji…
izasadamietycznymiorazosadzonymiwramachprawnych Polacyciągle
wyznajązasadęwin-losezgodniezktórązwycięzcąmożebyćtylkotenkto
zostałwskazanyworzeczeniuzapadłymnasądowejsalirozpraw Takipunkt
widzeniacorazmniejodpowiadazmieniającemusięświatuktórypromuje
szybkiekonsensualneioszczędnenansoworozwiązania Dodatkowosze
rokopojętyrozwójenarzędziwtymkomunikatorówaplikacjiiwirtualnego
światabędziewymuszałtakżeizmianywwydajesięnienadążającymewo
lucyjniesądowymwymiarzesprawiedliwości
Podsumowanie
MediacjakarnatonarzędzieADR’uktórewdemokratycznejPolsceciągle
jestnaetapierozwojuistarasięzająćnależnejejmiejsce–alternatywydla
sormalizowanegoprocesukarnego Obranycelmożebyćzrealizowanydzięki
kolejnymzmianomlegislacyjnym Przemianyzapoczątkowaneprzezdodanie
mediacjidokodeksupostępowaniakarnegoz997r następnienoweliza
cjeart awr i5r orazczasoweobowiązywanieart bk p k 
iart 59ak k powodujązwiększaniezasięgumediacjipoprzezmożliwośćjej
zastosowaniacodozasadywprzypadkukażdegoprzestępstwainakażdym
etapieprocesu Obowiązującezasadyorazomówionezaletymediacjidają
podstawędo dalszegorozwoju Oczywiścienależypodkreślićżemediacja
niestanowiinajprawdopodobniejnigdyniebędziestanowiłapanaceum
wodniesieniudokażdegoczynukaralnegoalewwieluprzypadkachmoże
stanowićrealnąalternatywędla„skostniałego”procesukarnego
Analizującdanestatystycznewidaćżecodozasadyliczbasprawkierowa
nychdomediacjikarnejwskalikrajuutrzymujesięnapodobnympoziomie
ok –spraw Tociąglewynikniewystarczającydotegoabymożna
byłomówićorealnejalternatywiedlasormalizowanegoprocesukarnego 
Tymsamymdobitniejwidaćżenależyzwiększyćwysiłkiabyosiągnąć
zakładanycel Coważnemłodepokolenieurodzonejużwobecnymtysiąc
leciuwchodzącew„dorosłeżycie”patrzynaświatspołeczeństwoekonomię
atakżewymiarsprawiedliwościwinnybardziejotwartyiglobalnysposób

76 Grzegorz Skrobotowicz
niżmiałotomiejscejeszczeuosóbdorastającychwlatach8 czy9 Tym
samymmożliwejestżedokonującesięzmianyspołeczneprzyczyniąsię
dopropagowaniairozwojupolubownychormrozwiązywaniakoniktów
isporówcoprzełożysięnawiększezainteresowaniemwPolscemediacją
wsprawachkarnych
Bibliograa
Literatura
BekD JaworskaWielochA SitarzO Kształtowanie środków penalnych a prawo
pokrzywdzonego i sprawcy do samostanowieniaWarszawa9
BieńkowskaB T Nowy kodeks postępowania karnego przez pryzmat wybranych
zasad procesowych[w:]Nowe uregulowania prawne w kodeksie postępowania
karnego z 1997 r., red P KruszyńskiWarszawa999
BieńkowskaE O potrzebie ujednolicenia regulacji dotyczących mediatorów i mediacji
w systemie polskiego prawa[w:]Mediacja dla każdegored L Mazowiecka
Warszawa
BieńkowskaE  Postępowanie mediacyjno-restytucyjne jako sposób rozwiązania
koniktu między oarą i sprawcą przestępstwa: Standardy międzynarodowe
i perspektywy w Polsce[w:]Teoria i praktyka pojednania oary ze sprawcą
red E Bieńkowska materiałykonerencjimiędzynarodowej Warszawa
6–7stycznia995r Warszawa995
CieleckiT Bezdroża mediacji[w:]Mediacjared L MazowieckaWarszawa9
ChojniakŁ JasińskiW Opinia prawna dotycząca projektu ustawy o zmianie ustawy –
Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw(sprawozdanie
podkomisjistałejdosprawnowelizacjiprawakarnegodrukisejmowenr87
95oraz78)
ChołajH Transformacja systemowa w Polsce. Szkice teoretyczneLublin998
CzarneckaDzialukB Wprowadzanie mediacji między oarą i sprawcą – polskie
doświadczenia i perspektywy [w:] Mediacja, red L Mazowiecka, Warszawa9
FrączekG Ugoda przed mediatorem jako jedna z form zakończenia sporu między
przedsiębiorcami[w:]Mediacja i arbitraż jako sposoby polubownego rozstrzy-
gania sporówred D CzuraKalinowskaPoznań9
GrudzieckaM KsiążekJ Narodziny idei wprowadzenia mediacji w Polsce[w:]Media-
cjared L MazowieckaWarszawa9
GrudzieckaM Zawód mediator[w:]Mediacja w teorii i praktycered A Gretkowski
D KarbarzStalowaWola9
HordyńskaA Konsensualne zakończenie postępowania karnego „Prokuratura
iPrawo”5nrs 9–5

77Mediacja karna w Polsce – ponad dwadzieścia lat działania instytucji…
KmieciakZ Mediacja i koncyliacja w prawie administracyjnymKraków
KurowskiM Umorzenie postępowania na podstawie art. 59a k.k.[w:]Polski proces
karny i materialne prawo karne w świetle nowelizacji z 2013 r. Księga jubile-
uszowa dedykowana Profesorowi Januszowi Tylmanowi z okazji Jego 90. urodzin
red T GrzegorczykWarszawa
KużelewskiD Mediacja w postępowaniu karnym a zasada prawdy materialnej
[w:]Zasada prawdy materialnej. Materiały z konferencji Krasiczyn 15–16 paź-
dziernika 2005 r.red Z SobolewskiG ArtymiakZakamycze6
LachA Ocena projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego,
Kodeks karny i niektórych innych ustaw(druksejmowynr87z8listopada
r )
LachA Umorzenie postępowania karnego na podstawie art. 59a k.k.„Prokuratura
iPrawo”5nr–
MazowieckaL Szanse na mediację w postępowaniu przygotowawczym„Prokuratura
iPrawo”5nr
MorekR Wprowadzenie[w:]Mediacje. Teoria i praktykared E Gmurzyńska
R MorekWarszawa9
PazdanM O mediacji i projekcie jej unormowania w Polsce„Rejent”nr(5)
SiedleckaAndrychowiczA Mediacja w sprawach karnych[w:]Mediacje. Teoria
i praktykared E GmurzyńskaR MorekWarszawa9
SitarzO O mediacji w ogólności[w:]Metodyka pracy mediatora w sprawach karnych
red O SitarzWarszawa5
SteańskiR A Umorzenie restytucyjne – odstępstwo od zasady legalizmu[w:] Zasada
legalizmu w procesie karnymt B DudzikJ KoskowskiI Nowikowski
Lublin5
UryW Odchodząc od Niewyd IIWarszawa9
WalukJ Konikt – Mediacja w praktyce. Prawo a rozwiązywanie sporówPolskie
CentrumMediacji
WalukJ Projektzałożeń kodeksu postępowania mediatora„Mediator”998nr8
(/998)
ZalewskiW  Wymiar sprawiedliwości, sprawiedliwość naprawcza, demokracja
[w:]Mediacja dla każdegored L MazowieckaWarszawa
ZawłockiR Umorzenierestytucyjnezart 59aKodeksukarnego–zasadystoso
waniaizwiązaneznimipodstawoweproblemyinterpretacyjne„Monitor
Prawniczy”5nr
Źródła prawa
Ustawazdnia6czerwca 997r Kodekspostępowaniakarnego(Dz U zr 
poz 655zpóźn zm )

78 Grzegorz Skrobotowicz
Ustawazdnia6czerwca997r Kodekskarnywykonawczy(Dz U zr poz 5
zpóźn zm )
Ustawazdniastycznia r ozmianieustawy–Kodekspostępowaniakar
negoustawy–PrzepisywprowadzająceKodekspostępowaniakarnego
ustawyoświadkukoronnymorazustawyoochronieinormacjiniejawnych
(Dz U zr Nr7poz 55)
RozporządzenieMinistraSprawiedliwościzdniasierpnia998r wsprawie
warunkówjakimpowinnyodpowiadaćinstytucjeiosobyuprawnionedo
przeprowadzeniamediacjizakresuiwarunkówudostępnianiaimaktsprawy
orazzasaditrybusporządzaniasprawozdaniazprzebieguiwynikówpostę
powaniamediacyjnego(Dz U z998r Nrpoz 7)
RozporządzenieMinistrasprawiedliwościzdnia8czerwcar wsprawie
wysokościisposobuobliczaniawydatkówSkarbuPaństwawpostępowaniu
karnym(Dz U zr poz 66)
RozporządzeniaMinistraGospodarkiiPracyzdnia8grudniar wsprawie
klasykacjizawodówispecjalnościdlapotrzebrynkupracyorazzakresujej
stosowania(Dz U zNr65poz 6)
RozporządzeniaMinistraPracyiPolitykiSpołecznejzdnia7sierpniar wspra
wieklasykacjizawodówispecjalnościnapotrzebyrynkupracyorazzakresu
jejstosowania(Dz U z8r poz 7)
RozporządzenieMinistrasprawiedliwościzdnia7maja5r wsprawiepostępo
waniamediacyjnegowsprawachkarnych(Dz U z5r poz 76)
Orzeczenia sądów
PostanowienieSąduNajwyższegozdnialistopadar sygn aktVKK6/
LEXnr9
PostanowienieSąduNajwyższegozdniakwietnia8r sygn aktIIIKK56/7
LEX nr 966
PostanowienieWojewódzkiegoSąduAdministracyjnegowPoznaniuzdnialipca
6r sygn aktIISAB/Po58/6LEXnr
WyrokSąduOkręgowegowCzęstochowiezdniaczerwca9r sygn aktVII
Ka8/9LEXnr689
Źródła internetowe
https://isws ms gov pl/pl/bazastatystyczna/opracowaniawieloletnie/ [dostęp:
5 5 r ]
https://www gov pl/web/rcb/koronawiruswirussarscov[dostęp: 9 r ]

Przemysław Kępczyński
Zastosowanie teorii gier
w mediacji przyrozwiązywaniu koniktów
w gospodarcenowychtechnologii
Wstęp
Ostatnielatacechująsiędynamicznymrozwojemgospodarki Wśródnaj
ważniejszychczynnikówwpływającychnatozjawiskowskazaćnależyroz
wójtechnologii Totagałąźprzemysłuoddziałujenagospodarkęnajsilniej 
Technologiawspomagaprocesyzapośrednictwemktórychprzekształcana
jestpracakapitałmateriałyiinormacjewproduktyiusługiowiększej
wartości Rozwójnowychtechnologiipociągazasobąkoniecznośćciągłego
dostosowywaniaunkcjonowaniaprocesówinwestycyjnychorazsposobu
zarządzaniaprzedsiębiorstwem
Technologiaimplementowanajestjużnietylkowwielkichprzedsiębior
stwachapowszechnośćjejsprawiażecorazczęściejoerowanajestona
wormieusługianiesamegoproduktu Procestworzeniainnowacyjnych
produktówwdzisiejszymczasiewymagadużejkooperacjiprzedsiębiorstw 
Jednymznajlepszychprzykładówmożebyćsektornansowyktóryze
względunaliczneregulacjeorganównadzorczychmusidostosowywaćroz
wiązaniasystemówinormatycznychdonowychnorm Kosztytegotypu
inwestycjisąbardzodużeiniesąjednorazowedlategoteżprzedsiębior
stwaposzukująmożliwościobniżeniakosztów Corazczęściejkorzystasię
zrozwiązańznajdującychsięwchmurzeobliczeniowejwprzykładowych
ormułachplatormajakousługa(ang Product as a ServicewskróciePaaS)
  C M ChristensenPrzełomowe innowacjeWarszawas 8
  Platormajakousługa(ProductasaServicePaaS)jestoertąprzetwarzania
wchmurzeoerującą użytkownikomdostępdośrodowiskachmurowegowktórym
mogąprojektowaćidostarczaćaplikacjeorazzarządzaćnimi

80 Przemysław Kępczyński
luboprogramowaniejakousługa (ang Service as a ServicewskrócieSaaS) 
Skorzystanieznowegostandarduusługtechnologicznychznaczącoróżnisię
odtegocojeszczekilkalattemubyłopowszechnąpraktykąamianowicie
wykupienieoprogramowaniaijegoudostępnieniebyłojedynączynnością
którarealizowałazobowiązanie Obecnienaproceszakupuimplementacji
iutrzymaniaoprogramowaniaskładasięwieleetapówodktórychuzależ
nionejestprawidłowedziałaniedocelowegoproduktu Modeletewyko
rzystywanesąprzezprzedsiębiorstwazróżnychbranżidoróżnychcelów 
Przykładowosątooprogramowaniakoniecznedlaprawidłowegodziałania
sklepuinternetowegousługnaodległośćusprawniającedziałaniebiznesu
czynawetwdrażająceprotokołybezpieczeństwawobsłudzedanych
Charakterystyka zobowiązań i wynikających z nich sporów w sektorze
nowychtechnologii
Zobowiązaniategotypucechująsięwiększązłożonościąktórawynikazaktu
iżkońcowyproduktskładasiękilkaróżnychusług Dopierorealizacjaich
wszystkichbędziestanowićoprawidłowymwykonaniuumowy Najczęściej
spotykaneetapyrealizacjiumówto:wytworzenieoprogramowaniawdro
żenieiutrzymanie Wszystkieteetapyzkoleisąuzależnioneodwspółpracy
wykonawcyzzamawiającymaczęstonawetwymagająodwykonawcywcze
śniejszegoprzygotowaniaodpowiedniejinrastruktury
Stronychcączabezpieczyćprawidłowewykonaniezobowiązaniatwo
rząbardzoobszerneumowywktórychstarająsięuwzględnićwszystkie
  Oprogramowaniejakousługa(SowareasaServiceSaaS)tomodeludostępniania
oprogramowaniawchmurzewktórymdostawcachmuryrozwijaiutrzymujeaplikacje
chmurowezapewniaichautomatyczneaktualizacjeiudostępniaoprogramowanieswoim
klientomzapośrednictwemInternetunazasadziepay-as-you-goczyliwzależnościod
wykorzystaniazasobów Dostawcachmurypublicznejzarządzacałymsprzętemitra
dycyjnymoprogramowaniemwtymoprogramowaniempośredniczącymoprogramo
waniemaplikacjiizabezpieczeniami KlienciSaaSmogądziękitemuznacznieobniżyć
kosztywdrażaćskalowaćiuaktualniaćrozwiązaniabiznesoweszybciejniżwprzypadku
utrzymywaniasystemówioprogramowanialokalnieatakżedokładniejprzewidywać
całkowitykoszteksploatacji

81Zastosowanie teorii gier w mediacji przy rozwiązywaniu koniktów…
możliwescenariusze Częstoosiągająprzeztoodwrotnyeektponieważ
umowysąskomplikowaneniezrozumiałeazatoprzewidującewygórowane
karyumownezniejasnymmechanizmemichnaliczania Wtymmiejscu
wskazaćnależytakżeiżspotykanewsektorzenowychtechnologiisporymają
swojeźródłonietylkowumowach Wśródnajczęściejspotykanychsporów
pozaumownychwymienićnależyzpewnościąwszystkiekoniktydotyczące
prawwłasnościintelektualnej Jakoprzykładmożnawskazaćsytuacjęwktórej
stronypodważająprawaautorskiedoutworubędącegooprogramowaniem
zewzględunaskopiowanieczęścikodu
Wspomnianeskomplikowaniemateriikontraktukoniecznośćstałej
kooperacjiprzyutrzymaniudziałaniasystemuibieżącegowprowadzania
zmiangenerujedużeprawdopodobieństwopowstaniakoniktów Strony
niezgadzająsięczęstocodojakościwykonaniaposzczególnychetapów
wzajemnieobwiniająsięzapowstałeopóźnieniaczynawetnieprawidłową
implementację Każdazestronzazwyczajprzedstawiawłasneracjepoparte
opiniamiwłasnychekspertówktóreniekorespondujązezdaniemdrugiej
strony Wsytuacji gdydokoniktudołączapresjaczasowainansowa
możliwośćzażegnaniasporubezangażowaniainstytucjilubosóbtrzecich
stajesięmożliwościąwyłączniehipotetyczną
Natura postępowania sądowego w sporze technologicznym
Stronywtakiejsytuacjimajądwiedrogidowyborudrogęsądowąalbosko
rzystanieztzw alternatywnychmetodrozwiązywaniasporu
Powszechniewybieranymrozwiązaniemjestskierowaniesporunadrogę
sądową Korzystającjednakztegorozwiązaniastronymusząwziąćpod
uwagękilkaokolicznościzwiązanychzjegocharakterystyką
Spórsądowywskomplikowanychsprawachtechnologicznychtrwazwy
klekilkalatzanimzakończysięprawomocnymwyrokiemsądu Wymaga
równieżwniesieniaopłat sądowychktóreuzależnionesąodwartościprzed
miotusporu Zwyklesporytechnologicznedotyczą wysokobudżetowych
projektówcoprzekładasięnawysokośćopłatsądowychjakrównieżkosztów

82 Przemysław Kępczyński
zastępstwaprocesowego Wtymczasiestronypozostająwswoistymzawie
szeniuwkwestiirealizacjizamierzonegoprojektu Sądrozstrzygaspórna
podstawietwierdzeńidowodównaichpoparciektóredostarczająstronyco
zkoleiimplikujewysokiekosztyprowadzeniapostępowaniaprzykładowo
opiniebiegłychspecjalizującychsięwwąskichdziedzinachmogąkosztować
nawetkilkanaścielubkilkadziesiąttysięcyzłotych
Stronymusząwziąćpoduwagęrównieżaktiżspórichbędzieoceniany
niezawszeprzezosobęktóradokładnierozumieniuansemerytoryczne
koniktuatowłaśnieodniejzależykońcowyrezultat Nierzadkożądanie
zawartewpozwieewaluujewtrakciesamegopostępowaniawzależności
odjegoprzebiegu Modykacjepozwuczynawetpowództwawzajemne
częstospotykanewtegotypusprawachznaczącowydłużająpostępowanie
jakrównieżzwiększająjegokoszty Namarginesiewspomniećnależyrów
nieżiżspotykanąsytuacjąjestpostępowaniewielopodmiotowewktórym
opróczpowództwagłównegopowództwawzajemnegowystępujesytuacja
przewidzianawart 8k p c (przypozwanie)
Powyższeczynnikimogąsprawićżeprocessądowywewspomnianym
modelunowejgospodarkimożewistotnysposóbzagrażaćdziałalnościprzed
siębiorstwabądźinwestycji Wostatecznymrozstrzygnięciuwygranajednej
stronypostępowaniasądowegoniezawszeoznaczazwycięstwogospodarcze
astanowijedyniezwycięstwopyrrusowe Niejednokrotniestronomnietyle
zależynauzyskaniuodszkodowaniaztytułunienależytegowykonaniazobo
wiązaniaoilenadoprowadzeniudosytuacjiwktórejdojdziedorealizacji
kontraktu
Celemzobrazowaniatakiegostanurzeczymożnaprzytoczyćprzykład
wktórymdużakorporacjazlecaprzygotowanienowegosystemuobsługi
procesówsprzedażowych Kontraktobejmujestworzenieoprogramowania
jegowdrożenieiutrzymanie Dlaprawidłowego działaniaoprogramowania
koniecznejesttakżedostosowaniejużobsługiwanychprzezzlecającegosys
temów Równolegleinnidostawcyusługzobowiązanizostalidooptymalizacji
swoichrozwiązańdonowegosystemu Wykonaniezobowiązania polegają
cegonawytworzeniuiwdrożeniusystemutrwaćmaokołodwóchlat Popół
torarokuwspółpracypowstajemiędzystronamikonikt Zleceniodawcy

83Zastosowanie teorii gier w mediacji przy rozwiązywaniu koniktów…
coprawdaprzysługujeroszczenieodszkodowawczejednakniezrekompen
sujeonokosztówgospodarczychaprzedewszystkimutraconychkorzyści
związanychzeznacznymopóźnieniemuruchomienianowejunkcjonalności
sklepu Wprzypadkuwypowiedzeniaumowyzleceniodawcazmuszony
będziezlecićwykonaniesystemuinnemuoerentowitymsamymopóźnienie
będziewiększeniżpierwotniezakładanocowobecnymsystemiegospo
darkijestrównoznacznezniepowetowanąstratąprzedsiębiorstwa Zdrugiej
zaśstronykosztyodszkodowaniaktóremiałbywypłacićzleceniobiorcasą
czasemnajmniejsządolegliwościąbiorącpoduwagęutratęprestiżowego
kontraktuorazwiarygodnościwbranżyatakżekoniecznośćpokryciawyso
kichkosztówsądowych
Wopisanejsytuacjiżadnazestronkoniktuwprzypadkupodjęciadrogi
sądowejniejestwygrana Niebyłobyprzesadąokreślenietegostanurzeczy
jakoprzegranaobustronzpunktuwidzeniagospodarczego Najkorzystniejsze
byłobywypracowaniekompromisunapodstawiektóregoinwestycjazosta
łabydokończona
Mediacja jako alternatywa dla postępowania sądowego
Jakoalternatywadladługotrwałegopostępowaniasądowegowsporzetech
nologicznymjawisięzawarcieugodyprzedmediatorem Czastrwaniamedia
cjimożebyćznaczniekrótszyodpostępowania sądowego Mediacjanie
przewidujeinstancyjnościauzgodnionykompromisjestrozstrzygnięciem
ostatecznym Dodatkowotostronystająsięgospodarzamipostępowania
iuprawnionesąonedowyznaczaniaterminówkolejnychrozmówwprzeci
wieństwiedoterminówposiedzeńsądowychktóreuzależnionesąodwielu
czynników(obłożeniesąduczaspracyskładuorzekającegoetc ) Dzięki
zwiększeniuelastycznościpostępowaniastronyzdolnesądowypracowania
kompromisuwczasiekilkukrotniekrótszymniżtenwjakimuzyskałyby
prawomocneorzeczeniesądu
Kosztypostępowaniamediacyjnegorównieżcechująsięmniejsząwyso
kościąwporównaniudosporusądowego Rozpoczęciemediacjiniewymaga

84 Przemysław Kępczyński
uiszczeniatzw wpisusądowegoaniteżpowoływaniabiegłychiopłacenia
ichusług Braktychelementówwpływanaznaczneobniżeniekosztów 
Ograniczenieczasutrwaniapostępowaniazmniejszenieilościmateriału
dowodowegowpłynąćmożerównieżnaobniżeniekosztówproesjonalnych
pełnomocników Wtymmiejscupodkreślićnależytakżeiż rozpoczęcie
mediacjiniejestuzależnioneodwpłaceniaopłatybędącejodpowiednikiem
opłatysądowej(tzw wpisusądowego) Stronyzobowiązanesądopokrywania
kosztówposiedzeńmediacyjnychktóretoustalanesąnapodstawieumowy
zmediatorem
Wartowspomniećtakżeiżwprzypadkumediacjitostronyuprawnione
sądowyboruosobyktóraprowadzićbędziemediację Jesttoszczególnie
istotnewsytuacjisporutechnologicznegoktóregomateriazwyklejestzawiła
iniekażdysędzialubmediatorbędziedysponowaćodpowiedniąwiedzą
idoświadczeniemumożliwiającymrzetelnezrozumieniesprawy Wybór
mediatorazdziedzinywjakiejtoczysięspórzpewnościąułatwiprowadzenie
komunikacjipomiędzystronami Autorpragniepodkreślićiżjegozdaniem
towłaśniewsporachtechnologicznychkluczowyjestwybórodpowiedniego
mediatoraktórywesprzemerytoryczniestronywposzukiwaniukonsensusu 
Stronymogątakżezgodzićsięnaprowadzeniemediacjiwsystemiezbliżonym
dokoncyliacyjnego Wyspecjalizowanywdanejdziedziniemediatormoże
skuteczniepomócstronomwaktywnymposzukiwaniurozwiązaniaktóre
będziesatysakcjonującedlawszystkich Mediatordysponującyachowąwie
dząniejednokrotniejestwstaniewskazaćstronomrozwiązaniekorzystnedla
nichobuponieważjegospojrzenienasprawębędziezarównoobiektywne
jakiznacznieszersze Wprzypadkusporusądowegostronyniemająwpływu
nawybórsędziegoktóryniejestwszakzainteresowanywypracowaniem
rozwiązaniakoniktuajedynierozstrzygnięciemracji Wprzeciwieństwie
domediacjiwtrakciesporusądowegostronyniemająwpływunazaangażo
waniesędziegojakiewykazujewkierunkurzeczywistegowyjaśnieniasprawy
aniteżmożliwościjegozmianywtrakciepostępowania
Zdaniemautoranajważniejszymargumentemprzemawiającymzaatrak
cyjnościąmediacjiwtakspecycznychsprawachjakimisąsporytechnolo
gicznejestcałkowitywpływnatreśćugodyawięcnasposóbrozwiązania

85Zastosowanie teorii gier w mediacji przy rozwiązywaniu koniktów…
sporu Wniesieniepozwuwymagakonkretnegookreśleniażądaniaa jego
zmiananiezawszejestmożliwawtokupostępowania Takasytuacjaniema
miejscawprzypadkumediacji Stronysągospodarzamisporuitoonekreują
jegoprzebiegizakres Rozwiązaniesporuwynikającegozumówtechnologicz
nychwymagauregulowaniawielupowiązanychzesobąkwestiiprzykładowo
koniecznesąuzgodnieniadotyczącezmianwsposobiewykonaniazobowią
zaniaczasujegorealizacjialerównieżustaleniemechanizmówmających
naceluegzekucjezmian Tegotypumodykacjełączącegozobowiązania
pociągajązasobąkoniecznośćzmianinnychumówpołączonychzzobo
wiązaniemgłównymco możliwejestwtrakciepostępowaniamediacyjnego
awprzypadkupostępowaniasądowegoniemożemiećmiejsca Rezultat
sporusądowegozwykleopierasięnaprzyznaniualbonieprzyznaniuroszcze
niapowodowi Zakresdecyzjisąduzdeterminowanyjestwyłącznietymco
zostanieprzedstawionewtrakciepostępowania Wtymmiejscupodkreślić
należyiżtwierdzeniaidowodynaichpoparciemożnazgłaszaćwyłącznie
wokresiejakizostałnatoprzewidziany(tzw prekluzjadowodowa)asamo
postępowaniesądowejestsilniesormalizowane Niemawięcmiejscana
sytuacjewktórychstronyniezależnieodetapupostępowaniaprzedstawiają
noweokolicznościanawetdowolniemodykująswojeżądaniawszystko
touzależnionejestodetapupostępowaniaitegoczytakamożliwośćjest
wogóleprzewidziana Zupełnieinnasytuacjajestwprzypadkumediacjispór
wtrakcierozmówewaluujezewzględunaprzebiegrozmówiposzukiwanie
ugodowegorozwiązania Mediacjanieprzewidujesormalizowanychreguł
iograniczeńczasowychtakichjakpostępowaniesądowe Jesttoszczególne
udogodnieniewsporachdotyczącychdużychprojektówinormatycznych 
Stronysąuprawnionedoposzukiwaniawspólnegostanowiskaażdode
nitywnegozakończeniarozmów
Powyższe argumentyprzemawiajązaatrakcyjnościąwyborumediacjijako
sposoburozwiązaniasporuwynikającegoztakspecycznychumówjakimi
sąumowytechnologiczne

86 Przemysław Kępczyński
Istota odpowiedniej taktyki prowadzenia mediacji
Zdaniemautoraprowadzeniemediacjiwskomplikowanychsprawach
jakimisąsporytechnologicznestanowipewnewyzwaniedlamediatora 
Ograniczeniesię wyłączniedoroliswoistegokoneransjeraniebędzie
postawąktórawsposóbznaczącyułatwistronomdojściedokompromisu 
Oilewsprawachrodzinnychograniczenierolimediatoradomoderowania
dyskusjiieliminacjinegatywnychemocjimożewystarczyćdostworzeniapola
dokompromisuotylewprzypadkuskomplikowanychmerytoryczniesporów
wymagasięodmediatorawiększegomerytorycznegozaangażowania Istnieje
kilkaróżnychsposobówprowadzeniaprzezmediatoramediacji Wśródnich
jakonajczęściejspotykaneznajdziemymodeleacyliatywny iewaluatywny 
Pierwszyznichnazywanyklasycznymopierasięnaswoistejbiernościmedia
toraktóryjedyniewspomagastronywdążeniudoobopólnegorozwiązania
zkoleidrugiocennypozwalamediatorowinawyjściepozaramyklasycznej
metodyidokonanieocenproponowanychrozwiązańcomapomócstronom
wpodjęciudecyzji Możliwejestrównieżprzeprowadzeniemediacjiwormie
zbliżonejdokoncyliacji Wtympodejściumediatoraktywnieangażujesię
wposzukiwaniemożliwegorozwiązaniawoparciuowiedzęistanowiska
jakieuzyskałpoanaliziesprawyirozmowachzestronami Autorjestzwo
lennikiemtegotypuprowadzeniamediacjiszczególniewzawiłychmeryto
ryczniesporachwktórychmediatorposiadającyachowąwiedzęniekiedy
nawetbędącydoświadczonywdanejdziedziniejestwstaniezaproponować
rozwiązaniektórenietylkozostaniezaakceptowaneprzezstronyaleprzede
wszystkimzrealizujeichoczekiwania Tegotypupodejścieniejednokrotnie
pokrywasięzoczekiwaniamistronktórewymagająodmediatorazajęcia
stanowiska Wyraźnezakomunikowaniestronomprzezmediatorajegoroli
wrozmowachznaczeniastanowiskaorazproponowanegorozwiązaniasporu
jestwarunkiemkoniecznymdlaprawidłowegoprzebiegumediacji
Mediatorktóryrozumiezaistniałykoniktorazjegomożliwekonsekwen
cjemożeprzystąpićdoanalizyzachowaniastronpodkątemtaktykijakąbędą
oneprowadzićwtrakcierozmów Rozumiejącpodjętątaktykęstronłatwiej

87Zastosowanie teorii gier w mediacji przy rozwiązywaniu koniktów…
jestpodjąćdziałaniaktórewytworzyćmająbezpiecznąprzestrzeńdopodjęcia
merytorycznychrozmówcozkoleiprzełożysięnauzgodnienieporozumienia
Teoria gier – możliwe zastosowanie w mediacji
Autorprowadzącmediacjewsprawachtechnologicznychzauważyłpewną
prawidłowośćzwiązanązzachowaniemstron Oilewsprawachrodzinnych
czymniejskomplikowanychsprawachgospodarczychstronyniestosują
wyranowanychtaktykprowadzeniarozmówotylewzawiłychsporach
gospodarczychstronykomplikująprzebiegrozmówpoprzeznarzucenie
swojejnarracjiktóramapozwolićimnaosiągnięciekorzystniejszegoporo
zumienia Najczęstszymtegotypuzabiegiemjestpróbapozyskaniaprze
strzeninegocjacyjnejprzezpełnomocnikówproesjonalnychopierającejsię
nasubiektywnejwykładniirozumieniusytuacjiprawnejkoniktu Przezco
ograniczająmożliwościzawarciaugodyobejmującejrozwiązaniaktóresądla
nichzawszekorzystnewtymobszarze Tegotypudziałanianiejednokrotnie
uniemożliwiająkooperacjęponieważkażdastronastarasięprowadzićwłasną
taktykęcoskuteczniezacieragłównycelrozmówjakimjestwypracowanie
porozumieniaaniezwycięstwowkonikcie
Mającnauwadzepowyższeautorwswojejpraktyceposzukiwałmetod
itaktykbudowaniakomunikacjimiędzystronamiktórepozwoląnaelimi
nacjęnegatywnychpraktykstronmającychichzdaniemdoprowadzićdo
„wygranej”wrozmowachprowadzonychzoponentemawrzeczywistości
oddalającychtęperspektywę
Dlategoautorpodjąłpróbęadaptacjimechanizmówteoriigierstosownych
wanalizachteoriikoniktu Wliteraturzemożnaspotkaćsięzdwojakąinterpre
tacjąkoniktu:socjologicznąiontologiczną Wpierwszymprzypadkukonikt
wyprowadzonyjestzaktuistnieniaspołeczeństwawarunkowanyzaśproce
samispołecznymijakopochodnażyciazbiorowegowokreślonejrzeczywisto
ści Drugainterpretacjaodnajdujeźródłowartościsprzecznościikoniktów
wsamymsensieistnienia Koniktstanowiwięcnieodłącznącechęegzystencji
akonkretniewarunkigospodarczospołecznenadająmuokreśloneormy

88 Przemysław Kępczyński
Teorię giermożnaokreślićjakoogólnąmatematycznąteorięsytuacji
koniktowych Zostałaonasormułowanaanastępnierozwiniętaprzez
JohnavonNeumannaorazOscaraMorgensternawpołowielatczterdziestych
poprzedniegostulecia
Początkowozastosowanojądoanalizyzjawiskekonomicznychlecznie
bawemokazałosięiżgryosumiezerowejlubosumieniezerowejmogąstać
siępomocnewopisieniektórychsytuacjikoniktowych
Teoriagierzajmujesiębowiemtakimikoniktamiktórychrozwiązanianie
możnawyprowadzićunilateralnegosposobuzachowaniasięokreślonegodecy
dentagdyżjestonowypadkowąinterakcjizachodzącychpomiędzystronami
tegokoniktu Ustalaonakryteriaracjonalnegopodejmowaniadecyzjidla
dwóchlubwięcejstronwsytuacjizupełnegolubczęściowegokoniktuintere
sówzakładająciżpostępowaniewszystkichadwersarzyjestwpełniracjonalne
ZdaniemproesoraRobertaAumannanoblistywdziedzinieekonomii
z5r :Wszystko, co się dzieje na świecie, jest grą. Od ewolucji po wojny.
W tym sensie tylko gry zmieniają świat Grąmożemynazwaćkażdąsytuację
koniktowąwktórejbierzeudziałconajmniejdwóchgraczymiędzyktó
rymizachodziinterakcjaawięcrezultatdecyzjijednegograczajestzależny
oddecyzjipozostałych Koncepcjezzakresuteoriigiersąstosowanewkon
iktachdobudowymodelimatematycznychprocesównegocjacjiorazjako
podstawadotworzeniaanalogiiimetaorpozwalającychnaopisanalizę
związkówprzyczynowoskutkowychorazprzewidywaniedalszejrozgrywki
Interpretującpowyższemożnastwierdzićżewpostępowaniusądo
wymstronysporurealizująpewnąprzyjętątaktykępodejmowanychdziałań
podobniejakrobiątogracze Ramytejtaktykiwyznaczanesąprzezprzepisy
proceduralne(kodekspostępowaniacywilnego) Natoskładająsięwszelkie
decyzjeprocesowezaczynającodkształtupozwuiodpowiedzinapozeważ
pokolejnośćirodzajwnioskowanychdowodówipodejmowanychreakcji
procesowych Obokpostępowaniasądowegomediacjastanowićmożedrugi
rodzajgryjakąpodejmująskoniktowanestrony Turównieżmamydoczynie
niazdwomagraczami Oilewsporzesądowymgracze–powódipozwanysą
  J vonNeumannO Morgensterneory of Games and Economic BehaviourNew
Jersey9

89Zastosowanie teorii gier w mediacji przy rozwiązywaniu koniktów…
zobligowanidoprzestrzeganiapowołanychnormotylewmediacjitostrony
wrazzmediatoremkreująkształtgryijejzasady Istotnewtymprzypadkujest
toabymediatorskuteczniepanowałnadmediowanymkoniktemwykorzy
stującodpowiednietechniki Zastosowanieprzezmediatoraanalogiidometod
prowadzeniairozumieniakoniktupochodzącychzteoriigierzdaniemautora
ułatwistronom Wypracowanierozwiązaniatypuwygrana/wygrana
Modele gier wykorzystywane w opisie koniktu
Chcącskorzystaćzrozwiązańwypracowanychprzezteoriękoniktuwpierw
szejkolejnościmediatorpowinienzdeniowaćproceswjakimuczestniczy
aprzedewszystkimtaktykę„prowadzeniagrywsporze”jakąprzyjęłystrony 
Przedewszystkimnależysklasykowaćzjakimtypemgrymamydoczynie
nia Mediatortakżenatymetapiepowinienustalićczystronajestracjonalna
awięcprawidłowościteoriigierbędąmiałyzastosowaniedojejzachowania
bądźstronajestnieracjonalnaiwszystkiepodejmowaneprzezniączynno
ścibędąlosowymwyborem Powinnosięrównieżwziąćpoduwagęaktiż
racjonalnastronabędziepozorniepodejmowaćnieracjonalnewybory
Przechodzącdomodelijakiemożemywykorzystaćprzyopisiekoniktu
odnoszącsiędogierosumieniezerowejwskazaćmożemy„dylematwięź
nia”(ang prisoner’s dilemma)igrę„tchórz”(ang chicken) Stanowiąone
wzasadziepodstawęteoriikoniktówizpowodzeniemwykorzystywanebyły
wanaliziekoniktówmiędzynarodowychzwłaszczawczasachzimnejwojny
  D G PruittP J CarnevaleNegotiation in social conictMichigan99s 6
  Dylematwięźnia–problemwteoriigier Jestopartynadwuosobowejgrzeonie
zerowejsumiewktórejkażdyzgraczymożezyskaćzdradzającprzeciwnikaaleobaj
stracąjeśliobajbędązdradzać Dylemattenjestwięcniekooperacyjną(oczęściowym
konikcie)grąosumieniezerowejponieważstrategiakoniktuprzeważanadstrategią
pokojową:najwięcejmożnazyskaćzdradzającanajwięcejstracićidącnawspółpracę 
Wodróżnieniujednakoddylematukurczakówwtejgrzeistniejewiększepoledowspół
pracyktóremożezaistniećwstrategiachwielokrotnegodylematuwięźnia
  Grawtchórza–modelniekooperacyjnejgryosumieniezerowejwktórejnaj
więcejmożnazyskaćlubstracićwybierającstrategiękonrontacyjną Strategiapokojowa
natomiastchroniwprawdzieprzednajwiększąstratąalenieprzynositeżżadnejnagród

90 Przemysław Kępczyński
Celemwyjaśnieniametodologiirozumowaniaautorponiżejprzedstawi
przykładpraktyczny Winwestycjikapitałupodwyższonegoryzyka(ang ven-
ture capital)zobszarunowychtechnologiiłańcuchabloków(ang blockchain)
zaistniałkoniktpomiędzypomysłodawcamiainwestoremstrategicznym 
Umowainwestycyjnazapewniałastronomrównypodziałudziałówprawo
decydowaniaadodatkowoinwestorprzyspełnieniuokreślonychwarunków
zobowiązanybyłdodalszegonansowaniaprojektu Inwestycjawystar
towaławzakładanymczasiejednakpookresiepółtorarocznejobecności
narynkuzaczęłobrakowaćśrodkównaprowadzeniedalszejdziałalności 
Pomysłodawcyzażądaliuruchomieniadodatkowegonansowaniaprzed
sięwzięcia Inwestorpoprosiłoprzedstawieniewynikównansowychspółki
orazokreśleniaproblemówktórewedługpomysłodawcówprojektustanęłyna
przeszkodzierealizacjizakładanegoplanu Otrzymanedokumentyniespeł
niałyoczekiwańizałożeńinwestora Pomysłodawcyprzedstawilijedynie
uzasadnieniezmianktóremuszązostaćwprowadzonewcelupolepszenia
sprzedażyniediagnozującpodstawyproblemówwinwestycji Inwestor
niewidzącdiagnozysytuacjiiniechcącryzykowaćutratydalszychśrodków
postanowiłwstrzymaćdalszenansowanieidoprowadzićdopełnejanalizy
sytuacji Decyzjainwestoraległaupodstawkoniktuzkoleiodmowawspół
pracywzakresieanalizysytuacjidojegozaostrzenia
Stronywidzącżezwykłenegocjacjeniczegoniezmieniąpostanowiły
spróbowaćmediacji Mediatorpozapoznaniusięzezgromadzonymidoku
mentamiistanowiskamistronwyznaczyłterminpierwszegoposiedzenia
  Kapitałpodwyższonegoryzyka(ang venture capital)jestspecycznąormą
nansowaniarozwojurm Macharakterwłasnościowyijestrealizowanywprzed
siębiorstwiepoprzezobjęcieemisjiakcjilubudziałów Oznaczatożeinwestorstaje
sięwspółwłaścicielemspółkiktórejudzielawsparcia Zasadniczoinwestorzypoprzez
venture capitalprzeznaczająpieniądzenanansowanieprzedsiębiorstwznajdujących
sięwewczesnychazachrozwoju Najczęściejsątormyktóreoerujądużenadziejena
zyskalejednocześniesąobarczonewysokimryzykiemniepowodzeniainwestycji
  Łańcuchbloków(ang blockchain)towspółużytkowanyniezmienialnyrejestr
któryupraszczaprocesrejestrowaniatransakcjiiśledzeniazasobówwsieci biznesowej 
Zasóbmożebyćmaterialny(domsamochódgotówkagrunt)lubniematerialny(wła
snośćintelektualnapatentyprawaautorskiebranding) Wsieciblockchainmożnaśledzić
ikupować/sprzedawaćniemalwszystkocomajakąśwartośćograniczającwtensposób
ryzykoikosztyponoszoneprzezwszystkiezaangażowanestrony

91Zastosowanie teorii gier w mediacji przy rozwiązywaniu koniktów…
mediacyjnego Naspotkaniujednakokazałosiężepomysłodawcyzrady
kalizowaliswojestanowiskożądającnatychmiastowegodonansowania 
Mediatorwceluuniemożliwieniazaostrzeniakoniktupodjąłdecyzjęoprze
rwaniuspotkaniaiwyznaczeniunastępnegoposiedzenia Stronyzgodziłysię
natakierozwiązanie Wobliczuzastanejsytuacjimediatorpostanowiłwyko
rzystaćwprostmodelezzakresuteoriigierwktórychdokonywanoprostych
kwantykacjiorazprzedstawianouproszczoneinterpretacjezachowaniastron
Posługującsięgłównymizałożeniamiteoriigierzostałoprzyjęteże:
 Grajestdwuosobowaosumieniezerowejigraczesąjednorodni–nie
mawpływuinnychpodmiotównadziałaniagraczyzwłaszczaproe
sjonalnychpełnomocnikówstron
 Graczesąracjonalniwznaczeniuekonomicznym
 Stanowiskaiinteresyuczestnikówodzwierciedlonewwystąpieniach
ichreprezentantówsąjednorodne
 Grajestjednorazowaczylijednocześniejesttouproszczonymodel
matematyczny
5 
Wceluuproszczeniagryosobamediatoraniezostałaujętawgrze
jakotrzecia
Biorącpoduwagęstrategiejakiereprezentująskoniktowanestrony
możemynaichpodstawiestworzyćmodelektórejeopisują Analizując
podjęteprzezpomysłodawcówdziałaniamożnawskazaćżeprzyjęlistrategię
zgryw„tchórza” Jesttoprzykładstrategiiwktórychgraczechcączdomino
waćsytuacjekoniktowewykorzystujątegotypuruchyktórewliteraturze
występująjako„balansowanienakrawędzi”0
Strategiczneruchypostępowaniamożemyopisaćwponiższysposób:
K–oznaczamyjednastronawspółpracujezdrugąstronąkoniktu;
N–oznaczamybrakwspółpracy
 0Pojęcie„balansowanianakrawędzi(wojny)”(brinkmanship)wywodzisięzteorii
ipraktykikoniktówmiędzynarodowych NoblistaomasSchellingwswoichpracach
traktujebalansowanienakrawędziniejakosytuacjębinarnąstabilnośćvs.upadekale
stwierdza:[…]ta krawędź jest stromym zboczem, na którym można stanąć z pewnym
ryzykiem poślizgnięcia się, a dalej zbocze to staje się coraz bardziej urwiste i ryzyko pośli-
zgnięcia się jest coraz większe w miarę posuwania się w stronę otchłani[…]balansowanie
na krawędzi jest więc świadomym wywoływaniem dostrzegalnego ryzyka wojny

92 Przemysław Kępczyński
•
KK–współpraca–inwestoripomysłodawcyidąnawspólneustępstwa
niktnietracireputacji;
•
KN–pomysłodawcyczęściowoustępująinwestornarzucaswoje
warunki;
•
NK–pomysłodawcynieustępują inwestorczęściowoprzyjmuje
warunkidrugiejstrony;
•NN–obydwiestronynieustępują;pomysłodawcydoprowadzajądo
zamknięciaprojektu;sytuacjaktórawynikłagenerujekolejnenastęp
stwaprawnepodatkowonansowe Jesttodlaobustronkoniktu
bardzoniedobrasytuacjaponieważistniejegroźbazwiększeniastrat
wpostacinietylkopostępowańsądowychklientówaletakżeregula
torów Istniejeteżdużeprawdopodobieństwożeobiestronyskierują
wobecsiebiepozwysądowe
Tabela Macierzwypłatgry„tchórz”
Inwestor strategiczny
Pomysłodawcy
K N
K, ,
N, ,
1234–wartościużytecznościrozwiązańsąelementamizbioruliczbnaturalnych
zakładającżepreerencjajestnastępująca4>>3>>2>>1
Porządekpreerencjidlakażdegozuczestnikówtejgryjestnastępujący:
NK>>KK>>KN>>NN
Źródło:napodstawieNegocjacjedr Cz Mesjasz
Zkoleistanowiskoinwestorastrategicznegowpierwszejaziemediacji
możnaopisaćjakotożsamezpostrzeganiemsytuacjigry„dylematuwięźnia” 
Inwestorwswoimświadomympostępowaniuzakładażenajlepszymrozwią
zaniemdlaniegobędzieporozumieniezdrugąstronąkoniktuwakcepto
walnychramach Pozatyminwestorzdajesobiesprawężedalszezaostrzenie
koniktubędziepowodowałonieodwracalnekonsekwencjektóremogą
przewyższaćnawetbankructwogłównejspółki

93Zastosowanie teorii gier w mediacji przy rozwiązywaniu koniktów…
Strategiczneruchypostępowaniamożemyopisaćwponiższysposób:
K–oznaczamyjednastronawspółpracujezdrugąstronąkoniktu;
N–oznaczamybrakwspółpracy
•
KK–współpraca–pomysłodawcyiinwestoridąnawspólneustępstwa;
•
KN–pomysłodawcyzgadzająsięnaprzyjęcieniekorzystnychdlasiebie
warunkówinwestorrealizujeswojecele;
•
NK–inwestorstrategicznyzgadzasięnaprzyjęcieniekorzystnychdla
siebiewarunkówwpostaciuruchomieniadodatkowegonansowania
pomysłodawcyrealizująswojecele;
•NN–obiestronyzgadzająsięnakonsensusktóryjestdlanichnieko
rzystny(gorszyniżporozumienie)alelepszyodsytuacjigdyktóraś
zestronzgadzasięnaprzyjęcieniekorzystnychdlasiebiewarunków
Tabela Macierzwypłatgry„dylematwięźnia”
Inwestor strategiczny
Pomysłodawcy
K N
K, ,
N, ,
1234–wartościużytecznościrozwiązańsąelementamizbioruliczbnaturalnych
zakładającżepreerencjajestnastępująca4>>3>>2>>1
Porządekpreerencjidlakażdegozuczestnikówtejgryjestnastępujący:
NK>>KK>>NN>>KN
Źródło:Napodstawie:Negocjacjedr Cz Mesjasz
Womawianymprzykładziestanowiskopomysłodawcówjeststałeicha
rakteryzujesiębrakiemwspółpracy Takiepostępowaniemożedoprowa
dzićdoponiesieniadużychszkóddlaobustronmożemytookreślićjako
„przegrana/przegrana” Wmacierzywypłatgry„tchórz”dostrzegamyżenaj
lepszymrozwiązaniemdlastronkoniktubędziewspółpraca(optimum

94 Przemysław Kępczyński
Pareto)–KKjednakprawdopodobieństwowystąpieniatakiegorozwiązania
jestmałeijestuzależnioneodwieluczynnikówstrukturygryktóremuszą
byćbranepoduwagęprzezmediatora
Aktywnarolamediatorawtejsytuacjijestpożądana Powinienpodjąć
działaniamającenaceluprzedstawieniestronomkonsekwencjipodjętych
przeznichpraktykpokazującrównocześniedrogęnaktórejstronymogą
znaleźćporozumienie Mediatorograniczasiędoobiektywnychstwierdzeń
niewskazującychrozwiązaniakoniktuajedynieprzedstawiającychmeto
dologiedojściadokonsensusu
Wprzypadkusporówgospodarczychskutecznebywaodwołaniesiędo
tzw ekonomicznejanalizyprawaiprzedstawieniestronomkonsekwencji
podjętychtaktykprowadzeniasporu Wmomencieuspokojeniaemocji
strontakieinormacjeskłaniająjedoreeksjiizmianypodejściadorokowań
Zkoleiwtaktyceinwestoramamydoczynieniazwystępowaniemstrategii
z„dylematuwięźnia” Istotnymelementemgryjestkoniecznośćwzięciapod
uwagępostawyprzeciwnikaktóradeterminujewybórpomiędzywspółpracą
adążeniemdoegoistycznegoposzukiwaniawłasnejkorzyścibezliczeniasię
zsytuacjądrugiejstrony
WpowyższymprzykładziedostrzegalnesądwarozwiązaniasytuacjaKK
współpraca–pomysłodawcyiinwestorwzajemnieczyniąustępstwawgrani
cachswoichzałożeń–równowagaPareto Wyniktenjestjednakuzależniony
odtegoczyobiestronykoniktubędąwstaniepodejmowaćdecyzjewspól
nieabiorącpoduwagępoczątkowestanowiskastrontakirezultatjestmało
prawdopodobnydoosiągnięcia Bardziejprawdopodobnymrozwiązaniem
koniktujestwystępującadominującarównowagaNasha–NN–wktórej
stronypoczynająwzajemneustępstwawykraczającezprzyjętychwcześniej
  OptimumParetojestterminemekonomicznymoznaczającymtakipodział
dóbrżeniemożnapoprawićsytuacjijednegopodmiotuniepogarszającjednocześnie
sytuacjipozostałych Odnosząctodoteoriigierjesttosytuacjawktórejniedasię
zwiększyćwygranejjednegogracza takbywygranepozostałychniespadły
  RównowagaNasha–prolstrategiiwteoriigierautorstwaamerykańskiego
noblistyzdziedzinyekonomiiJohnaNasha WrównowadzeNashaprzyustalonych
strategiachprzeciwnikówżadnemuzgraczynieopłacasięzmienićswojejstrategii Gracz
przyjmujeoptymalnerozwiązaniezewzględunadziałaniainnychgraczy

95Zastosowanie teorii gier w mediacji przy rozwiązywaniu koniktów…
granicswoichstanowisk Wnaszymprzypadkumożetowyglądaćnastę
pującoinwestorzgadzasiędonansowaćprojektwkwociemniejszejniż
wymagadrugastronanatomiastpomysłodawcyzgadzająsięzrezygnować
zunkcjizarządczychspółkiskupiającsięnarealizacjiprojektu
Wykorzystanie teorii gier – uwagi praktyczne
Mediatormającdoczynieniazsytuacjądualnegopostrzeganiasytuacjikon
iktowejprzezstronysporumusidoprowadzićdozredeniowaniasta
nowisktakabygrabyładlanichjednorodna Ustalonytypgrytoprzede
wszystkimjasnezasadyzrozumiałedlastronsporu Mediatordziękitemu
tworzywspólnąpłaszczyznędoposzukiwańrozwiązaniakoniktusatysak
cjonującegoobiestrony Autorpragniekolejnyrazpodkreślićwagęiistotę
merytorycznegoiodpowiedniegoprzygotowaniamediatoradoprowadzenia
konkretnejsprawy Szczególniewsprawachgospodarczychtechnologicznych
mediatormożezwracaćuwagęstronomnamożliwekonsekwencjeprzyjętych
przeznietaktyknegocjacyjnychorazpotrzebędokonaniakorekttychpostaw
celemwypracowaniawspólnejugody Zdarzasiężestronomniejednokrotnie
pozrewidowaniupodjętejtaktykiudajesięwmiaręszybkodojśćdokonsen
susupodejmującdalsząwspółpracęnapodstawieugody
Podsumowującmediatorpoprzeprowadzeniupowyższejanalizynapod
stawiemerytorycznejocenykoniktubędziewstanieprzewidziećskutki
podjętychprzezstronydecyzjitaktycznychatakżezbudowaćkomunikację
którapomożewypracowaćrozwiązanianiemieszczącesięwustalonychgra
nicachustępstwstron Dziękitemubędzieonwstaniewytłumaczyćstronom
konsekwencjezjakimiwiążesięichpostawaatakżemożliwościsposobu
dojściadokompromisuwzaistniałejsytuacji Zrozumienieprzezstronykon
sekwencjipodjętychprzeznichpostawmożepomócwustaleniuwspólnej
płaszczyznydorozmówanawetniejednokrotniedozmianypodejściastron
względemsamegoprocesumediacji

96 Przemysław Kępczyński
Podsumowanie
Wpowyższychrozważaniachmożemydostrzecargumentyktórepozwalają
naokreślenieprzydatnościtegorodzajuprostychmodelizzakresuteorii
gierdo opisuiwyjaśnieniazwiązkówprzyczynowoskutkowychorazdo
ormułowaniazaleceńdlastronwprocesiemediacji Dotyczytozarówno
bezpośrednichinterpretacjitegorodzajumodelijakianalogiiimetaor
stosowanychwprocesachmediacyjnychpomiędzystronamikoniktu 
Jednakżebywspomnianemodelemogłymiećistotnywpływnazwaśnione
stronywymaganajestistotnapracamediatorawceluzgromadzeniadanych
dotyczącychzachowaniagraczyichpreerencjiorazdokładnegowskazania
logicznychzależnościpomiędzydziałaniamigraczy Jesttobowiemwarunek
koniecznydoopracowaniamodeluzbliżonegodosytuacjirzeczywistej
Wykorzystująctęwiedzęmożnazrozumiećgrykoniktoweprowadzone
wpoczątkowejazieprocesumediacji Takiepodejściemożezmaksymali
zowaćprawdopodobieństwozawarciaugody Stronyuświadomionejakie
będąwynikiprowadzonychprzezniegierdostrzegąkonsekwencjejakiebędą
wiązałysięzpodjętymidecyzjami Najczęściejdoprowadzatodoredenicji
stanowiskprzekładającsięnajednoznacznośćgry
Konkludującjakzostałowykazaneprawidłowyprzebiegmediacjiniejest
zależnyjedynieodumiejętnościmiękkichmediatoraalerównieżtaktycznych 
Wnioskipłynącezteoriikoniktówmogązpowodzeniemstaćsiępodstawą
prowadzeniaskomplikowanychsprawgospodarczych Prawdopodobnie
częśćztychrozwiązańjest stosowanaprzezmediatorówktórzyniezdają
sobiesprawyzmatematycznychpodstawichtaktyki Autornakoniecpra
gniewskazaćiżniniejszyartykułniejestcałkowitymopracowaniemtematu
ajedyniewstępemdoszerszychanalizizaproszeniemdodyskusji

97Zastosowanie teorii gier w mediacji przy rozwiązywaniu koniktów…
Bibliograa
Literatura
ChristensenC M Przełomowe innowacjeWarszawa
KellyK Nowe reguły nowej gospodarkiWarszawa
MooreCh W e mediation process. Practical Strategies for Resolving ConictJos
seyBrassPublishers986
NeumannJ v MorgensternO eory of Games and Economic BehaviourNew
Jersey9
PruittD G CarnevaleP J Negotiation in social conictMichigan99
SchellingT C Strategia KoniktuWarszawa
WallJ A StarkJ B StandierR L Mediation. A current review and theory develop-
ment„JournaloConictResolution”vol 5()s 7–9

Aneta Wilkowska-Płóciennik
Mediacja online sposobem rozwiązania
sporówkonsumenckich
Wstęp
Online Dispute Resolution(ODR)jestormąrozwiązywaniasporówonline
zapomocąalternatywnychmetodrozpoznawaniasporów(ADR) Wśród
kategoriiinternetowychormrozwiązywaniasporówmożnawskazaćmię
dzyinnymielektroniczneplatormyonlinearbitrażonlinemediacjeonline
czyrozwiązywaniaskargkonsumenckichonline Jednąznajbardziejroz
wijającychsięmetodODRwkrajachUniiEuropejskiej(UE)jestmediacja
online Jesttosposóbprowadzeniamediacjizapośrednictweminternetu
czyteżinnychśrodkówporozumiewaniasięnaodległość Chodzituowyko
rzystaniewszelkichnarzędzikomunikacyjnychumożliwiającychporozu
miewaniesięuczestnikówmediacjinaodległośćodtradycyjnychemaili
ponowoczesneplatormyinternetoweczęstodedykowanedlaprzeprowa
dzaniamediacjionline Początkowowykorzystywanabyłagłówniewbranży
ecommerce–np odnośniedosporówoniskiejwartościpowstałychprzy
sprzedażyonlinegdziestronyitaknigdyniewidziałysiębezpośredniozcza
semzaczętowykorzystywaćjątakżewinnychsytuacjach–gdystronysporu
mogłyskorzystaćzinternetowychtechnologiikomunikacyjnychwsamym
procesierozwiązywaniasporunawetjeśliniebyłonzwiązanyzdziałaniami
prowadzonymiwinterneciewszczególnościgdymiejscazamieszkania
bądźsiedzibystronbyływzględemsiebieodległezaśkosztypodróżystron
imediatorawceluspotkaniasięwjednymmiejscubyłyniewspółmiernie
  K ManiaODR (Online Dispute Resolution) – podstawowe zagadnienia„Arbitraż
iMediacja”nrs 7

100 Aneta Wilkowska-Płóciennik
wysokiewstosunkudowartościprzedmiotusporu Rozwójtechnologii
orazwydarzeniazwiązanezpandemiąspowodowałyżemediacjaonline
jesttymrodzajemmediacjiktórycorazczęściejwybierająuczestnicypro
cesumediacyjnegoawzwiązkuztymwjeszczewiększymstopniustałasię
alternatywądlamediacjiwtradycyjnejormie Wszczególnościmediacja
onlinemożebyćpomocnawprzypadkurozwiązywaniasporówoniewielkim
stopniuskomplikowania Dotakichwwiększościprzypadkównależąspory
ocharakterzekonsumenckim
Relacja przedsiębiorca – konsument jako przedmiot sporu,
na gruncie prawa polskiego
Przedmiotemmediacjimogą być wszelkiesprawykonsumenckieczyli
takiewktórychwystępujestosunekkonsument–przedsiębiorca Zgodnie
zart k c zakonsumentauważasięosobęzycznądokonującązprzed
siębiorcączynnościprawnejniezwiązanejbezpośredniozjejdziałalnością
gospodarcząlubzawodowąprzyczympojęcieprzedsiębiorcyzostałozde
niowanewart k c zgodniezktórymprzedsiębiorcąjestosobazyczna
osobaprawnaijednostkaorganizacyjnaoktórejmowawart §k c 
prowadzącawewłasnymimieniudziałalnośćgospodarcząlubzawodową 
Konsumentemmożebyćwyłącznieosobazyczna Kwalikacjakonsumenta
niemożeprzysługiwaćaniosobomprawnym(art k c )anijednostkom
organizacyjnymniebędącymosobamiprawnymiktórymustawaprzyznaje
zdolnośćprawną(art §k c ) Zastosowaniewsporze„przepisówkonsu
menckich”wymagawpierwszejkolejnościstwierdzeniażeokreślonejosobie
zycznejwystępującejwrolipowodalubpozwanegoprzysługujekwalikacja
konsumenta Dokonanieprzezsądkwalikacjiokreślonejosobyzycznej
  K KovachMediation. Principles and PracticeSt Pauls 6–9
  M WałachowskiMediacje w sprawach konsumenckich„MediatorPolskiegoCen
trumMediacji”8nrs 
  E GniewekP Machnikowski(red )Kodeks cywilny. Komentarzwyd War
szawaLegalisNb6[dostęp: 9 r ]

101Mediacja online sposobem rozwiązania sporów konsumenckich
jakokonsumentapowinnodokonaćsięzurzędujeślikwalikacjatakajest
możliwanapodstawiemateriałuzebranegozgodniezregułamiobowiązu
jącymiwprawieprocesowym Denicjęlegalnąsporukonsumenckiego
wprowadzaustawaopozasądowymrozwiązywaniusporówkonsumenckich
gdziewart pktwskazujeiżsporemkonsumenckimjestspórmiędzy
konsumentemaprzedsiębiorcąwynikającyzzawartejzkonsumentemumowy
Ochronakonsumentajestjednymzkluczowychcelówwspółczesnego
prawaumówakoniecznośćjejzapewnieniawprawiepolskim mapodstawy
zarównokonstytucyjne(art 76KonstytucjiRP)jakiwźródłachwtórnego
orazpochodnegoprawaUE Przekonanieopotrzebieochronykonsumenta
wynikazgeneralnegozałożeniazgodniezktórymkonsumentnabywający
dobraiusługizapośrednictwemtransakcjidokonywanychzproesjonal
nymiuczestnikamiobrotu(przedsiębiorcami)jestsłabsząstronązachodzącej
międzynimirelacji Współcześnieznacznaczęśćobrotukonsumenckiego
odbywasięzapośrednictweminternetu Zrokunarokkonsumencicoraz
częściejdokonujązakupówprzezinternetzaścorazwięcejprzedsiębior
cówprowadziwtensposóbsprzedażtowarówiusług W5r odno
towanoże średnioprawie / konsumentówzUEmającychdostępdo
internetunaużytekprywatnywciągumiesięcypoprzedzającychprze
prowadzenieankietydokonałozakupówonline Konsekwencjąrosnącej
liczbyumówzawieranychmiędzykonsumentamiaprzedsiębiorcamijest
wzrostliczbysporówwynikającychztychtransakcjiktóreczęstomającha
raktertransgraniczny0
  Wyr TSz 6 5r wsprawieC97/FaberEU:C:5:57;por teżwyr SN
z  r VCSK/OSNCZDNrpoz 7
  Ustawazdniawrześnia6r opozasądowymrozwiązywaniusporówkon
sumenckich(Dz U poz 8)
  Zob P Mikłaszewicz[w:]Komentarz KCt K Osajda6art Nb– 
Legalis[dostęp: 8 r ];wyr TKz 9 5r K8/OTKA5Nr8poz 9;
R MańkoKompetencje Unii Europejskiejw dziedzinie prawa prywatnego w ujęciu syste-
mowym„KwartalnikPrawaPrywatnego”6vol XXVnrs in
  E GniewekP Machnikowski(red )op. cit.
  J MuchaAlternatywne metody rozwiązywania sporów konsumenckich w Unii
EuropejskiejWarszawaLegalis[dostęp: 9 r ]
 0K Maniaop. cit.s 8

102 Aneta Wilkowska-Płóciennik
Wady i zalety rozwiązywania sporów konsumenckich w drodze mediacji online
Mediacjewsprawachkonsumenckichmająnacelupozasądowerozpoznanie
sporupomiędzyprzedsiębiorcąakonsumentem Współcześnieobrótgospo
darczywznacznejczęściprzeniósłsiędosieciinternetowej Liczbatransakcji
winterneciestalerośnieacozatymidziewzrastailiczbasporówpowstałych
natymtle FakttenzachęcadosięganiadoODRgdyżdrogasądowazawsze
pochłaniawiększąilośćkosztówjakiczasu Eksterytorialnośćinternetu
powodujeżestronamisporubywająpodmiotyktórychsiedzibysąodległe
odsiebieaormamediacjinaodległośćspełniakryteriaeektywnościiszyb
kościodnalezieniarozwiązaniazatemstanowiwygodnenarzędziesłużące
zażegnywaniutegotypusporów
Proceduraprzeprowadzeniamediacjiwprawiepolskimjestdośćela
stycznainiemazbytwieluregułnapodstawiektórychmabyćprzepro
wadzonamediacjaonline Ogólneramydoprowadzeniamediacjionline
wynikajązart 8k p c zgodniezktórymwyznaczenieposiedzenia
mediacyjnegoniejestwymaganejeżelistronyzgodząsięnaprzeprowadzenie
mediacjibezposiedzeniamediacyjnego Możnawnioskowaćzatemżeposie
dzeniemediacyjnemożezostaćprzeprowadzoneprzyużyciuśrodkówkomu
nikacjielektronicznej Wprzypadkumediacjiprzeprowadzonejnazlecenie
sądukwestieproceduralnedotycząprzedewszystkimskierowaniasprawydo
mediacjiprzezsądapotemzawiadomieniasąduozakończeniumediacji–
przesłaniaprotokołumediacjiorazugody–jeślizostałazawarta
Mediacjaonline–jakpokazująbadanianaukoweatakżepraktykatego
rodzajumediacjipokazałyżetaormaprowadzeniamediacjimaswojemocne
isłabestrony Zzałożeniataormarozwiązywaniasporówpowinnacecho
waćsięwysokąeektywnościąiniskimikosztamiwporównaniudokosztów
procesusądowegoczymediacjiwtradycyjnejormie Wirtualnespotkania
  T SchultzDoesOnline Dispute Resolution need governmental intervention? e
Case for architectures of Control and Trust,„NorthCarolinaJournaloLaw&Technology”
vol 6s 88
  Ustawazdnia7listopada96r ‒Kodekspostępowaniacywilnego(t j Dz U 
z r poz 85zpóźn zm )

103Mediacja online sposobem rozwiązania sporów konsumenckich
pozytywniewpływająnaprocesrozwiązywaniasporugdyżzarównomiejsce
jakiczasnieograniczająstronktóremogąkontaktowaćsięzesobąokażdej
porzeizkażdegomiejscadziękiemailomiinnymkomunikatorominter
netowymcostanowiwielkieudogodnienie
Badanianatemateektywnościmediacjionlinewykazałyżejestonasku
tecznymsposobemrozwiązywaniasporów Zapewniawygodęumożliwiając
stronomudziałgdymająnatoczas Przykładowo–wprzypadkuprowadzenia
mediacjizapośrednictwemporozumiewaniasiędrogąemailowąwolniej
szetemporozmów(wporównaniuzrozmowamiwczasierzeczywistym)
pozwalamediatoromnastaranneopracowywanieswoichodpowiedziistrate
giizamiastkoniecznościnatychmiastowegoreagowanianawypowiedzistron
sporu Ponadtorozmowyemailowemogąwyrównaćszansemiędzystronami
tymiktórzymajątendencjędodominowaniawdyskusjiatymiktórzysąbar
dziejpowściągliwi Zdrugiej stronyzwracasięuwagęnatożestronymediacji
któreangażująsięwrozmowygłówniezapośrednictwempocztyelektronicz
nejtracązpolawidzeniasygnałydotyczącenp mowyciała Wprzypadku
porozumiewaniasięzapomocąkomunikatorówrozmowynaodległośćsą
podatnenanieporozumieniazracjitegożetrudnojestwtakiejsytuacji
odczytaćsygnałypozawerbalnerozmówcyatakżemożnazaobserwowaćbrak
relacjiiciepłarozmówbezpośrednich Wreszciebiorącpoduwagężestrony
sporuczęstowybierająlokalnychmediatorówmogąmiećmniejszezauanie
domediatorówktórychwybierająwsposóbniecoarbitralnywinternecie
WedługsondażuprzeprowadzonegoprzezStephenaGoldberga
zNorthwesternUniversitypośródpraktykówmediacjinawiązanierelacji
jestważniejszedlaskutecznejmediacjionlineniżstosowanieokreślonych
technikitaktykmediacyjnych Abyzyskaćzauaniestronrelacjemusząbyć
szczerenieudawane Zanimstronysporubędąchciałysięotworzyćnaproces
mediacjimusząpoczućżeichinteresysąnaprawdęrozumiane Tylkowtedy
mediatormożeprzeormułowaćproblemyizaproponowaćkreatywnerozwią
zania Jednymzzałożeńpraktykimediacjionlinejesttakiewsparciezestrony
  K Maniaop. cit.s 75
  N EbnerE-Mediation [w:] Online Dispute Resolution: eory and Practice
M S AbdelWahabE Katsh&D Rainey(red )eHagues 57

104 Aneta Wilkowska-Płóciennik
mediatorabystronymiałypoczucieżeosiągnęłyporozumieniewdużej
mierzesamodzielniecojeststrategiąktóramanacelupogłębienieichzaan
gażowaniawprzestrzeganiezapisówwypracowanejugody
Wprzypadkumediacjionlineniewątpliwązaletąjestteżkrótkiokres
jejtrwaniawporównaniudojejtradycyjnejwersji Mediacjaonlinejestteż
procesembardziejelastycznymniżmediacjatradycyjna Jestonapraktycznie
jedynymrozwiązaniemdlaosóbktóreniemogąsobiepozwolićnaodbywa
niedługichkosztownychpodróżyzwłaszczagdywartośćprzedmiotusporu
jestnieproporcjonalnawstosunkudokosztówudziałuwtradycyjnejmedia
cji Kolejnekorzyścimediacjielektronicznejwynikajązasynchronicznego
charakterutegotypupostępowania–mediacjiprzezemailecoumożliwia
stronomuczestniczeniewmediacjiwdowolnymdlanichczasieimiejscu 
Asynchronicznycharaktermediacjionline pozwalarównieżstronomna
dokładniejszeprzemyśleniewłasnychstanowiskprzedpodjęciemdecyzji
Zwrócićnależyuwagęnatożewpewnychsytuacjachmediacjaonline
dajestronomwiększepoczuciebezpieczeństwa–brakzycznegokontaktu
zdrugąstronąmediacjijestdlastronydużymplusem Zdarzająsiębowiem
wpraktycesytuacjeżestronasporuniechcepodjąćmediacjizuwagina
koniecznośćbezpośredniegokontaktuzdrugąstronąsporu
Jednymzminusówmediacjionlinesązagrożeniazwiązanezbezpieczeń
stwemcybernetycznym Zuwaginaaktwykorzystaniatechnologiidomedia
cjionlinepojawiasięryzykonaruszeniazasadypouności–przezużycie
oprogramowaniaiaplikacjimożedojśćdowykradnięciadanych(hakowania
sprzętu)bądźnieuprawnionegonagraniaprzebieguczynności Ponadtoprze
szkodyocharakterzetechnicznymmogąbyćutrudnieniem–niestabilność
łączainternetowegoawariesprzętuczywreszcienieumiejętnośćkorzystania
  S GoldbergJ BrettB Blohorn‐BrenneurN RogersDealing with Diculties:
What to Say When Parties Don’t want to settle and Only Want to Prove ey Are Right
„AlternativestotheHighCostoLitigation”7vol 5z s 5–5
  N EbnerD RaineyODR and Mediation[w:]Online Dispute Resolution: eory
and Practice(2nd ed.)D RaineyE KatshandA AbdelWahabElevenInternational
Publishings 6in

105Mediacja online sposobem rozwiązania sporów konsumenckich
zokreślonegonarzędziakomunikacjiinternetowejmogąskuteczniezniechę
cićdokorzystaniaztejormymediacji
Podnoszonesątakżeargumentyocharakterzepsychologicznym Zwraca
sięuwagężewprzypadkumediacjionlinemediatoromtrudniejjestzbudować
dobrestosunkiizauaniestron Zauważonożeistotątradycyjnejmediacji
jestodormalizowanybezpośrednikontaktpomiędzymediatoremastronami 
Tożestronymogąwyrazićswojeuczuciaorazobserwowaćreakcjemedia
toraktórynp imwspółczujelubpocieszajestbardzoistotnymczynnikiem
powodzeniacałegoprocesudochodzeniadougody Takibezpośrednikon
taktzmediatorematymsamymuczestnictwowkomunikacjiniewerbalnej
zoczywistychwzględówwmediacjionline niemożemiećmiejsca Wiele
osóbdecydujesięnatradycyjnemediacjedlategoże–wprzeciwieństwie
doprocesuwsalisądowej–mogąpodczastegotypupostępowaniawyrażać
emocjeconiekiedydziałajakoswoistekatharsis Tymczasemmediacja
onlinekoncentrujesięwyłącznienaistociesporuktórymazostaćrozwiązany
zpominięciemelementówpozamerytorycznychcomożepowodowaćgorsze
samopoczucieuczestnikówpostępowaniaiwpływaćnegatywnienacałypro
ces Zdrugiejjednakstronyelektronicznemediacjeniewiążąsięzładunkiem
emocjonalnymwtakimstopniujaktradycyjnecomaniewątpliwiepozytywny
wpływnazłagodzenieprzezstronyichstanowiskizwerykowaniepostaw 
Brakinterakcjipersonalnychutrudniarównieżmediatorowikontrolowanie
przebieguprocesumediacyjnego Niejestonwstaniesamąswojąpostawą
icharyzmąsprawićbystronyzłagodziłystanowiskalubchoćbyzredukować
poziomnapięciaemocjonalnego0 Wartoprzytymzauważyćżeprzytoczone
  M Sadushie theory and practice of dispute resolution in the digital age,„Global
JournaloPoliticsandLawResearch”7vol 5no 7s 6
  J W Goodmane Pros and Cons of Online Dispute Resolution: An Assessment
of Cyber-Mediation Websites„Duke Law & Technology Review”nr–6[online:]
https://scholarship law duke edu/cgi/viewcontent cgi?article=7&context=dltr[dostęp:
 5 r ].
  J B Eisen, Are We Ready for Mediation in Cyberspace?, “BrighamYoungUniversity
LawReview”998s 
 0E KatshJ RiinandA GaitenbyE-Commerce, E-Disputes, and E-Dispute
Resolution: In the Shadow of ‘eBay Law’ „OhioStateJournalonDisputeResolution”
vol 5z s 77

106 Aneta Wilkowska-Płóciennik
argumentydotycząpublikacjizlat9 ipierwszejdekadyXXIw Odtegoczasu
ogromnypostęptechnologicznyprzyczyniłsięm in dorozpowszechnie
niakomunikacjizapomocąkomunikatorównaodległośćczyteżteleonów
komórkowychzdostępemdointernetu Użycietychnarzędziwmediacjach
onlinemożeznaczącoograniczyćniedogodnościzwiązanezbrakiemzycz
negokontaktumiędzyuczestnikamitegotypupostępowań
Jaksięwydaje–obawydotyczącekomunikacji naodległośćtakaktualne
jeszczekilkalattemuwostatnimczasieznaczniezmalały Niewątpliwiesytu
acjazwiązanazpandemiąspowodowałażewspółcześniezałatwianesąonline
kwestiecodoktórychjeszczeniedawnotakiegosposobuniebranobynawet
poduwagę Społeczeństwocorazbardziejdostrzegakorzyścizmożliwości
załatwieniasprawonlinecowięcej–zapomocąśrodkówporozumiewania
sięnaodległośćprzeprowadzanesątakżedowodywprocesachsądowych
np przesłuchiwanieświadkównapodstawieart 6k p c
Różnorodnośćsposobówzapomocąktórychmożnaporozumiewaćsię
wceluprowadzeniamediacjipowodujeżeprocestenjestprzyjaznydla
użytkownikówielastyczny Mediatorzymogąkorzystaćztakichnarzędzi
jakpocztaemailSMSyrozmowyteleoniczneitd Aktualnienajczęściej
stosowanesąwideokonerencjedokonywaneprzezplatormytakiejakZoom
GoogleMeetWhatsAppiinnegdziemożnaspotkaćsięwczasierzeczy
wistymwidziećisłyszećudostępniaćsobieplikiaudioiwideo Częśćpro
esjonalnychplatormdomediacjiumożliwianawetpodpisywaniecyrowe
dokumentów Mediatorzymogąspotykaćsięzestronamiwtzw wirtualnych
pokojachktórychmożebyćwiele–łącznieztymżezapewnionesąpokojedo
rozmównaosobności Przedrozpoczęciemmediacjionlinestronymediacji
otrzymujądrogąelektronicznąinstrukcjewjakisposóbmająprzyłączyć
siędospotkaniaewentualniewcześniejmediatorteleonicznieustalaze
stronączyteinstrukcjezrozumiałaiczybędzietechniczniewstaniesprostać
temuzadaniu Jakogospodarzspotkaniamediatormożekontrolowaćktórzy
uczestnicymogąwchodzićdoktórychpokoioczywiściemediatormożewejść
dokażdegopokojuwdowolnymmomencie Funkcjaczatuumożliwiamedia
torowikomunikowaniesięzpokojamispotkańiprzekazywanieiminormacji
natematprzebieguspotkania Wprzypadkuosiągnięciaporozumieniaczęść

107Mediacja online sposobem rozwiązania sporów konsumenckich
spotkaniamożezostaćnagranazazgodąstronwszczególnościdotycząca
uzgodnionychwarunkówugody
Wszystkieteokoliczności powodujążemediacjaonlinejestprzydatnym
szybkimitanimsposobemmającymnacelurozstrzygnięcieizakończenie
sporucomaogromneznaczeniewprzypadkusporówkonsumenckich
Mediacja online a spory konsumenckie w prawodawstwie Unii Europejskiej
Ochronaprawkonsumentównarynkueuropejskimjestwieloletnimprzed
miotemzainteresowaniazestronyorganówUE(awcześniejWspólnot
Europejskich)
KluczowymetapemrozwojusystemuADRwUEbyłowydanieprzez
KomisjęEuropejskąZaleceniaKomisji//WEzdniakwietniar 
dotyczącegozasadstosowanychprzezinstytucjepozasądoweodpowiedzialne
zapolubownerozstrzyganiesporówkonsumenckichgdziewpreambule
stwierdzonożewceluzapewnieniawysokiegopoziomuochronykonsumen
tówjakrównieżwsparciazauaniakonsumenckiegoWspólnotapowinna
zapewnićabykonsumencikorzystalizprostegoieektywnegodostępudo
wymiarusprawiedliwościorazzachęcićiumożliwićrozstrzyganiesporówkon
sumenckichnawcześniejszymetapie Wpkt6zaleceństwierdzonożehan
delelektronicznyułatwiatransakcjemiędzynarodowepomiędzypodmiotami
gospodarczymiakonsumentami Takietransakcjecharakteryzująsięczęsto
niskąwartością cooznaczażerozstrzygnięciejakiegokolwieksporuznich
wynikającegopowinnobyćprosteszybkieitanie Nowatechnologiamoże
wnieśćwkładdorozwojuelektronicznychsystemówrozwiązywaniaspo
rówzapewniającskutecznymechanizmdlarozwiązywaniasporówmiędzy
różnymisystemamiprawnymibezkoniecznościkontaktubezpośredniego 
Należyzachęcićdowykorzystywaniatakichtechnologiipoprzezstworze
niezasadzapewniającychspójneirzetelnestandardyzwiększającezauanie
wszystkichkonsumentów
  Dz Urz UEL9z9  r s 56

108 Aneta Wilkowska-Płóciennik
Inspiracjądlarozwojuciałuczestniczącychwsporachkonsumenckich
lecznierozstrzygającychtychsporówstałysięrozwójkoncepcjispołeczeń
stwainormacyjnegoirewolucjainternetowa Nowetechnologiedawały
doskonałąsposobnośćdo budowaniatanichszybkichielastycznychmetod
rozwiązaniasporów Okazałosięoczywisteżeelektronicznagospodarka
tośrodowiskownaturalnysposóbumożliwiającerozwójtransakcjitrans
granicznychzwłaszczawrelacjimiędzyprzedsiębiorcąakonsumentem 
Możliwestałosięjednocześniebudowaniepozasądowychmechanizmów
rozwiązywaniasporówdrogąelektroniczną bezkoniecznościzycznej
obecnościwjednymmiejscuiczasie Jakzastrzegaartykuł7dyrektywy
//WEohandluelektronicznympaństwaczłonkowskiepowinny
zagwarantowaćżeichustawodawstwoniebędzieutrudniałokorzystania
zpolubownychmechanizmówrozjemczychdostępnychwedługpaństwowego
wymiarusprawiedliwości
ZdaniemKomisjiEuropejskiejpozasądowerozstrzyganiesporówkonsu
menckichniesiezesobąznacznemożliwościdlakonsumentówsprzedaw
cówdetalicznychorazogólniepojętegowymiarusprawiedliwości Dostępdo
łatwychsprawiedliwychioszczędnychalternatywnychmetodrozwiązywania
sporówzwiększazauaniekonsumentówprzynabywaniuproduktówodsprze
dawcówdetalicznychwszczególnościwśrodowiskuinternetowym Mniej
ormalnyizwyklepolubownycharakterpostępowańADRumożliwiastronom
utrzymanierelacjizkonsumentemnawetpowystąpieniusporu Uczestnicząc
wpostępowaniachADRsprzedawcydetaliczniotrzymująistotnąinormację
zwrotnąnatematjakościswoichproduktówiusługorazzyskująprzewagę
względemkonkurencjidziękioszczędnościomwynikającymzbrakukosz
tówpostępowaniasądowegoorazwykazaniuwysokichstandardówobsługi
klienta PonadtoskutecznysystempodmiotówADRzmniejszaobciążenie
sądówwszczególnościjeżelichodziosporydotycząceniewielkichkwot
  Raport UOKiK – polubowne rozstrzyganie sporów konsumenckich w PolsceWar
szawas 
  Dz Urz UEL78z7 7 r s 
  SprawozdanieKomisjidlaParlamentuEuropejskiegoRadyiEuropejskiego
KomitetuEkonomicznospołecznegodotyczącestosowaniadyrektywyParlamentu

109Mediacja online sposobem rozwiązania sporów konsumenckich
Przechodzącdowskazaniaprzykładuunijnychregulacjisektorowych
możnaprzywołaćpakietlegislacyjnydotyczącypozasądowegorozwiązywa
niasporówkonsumenckich:dyrektywęParlamentuEuropejskiegoiRady
//UEz 5 r wsprawiealternatywnychmetodrozwiązywania
sporówkonsumenckichorazzmianyrozporządzenia(WE)nr6/
idyrektywy9//WE55orazrozporządzenieParlamentuEuropejskiego
iRady(UE)nr5/z 5 r wsprawieinternetowegosystemu
rozwiązywaniasporówkonsumenckichorazzmianyrozporządzenia(WE)
nr6/idyrektywy9//WE Dotegopakietuodnoszącego
sięwdużymstopniudoe-commercedołączyłoostatniorozporządzenie
Parlamentu EuropejskiegoiRady(UE)9/5z 6 9r wsprawie
propagowaniasprawiedliwościiprzejrzystościdlaużytkownikówbizneso
wychkorzystającychzusługpośrednictwainternetowego Implementacją
dyrektywywsprawieADRwprawiepolskimjestustawaz 9 6r 
opozasądowymrozwiązywaniusporówkonsumenckich Celemtejregulacji
jesturzeczywistnieniekonsumentomdostępudowymiarusprawiedliwości
(ang access to justice) wktóregoskładwchodząwszelkiegorodzajuśrodki
działaniaiprocedurymającedoprowadzićdorzeczywistejrealizacjimate
rialnychprawkonsumentów Sormułowanoponadtotezęokonieczności
rozwojukoncepcjitzw dostępudosprawiedliwościwwymiarzeprokon
sumenckim(ang consumer-oriented access to justice)któryuwzględniałby
specycznycharakterrelacjiprzedsiębiorca–konsument0
EuropejskiegoiRady//UEwsprawiealternatywnychmetodrozstrzyganiasporów
konsumenckichirozporządzeniaParlamentuEuropejskiegoiRady(UE)nr5/
wsprawieinternetowegosystemurozstrzyganiasporówkonsumenckichCOM(9)5
Bruksela5 9 9r
  DyrektywawsprawieADR(Dz Urz UEL65)s 6
  RozporządzeniewsprawieODR(Dz Urz UEL65)s 
  Dz Urz UEL86s 57
  Ustawazdniawrześnia6r opozasądowymrozwiązywaniusporówkon
sumenckich(Dz U poz 8)
  E ŁętowskaEuropejskie prawo umów konsumenckichWarszawas 76
 0J JaroszkiewiczTryb i zasady postępowania w sprawie pozasądowego rozwiązywa-
nia sporów konsumenckich – uwagi na tle nowej ustawyADR„GdańskieStudiaPrawnicze”
8t 9s 7

110 Aneta Wilkowska-Płóciennik
PrzyjmujesięrównieżżeprzybrakuprocedurADRkonsumenciczę
stopozbawienibylibyrzeczywistegodostępudorekompensatyzewzględu
naprzekonanieiżtoczeniedługichormalistycznychizłożonychsporów
sądowychjestpoprostunieproporcjonalnieproblematycznewstosunku
dowartościprzedmiotusporu Wliteraturzezwracasiętakżeuwagęna
aktżekonsumencialboniemająwiedzyoistniejącychprzepisachdoty
czącychochronyprawkonsumentówalborezygnujązdochodzeniapraw
szczególniewsporachtransgranicznychkiedypojawiasięlękprzedbarierą
językowączykoniecznościąprocedowaniaprzedsądemdziałającymwedług
obcegoprawa właściwego Stądstworzeniemożliwościdochodzeniaswoich
roszczeńpoprzezodormalizowanąielastycznąormęmediacjionlinewydaje
sięrozwiązaniemprzyjaznymkonsumentom
RozporządzeniewsprawieODRdałopodstawędostworzeniaeuropejskiej
platormyODRktórejcelemjestzapewnieniebezpieczniejszychisprawie
dliwszychzakupówprzezinternetpoprzezdostępdonarzędzirozwiązywania
sporówowysokiejjakości Rozporządzenietozawieram in szczegółowy
opisplatormyiwskazaniezasadnajakichmadziałać Wartozwrócić
uwagężeart ust tegorozporządzeniawprowadzadlaprzedsiębiorców
zawierającychinternetoweumowysprzedażylubumowyoświadczenieusług
wtympośrednikówinternetowychdodatkowyobowiązekinormacyjny
podawanianaswoichstronachinternetowychłączaelektronicznegodoplat
ormyODRwsposóbłatwodostępnydlakonsumentów Platormydo
prowadzeniasporówkonsumenckichstworzonenatejpodstawieunkcjonują
  Por A FejosCh WilletConsumer Access to Justice: e Role of the ADR Directive
and the Member States„EuropeanReviewoPrivateLaw”6vol no s 6–9
  J Luzake ADR Directive: Designed to Fail? A Hole-Ridden Stairway to Consumer
Justice„EuropeanReviewoPrivateLaw”6vol no s 8
  Zob [online:]https://ec europa eu/consumers/odr/main/index cm?event=main
home show&lng=PL[dostęp:8 5 r ]
  C Rogula1.3. Przegląd prawa Unii Europejskiej pod kątem mediacji[w:]Mediacja
w praktyce mediatora i pełnomocnikared C RogulaA ZemkeGóreckaWarszawa
LEX[dostęp: 9 r ]

111Mediacja online sposobem rozwiązania sporów konsumenckich
wEuropienazasadachdostępnościitransparentnościcoznacznieułatwia
rozwiązywaniesporówtransgranicznych
Podsumowanie
Mediacjaonlinestanowiszybkitaniiwygodnysposóbzałatwieniasporu
konsumenckiego Zuwaginasytuacjęspołecznązwiązanązpandemiąznikła
barierapsychologicznazwiązanazkoniecznościązałatwianiasprawprzy
zycznejobecnościstron Aktualniewielesprawzałatwianychjestonline
stądoczekiwanieżeiwtegotypusprawachjestmożliwośćzdalnegoich
załatwienia Wydajesięjednakżejesttosposóbrozwiązywaniasporówwciąż
jeszczenierealizującyswojegocałegopotencjału Wprawdziewostatnich
latachznaczniewzrosłaświadomośćwśródkonsumentówwzakresiekorzy
staniazmożliwościzałatwianiasprawzapośrednictweminternetujednak
narzędziadotyczącemediacjionlineniesąjeszczewsposóbzadowalający
wykorzystywane Niemniejrozwójkomunikacjiinternetowejpozwalaspoj
rzećoptymistycznienamożliwościwykorzystaniametodODRwrozwiązy
waniusporówkonsumenckich Jaksięwydajemediacjaonlinepozostanie
znaminastałe Istotnąkwestiąjestzatemwprowadzenierozwiązańzzakresu
bezpieczeństwainormatycznegoorazrozwiązańprawnychpozwalających
narozwójtegonarzędziazkorzyściądlakonsumentówiprzedsiębiorców 
Przewidywaćbowiemnależyżewmiaręrozwojutechnologiiinormacyj
nychikomunikacyjnychwprowadzenienastałedoobrotugospodarczego
iprawnegotechnikmediacjionlinejestnieuniknione
  K PołudniakDyrektywa w sprawie ADR w sporach konsumenckich i rozporządze-
nie w sprawie internetowego systemu rozstrzygania sporów konsumenckich narzędziami
poprawy funkcjonowania cyfrowego rynku wewnętrznego?„InternetowyPrzeglądPraw
niczyTBSPUJ”nrs 6
  SprawozdanieKomisjidlaParlamentuEuropejskiego…s 

112 Aneta Wilkowska-Płóciennik
Bibliograa
Literatura
EbnerN E-Mediation [w:] Online Dispute Resolution: eory and PracticeM S Abdel
WahabE Katsh&D Rainey(red )eHague
EbnerN RaineyD ODR and Mediation[w:]Online Dispute Resolution: eory
and Practice(2nd ed.)D RaineyE KatshandA AbdelWahabEleven
InternationalPublishing
EisenJ B  Are We Ready for Mediation in Cyberspace?„BrighamYoungUniversity
LawReview”998 s 
FejosA WilletCh Consumer Access to Justice: e Role of the ADR Directive and the
Member States„EuropeanReviewoPrivateLaw”6vol no s 6–9
GniewekE MachnikowskiP (red )Kodeks cywilny. Komentarzwyd Warszawa

GoldbergS StephenJ BrettB Blohorn‐BrenneurB RogersN Dealing with
Diculties: What to Say When Parties Don’t want to settle and Only Want
to Prove ey Are Right„AlternativestotheHighCostoLitigation”7
vol 5z s 5–5
GoodmanJ W e Pros and Cons of Online Dispute Resolution: An Assessment of
Cyber-Mediation Websites„Duke Law & Technology Review”nr–6
JaroszkiewiczJ Tryb i zasady postępowania w sprawie pozasądowego rozwiązywania
sporów konsumenckich – uwagi na tle nowej ustawyADR„GdańskieStudia
Prawnicze”8t 9s 7
KatshE RiinJ GaitenbyA E-Commerce, E-Disputes, and E-Dispute Resolution:
In the Shadow of ‘eBay Law’„OhioStateJournalonDisputeResolution”
vol 5z s 77
KovachK Mediation. Principles and PracticeSt Paul
LuzakJ e ADR Directive: Designed to Fail? A Hole-Ridden Stairway to Consumer
Justice„EuropeanReviewoPrivateLaw”6vol no s 8
ŁętowskaE Europejskie prawo umów konsumenckichWarszawa
ManiaK ODR (Online Dispute Resolution) – podstawowe zagadnienia„Arbitraż
iMediacja”nrs 7
MańkoR Kompetencje Unii Europejskiejw dziedzinie prawa prywatnego w ujęciu
systemowym„KwartalnikPrawaPrywatnego”6vol XXVnrs in
MikłaszewiczP [w:]OsajdaK Komentarz KCt 6art Nb– Legalis
[dostęp: 8 r ]
MuchaJ Alternatywne metody rozwiązywania sporów konsumenckich w Unii Euro-
pejskiejWarszawa
PołudniakK Dyrektywa w sprawie ADR w sporach konsumenckich i rozporządze-
nie w sprawie internetowego systemu rozwiązywania sporów konsumenckich

113Mediacja online sposobem rozwiązania sporów konsumenckich
narzędziami poprawy funkcjonowania cyfrowego rynku wewnętrznego?,„Inter
netowyPrzeglądPrawniczyTBSPUJ”nrs 6
RogulaC 1.3. Przegląd prawa Unii Europejskiej pod kątem mediacji[w:]Mediacja
w praktyce mediatora i pełnomocnikared C Rogula A ZemkeGórecka
WarszawaLEX[dostęp: 9 r ]
SadushiM e theory and practice of dispute resolution in the digital age„Global
JournaloPoliticsandLawResearch”7vol 5no 7
SchultzT DoesOnline Dispute Resolution need governmental intervention? e
Case for architectures of Control and Trust„NorthCarolinaJournaloLaw
&Technology”vol 6s 88
WałachowskiM Mediacje w sprawach konsumenckich„MediatorPolskiegoCentrum
Mediacji”8nrs 
Orzecznictwo
WyrokTKz 9 5r K8/OTKA5Nr8poz 9
WyrokSNz  r VCSK/OSNCZDNrpoz 7
WyrokTSz 6 5r wsprawieC97/FaberEU:C:5:57
Inne źródła
SprawozdanieKomisjidlaParlamentuEuropejskiegoRadyiEuropejskiegoKomi
tetuEkonomicznospołecznegodotyczącestosowaniadyrektywyParlamentu
EuropejskiegoiRady//UEwsprawiealternatywnychmetodrozwią
zywaniasporówkonsumenckichirozporządzeniaParlamentuEuropejskiego
iRady(UE)nr5/wsprawieinternetowegosystemurozwiązywania
sporówkonsumenckichCOM(9)5Bruksela5 9 9r
DyrektywawsprawieADR(Dz Urz UEL65)
RozporządzeniewsprawieODR(Dz Urz UE L65)
Dz Urz UEL86
Dz Urz UEL9z9  r
Raport UOKiK – polubowne rozstrzyganie sporów konsumenckich w PolsceWarszawa

Dz Urz UEL78z7 7 r
Ustawazdnia7listopada96r ‒Kodekspostępowaniacywilnego(t j Dz U zr 
poz 85zpóźn zm )
Ustawazdniawrześnia6r opozasądowymrozwiązywaniusporówkonsu
menckich(Dz U poz 8)

114 Aneta Wilkowska-Płóciennik
Źródła internetowe
https://ec europa eu/consumers/odr/main/index cm?event=main home show&l
ng=PL[dostęp:8 5 r ]
https://scholarship law duke edu/cgi/viewcontent cgi?article=7&context=dltr
[dostęp: 5 r ]

Agnieszka Siedlecka-Andrychowicz
Wykorzystanie mediacji oraz programów sprawiedliwości
naprawczej w koniktachwystępujących w środowisku
akademickim – przykład Stanów Zjednoczonych
AmerykiPółnocnej i Polski
Wstęp
MisjąszkolnictwawyższegowPolscejestzapewnianiejakościwtrzechgłów
nychobszarachjegodziałania:kształceniabadańnaukowychorazrelacji
uczelnizotoczeniemspołecznymigospodarczym Wzakresiekształcenia
szkolnictwowyższerealizujeswąmisjęm in przezkształtowanie racjonal
nychetycznychizaangażowanychpostawobywatelskichprzełamywanie
barieriuprzedzeńetnicznychorazbudowaniepozytywnychrelacjimiędzy
ludźmiróżnychnarodowościreligiiipoglądównatomiastwramachobszaru
relacjizotoczeniemspołecznymigospodarczymswojezadaniaszkolnictwo
wyższerealizujemiędzyinnymiprzezwspieranierozwojuspołeczeństwa
obywatelskiegodebatykomunikacjęspołecznąorazotwartośćnadialog
zinnymi Dlawieluosóbprzekraczającychmuryuczelniwyższejrealiażycia
akademickiegosączymśnowymwczymciężkojestimsięodnaleźćata
nieznajomośćbądźniezrozumieniezasadunkcjonowaniauczelniwyższej
atakżeprawiobowiązkówstudenckichczęstostająsięźródłemnaruszeń
koniktówinieporozumień Uczelniawyższadbającaorealizacjęswojejmisji
icelówwychowawczychpowinnawypracowaćwięcmetodyzarządzaniatymi
koniktamiczynaruszeniamialbowiemzachowaniaczłonkówspołeczności
akademickiejwpływająnaunkcjonowanieiwizerunekuczelniwyższych
  M ŁawickaSpołeczna odpowiedzialność uczelni wyższej„ZNWSHZarządzanie”
6nrs 7
  Raport:StrategiarozwojuszkolnictwawyższegowPolscedoroku–drugi
wariantErnst&YoungBusinessAdvisoryiInstytutBadańnadGospodarkąRynkową
Gdańsks 

116 Agnieszka Siedlecka-Andrychowicz
awięczperspektywytegowizerunkuniepożądanymisąwszelkienaruszenia
zasadpanującychnakampusie Odpowiedniareakcjawtakichsytuacjach
jestwięcwyzwaniemdlauczelninietylkowserzewizerunkowejaletakże
wserzedbałościorozwójosobistyiintelektualnystudentaorazrealizację
celówwychowawczychuczelniwyższejoraztychzwiązanychzedukacją
społeczeństwaobywatelskiego
Przykłademkrajuktóregosystemszkolnictwawyższegociąglesięrozwija
istawiananowoczesnerozwiązaniazwiązanezbudowaniemwizerunku
uczelnisąStanyZjednoczoneAmerykiPółnocnejgdzieaktualnieistnieje
ponad5uczelniwyższychskupiającychokołomilionówstuden
tów UczelniewyższewStanachZjednoczonychmimoiżwyciągajądaleko
idącekonsekwencjewobecstudentównaruszającychwszelkiegorodzaju
zasadyżycianakampusietorównocześniewprowadzająrozwiązaniaumoż
liwiającestudentomiśrodowiskuakademickiemuwpływnażyciekampusu
irozwiązywanietrudnychsytuacjitworzącchociażbyinstytucjęrzecznika
akademickiego(ombudsmana)czyróżnegorodzajuprogramypomagające
wzarządzaniukoniktamiakademickimi(np programysprawiedliwości
naprawczej)
  Wroku9wStanachZjednoczonychunkcjonowałookoło5wyższych
uczelni [online:]https://www educationunlimited com/blog/howmanyuniversitiescol
legesareintheus/[dostęp:6 5 r ] Wrokuakademickim/nauczelnie
wyższewStanachZjednoczonychzapisałosięokoło8milionastudentów [online:]
https://www statista com/statistics/56/undergraduateenrollmentinusuniversities/
[dostęp:6 5 r ]
  WStanachZjednoczonychAmerykiPółnocnejinstytucjąrzecznikaakademic
kiego(ombudsmana)mogąpochwalićsięchociażbyHarvardUniversityStanordUni
versityczyCornellUniversity RzecznikakademickipełniwStanachZjednoczonych
przedewszystkimpełniunkcjędoradcząinegocjacyjnązachowującprzytymnajwyższe
standardypouności Wspieraosobęzgłaszającąrozważajączniąewentualnezagrożenia
płynącezujawnieniazgłaszanejprzezniąsytuacjiwskazującjednocześniemożliwości
rozwiązaniasprawy ZakrestematykiproblemówzgłaszanychombudsmanowiwUSAjest
bardzoszerokiizgłoszeniamogądotyczyćnp mobbingumolestowaniadyskryminacji
problemówzewspółpracownikaminiewłaściwychlublekceważącychzachowańnad
użyciawładzyczychociażbykwestiiorganizacyjnychuczelni Patrzogólnie:Ombudsman
na polskich uczelniach – oryginał czy podróbka?[online:]https://www solidarnosc org
pl/ksn/kcnder/upload/les/Ombudsman%na%polskich%uczelniach%%
orygina%C5%8%czy%podr%C%Bbka%8%9 pd[dostęp: 9 r ]

117Wykorzystanie mediacji oraz programów sprawiedliwości naprawczej…
Sprawiedliwość naprawcza, a życie akademickie w Stanach Zjednoczonych
Ameryki Północnej
ZasadyżyciastudenckiegowStanachZjednoczonychAmerykiPółnocnej
opisywanewkodeksachstudenckich(np student handbook, student code
of conduct)sąściśleegzekwowaneprzezwładzeuczelnianaruszenietych
zasadpociągazasobąróżnegorodzajukonsekwencje Wzwiązkuzeskalą
naruszeńdokonywanychprzezstudentówatakżeichpowtarzalnościącoraz
więcejamerykańskichuczelniwyższychszukajednaksposobów– innychniż
nakładaniesankcjidyscyplinarnychktóreniezawszeoddziałująwychowaw
czo–nareagowaniewsytuacjigdystudentdopuścisięnaruszeniazasad
obowiązującychnauczelni Jednymztakichsposobówjesttworzeniena
amerykańskichuczelniachwyższychprogramówsprawiedliwościnaprawczej
(restorative justice)
JużwlatachsiedemdziesiątychdwudziestegowiekuNilsChristie–nor
weskisocjologikryminolog–zauważyłżewtradycyjniepojmowanym
modelusprawiedliwościczyliwsprawiedliwościretrybutywnej(odwetowej)
państwoodbierakoniktstronombezpośredniowniegozaangażowanym 
KoniktywedługChristiepowinnybyćprzydatnetymktórychbezpo
średniodotycząacozatymidzietowłaśnieoaraisprawcaaniepaństwo
powinnimiećznaczącywpływnasposóbichrozwiązania Pierwszeużycie
terminurestorative justiceprzypisywanejestjednakRandy’emuE Barnettowi
zGeorgetownUniversityLawCenterktóryw977r użyłgowodniesieniu
  G TreilingG MacCammonC TomenyRestorative Justice on College Campuses
October7s [online:]https://www siena edu/les/resources/restorativejustice
oncollegecampuses pd[dostęp:6 5 r ]
  N ChristieConicts as property„eBritishJournaloCriminology”997vol 7
nrs –5
  R E BarnettRestitution: A New Paradigm for Criminal Justice977vol 87nr
s 79– Choćpierwszeużycieterminurestorative justiceprzypisujesięR E Barnettowi
tosammodelpokojowegoidyskursywnegorozwiązywaniakoniktówznanybyłjuż
chociażbyspołecznościMaorysówwNowejZelandiiAborygenówwAustraliiludności
np wyspSamoaZulusówwRPAiinnychplemionarykańskichczyautochtonicznym
społecznościomobuAmeryk Za:G MarońSprawiedliwość naprawcza a retrybutywizm
w odpowiedzialności karnej„ZeszytyNaukoweUniwersytetuRzeszowskiego SeriaPraw
nicza”nrs 

118 Agnieszka Siedlecka-Andrychowicz
doeksperymentalnychprogramówprowadzonychwStanachZjednoczonych
związanychzużyciemmediacjimiędzyoaramiisprawcamiprzestępstw 
Wprowadzenietychprogramówbyłowynikiemniezadowoleniapraktyków
prawazdziałaniatradycyjnegomodelusprawiedliwościktóregocelemjest
wymierzeniesprawcykaryzapopełnionyczyn Toniezadowoleniewyni
kałogłówniezaktunieskutecznościtegosystemuwobecsprawcy–kara
kryminalnaniespełniałaswojejunkcjisprawcypowracalidoprzestępstw
sądybyłyprzeciążoneapokrzywdzeniniezadowolenizwyroków Zaczęto
więceksperymentowaćznowymimetodamipostępowaniawprzypadku
zaistnieniaprzestępstwaazuwaginamożliwościodbudowywaniarelacji
międzyludzkichsprawiedliwośćnaprawczazakorzeniłasięnietylkowpostę
powaniukarnymaletakżewinnychserachżyciaiwpewnymmomencie
dotarłatakżedospołecznościakademickiejwUSA
TypowymodelpostępowanianauczelniwyższejwUSAwprzypadku
naruszeniaprzezstudentanormyprowadzidowydaniadecyzjiprzezwła
ściwąjednostkęinajczęściejnałożenianastudentasankcjikarnejwpostaci
upomnieniagrzywnyzawieszeniaczyskreśleniazlistystudentów Wramach
programówsprawiedliwościnaprawczejmożnajednakdążyćdoznalezie
niasposobównarozwiązaniekoniktuaniejedynieukaraniasprawcy 
Sprawiedliwośćnaprawczarealizowanajestwamerykańskichuczelniachwyż
szychzapomocąróżnychjejormjakchociażby:mediacjipomiędzyoarą
asprawcą(victim-oender mediation, victim oender panel)orówodpowie
dzialnościspołecznej0(community accountability boards, integrity boards)
kręgówwsparciaiodpowiedzialności(circles of support and accountability)
konerencjisprawiedliwościnaprawczej(restorative justice conferencing pro-
cess) Zadaniemtychprocesówpodobniejakwprzypadkuznanejchociażby
zpolskiegopostępowaniakarnegoinstytucjimediacjiwsprawachkarnych
  M WrightJustice for Victims and OendersMiltonKeynes:OpenUniversity
Press99
  D Andersone Use of Campus Based Restorative Justice Practices to Address
Incidents of Bias: Facilitators’ Experiences, UniversityoNewOrleansesesandDisser
tations8
 0Tłum autorki
  Tłum autorki

119Wykorzystanie mediacji oraz programów sprawiedliwości naprawczej…
jestdoprowadzeniedospotkaniairozmowypomiędzysprawcąaosobą
pokrzywdzonąlubdotkniętądziałaniamisprawcy Wspotkaniutymmogą
braćudziałtakżeinniczłonkowiespołecznościakademickiejzaangażowani
wsprawęjakrównieżczłonkowierodzinczyprzyjacielezarównosprawcy
jakioary Procestenprowadzonyjestpodnadzoremprzeszkolonegoper
sonelulubwolontariuszyktórzypostępująwedługustalonegomodelupostę
powaniatakabystworzyćbezpiecznąprzestrzeńdorozmówwszystkim
osobomzaangażowanymwsprawę Programysprawiedliwościnaprawczej
naamerykańskichuczelniachwyższychucząstudentówbraniaodpowie
dzialnościzaswojeczynystwarzająosobompokrzywdzonymbezpieczną
przestrzeńnapodzieleniesięswoimi odczuciaminatematczynubędącego
przedmiotempostępowaniaitymjakiemiałonnanichwpływ Programy
tesąalternatywądlatradycyjnegopostępowaniadyscyplinarnegostwarzają
możliwośćrozwiązaniasprawyorazrozwijająkulturęprzynależnościakade
mickiejwktórejstandardyspołecznesąopartenaustalaniuikorygowaniu
zachowań Takiemetodypozwalająsprawcyprzyjąćodpowiedzialnośćza
czynktóregosiędopuściłnaprawićszkodęaczęstotakżeuniknąćkarywjej
tradycyjnymrozumieniu
Pionieramiwdziedzinietworzeniaprogramówsprawiedliwościnapraw
czejnauczelniachwyższychwStanachZjednoczonychAmerykiPółnocnej
byłyUniversityoColoradoiSkidmoreCollegektórejużwlatach9 XXw 
utworzyłytegotypuinicjatywy Wnastępstwiepodobneprogramyutwo
rzyłychociażby:StanordUniversityNorthwesternUniversityUniversityo
MichiganStateUniversityoNewYorkMichiganTechnologicalUniversity
MichiganStateUniversityUniversityoFlorida
  Źródło:[online:]http://restorativesolutions us/schoolprograms/schools/colleges
[dostęp:6 5 r ]
  UniwersytetwSanDiegonaprzykładoerujeswoimstudentombezpiecznąprze
strzeńmediacyjnąwramachktórejorganizowanesąkręgidlaspołecznościakademickiej
(Community Circles)wktórychprzy pomocymediacjikonerencjisprawiedliwości
naprawczejczywarsztatówrealizowanesąideesprawiedliwościnaprawczejwśrodowisku
akademickim
  Źródło:[online:]https://www campussaetymagazine com/university/brownu
niversityrestorativejustice/[dostęp: 5 r ]
  C M HustonRestorative justice: a comparative analysis of campus implementation
HonorsCollege58s 

120 Agnieszka Siedlecka-Andrychowicz
Choćdotejporyprogramysprawiedliwościnaprawczejzostaływdrożone
nawieluuczelniachwyższychwStanachZjednoczonychichoćwładzeuni

wersyteckietychuczelniwidząkorzyścipłynącezestosowaniatych metod
tojednakmimotonadalwieleszkółunikatworzeniainicjatywtegotypu
jakopowodypodającchociażbybrakśrodkównanansowaniepersoneluczy
biura Praktykawskazujebowiemżeimbardziejrozwiniętyprogramiim
więcejsprawrozwiązywanychwramachprocedursprawiedliwościnaprawczej
tymwięksześrodkiprzeznaczasięnadonansowaniebiura Zwolennicytych
metodpodkreślająjednakżeprzytakszerokozakrojonychkorzyściachdla
uczelnichociażbywizerunkowychwartowteprogramyinwestować
Sprawyktórenajczęściejstająsięprzedmiotemprocedursprawiedliwości
naprawczejnaamerykańskichuczelniachwyższychtotezwiązanezuszko
dzeniamimieniaiaktamiwandalizmunatereniekampusuoraz„domów
studenta”posiadaniemizażywaniemalkoholuinarkotykóworazz„jakością
życia”(quality of life)nakampusieczylinp zakłócaniemporządkuczyciszy
nocnejwakademikach Innesprawyrozpatrywanewramachprocedurspra
wiedliwościnaprawczejtosprawyzwiązaneznaruszaniemetykistudenckiej
napaściamigroźbamikaralnymiczydręczeniem Uczestnicyprocedurspra
wiedliwościnaprawczej–zarównooaryjakisprawcy–twierdzążesąone
bardziejsatysakcjonująceniżtradycyjnemetodykarania Dziękistosowaniu
tychmetodniższyjestrównieżwspółczynnikrecydywyponieważsprawcy
odczuwająwiększepoczucieodpowiedzialnościzaszkodęktórąspowodowali
iprzezudziałwdojściudorozwiązaniasąrównieżmniejskłonnidoponow
negopopełnieniaprzestępstwa Dodatkowopoczuciewspólnotyakademickiej
rozwijasięsilniejpoprzezuczestniczeniewprocesiewktóryaktywniemoże
zaangażowaćsiędanaspołeczność
  Ibidems 
  Ibidems 
  Ibidem s 
  Źródło:[online:]http://restorativesolutions us/schoolprograms/schools/colleges
[dostęp: 5 r ]

121Wykorzystanie mediacji oraz programów sprawiedliwości naprawczej…
Rozwiązywanie sporów akademickich w Polsce
ChoćwramachżyciaakademickiegowPolsceniepojawiłysiędotejporypro
gramysprawiedliwościnaprawczej(unkcjonującenapodobnychzasadach
jaktewStanachZjednoczonych)tojednaknawzóruczelniwyższychzcałego
świata0corazwięcejpolskichuczelniwprowadzadoswoichwewnętrznych
uregulowańmediacjęawswojestrukturyrzecznikówakademickich(ombud-
smanów) Ombudsmanisąpełnomocnikamirektoradosprawrozwiązywania
koniktówpojawiającychsięwramachżyciauczelni Instytucjatapomaga
władzomuczelniregulowaćproblemyzwiązanezjejunkcjonowaniem 
DlaprzykładuzgodniezinormacjąwidniejącąnastronieUniwersytetu
Warszawskiego:
 0Przykładowąorganizacją skupiającąrzecznikówakademickichjestEuropean
NetworkorOmbudsmeninHigherEducation–ENOHE ENOHEwspieraombudsma
nówpracującychwobszarzeszkolnictwawyższegowEuropieidziałanarzeczwpierania
orazrozwojuzawodupoprzezpartnerstwoikomunikacjęmiędzyombudsmanami Patrz:
[online:]https://www enohe net/[dostęp:9 5 r ]
  T BrzezickiB ChludzińskiRzecznik akademicki – nowa droga rozwiązywa
-
nia sporów w szkolnictwie wyższym„Administracja:teoriadydaktykapraktyka”5
nr(8)s 9
  UniwersytetWarszawskiposłużywniniejszymartykulejakoprzykładinstytucji
szkolnictwawyższegowPolscektórawrokujakopierwszapowołałarzecznikaaka
demickiegoiktórawprowadziładoswojegosystemuproceduryreagowaniawprzypadku
zaistnieniakoniktówakademickich ZaUniwersytetemWarszawskimrzecznikówaka
demickichpowołałyrównieżm in :UniwersytetMikołajaKopernikawToruniuKatolicki
UniwersytetLubelskiczyWarszawskiUniwersytetMedyczny Dlaprzykładurzecznik
akademickiUniwersytetuMikołajaKopernikawToruniupodobniejakrzecznikakade
mickiUniwersytetuWarszawskiegopowołanyzostałzarządzeniemrektora(Zarządzenie
nr7RektoraUMKwToruniuzdnia7wrześniar wsprawiepowołaniaRzecznika
AkademickiegowUniwersytecieMikołajaKopernika–[online:]https://www umk pl/
uczelnia/dokumenty/biuletyn/prawo/inc/pd/Z_Rektora_7_ pd) Rektorzyobu
uczelnipowołującteinstytucjebazowalinaprzysługującejim kompetencji do samodziel-
nego rozstrzygania we wszystkich sprawach dotyczących uczelniT BrzezickiB Chlu
dzińskiIbidems  Obieuczelnieprzyjęłypodobnerozwiązaniajeślichodzikadencję
rzeczników(lata)kwestieichpodległościorganizacyjnejisłużbowejczyzakreszadań 
WprzypadkuWarszawskiegoUniwersytetuMedycznegoombudsmandziałazgodnie
z§5Statututejżeuczelni OmbudsmanWUM(podobniejakrzecznikUMK)jest
rzecznikiemprawiwartościakademickicha do jego podstawowych zadań należy pro-
wadzenie mediacji w sprawach dotyczących sporów pomiędzy pracownikami a Uczelnią,
a także prowadzenie mediacji w sprawach spornych pomiędzy pracownikami uczelni albo
pomiędzy pracownikami uczelni, a studentami lub doktorantami. Ombudsman – Rzecznik

122 Agnieszka Siedlecka-Andrychowicz
ombudsmantoosobaniezależnaineutralnadoktórejstudencipracownicy
akademiccyiadministracyjnimogązwracaćsięwsposóbnieormalny
ipounyzprośbąopomocwsprawachdotyczącychuczelniijejspołecz
ności Zadaniemombudsmanajestwspieraniepracownikówistudentów
wrozwiązywaniukoniktóworazdbanieotobywszyscyczłonkowiespo
łecznościakademickiejbylitraktowanisprawiedliwieiuczciwie Funkcja
ombudsmanajestniezależnaodstrukturyzarządzania 
Dodatkowodozadańrzecznikanależym in promowanieeektywnychmetod
rozwiązywaniakoniktówisporóworazpomaganieosobomindywidualnym–
pracownikomdoktorantomistudentomuniwersytetu–atakżejednost
komorganizacyjnymuniwersytetuwrozwiązywaniusporówikoniktów 
CowięcejwramachswoichuprawnieńrzecznikakademickiUniwersytetu
Warszawskiegomożerozwiązaćspórsamodzielnielubskierowaćczłonków
społecznościakademickiejdoFundacjiCentrumRozwiązywaniaSporów
iKoniktówtj ośrodkamediacyjnegodziałającegoprzyWydzialePrawa
iAdministracjiUniwersytetuWarszawskiegowceluprzeprowadzeniamedia
cji Oczywiściejakkażdamediacjatakimediacjaakademickaprowadzona
jestprzyzachowaniupodstawowychzasad:pounościdobrowolnościoraz
neutralnościibezstronności Wydajesięzatemżewpolskimśrodowisku
akademickimistniejerównieżprzestrzeńnarealizowanieprocedurspra
wiedliwościnaprawczejtymbardziejżezdarzasięiżsprawypoddawane
mediacjiakademickiejnosząznamionaczynów(sątonp groźbystalking
mobbingitd )któresąprzedmiotempostępowaniakarnegoacozatym
Akademicki podlega bezpośrednio Rektorowi, a szczegółowy zakres zadań Ombudsmana
określa Rektor w drodze zarządzenia (podobniejakwprzypadkuUWiUMK) [online:]
https://www wum edu pl/ombudsman.
  Źródło:[online:]ombudsman uw edu pl[dostęp:9 5 r ]
  §ZarządzenianrRektoraUniwersytetuWarszawskiegozdnia6sierpnia
r wsprawiepowołanianaUniwersytecieWarszawskimRzecznikaAkademickiego
Źródło:[online:]http://ombudsman uw edu pl/wpcontent/uploads/7//Zarz%C%
85dzenieopowo%C5%8aniuRzecznikaAkademickiegods studenckichipracowni
czych pd[dostęp:6 5 r ]
  Patrzogólnie:P WaszkiewiczZasady mediacji[w:]Mediacje. Teoria i praktyka
red E GmurzyńskaR MorekWarszawa8s 6–75

123Wykorzystanie mediacji oraz programów sprawiedliwości naprawczej…
idziemogąbyćrozwiązanewdrodzeprocedurpolubownychrealizujących
ideesprawiedliwościnaprawczejczylinp mediacji
Wartorównieżzauważyćże:
wszelkiesporymiędzymieszkańcamilubmiędzymieszkańcamiapracow
nikamidomustudentaUWrozwiązywanesąwdrodzemediacjiprowadzo
nejprzezkierownikadomustudentaiprzedstawicielaradymieszkańców
asporymiędzyradąmieszkańcówakierownikiemrozwiązywanesąwdro
dzemediacjiprowadzonejprzezmediatorawskazanegoprzezCentrum
RozwiązywaniaSporówiKoniktówprzyWydzialePrawaiAdministracji
UniwersytetuWarszawskiego 
Cytowanyprzepiswskazujewręcznaobligatoryjnośćstosowaniametod
polubownychwsytuacjizaistnieniakoniktuwdomustudentaUniwersytetu
Warszawskiegoajakwskazujądoświadczeniaamerykańskiewielekoniktów
isprawprzekazywanychdoprocedursprawiedliwościnaprawczejmaswoje
źródławłaśniewakademikach Tegotypusprawynierozwiązanewdrodze
mediacjitrałybyprawdopodobniedoKomisjiDyscyplinarnejds Studentów
iDoktorantów
UprawnieniakierowaniadomediacjimatakżeKomisjaRektorskads 
PrzeciwdziałaniaDyskryminacjiUniwersytetuWarszawskiegoKoordynator
UniwersytetuWarszawskiegods mobbinguorazSkładOpiniującyKomisji
ds PrzeciwdziałaniaMobbingowi Dlaprzykładukoordynatords mob
binguwramachswoichuprawnieńmożeprzekazać sprawę Rzecznikowi
  Źródło:Inormacjęnatematkategoriisprawakademickichnajczęściejtraających
domediacjiuzyskanowFundacjiCentrumRozwiązywaniaSporówiKoniktówprzy
WydzialePrawaiAdministracjiUniwersytetuWarszawskiego
  Zarządzenienr95rektoraUWzdnia7sierpniar wsprawieRegulaminu
domówstudentaUniwersytetuWarszawskiego[online:]https://www uw edu pl/nowy
regulamindomowstudenta/[dostęp: 6 5 r ]
  §5ust Zarządzenianr8RektoraUniwersytetuWarszawskiegozdnia8marca
r wsprawieutworzeniaizadańKomisjiRektorskiejws PrzeciwdziałaniaDyskry
minacji[online:]https://www monitor uw edu pl/Lists/Uchway/Attachments//
M  65 Zarz 8 pd[dostęp:6 5 r ]
  §7ust 6Zarządzenianr9RektoraUniwersytetuWarszawskiegozdniamaja
8r wsprawieprzeciwdziałaniamobbingowinaUniwersytecieWarszawskim[online:]

124 Agnieszka Siedlecka-Andrychowicz
Akademickiemu lub Centrum Rozwiązywania Sporów i Koniktów przy
Wydziale Prawa i Administracji w celu polubownego rozstrzygnięcia sporu
aczłonkowieSkładuOpiniującegoKomisjids PrzeciwdziałaniaMobbingowi
UniwersytetuWarszawskiegomogą
zaproponowaćosobiedokonującejzgłoszeniaorazobwinionemuskorzy
staniezmediacjiizaichzgodąskierowaćsprawędomediatorawszcze
gólnościCentrumRozwiązywaniaSporówiKoniktówprzyWydziale
PrawaiAdministracji Komisjamożezawiesićpostępowaniedomomentu
zakończeniamediacji Komisjauwzględniawynikimediacjiwdalszym
postępowaniu 
Dodatkowo
wobradachSkładuOpiniującegoKomisjibierzeudziałwskazanyprzez
PrzewodniczącegoKomisjiprawnikzdoświadczeniemwzakresiealter
natywnychmetodrozwiązywaniasporów
Wartopodkreślićżeustawązdnialipca8r Prawooszkolnictwie
wyższyminauce0mediacjazostaławprowadzonarównieżdoakademickiego
systemuprawadyscyplinarnego Zgodniezart 8wspomnianejustawy
rektorpootrzymaniuzawiadomieniaopopełnieniuczynumającegozna
mionaprzewinieniadyscyplinarnegolubpowzięciuwinnysposóbinor
macjiomożliwościpopełnieniatakiegoczynumożeskierowaćsprawędo
mediacji–wprzypadkugdywskutekczynuzaistniałspórmiędzyosobą
którejdotyczyzawiadomienielubinormacjaapokrzywdzonym
https://www monitor uw edu pl/Lists/Uchway/Attachments/5/M 8  Zarz 9
pd[dostęp:6 5 r ]
 0Ustawazdnialipca8r Prawooszkolnictwiewyższyminauce(Dz U z8r 
poz 668)
  Patrzogólnie:B BaranZ problematyki mediacji w sprawach dyscyplinarnych
nauczycieli akademickich„ADR ArbitrażiMediacja”nr(5)

125Wykorzystanie mediacji oraz programów sprawiedliwości naprawczej…
ichoćustawaniewskazujewprostwjakiegorodzajusprawachmediacja
możebyćprowadzonatowydajesiężeprzedmiotempostępowaniamożebyć
tutajkażdyrodzajkoniktuakademickiegopodwarunkiemżedotyczyon
nauczycielaakademickiegoiżeobiestronykoniktuwyrażązgodęnaudział
wmediacji Zprzeprowadzonejmediacjisporządzanejestsprawozdanie
któreprzekazywanejestrektorowiwrazzugodąjeślidoszłodojejzawarcia 
Ugodępozastronamimediacjipodpisujerównieżnauczycielakademicki
prowadzącymediację(podobniejakwmediacjiprowadzonejwramach
postępowaniakarnegowktórejugodę–pozastronami–podpisujerównież
mediator) Jeślistronyniedojdądoporozumieniatorektorpolecarzeczni
kowidyscyplinarnemurozpoczęcieprowadzeniasprawy
Zgodniezww ustawąmediacjamożebyć również przeprowadzona
wramachpostępowaniawyjaśniającego Postępowanietowszczynanejest
przezrzecznikadyscyplinarnegopootrzymaniupoleceniaorganuktóry
gopowołałlubpopowzięciuprzezrzecznikawinnysposóbinormacji
opopełnieniuczynumającegoznamionaprzewinieniadyscyplinarnego 
Postępowanietomożezostaćwszczętetakżezurzęduwprzypadkuspraw
takichjaknp :naruszeniecudzychprawautorskichlubprawpokrewnych
sałszowaniebadańnaukowychlubichwynikówlubdokonanieinnego
oszustwanaukowegoprzyjęcielubżądaniekorzyścimajątkowejluboso
bistejalbojejobietnicywzwiązkuzpełnieniemunkcjilubzajmowaniem
stanowiskawuczelni
DodatkowozgodniezRozporządzeniemMinistraNaukiiSzkolnictwa
Wyższegozdnia5września8r wsprawieszczegółowegotrybuprowa
dzeniamediacjipostępowaniawyjaśniającegoipostępowaniadyscyplinar
negowsprawachodpowiedzialnościdyscyplinarnejnauczycieliakademickich
atakżesposobuwykonywaniakardyscyplinarnychiichzatarciasprawado
mediacjiwzależnościodstadiumpostępowaniamożezostaćskierowana
  RozporządzenieMinistraNaukiiSzkolnictwaWyższegozdnia5września
8r wsprawieszczegółowegotrybuprowadzeniamediacjipostępowaniawyjaśnia
jącegoipostępowaniadyscyplinarnegowsprawachodpowiedzialnościdyscyplinarnej
nauczycieliakademickichatakżesposobuwykonywaniakardyscyplinarnychiich
zatarcia(Dz U z8r poz 8)

126 Agnieszka Siedlecka-Andrychowicz
takżeprzezrzecznikadyscyplinarnegolubkomisjędyscyplinarnąawynik
mediacjibierzesiępoduwagęprzywymierzaniukarydyscyplinarnej
IchoćustawaPrawooszkolnictwiewyższyminaucenieprzewidziała
wprostmożliwościstosowaniamediacjiwstosunkudostudentówdopuszcza
jącychsięprzewinieńdyscyplinarnychtowydajesiężestosowaniemediacji
wtegotypusprawachmożliwejestnagruncieart ww ustawyktóry
stanowiiżdopostępowaniawyjaśniającegoipostępowaniadyscyplinar
negowobecstudentówwsprawachnieuregulowanychwustawiestosuje
sięodpowiednioprzepisyustawyzdnia6czerwca997r –Kodekspostę
powaniakarnego Wyłączeniupodlegatutajjedynieart 8k p k regulu
jącyktomożepełnićunkcjęobrońcywpostępowaniukarnym Wydaje
sięzatemżewramachpostępowaniadyscyplinarnegowobecstudentów
(aletakżedoktorantównapodstawieart ww ustawy)możnazastoso
waćmediacjęwoparciuotreśćart akodeksupostępowaniakarnego,
zposzanowaniemoczywiściewszelkichjejzasad
Podsumowanie
Napodstawieomówionychprzykładówmożnazauważyćżeszkolnictwo
wyższewPolscedysponujejużprzykładamisystemowegopodejściado
rozwiązywaniasporówibyćmożewprocedurytemożnabyłobywpisać
założeniaamerykańskichprogramówsprawiedliwości naprawczej Warto
byłobyjednakzastanowićsięjakiegotypusprawymogłybyipowinnyzostać
poddawaneproceduromsprawiedliwościnaprawczejwśrodowiskuaka
demickim wPolscektomiałbytakiepostępowaniaprowadzićstworzyć
katalogtychsprawibyćmożeprogrampilotażowynawzórprogramów
amerykańskichdziękiktóremustudencialebyćmożetakżeinniczłonko
wiespołecznościakademickiejwprzypadkunaruszeniazasadpanujących
  Patrzogólnie:R GiętkowskiMediacja w sprawach dyscyplinarnych studentów
„ArbitrażiMediacja”nr
  Ustawazdnia6czerwca997r Kodekspostępowaniakarnego(Dz U z997r 
Nr89poz 555)

127Wykorzystanie mediacji oraz programów sprawiedliwości naprawczej…
nauczelnipoddawanibylibyodpowiednimprocedurom(np mediacjiale
takżeormomrozbudowanymjaknp konerencjesprawiedliwościnapraw
czej) Dziękitemusprawcymoglibywziąćodpowiedzialnośćzaswojeczyny
osobypokrzywdzonemogłybyotrzymaćzadośćuczynienieczyprzeprosiny
społecznośćlokalnamogłabymiećpoczuciewpływunadziałanieuczelni
auczelniewyższemogłybyrealizowaćswojąmisjęwzakresiekształcenia
racjonalnychetycznychizaangażowanychpostawobywatelskichorazwspie
raniarozwojuspołeczeństwaobywatelskiegodebatyikomunikacjispołecznej
poprzezzachęcanieczłonkówswojejspołecznościdokomunikowaniasię
wsposóbpolubownywprzypadkuzaistnieniakoniktu
Bibliograa
Literatura
AndersonD e Use of Campus Based Restorative Justice Practices to Address Incidents
of Bias: Facilitators’ Experiences„UniversityoNewOrleansesesand
Dissertations”8
BaranB Z problematyki mediacji w sprawach dyscyplinarnych nauczycieli akademic-
kich„ADR ArbitrażiMediacja”nr(5)
BarnettR E Restitution: A New Paradigm for Criminal Justice977vol 87nr
s 79–
BrzezickiT ChludzińskiB Rzecznik akademicki – nowa droga rozwiązywania
sporów w szkolnictwie wyższym„Administracja:teoriadydaktykapraktyka”
5nr(8)s 9
ChristieN Conicts as property„eBritishJournaloCriminology”977vol 7
nrs –5
GiętkowskiR Mediacja w sprawach dyscyplinarnych studentów„ArbitrażiMediacja”
nr
GmurzyńskaE MorekR (red )Mediacje. Teoria i praktykaWarszawa8
HustonC M Restorative justice: a comparative analysis of campus implementation
HonorsCollege5
ŁawickaM Społeczna odpowiedzialność uczelni wyższej„ZNWSHZarządzanie”
6nrs 7
MarońG Sprawiedliwość naprawcza a retrybutywizm w odpowiedzialności karnej
„ZeszytyNaukoweUniwersytetuRzeszowskiego SeriaPrawnicza”nr
s 

128 Agnieszka Siedlecka-Andrychowicz
TreilingG MacCammonG TomenyC Restorative Justice on College Campuses
October7
WaszkiewiczP Zasady mediacji[w:]Mediacje. Teoria i praktykared E Gmurzyńska
R MorekWarszawa8
WrightM Justice for Victims and OendersMiltonKeynes:OpenUniversityPress
99
Wykaz aktów prawnych
RozporządzenieMinistraNaukiiSzkolnictwaWyższegozdnia5września8r 
wsprawieszczegółowegotrybuprowadzeniamediacjipostępowaniawyja
śniającegoipostępowaniadyscyplinarnegowsprawachodpowiedzialności
dyscyplinarnejnauczycieliakademickichatakżesposobuwykonywaniakar
dyscyplinarnychiichzatarcia(Dz U z8r poz 8)
Ustawazdnia6czerwca997r Kodekspostępowaniakarnego(Dz U z997r 
Nr89poz 555)
Ustawazdnialipca8r Prawooszkolnictwiewyższyminauce(Dz U z8r 
poz 668)
Źródła internetowe
https://www campussaetymagazine com/university/brownuniversityrestorative
justice/[dostęp: 5 r ]
https://www educationunlimited com/blog/howmanyuniversitiescollegesarein
theus/[dostęp:6 5 r ]
https://www enohe net/[dostęp:9 5 r ]
https://monitor uw edu pl/Lists/Uchway/Uchwa%C5%8a aspx?ID=57[dostęp:
 9 r ]
https://monitor uw edu pl/Lists/Uchway/Uchwa%C5%8a aspx?ID=5777[dostęp:
 9 r ]
http://ombudsman uw edu pl/wpcontent/uploads/7//Zarz%C%85dzenieo
powo%C5%8aniuRzecznikaAkademickiegods studenckichipracowni
czych pd[dostęp:6 5 r ]
https://ombudsman uw edu pl[dostęp:9 5 r ]
http://restorativesolutions us/schoolprograms/schools/colleges[dostęp:6 5 r ]
http://restorativesolutions us/schoolprograms/schools/colleges[dostęp: 5 r ]
https://www statista com/statistics/56/undergraduateenrollmentinusuni
versities/[dostęp:6 5 r ]
https://www uw edu pl/nowyregulamindomowstudenta/[dostęp:6 5 r ]

Barbara Matysiak
Metodyka prowadzenia mediacji gospodarczych
w gospodarce morskiej w oparciu o cechy dobrego
planu Kotarbińskiego*
1. Podstawowe założenia metodyczne prowadzenia mediacji gospodarczych
Metodykaprowadzeniamediacjiwgautorkipowinnauwzględniaćwtrak
cieprocesumediacjirównowagęNashakwadratlogicznejmediacjioraz
cechydobregoplanuKotarbińskiegojakocechydobrejugodyktórakończy
mediację Zewzględunaograniczeniaredakcyjnejesttotylkozarysmodelu
apogłębionaanalizazostanieprzedstawionawrozprawiedoktorskiejautorki
Mediacjągospodarcząnazywamytakiemediacjektóredotycząwszel
kiegorodzajusprawmiędzyprzedsiębiorstwami Sprawamigospodarczymi
sąsprawywymienionewart 58§k p c Zgodniezobowiązującymi
przepisamidenicjasprawygospodarczejznajdujesięwyłączniewart 58
§k p c którywskazujeżesprawągospodarcząjestsprawazestosunków
cywilnychmiędzyprzedsiębiorcamiwzakresieprowadzonychprzeznich
działalnościgospodarczych Wzwiązkuztymstosunkiktóreprzedsiębiorcy
układająmiędzysobąmimożesąwielowątkoweatakżeinnowacyjneze
względunarozwójprzedsiębiorcówichbadańorazinteresówmimowszystko
zamkniętesąwwąskieramyprawne Tostwarzaszeregkłopotówsporów
interpretacjialeteżniewywiązywaniasięzumów Wszelkiegorodzajusprawy
międzyprzedsiębiorstwamijeślitylkostronywyrażązgodęmogąbyćprzed
miotemmediacjimiędzystronami Przedsiębiorcanacodzieńkorzysta
znarzędzinaukozarządzaniuwtrakciesporujeststronątegożsporuitakże
*Pracapowstałanapodstawiebadańautorkiktórazajmujesięujęciemmediacji
gospodarczychwobszarzenaukozarządzaniuijakości
  Zob J Gudowski[w:]Kodeks postępowania cywilnego. Komentarzt i 
red T ZembrzuskiWarszawakomentarzdoart 58

130 Barbara Matysiak
wtedywinienkorzystaćznarzędzinaukozarządzaniu Wmoimbadaniach
udowadniamżemediacjatorealnyprocesbiznesowyktóryabybyłskuteczny
powinienopieraćsięnanarzędziachznaukozarządzaniuktórestosujesię
nacodzieńwgospodarce
1.1. Cechy dobrego planu Kotarbińskiego
TadeuszKotarbińskitwierdziżeorganizacjatopewienrodzajcałościroz
patrywanazewzględunastosunekdojejwłasnychelementów Jesttotaka
całośćktórejwszystkieskładnikiprzyczyniająsiędowspółistnieniacałości 
Podążająctymkierunkiemwkażdejorganizacjiabyosiągnąćsukcesnależy
takplanowaćdziałaniaabyprowadziłydosukcesu Natejpodstawiewyróżnił
cechdobregoplanu:
Tranośćplanunaktórąskładająsię:
•
celowość–powinienonwskazywaćwłaściweśrodkidoceluktóremu
służy;
•
perspektywiczność–większąwartośćmają„planydługodystansowe”;
•
strategiczność–szczegółowośćplanupowinnabyć„należycieogra
niczona”
Logicznakonstrukcjaplanuobejmująca:
•racjonalność–rozumność„ugruntowaniepoznawcze”;
•kompletność–niepozostawianielukiniedomówień;
•wewnętrznązgodność–żadnaczęśćplanuniejestsprzecznazinną
częścią
Waloryużytkoweplanunaktóreskładająsię:
•
wykonalność–zgodność zdoświadczeniemustrzeżeniesięanta
zjowania;
•operatywność–poręcznośćwygodawstosowaniu;
  Zob T KotarbińskiZasady dobrej robotyŁódź96
  Ibidem.

131Metodyka prowadzenia mediacji gospodarczych…
•elastyczność–plangiętkiplastycznyzwrotnymożliwydoskorygo
waniaprzynieprzewidywalnychokolicznościach;
•terminowość–wyznaczenieterminuczasu;
•skuteczność–pewnośćpożądanegowyniku
1.2. Równowaga Nasha
RównowagaNashatoprolstrategiiteoriigierwktórymstrategiakaż
degozgraczyjestoptymalnajeślisięprzyjmieiżwybórjegoprzeciwników
jestustalony Równowagęmamywówczasjeśligraczewybierajątakąsytu
acjężenawetwprzypadkuzmianystrategiijednegozgraczyniespowoduje
tojegowygranej 
Trudnopowiedziećkiedyporazpierwszyzdanosobiesprawęzistot
nościtakichoddziaływań strategicznychjakkolwiekCournot(88)
iBertrand(88)dostrzegliznaczenieormalnejanalizywbadaniustra
tegiirmkonkurującychzesobąwielkościamiprodukcjibądźcenami 
Bardziejklarownepojęcieabstrakcyjnejgrystrategicznejmaswojepoczątki
wpracachBorela(9)ivonNeumanna(98) Autoramiormalnego
podejściadozagadnieniabylivonNeumanniMorgenstern(9)ale
ichuwagaograniczałasiędopojęćrównowagiwściślekonkurencyjnych
grachstrategicznych Nashzająłsiękwestiąrównowagiwodniesieniudo
wszelkichgierstrategicznychktóreniekonieczniemusząbyćściślekonku
rencyjne Odkryłontwierdzenieoistnieniurównowagiktóregowielewersji
pojawiasięwliteraturzeachowej[ ]PojęcieNashajestbardziejtrwałe
ibardziejuzasadnioneniżniektórezjegowariantów Coważniejszejest
onoprosteintuicyjneiłatwewzastosowaniuwrozmaitychkontekstach
istotnychzpunktuwidzeniaspołecznegoekonomicznegoipolitycznego
  Ibidem.
  J Roy Fundamentalny wkład Johna Nasha w rozwój teorii gierWyższaSzkoła
PrzedsiębiorczościiZarządzaniaim LeonaKoźmińskiegoWarszawas i

132 Barbara Matysiak
1.3. Kwadrat logicznej mediacji w zarządzaniu
 KażdaM(mediacja)jestZ(zarządzaniem)–ogólnotwierdząceM a Z
  ŻadnaMniejestZ(niematakichmediacjiktórebyniebyłyzarzą
dzaniem)–ogólnoprzecząceM e Z
 PrzynajmniejniektóreMsąZ–szczegółowotwierdząceM i Z
 PrzynajmniejniektóreMniesąZ–szczegółowoprzecząceM o Z
Rys  Kwadratlogicznejmediacjiwzarządzaniu
są przeciwne, tzn. wykluczająsię, ale się nie dopełniają
M a Z M e Z
są podprzeciwne, tzn. wykluczają się, ale się nie dopełniają
M i Z M a Z
jest podporządkowane
jest podporządkowane
są sprzeczne,
tzn. wykluczają się
i dopełniają
Źródło:opracowaniewłasne
Zpowyższegowynikajasnazależność–zarównomediacjajestelemen
temzarządzaniajakiteżzarządzaniejestelementemmediacji Dlategoteż
postępowaniemediacyjnepowinnokorzystaćznarzędzinaukozarządzaniu
amediacjapowinnabyćelementemzarządzaniaprzedsiębiorstwem

133Metodyka prowadzenia mediacji gospodarczych…
2. Podmiot badań – gospodarka morska
2.1. Gospodarka morska
Gospodarkato:
•
całośćmechanizmówiwarunkówdziałaniapodmiotówgospodarczych
związanazwytwarzaniemipodziałemdóbriusług;
•
ogółzakładówwytwórczychdanegokrajulubdanadziedzinawytwór
czości;
•dysponowanieizarządzanieczymś;
•pot „drobnegospodarstwachłopskie”
Gospodarkędzielimyzazwyczajnakilkasektorównajpopularniejszy
podziałtorolnictwo przemysł iusługi Gospodarkamorskaobejmuje
zarównoprzemysłjakiusługi Gospodarkamorskatodziałalnośćczło
wiekapowiązanazmorzemorazjegowodami polegającanaprodukcji
przetwórstwieatakżekonsumpcjidóbrorazusługktóresąztympowią

zane Gospodarkamorskajestbardzorozwijającąsięgałęziągospodarki
aprojektyktórepowstająbardzoczęstomająwysokipoziominnowacyj
ności Przepisyprawaniezawszenadążajązarozwojemtejbranżysytuacja
geopolitycznarównieżpowodujedużekomplikacje Pandemianatomiast
wymusiłaelastycznepodejścieizmieniławspedycjimorskiejchoćbyczas
dostarczaniatowaru
2.2. Istota sporów w gospodarce morskiej
Jakjużzostałowspomnianerozwijającasiębranżaprzepisyktórenienadą
żajązainnowacjamiwgospodarcemorskiejpandemiawojnawUkrainie
powodujeżemnożąsięsytuacjewktórychpowstająróżnegorodzajuspory 
Sporyktórepowstająwgospodarcemorskiejdotycząwielukwestiitenaj
bardziejtypoweto:
  https://sjp pwn pl/slowniki/gospodarka html(r )
  https://mles pl/pl/index php/Gospodarka_morska(UliszakR WiedermanK 
r s 8)

134 Barbara Matysiak
•spórozapłatę;
•spórokosztynadzwyczajne;
•spóronieterminowośćdostaw;
•spórobłędywerachcie;
•spóronieuczciwąkonkurencję;
•sporywprzetargachpublicznych;
•spórowypadkinamorzuiodpowiedzialnośćzanie;
•sporyoubezpieczeniamorskie;
•sporywynikającezbłędnejinterpretacjiumówhandlowych
Interesyuczestnikówgospodarkimorskiejpodlegająwieluregulacjom
prawnymm in KodeksowimorskiemuKodeksowispółekhandlowych
KodeksowipostępowaniacywilnegoKodeksowicywilnemuKodeksowi
postępowaniaadministracyjnegoKodeksowipracy Tosprawiażenawetjuż
nastykuinterpretacjiww przepisówprawamogąsiępojawićbłędyabiorąc
poduwagęsporywcześniejwymienionerozwiązanieniemusibyćjedno
znaczneimożebyćtrudne Autorkabadańniepoświęcauwagiskompliko
wanemusystemowiprawnemudlategoiżmediacjesłużąrozwiązywaniu
sporówanieanalizieprawnej Niezależnieczytomediacjetransgraniczne
czydotyczącejednegokrajuelastycznośćmediacjipomagarozwiązywać
sporyna różnympoziomie
3. Mediacje w przemysłach morskich – studia przypadków
Mediacjegospodarczetakjakzostałojużwspomnianetonarzędziewyko
rzystywanerealniewbiznesieprzezprzedsiębiorcówktóremożesłużyć
wgospodarcemorskiejdorozwiązywaniawszelkiegorodzajusporówtych
zewnętrznychaleteżtychwewnętrznych Postępowaniesądowemożetrwać
latamimożemiećwpływnaPRrmyawynikpostępowanianiejestpewny 
Mediacjegospodarczesądlatychprzedsiębiorstwktóreceniąsobiem in czas
pieniądzechcąmiećwpływnarozwiązanieceniąmarkęirenomęchcąkon
trolowaćsytuacjęceniądyskrecjęipouność Jeśliwmediacjiskorzystamy
znarzędzinaukozarządzaniuwówczasmediacjabędziebardziejskuteczna 

135Metodyka prowadzenia mediacji gospodarczych…
Poprzezprzypadkiopisaneniżejwykażężemediacjaktórakorzystaznarzę
dzinaukozarządzaniujestskutecznaaugodauwzględniającacechydobrego
planuKotarbińskiegojestdobrzezawarta
3.1. Mediacje w transporcie morskim towarów
Domediacjiprzystąpiłarmaspedycyjnaiproducentelementówlotniczych 
Problemembyłspórotoktomapokryćnadzwyczajnekosztypowstałe
podczastransportu Jakpodzielićnieprzewidzianekosztyzwiązanezdecyzją
armatora(trzeciejstrony)?Czyudasięutrzymaćwspółpracęprzynastępnych
kontraktach?Celemmediacjibyłoustaleniewjakiejproporcjistronypokryją
kosztyiczyporozumiejąsięcododalszejwspółpracy Wtrakciebadania
przypadkupostawionezostałynastępującetezy:
•Firmaspedycyjnaznającdobrzespecykętransportudrogąmorską
powinnanadzwyczajnekosztyprzejąćnasiebie
•Obiermypowinnyponieśćkosztytransportu
DomediacjizeskierowaniaSąduOkręgowegowGdańskutrałasprawa
ozapłatępomiędzyrmąspedycyjnązwanąnapotrzebybadaniaXirmą
poprodukcyjnązwanąnapotrzebybadaniaY Xdomagałsięzapłatykwot
zaopóźnieniawtransakcjachhandlowychoddniaz FirmaXodwrześnia
dolistopada9r zorganizowałaiprzeprowadziładlarmyXspedycję
urządzeńlotniskowegosystemuobsługibagażunatrasiezWielkopolskido
PortuLotniczegowNador(Maroko) Powierzenierealizacjitejspedycji rmie
XprzezrmęYpoprzedzonebyłodługotrwałyminegocjacjami
WrezultacieprzedstawionejoertyrmaYzleciłarmieXwykonanie
spedycjinawskazanejtrasiewoparciuoOgólneWarunkiŚwiadczeniaUsług
rmyXnawarunkachDDP(DeliveryDutyPaidIncoterms) Zgodnie
zprzyjętymiwarunkamiumowyspedycjirmaXmiaławramachświad
czonejusługizorganizowaćtakżeodprawęcelnąwMarokuiubezpieczenie 
ZuwaginawartośćtowaruipoziomskomplikowaniausługirmaYnakaż
dymetapierozmówhandlowychanastępniewspółpracybyłaszczegółowo

136 Barbara Matysiak
inormowanaowarunkachrealizacjitransportujakidokumentachiczyn
nościachkoniecznychdojegosnalizowania
WgrmyXuprzedzonormęYżeprzyorganizacjiwysyłkimorskiej
towarnależywysyłaćzodpowiednimzapasemczasowym Zewzględuna
specykę transportumorskiegormaXniemiałamożliwościustalenia
ztakznacznymwyprzedzeniemdokładnegoczasurealizacjiposzczególnych
etapówzlecenia WtrakciemediacjirmaYtwierdziłaiżtakichustaleńnie
było Wdniu9września9r rmaYpotwierdziłaiżotrzymaławszelkie
wytycznekoniecznedorealizacjitransportuatakżeoświadczyłażeewen
tualnekosztyiopóźnieniazwiązanezbrakamiwdopełnieniuormalności
przezrmęYniebędąobciążałyrmyX
Ewentualnekosztydodatkowetakiejakwszczególnościnależnościcelne
orazkosztyskładowaniakontenerówmiałyzostaćuregulowanenapodsta
wiekolejnychdokumentówksięgowychzuwzględnieniempóźniejszych
szczegółowychustaleń PonadtormieYprzedstawionodozwerykowania
konosamentarmaYzaakceptowaławarunkitransportumorskiego Firma
przystąpiładorealizacjiidostarczałakonteneryktórenaskutekzmiany
planówżeglugowycharmatorazgodniezwarunkamikonosamentowymi
zostałyrozładowanecelemdokonaniaodprawycelnejwporciepośred
nimwCasablance(Maroko) FirmaXniezwłocznieprzystąpiładoodprawy
importowejkontenerówprzypomocyswojegoagentaizakończyłaodprawę 
NapodstawieakturyrmyXnrabcrmaYdokonałapłatnościobejmują
cejwynagrodzeniermyXzausługispedycyjneorazubezpieczeniacargo 
Towarzostałdostarczonydoodbiorcynaumówionemiejsce Wzwiązku
zpowstałymiwtokurealizacjizleceniadodatkowymikosztaminiezbędnymi
dlawykonaniausługiijaknajszybszegodostarczeniatowarurmaXobcią
żyłarmęYdodatkowymikosztami NastępniermazwróciłasiędormyY
ozapłatękosztów Firmyniemogłysięporozumiećwtejkwestii Wzwiązku
ztymrmaXskierowałasprawędosądumotywująciżuprawnionajestdo
otrzymaniaodrmyYzwrotuwydatkówponiesionychnarealizacjęzlece
niaspedycyjnegopowołującsięnaart 796k c wzw zart 7k c który
mówiiż obowiązkiemzleceniodawcyjestzwrotwydatkówpoczynionych
przezspedytorawcelunależytegowykonaniazobowiązania Wsprzeciwie

137Metodyka prowadzenia mediacji gospodarczych…
odzapłatyrmaYpodniosłażenieponosiodpowiedzialnościzaww koszty
ponieważrmaXdobrzeznaspecykęswojejbranżyiźleoszacowałajeprzy
składaniuoertyniezabezpieczyławżadensposóbryzykatakichsytuacji
iwobecpowyższegosamapowinnaponieśćww koszty
Sądskierowałstronydomediacji Mediacjezostałyprzeprowadzonezgod
niezzasadamimediacji Wpierwszejmediacjiwzięliudziałtylkopełnomoc
nicystronktórzypodczasmediacjizajmowalisięsporemjedyniezpunktu
widzeniaprzepisówprawa Tamediacjaniezmierzaładotegoabyobiestrony
mogłyzawrzećugodę Mediatorzaproponowałspotkaniewrazzprezesami
oburm Kolejnamediacjazostałaprzeprowadzonawobecnościpełno
mocnikówiprezesówrmXiY FirmaXpokoleiwyjaśniałaskądpowstały
poszczególnekoszty WtrakciemediacjiokazałosiężermaYniedokońca
rozumiałażekonteneryktóremiałytraćdrogąmorskądoNadoruazostały
ostateczniewyładowanewCasablancezależaływyłącznieoddecyzjitrzeciej
stronyjakąbyłarmatorktóryniejestuczestnikiemsporu Ponadtorma
Ynierozumiałażekonosamenttopapierwartościowywystawionyprzez
kapitanastatkuwzwiązkuztymniemożepozostawaćwrękachspedytora
wczasietransportuimusibyćprzekazanyrmieY Obiermyznalazłyteż
każdaposwojejstronieopóźnieniazwiązanezodbiorememailiprzezstrony 
FirmaYprzyznałażenieznałaspecykitransportumorskiegoigdybyją
znałabyćmożeumowawyglądałabyinaczejorazżermaXrównieżpowinna
szacowaćlepiejryzyko Stronyumówiłysięnakolejnąmediacjęprzyzna
jącżeprzygotująsięzpropozycjamizaktórekosztykażdaznichmożewziąć
odpowiedzialność Stronyponowniespotkałysięnamediacjigdzierma
YchciałaponieśćkosztyjedynieskładowaniaarmaXniechciałasięna
tozgodzić KiedyrmaXchciałarozliczyćcałośćkwotywratachodpusz
czającodsetkirmaYniechciałakontynuowaćmediacji Nieoczekiwanie
prezesrmyYzaproponowałabynamediacjinachwilęzostalitylkopre
zesiimediatorapełnomocnicypoczekali PrezesrmyYzaproponował
podziałkosztównapółalewrazzezobowiązaniemżermaXotrzyma
zlecenienakolejnetransportyminimum5kontenerówdoktórychdoliczy
sobiebrakującekwotywdowolnysposób PrezesrmyXnie zgadzałsięna
propozycjęargumentująciżniemożnasobienarzucaćtakichkosztówbez

138 Barbara Matysiak
uzasadnienia Proponował9%opłatwynikającychzpozwu Ostatecznie
stronyuznałyżeobiestronyznająsięzewspółpracyzdobreji zezłejstrony
nadtokażdazrmnauczyłasięwspółpracyzesobąidlazakończeniasporu
podpisząugodęwktórejrmaYzapłacirmieX(spedycyjnej)7%kosz
tówzpozwualewramachrekompensatyzlecitransportdrogąmorskąna
5kontenerów Kwotazugodyzostaniezapłaconawciągutygodniaoddaty
podpisaniapozwuprzezstrony Awlipcur stronyusiądądorozmów
handlowychiustaleniazlecenia
Wnioski z mediacji
Celmediacjizostałosiągniętyobiestronyosiągnęłyrównowagęaproblem
zostałrozwiązany Tezaniesprawdziłasięalbowiemobiestronywzięłyna
siebiekosztynadzwyczajne Mediacjazostałaprzeprowadzonaprzywyko
rzystaniucechdobregoplanuKotarbińskiegoaugodazawieraławszystkie
ww cechy:
•celowa–wskazywałajakijestjejcel;
•perspektywiczna–stronyporozliczeniusięplanowałydalsząwspół
pracęustaliłyterminrealizacjikolejnychzleceń;
•strategiczna–planpłatnościiplandziałaniabyłdokładnieokreślony
codokonkretnychdat;
•racjonalna–zrozumiaładlaobustron;
•kompletna–zapisyniepozostawiałyżadnychwątpliwości;
•wewnętrzniezgodna–nicniebyłosprzeczniewewnętrznie;
•wykonalnaioperatywna–sposóbpłatnościdokładnieokreślony;
•
elastyczna–możliwadomediacjiwprzypadkuokreślonychokoliczności;
•terminowa–określonoczasnarealizację;
•skuteczna–wynikbyłmożliwydozrealizowania
Wanalizowanymprzypadkuzostałyspełnionenastępującewarunki:
•mediacjazostałaprzeprowadzonaprzywykorzystaniudobregoplanu
Kotarbińskiegoaugodaspełniaławszystkiejejwarunki;
•mediacjaspełniałazasadyrównowagiNashaalbowiemjejwynikbył
wtymmomencieoptymalnydlaobustron;

139Metodyka prowadzenia mediacji gospodarczych…
•
mediacjaspełniaławarunkikwadratulogicznejmediacji ponie
ważmediatoriprzedsiębiorcykorzystaliznarzędzinaukozarzą
dzaniu Mediacjabyładlaprzedsiębiorcówelementemzarządzania
przedsiębiorstwem
3.2. Mediacje dotyczące inwestycji w infrastrukturze morsko-lądowej
i niezapłaceniaza II etap
Wwynikuprzeprowadzonegopostępowaniaoudzieleniezamówienia
publicznegowtrybieprzetargunieograniczonegonapodstawieart 
ustawyPrawozamówieńpublicznychdwiestronyzawarłyumowęoroboty
budowlane JednaznichtormabudowlanaadrugatospółkaSkarbu
Państwa Przedmiotemzamówieniabyłaprzebudowajednegoznabrzeżywraz
zbudowąalochronuwjednymzportów Działającwormiekonsorcjum
jednazestronzobowiązałasięwykonaćtozamówieniewcharakterzegene
ralnegowykonawcynakwotęprawiemlnzłbrutto Zamówieniepubliczne
miałozostaćwykonanenapodstawiedokumentacjiprojektowejdostarczo
nejprzezinwestorapublicznego(przebudowaanastępnieumocnieniedna
wzdłużalochronu) Wykonawcyprzystąpilidowykonaniaumowyzgodnie
zjejpostanowieniamiorazprojektemwykonawczym
Pierwszyetapbudowyzostałwykonanywykonanorobotyawynagrodze
niezaetapIumowybyłoryczałtowe WtrakciewykonaniaIetapurobótnastą
piłoprzesunięcieumownegoterminuodbiorutejczęściumowyzuwagina
złewarunkipogodowektóreuniemożliwiaływykonawcyprowadzenierobót
Wzwiązkuzrealizacjądrugiegoetapuprzedmiotuzamówieniatj budowy
umocnieniadnaprzyalochroniewykonawcyzobowiązalisięwykonaćroboty
rozbiórkoweiprzygotowawczewykonanieumocnieńgabionowychgłowicy
alochronuiwykonanieumocnieńodcinkapółnocnego Wynagrodzenieza
IIetapumowybyłowynagrodzeniemkosztorysowymktóregowysokość
byłaustalonanapodstawieprowadzonejprzezwykonawcęksiążkiobmiarów
robótwykonanychpotwierdzonychprzezinspektorównadzoruorazcen
jednostkowychzawartychwkosztorysieoertowymwykonawcy

140 Barbara Matysiak
Przedprzystąpieniemdowykonaniarobótpodstawowychwykonawca
wramachpracprzygotowawczychzleciłrmieXateststanudnaprzygłowicy
alochronu Przeprowadzonebadaniawykazałyznacznerozbieżnościmiędzy
stanemprojektowymaaktycznymwzakresiewielkościistniejącegostanu
rozszczelnieniaścianekszczelnychideormacjigłowicyalochronu Wkon
sekwencjiwykonawcaniemógłprzystąpićdowykonaniarobótwtechnologii
wskazanejprzezprojektantawprojekciebudowlanym Zuwaginapowyższe
zgłoszonoprzeszkodęrealizacyjnąiwniosekoprzedstawieniemunowych
rozwiązańprojektowych Nowerozwiązanieprojektowesprawdzoneprzez
proesjonalistównieuzyskałoaprobaty Ponaradachnieormalnieustalono
jednakrobotydodatkoweobjęteprojektamizamiennymi
Wnastępstwiewykonawcapoprosiłosormalizowaniekwestiizwiązanych
zwykonaniemrobótdodatkowychnatomiastzróżnychpowodówmimo
zapewnieńniezostałotosormalizowanewnastępstwieczegododatkowe
kosztyktórezostałyponiesioneabypracebyływykonaneprawidłowoizgod
niezesztukąniezostałypokryteprzezzleceniodawcępominąwszyżenie
wykonanietychpracgroziłokatastroąbudowlaną Ostateczniezamawiający
odstąpiłodumowyawykonawcapozostawiłnabudowiemateriałzaktóry
zapłaciłazaktórywykonawcasięnierozliczył Sprawazostałaskierowanado
sąduasądskierowałsprawędomediacjidoktórejstronysporuprzystąpiły
Wnioski
Zanalizyprzebieguprocesumediacjistronyzawarłyugodęwwynikuktó
rejspółkaSkarbuPaństwazobowiązałasięzapłacićakturęzamateriały
budowlaneindywidualniezleconenapotrzebybudowyawykonawcanatakie
rozwiązaniesięzgodziłrezygnujączodsetek Całośćpostępowaniamedia
cyjnegoorazugodaprzedpodpisaniemzostałaprzeanalizowanapodkątem
cechdobregoplanuKotarbińskiego Mediacjaawkonsekwencjiugodabyła
bowiem:
•celowa–wskazywałajakijestjejcel;
•perspektywiczna–stronyporozliczeniusięplanowałydalsząwspół
pracę;

141Metodyka prowadzenia mediacji gospodarczych…
•
strategiczna–planpłatnościiplandziałaniabyłdokładnieokreślony;
•racjonalna–zrozumiaładlaobustron;
•kompletna–zapisyniepozostawiałyżadnychwątpliwości;
•wewnętrzniezgodna–nicniebyłosprzeczniewewnętrznie;
•wykonalnaioperatywna–sposóbpłatnościdokładnieokreślony;
•elastyczna–możliwadomediacjiwprzypadkuokreślonychokolicz
ności;
•terminowa–określonoczasnarealizację;
•skuteczna–wynikbyłmożliwydozrealizowania
Wpowyższymprzypadkuzostałyspełnione:
•postulatydobregoplanuKotarbińskiegowzawartejugodziejakrów
nieżwtrakciemediacji;
•warunkirównowagiNashabowiemrezultatmediacjibyłoptymalny
nadanymomentdlastron;
•
mediacjaspełniaławarunkikwadratulogicznejmediacjiponieważprzed
siębiorcykorzystaliznarzędzinaukozarządzaniujakrównieżmediacja
byławichprzypadkuelementemzarządzaniaprzedsiębiorstwem
3.3. Przypadek: Stocznia Nauta – Uniwersytet Gdański,
statekdlainstytucjipaństwowej
OceanogratostatekwybudowanyprzezStocznięNautadlaUniwersytetu
Gdańskiegoniezbędnydocelównaukowych Skończonyochrzczonyzkom
pletnązałogą Statekwtrakciebudowyzostałwydłużonyokilkametrów
względempierwotnegoprojektuwgbadaństocznizewzględubezpieczeństwa
eksploatacji StoczniaNautaktórapodjęłasięrealizacjikontraktuotrzymała
projektktóryniegwarantowałbezpieczeństwabowiempierwotnyprojekt
groziłzatonięciemjednostki Wzwiązkuztymokilkamilionówpodrożała
jegobudowawstosunkudozatwierdzonegokontraktu
Dodatkowopowstałykosztyzwiązanezutrzymaniemstatku Spórbyłwie
loletnizmieniłysięwładzeasprawautknęławsądzie Stoczniatwierdziłażeto
Uniwersytetniechceodebraćstatkużeniechceopłacićdodatkowychkosztów

142 Barbara Matysiak
nadzwyczajnychkażdatwardoszławspórsądowy Mediacjajeszczenaetapie
przedsądowymumożliwiłabyzadbanieowizerunekobustronpozwoliłaby
oszczędzićkosztyprawnesądoweadługiczaspostępowaniainiepewność
rozstrzygnięciapowodowałystratydlastronaprzedewszystkimdlanauki 
Statekniewykonywałswojejpodstawowejunkcjibadawczej
Wopisywanymprzypadkuniezostałyspełnione:
•
kryteriaplanuKotarbińskiegoktóresącechamirównieżdobrejmedia
cji Wystarczytylkonadmienićżedziałaniestronniejestaniperspek
tywiczneanistrategiczne;
•
obiestronypozostawaływsporzeniezostaławięcspełnionarów
nowagaNasha Stronynieprzystąpiłydomediacjiniepodjęłypróby
wypracowaniaoptymalnegorozwiązaniadlastroncobyłobykorzystne
wkonsekwencjidlabadańnaukowychikolejnychstronjakimibyliby
odbiorcynauki;
•
nieskorzystanozkwadratulogicznejmediacji Niewykorzystano
elementumediacjijakoelementuzarządzaniadorozwiązaniasporu
Niespełnionopostulatówprakseologicznychsprawazostałapoddana
podrozstrzygnięciesądu
4. Założenia metodyczne mediacji gospodarczej w gospodarce morskiej
Napodstawieanalizypowyższychprzypadkówautorkawskazujeiżkażda
mediacjapowinnaspełniaćnastępującezałożeniametodyczne:
•
Mediacjegospodarczepowinnyuwzględniaćcechydobregoplanu
Kotarbińskiegozewzględunaspójnośćzcechamijakimipowinna
kierowaćsięmediacja
•
RównowagaNashapowinnazostaćwykorzystanawprowadzeniu
negocjacjigospodarczychboprzyczyniasiędouzyskaniaoptymal
negodlaobustronrozwiązaniawprocesiemediacjipozwalazawrzeć
najlepsząmożliwąwdanymmomencieugodę
•
Zastosowaniekwadratulogicznejmediacjisprawiażemediacjato
najlepszysposóbnabudowanierelacjiwprzedsiębiorstwachimiędzy

143Metodyka prowadzenia mediacji gospodarczych…
podmiotamigospodarczymijestelementemzarządzaniarmąawypra
cowanemodelezobszarunaukozarządzaniuijakościpomagają
wmediacjach
5. Rekomendacje i wnioski
Jakpokazują opisaneprzypadki mediacjajestskutecznymnarzędziem
wzarządzaniuprzedsiębiorstwemcowięcejmimożekorzystazmiękkich
technikwnajlepszysposóbrozwiązujespórbowiemtostronymająwpływ
narozwiązanie Jeślidołożymydotegonarzędziaznaukozarządzaniuto
mamypewnośćżemediacjabędzieskutecznairzetelna Autorkaartykułu
proponujebynastałedowarsztatumediatorawłączyćcechydobregoplanu
Kotarbińskiegojakogwarantuskutecznejmediacjiametodykamediacji
woparciuotecechypozwalawsposóbuporządkowanyiklarownyosiągnąć
sukceswmediacji Niniejszyartykułjestwstępemdoszerszejanalizyjaką
autorkaprzeprowadziwrozprawiedoktorskiejwktórejtoszczegółowo
zostanąprzeanalizowanenarzędziaznaukozarządzaniuktóremożnawyko
rzystaćwprocesiemediacji
Bibliograa
Literatura
GudowskiJ [w:]Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz t ired T Zem
brzuskiWarszawakomentarzdoart 58
RogulaC ZemkeGóreckaA [w:]Mediacja w praktyce mediatora i pełnomocnika
Warszawas 
KotarbińskiT Zasady dobrej robotyŁódź96
RoyJ Fundamentalny wkład Johna Nasha w rozwój teorii gierWyższaSzkołaPrzed
siębiorczościiZarządzaniaim LeonaKoźmińskiegoWarszawa

144 Barbara Matysiak
Źródła internetowe
https://sjp pwn pl/slowniki/gospodarka html
https://mles pl/pl/index php/Gospodarka_morska

Ewa Słaboń
Mediacja jako metoda rozwiązywania
koniktówpracowniczych
w zespołachwielokulturowych
Wstęp
Różnorodnośćkulturowastałasięelementemkonstrukcyjnymwspółcze
snegoświatastądtakżezespołypracowniczesąosadzonewkontekście
kulturowym Wedługprognozeuropejskichdoroku5obywateleinnych
krajówbędąstanowićokoło–%osóbwwiekuprodukcyjnymprzeby
wającychwPolsce Zróżnicowaniekulturowemożepowodowaćnapięcia
brakzauaniaikoniktyktórewskrajnychprzypadkachprowadządodys
unkcjizespołów Nieumiejętnerozwiązaniekoniktówpowodujeutratę
szansynawypracowanierozwiązańakceptowalnychprzezstronysporu 
Wartykulezaprezentowanomediacjęjakometodędorozwiązywaniakon
iktówwzespołachwielokulturowychzperspektywyosóbunkcjonujących
  K SołkowiczA MarekZarządzanie kompetencjami międzykulturowymi pracow-
ników„ZeszytyNaukowePolitechnikiŁódzkiejOrganizacjaiZarządzanie”5z 6
nrs 55–68
  A FandrejewskaK WasilikCultural Dierences and Barriers in Communication
and Functioning of an International Organisation„HandelZagraniczny”8nr(7)
s –5
  RaportPARPZagraniczni pracownicy na polskim rynku pracy. Stan na dzień
15 grudnia 2021 r.s 5[online:]https://www parp gov pl/storage/publications/pd/Zagra
nicznipracownicynapolskimrynkupracy_last pd[dostęp: 5 r ]
  Ł BurkiewiczA KnapSteaniukZarządzanie międzykulturowe jako wyzwa-
nie dla współczesnych menedżerów – rozwijanie potencjału wielokulturowych zespołów
„ZeszytyNaukowePolitechnikiŚląskiej Organizacjaizarządzanie”8z s 65
  P MajcherGuzikPoradnik prawny. Mediacje pracownicze s [online:]https://
dogma org pl/wpcontent/uploads/PoradnikprawnyMediacjepracownicze pd[dostęp:
 5 ]
  Por N DohertyM GuylerMediacja i rozwiązywanie koniktów w pracyWar
szawas 9;Zarządzanie koniktem międzykulturowym i mediacje w miejscu pracy

146 Ewa Słaboń
wtakichzespołach Powyższezagadnieniestanowizyskującynaznaczeniu
tematniniejszegoartykułu Postawionownimnastępującepytaniabadawcze:
 
Jakpracownicypostrzegająróżnorodnośćkulturowąwmiejscupracy?
 Czymediacjamożestanowićprzydatnenarzędziedorozwiązywania
koniktówwzespołachpracowniczychzróżnicowanychkulturowo?
 
Ktopowinienodgrywaćrolęmediatoraprzyrozwiązywaniukoniktów
wtakichzespołach?
 
Jakieaspektystanowiąbarieryograniczającezastosowaniemediacji
wrozwiązywaniukoniktówwzespołachpracowniczychzróżnico
wanychkulturowo?
Wartykuledokonanoanalizyikrytycznejocenyliteraturyprzedmiotu 
Wczęściteoretycznejpodjętotematykęzróżnicowaniakulturowegooraz
zaprezentowanomediacjęjakometodęktóramożestanowićnarzędzie
dorozwiązywaniakoniktówwzespołachwielokulturowych Realizująccel
utylitarnyzebranowynikibadańankietowychktórepozwoliłyznaleźćodpo
wiedzinazadanepytaniabadawcze
1. Mediacja jako metoda rozwiązywania koniktów pracowniczych
w zespołachwielokulturowych – założenia teoretyczne
1.1. Różnorodność kulturowa w miejscu pracy – szanse i zagrożenia
Współpracawzespołachstanowinieodłącznyelementorganizacjiktóry
współcześnieprzekraczagranicekulturowegromadzącwśrodowiskupracy
osobypochodzącezróżnychkrajów Aspektkulturowystanowiważnyczyn
nikoddziaływającynapracębowiemkulturadeniujeludzideterminuje
zachowaniesposóbkomunikacjidokonywanewyboryipodejmowane
[online:]https://www tuwroclaw com/wiadomoscizarzadzaniekoniktemmiedzykul
turowymimediacjewmiejscupracywia575659 html[dostęp: 5 ]
  N DohertyM Guylerop. cit.s 7
  R M DeLanceyEmployees’ Perceptions of Multiculturalism and Diversity in Multi-
national Corporations„AricanJournaloBusinessManagement”vol 7(5)s 559

147Mediacja jako metoda rozwiązywania koniktów pracowniczych…
decyzje Ludzieniesąświadomiwjakimstopniuoddziałujenanichkul
tura0ponieważjestonanabywanawdrodzeświadomegoaleinieświado
megouczeniasięktóreGeertHostedenazwał„programowaniemumysłu”
będącegoeektemdorastaniawokreślonymkraju NancyJ Adlerdowio
dłażekulturamożeprowadzićdoblokadzniekształceńatakżeodbierania
rzeczyktórychniemabowiemludziezauważajątocospodziewająsię
zobaczyćzgodniezichmapąkulturową Ztejprzyczynyuwzględnienie
aspektówkulturowychjestistotnewzespołachpracowniczych Wśródzalet
zespołówzróżnicowanychkulturowowymieniasięwiększąkreatywność
gdyżzróżnicowaniekulturowetworzyimpulspotrzebnydoprzełamywania
utartychschematówmyślenia Różnorodnośćdoświadczeńipoglądów
powodujeuzyskanieszerszejperspektywycoprzekładasięnaliczbęzgła
szanychpomysłów Uważasiężeatutemzespołówwielokulturowychjest
takżewiększatolerancjawobecodmienności
Zdrugiejstronywspółpracawzespołachwielokulturowychstwarzatakże
pewnezagrożenia Różnicekulturowemogąwywoływać„zderzeniakultu
rowe”którepowodujątrudnościwzawarciuporozumienia Koniktyczęsto
sąrozwiązywanenakorzyśćgrupwiększościowychprzezconastępujebrak
pełnegouczestnictwamniejszości Barierąsątakżetrudnościwkomu
  A FandrejewskaK Wasilikop. cit.s 
 0E T Hall[za:]M Rozkwitalska Bariery w zarządzaniu międzykulturowym. Per-
spektywa lii zagranicznych korporacji transnarodowychWarszawas 9
  G HostedeKultury i organizacje. Zaprogramowanie umysłuWarszawa7s 5
  N J AdlerInternational Dimensions of Organizational BehaviorBoston986s 5;
T H CoxCultural Diversity in Organizations: eory, Research & PracticeSanFrancisco
99s 6;Z DziamskaJ GrzegorczykCooperation in multicultural teams- experiences
related to the ECMT+ International Project„ActaUniversitatisNicolaiCopernic”8
XLV–nrs 
  A Z KowalczykZespoły wielokulturowe – wyzwanie współczesnych organizacji
„ZeszytyNaukoweOrganizacjaiZarządzanie PolitechnikaŁódzka”5t 7nr8
s 99
  A Z Kowalczykop. cit.s 99–
  U JabłońskaNowe wyzwania: zespoły wielokulturowe„GFMPManagement”
nrs 7
  B MazurCultural Diversity in Organisational eory and Practice„Journalo
InterculturalManagement”nos 5–5

148 Ewa Słaboń
nikacji Wśródinnychwyzwańzwiązanychzezróżnicowaniemkulturo
wymczłonkówzespołuwymieniasię:wyższystopieńniepewnościzuwagi
naniejednoznacznośćsytuacjispołecznychbrakotwartościizauania
skłonnośćdouleganiastereotypomorazkonikty0
1.2. Zastosowanie mediacji jako metody rozwiązywania koniktów pracowniczych
w zespołach zróżnicowanych kulturowo
Narzędziemdorozwiązywaniakoniktówpracowniczychwzespołachzróż
nicowanychkulturowomożebyćmediacja ZgodniezdyrektywąParlamentu
EuropejskiegoiRadyEuropejskiej
mediacjaoznaczapostępowaniebezwzględunajegonazwęlubokreślenie
wktórymprzynajmniejdwiestronysporupróbująsameosiągnąćporozu
mieniewcelurozwiązaniaichsporukorzystajączpomocymediatora
Mediacjakojarzonajestzpośrednictwemosobytrzeciejktórejzadaniem
jestdążeniedobudowaniawzajemnegozrozumieniaprzyjednoczesnym
zmniejszaniuwrogościwcelustworzeniastronomkoniktuprzestrzeni
dorzeczowejibezpiecznejrozmowy Celemmediacjiniejestustalenie
którazestronprzyczyniłasiędokoniktuleczwsparciewznalezieniu
  A M SøderbergM WilczewskiIntercultural Communication Studies: Past Para-
digms and Future Research„ZeszytyPrasoznawcze”7vol 6nrs 5
  N J Adlerop. cit s 8
  E SłabońZarządzić potencjałem„PersonelPlus”8nr()s 
 0R WinklerKomunikacja w organizacjach zróżnicowanych kulturowoWarszawa
s 
  DyrektywaParlamentuEuropejskiegoiRady8/5/WEzdniamaja8r 
wsprawieniektórychaspektówmediacjiwsprawachcywilnychihandlowych[online:]
https://eurlex europa eu/eli/dir/8/5/oj[dostęp: 5 r ]
  M SuchanekMediacja jako metoda rozwiązywania koniktów społecznych„Studia
Administracyjne”8nrs 9
  J P LederachPreparing for Peace: conict Transformation Across Cultures,New
York995s 9–5
  I PodobasMediacje i negocjacje w pracy socjalnejWarszawas 8

149Mediacja jako metoda rozwiązywania koniktów pracowniczych…
rozwiązaniaktórebędzieakceptowalnedlauczestnikówkoniktu Mediator
nieposiadawładzyormalnejniemożenarzucaćrozwiązaniabowiem
warunkiempowodzeniamediacjijestbezstronnośćiunikanieprzejmowania
oduczestnikówkoniktugłównegowysiłkuwypracowaniaporozumienia
Wprzypadkukoniktówwzespołachwielokulturowychodosobytrzeciej
(mediatora)wymagasiędodatkowopoznaniaodpowiedniegozachowania
kulturowegooraznormktóremogąbyćistotnedlarozwiązywaniasporu 
Mediacjawzespolewielokulturowymnasuwapotrzebęrozumieniarolijaką
odgrywaprzynależnośćkulturowaczłonkówzespołu Mediatorpracującyna
stykuróżnychkulturpowinienuwzględniaćróżnicewwartościachzasadach
zachowaniakomunikacjiatakżepowinienmiećumiejętność„wyczuwania”
różnickulturowychpracowników Kontekstkulturowystawiazatemprzed
mediatoramiszczególnątrudnośćpolegającąnakoniecznościciągłegobalan
sowaniapomiędzyzjednejstronyuwrażliwieniemnaróżnicekulturowe
natomiastzdrugiejniebezpieczeństwemprzewartościowaniatychróżnic
2. Wyniki przeprowadzonego badania
2.1. Metodyka badawcza i opis badanej grupy
Badaniezostałoprzeprowadzonewśródosóbzatrudnionychwzespołach
zróżnicowanychkulturowowprzedsiębiorstwachzlokalizowanychnatere
niePolski Narzędziebadawczestanowił kwestionariuszskładającysię
  Sposoby rozwiązywania koniktów w pracy[online:]https://hrk pl/pl/bazawiedzy/
artykulyeksperckie/sposobyrozwiazywaniakoniktowwpracy[dostęp: 5 r ]
  J Szczupaczyński[za:]S I SalejkoSzyszczak, Metody rozwiązywania koniktów
w przedsiębiorstwie a integracja pracownicza„EkonomiaiPrawo”t XInrs 
  I PruszyńskaW mediacji nie ma wygranych i przegranych[online:]https://www
inor pl/prawo/rozwody/mediacja/5999PruszynskaWmediacjiniemawygranych
iprzegranych html[dostęp:9 5 r ]
  J BϋrgerZnaczenie komunikacji interkulturowej w mediacji„ZeszytyNaukowe
WydziałPrawaAdministracjiiEkonomiiUniwersytetuWrocławskiego”8nr
s 
  Ibidem

150 Ewa Słaboń
zinstrukcjipytańzamkniętychotwartychorazmetryczki Badaniezostało
przeprowadzonewokresieodmajar domajar
Wbadaniuzastosowanonieprobabilistycznątechnikędoborupróby–
metodękuliśnieżnej0 Uczestnicybadaniazostalipoproszeniowskazanie
kolejnejosobylubosóbktóremogłybywziąćudziałwbadaniu Autorka
maświadomośćtegożereprezentatywnośćgrupywyłonionejwtensposób
możebyćuważanazawątpliwąjednakżezostałaonaużytaprzedewszyst
kimdocelóweksploracyjnych Nadmienićnależyżezuwaginawłaściwość
analizowanejpróbybadawczej(brakreprezentatywnościpróbanielosowa)
uzyskanychwynikówniemożnaodnieśćdocałejpopulacji
Wbadaniuwzięłyudział7osobywtym kobietyi9mężczyzn 
Najliczniejszągrupęstanowilirespondenciurodzeniwlatach98–996
(7osób)następnieurodzeniwlatach995–(8osób) Wdalszej
kolejnościuplasowałysięosobyurodzonewlatach965–979(5osób) 
Pojedynczyrespondencibyliprzedstawicielaminajstarszego inajmłodszego
pokolenianarynkupracy
Większośćbadanychstanowilipracownicyprzedsiębiorstwdużychowiel
kościzatrudnieniapowyżej5pracowników(7osób)następnieśrednich
owielkościzatrudnieniaod5do5pracowników(osób)imałych
(zatrudnienieoddo9pracowników)którewskazało7respondentów 
Najmniejlicznągrupębadanychstanowilipracownicymikroprzedsiębiorstw
(zatrudnienie9imniejosób)tj 8respondentów Wśródbadanychosób
zadeklarowałożewmiejscupracyzajmujesięsprawamipersonalnyminato
miast5osóbbyłozatrudnionychwinnychdziałach
 0E BabbieBadania społeczne w praktyceWarszawa9s 5
  Ibidem
  PokolenieBaby boomers (urodzeniwlatach96–96)–najstarszepokoleniena
rynkupracypokoleniePost-milenialsi (urodzeniporoku)–najmłodsze pokolenie
narynkupracy

151Mediacja jako metoda rozwiązywania koniktów pracowniczych…
2.2. Różnorodność kulturowa w miejscu pracy – szanse i zagrożenia
Pierwszepytaniebadawczedotyczyłoopiniirespondentównatemattego
wjakisposóbrespondencipostrzegająróżnorodnośćkulturowąwzespole
pracowniczym(por tabela)
Tabela Tabelakrzyżowaodpowiedzinapytaniedotyczącepostrzeganiaprzez
respondentówróżnorodnościkulturowejwzespolepracowniczymaliczbaosób
zatrudnionychwprzedsiębiorstwie
Wyszczególnienie
W jaki sposób respondenci postrzegają różnorodność
kulturową w zespole pracowniczym?
pozytywnie
(jako szansę)
negatywnie
(jako zagrożenie) ogółem
Liczba osób
zatrudnionych
w przedsiębiorstwie
 i mniej
pracowników   
-
pracowników   
-
pracowników   
powyżej 
pracowników   
Ogółem 66 6 
Źródło:Opracowaniewłasnenapodstawieprzeprowadzonychbadań
Zdecydowanawiększośćbadanych(66osób)uznałażeróżnorodność
kulturowawzespolepracowniczymjestzjawiskiempozytywnymistanowi
szansędlasprawnegounkcjonowaniakolektywunatomiast6osóbnie
podzieliłotegostanowiska Analizującdanemożnazauważyćżepracownicy
zatrudnieniwmikroprzedsiębiorstwachwyrażająnajwiększeobawywobec
trudnościjakiemogąpojawićsięwzespolenatleróżnickulturowych
Drugimaspektembyłosprawdzenieczyzdaniemrespondentówwzespo
łachwktórychpracują dochodzidokoniktów(por tabela)

152 Ewa Słaboń
Tabela Tabelakrzyżowaodpowiedzinapytaniedotyczącekoniktówwzespole
aliczbaosóbzatrudnionychwprzedsiębiorstwie
Wyszczególnienie
Czy w zespole dochodzi do koniktów?
tak nie tak, ale nie w zespole,
w którym pracujęogółem
Liczba osób
zatrudnionych
w przedsiębiorstwie
 i mniej
pracowników    
–
pracowników    
–
pracowników    
powyżej 
pracowników    
Ogółem  6 
Źródło:Opracowaniewłasnenapodstawieprzeprowadzonychbadań
Zdaniem6badanych(5%)wmiejscupracydochodzidokoniktów
natomiastzdaniemrespondentówtakiesytuacjeniedotyczązespołów
wktórychpracują 6respondentów(5%)wyraziłoprzekonanieżewzespo
łachpracowniczychkoniktyniewystępują Analizującdane można
zauważyćpodobniejakwprzypadkupoprzedniegopytaniażepracownicy
zatrudnieniwmikroprzedsiębiorstwachsąnajczęściejnarażeninakon
iktywmiejscupracy(65%badanychprzyznałożewśrodowiskupracy
dochodzidokoniktównatomiast75%udzieliłoodpowiedzinegatywnej) 
Cociekawepracownicyprzedsiębiorstwowielkościzatrudnieniaoddo
9osóbsąnajmniejnarażeninakoniktywmiejscupracy(prawie65%
przyznałożewzespołachwktórychpracująkoniktyniewystępują)
2.3. Postrzeganie mediacji jako metody rozwiązywania koniktów w zespołach
zróżnicowanych kulturowo
Kolejnepytaniebadawczedotyczyłopoznaniaopiniirespondentównatemat
znajomościzagadnieniamediacjiijejzałożeń(por tabela)

153Mediacja jako metoda rozwiązywania koniktów pracowniczych…
Tabela Tabelakrzyżowaodpowiedzinapytaniedotyczącepojęciamediacjiijej
założeńadataurodzeniarespondentów
Wyszczególnienie
Czy znasz pojęcie mediacji i czy wiesz, jakie są jej
założenia?
tak nie tak, ale nie znam
jej założeńogółem
Data urodzenia
respondentów
–    
–    
–    
–    
po roku     
Ogółem   6
Źródło:Opracowaniewłasnenapodstawieprzeprowadzonychbadań
Trzeciepytaniebadawczedotyczyłomediacjiijejzałożeń Zdecydowana
większośćrespondentów(7osóbtj ponad98%)zadeklarowałaznajomość
zagadnieniamediacjiprzyczymwtejgrupieaż6osób(ponad%bada
nych)przyznałożenieznajejzałożeń Wyniktenwskazujeżedlaprzewa
żającejwiększościrespondentówmediacjaniejestzagadnieniemobcym 
Najlepsząwiedzęnatematmediacjiijejzałożeńdeklarująosobyurodzone
wlatach965–979przyprzyjęciubrakuanalizydanychdotyczącychnajstar
szegoinajmłodszegopokoleniazuwaginazbytmałąliczbęosóbreprezentu
jącychtepokolenia Wkolejnympytaniunawstępiepodanorespondentom
denicjęmediacjiiwskazanozałożeniametody Wdalszejkolejnościpopro
szonobadanychowyrażenieopiniinatemattegoczyichzdaniemmediacja
możestanowićużyteczną metodęrozwiązywaniakoniktówwzespołach
zróżnicowanychkulturowo(por wykres)

154 Ewa Słaboń
Wykres Mediacjajakometodarozwiązywaniakoniktówwzespołach
zróżnicowanychkulturowo
3
69
0 10 20 30 40 50 60 70 80
nie
tak
Źródło:Opracowaniewłasnenapodstawieprzeprowadzonychbadań
Zdecydowanawiększośćbadanych(69osóbtj 958%)odpowiedziała
twierdząconatomiastrespondentówudzieliłoodpowiedzinegatywnej 
Wyniktenpokazujeżebadanipozytywniepostrzegająmediacjęuważa
jącżemożestanowićprzydatnenarzędziedo rozwiązywaniakoniktów
wzespołachpracowniczychzróżnicowanychkulturowo
Kolejnąkwestiąbyłopoznanieopiniibadanychnatematbarierktóreich
zdaniemmogąstanowićograniczenieprzywyborzemediacjijakometody
rozwiązywaniakoniktówpracowniczychwzespołachzróżnicowanychkul
turowo(por wykres)

155Mediacja jako metoda rozwiązywania koniktów pracowniczych…
Wykres Barieryograniczającewybórmediacjijakometodyrozwiązywania
koniktówpracowniczychwzespołachzróżnicowanychkulturowo
23
29
30
35
37
37
40
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45
brak wiary w powodzenie tej formy rozwiązywania
koniktów w miejscu pracy
trudności z pozyskaniem mediatora posiadającego
doświadczenie w rozwiązywaniu koniktów pracowniczych
brak wystarczających informacji o możliwości zastosowania
mediacji w przypadku koniktów w miejscu pracy
brak zaufanej osoby, która mogłaby zostać mediatorem
brak profesjonalnego mediatora
niewystarczająca wiedza nt. mediacji
brak programu mediacji pracowniczych w miejscu pracy
Źródło:Opracowaniewłasnenapodstawieprzeprowadzonychbadań
Wśródmożliwychbarierjakonajbardziejistotneograniczeniaktóre
mogąmiećznaczenieprzywyborzemediacjijakometodyrozwiązywania
koniktówwzespołachpracowniczychzróżnicowanychkulturowobadani
wskazali:brakprogramumediacjipracowniczychwmiejscupracy(wska
zań)brakwystarczającejwiedzynatematmediacjibrakproesjonalnego
mediatora(po7wskazań) Wdalszejkolejnościznalazłysięnastępujące
ograniczenia:brakinormacjiwzakresiemożliwościwykorzystaniamediacji
wprzypadkukoniktówwmiejscupracy(wskazań)trudnościzpozyska
niemmediatoraposiadającegodoświadczeniewrozwiązywaniukoniktów
pracowniczychorazwiedzędotyczącąróżnickulturowych(9wskazań) 
Doinnychograniczeńrespondencizaliczylirównieżbrakwiarywpowodze
nietejormyrozwiązywaniakoniktówwzespołachpracowniczych(wska
zania) Wpojedynczychprzypadkachwskazaliżebarierąmożebyćtakżebrak
budżetuprzewidzianegonatęormęrozwiązywaniakoniktówpracowni
czychorazprzekonanieludziowyłącznejsłusznościswoichracji Mając na
względziezasadymediacjitakapostawamożestanowićistotneograniczenie
przywyborzemediacjidorozwiązaniakoniktówpracowniczych

156 Ewa Słaboń
Kolejnepytaniedotyczyłotegoktowopiniibadanychpowinienpełnić
unkcjęmediatorawrozwiązywaniukoniktówwzespołachwielokulturo
wych(por tabela)
Tabela Odpowiedźnapytaniektowopiniibadanychpowinienpełnićunkcję
mediatorawrozwiązywaniukoniktówwzespołachwielokulturowych
Kto powinien pełnić funkcję mediatora? Liczba wskazań
profesjonalny mediator 
osoba z zewnątrz, zaakceptowana przez strony koniktu 
pracownik odpowiedzialny za sprawy personalne lub kierownik HR 
bezpośredni przełożony 
współpracownik 
prezes/właściciel 
inna osoba 
Źródło:Opracowaniewłasnenapodstawieprzeprowadzonychbadań
Większośćrespondentówuznałażerolęmediatorawrozwiązywaniu
koniktówwzespołachpracowniczychzróżnicowanychkulturowopowinien
pełnićproesjonalnymediator(7wskazań)wdalszejkolejnościrespon
denciwskazaliżepowinnatobyćosobazzewnątrzśrodowiskapracyktórą
akceptująstronykoniktu(wskazania) Kolejnymwyborembadanychbył
pracownikodpowiedzialnyzasprawypersonalne/kierownikHR Następnie
respondenciwskazali:bezpośredniegoprzełożonego(9wskazań)współ
pracownika(9wskazań)prezesa/właściciela(wskazania)lubinnąosobę
któraniezostaławyżejwskazana Zanalizydanychwynikaże proesjo
nalnymediatoranastępnieinnaosobazzewnątrzstwarzająnajwiększe
poczuciebezpieczeństwaiszansęnarozwiązaniekoniktuwmiejscupracy 
  Wbadaniułączniewzięłyudział7osobyzczegostanowilipracownicy
odpowiedzialnizasprawypersonalne Wtejgrupieprawie8%respondentówwskazało
pracownikaodpowiedzialnegozasprawypersonalnelubkierownikaHRjakowłaściwą
osobędopełnieniaunkcjimediatora Wśródosóbktóreniebyłypracownikamikomórek
personalnychtakąopinięwyraziłotylko6%

157Mediacja jako metoda rozwiązywania koniktów pracowniczych…
Zapowyższymmożeprzemawiaćtakżeaktżezewnętrznymediatorniejest
emocjonalniezwiązanyześrodowiskiempracyitymsamymwwiększym
stopniuzapewniastronompounośćibezstronność
Kolejnymaspektembyłoznalezienieodpowiedzinapytanieczywsytuacji
koniktuwzespolepracowniczymzróżnicowanymkulturowobadaniwyra
zilibychęćskorzystaniazbezpłatnegoprogramumediacjipracowniczych
(wykres)
Wykres Bezpłatnyprogrammediacjipracowniczych
6
66
0 10 20 30 40 50 60 70
nie
tak
Źródło:Opracowaniewłasnenapodstawieprzeprowadzonychbadań
Zdecydowanawiększośćbadanychudzieliłaodpowiedzipozytywnej
(66osóbcostanowiaż97%respondentów) natomiast6osób(8%)
odpowiedziałoprzecząco Wysokiwskaźnikzainteresowaniapracowników
bezpłatnymprogramemmediacjipracowniczychmożestanowićwskazówkę
dlapracodawcówkiedyposzukująrekomendowanychprzezsamychpracow
nikówmetodrozwiązywaniakoniktówpracowniczych
Kolejnymaspektembyłopoznanieopiniibadanychnatematprzyszłości
mediacjijakometodyrozwiązywaniakoniktówpracowniczych(wykres)

158 Ewa Słaboń
Wykres Mediacjajakometodarozwiązywaniakoniktówpracowniczych–
perspektywaprzyszłości
7
65
0 10 20 30 40 50 60 70
negatywnie, mediacja będzie tracić na znaczeniu
pozytywnie, mediacja będzie zyskiwać na znaczeniu
Źródło:Opracowaniewłasnenapodstawieprzeprowadzonychbadań
Zdecydowanawiększośćbadanych(65osóbtj 9%)wyraziłaprzeko
nanieżemediacjaposiadapotencjałjakometodarozwiązywaniakoniktów
iwprzyszłościzyskanaznaczeniu Zdaniem7osóbmediacjawprzyszłości
będzietracićnaznaczeniu Wtabeli5przedstawionoopinierespondentów
uzasadniająceichstanowisko(tabela5)
Tabela5 Opinierespondentów
Wybrane opinie respondentów uzasadniające pogląd:
Mediacja będzie zyskiwać na znaczeniu
W przyszłości w większych przedsiębiorstwach będą zatrudniani stali mediatorzy wewnątrz rmy,
w mniejszych nastąpi outsourcing, co spowoduje wzrost znaczenia mediacji i zainteresowania usługami
profesjonalnych mediatorów;
wzrośnie rola profesjonalnego mediatora, ponieważ jego niezależność pozwoli spojrzeć na konikt z szerszej
perspektywy i bez zaangażowania emocjonalnego;
mediacja będzie się rozwijać, ponieważ w zróżnicowanych zespołach ludzie nie potraą rozmawiać
nawet w obszarze jednej kultury […] dlatego wiem, że mediacja jest potrzebna, szczególnie w zespołach
zróżnicowanych kulturowo;
mediacja będzie zyskiwać na znaczeniu, ponieważ pomaga wypracować stosunkowo szybkie i ostateczne
kompromisowe rozwiązania i prowadzi do sytuacji obopólnej wygranej;

159Mediacja jako metoda rozwiązywania koniktów pracowniczych…
znaczenie mediacji będzie wzrastać, bo jest to dobra metoda rozwiązywania koniktów, szczególnie
jeśli jest przeprowadzana przez osobę z zewnątrz, tj. profesjonalnego mediatora, który może spojrzeć na
konikt obiektywnie;
mediacja będzie zyskiwać na znaczeniu, ale ważne jest to, aby świadomość o możliwości mediacji była
większa;
każda możliwość uzyskania fachowej pomocy niesie ze sobą pozytywne aspekty;
znaczenie mediacji będzie rosło, jednak istotny jest wzrost dostępu do mediatorów;
mediacja wydaje się jedynym skutecznym sposobem rozwiązywania koniktu, zmienia perspektywę koniktu
pomiędzy ludźmi, którzy sami sobie z nim nie radzą;
mediacje pozwalają na rozwiązanie koniktu bez przemocy, z udziałem osoby trzeciej;
mediacja to relatywnie nisko kosztowa metoda rozwiązywania sporów;
stosowałam poprzednio mediację – sprawdziła się;
jeśli (pracodawcom) zależy na dobrych pracownikach, to będą skłonni zapłacić więcej, aby rozwiązać konikty,
zespoły będą bardziej różnorodne, a ludzie w zespołach mniej przywiązani do miejsca pracy, rozwiązywanie
koniktów będzie służyło utrzymaniu ich w miejscu pracy, dlatego mediacja będzie zyskiwać na znaczeniu;
w turbulentnym otoczeniu […] mediacja wydaje się jedyną metodą rozwiązywania koniktów;
znaczenie mediacji będzie rosnąć, bowiem ludzie nie lubią konfrontacji, a mediacja pozwala na uniknięcie
niepotrzebnych emocji, dzięki osobie trzeciej;
w zróżnicowanych zespołach, w których pracuje dużo osób, będą nasilać się konikty […]. Obecność
mediatora pozwoli na spojrzenie na konikt z innej perspektywy;
mediacja skutecznie rozwiązuje problemy […] zmiany kulturowe w zespołach pracowniczych […] będą
wymagały innego podejścia do rozwiązywania koniktów;
mediacja będzie zyskiwać na znaczeniu, bowiem z biegiem czasu coraz istotniejsze jest rozwiązywanie
koniktów w pełni, a nie „zamiatanie pod dywan”. Im większa będzie świadomość tego stanu rzeczy
(w zespołach pracowniczych), tym większe będzie zapotrzebowanie na mediację;
rośnie świadomość pracodawców i jednostek na tematy związane z mediacją, dlatego znaczenie mediacji
będzie rosnąć (jestem w tej kwestii pozytywna);
dążymy do zawężania ról każdego pracownika, stąd za jakiś czas mediator to będzie norma.
Wybrane opinie respondentów uzasadniające pogląd:
Mediacja będzie tracić na znaczeniu
Najchętniej wybrałbym „nie mam zdania”. Nigdy nie potrzebowałem mediacji, konikty, których nie mam
prawie w ogóle, rozwiązuję na bieżąco poprzez rozmowę. Nie potrzebuję angażowania osoby trzeciej;
mediacja będzie tracić na znaczeniu, bowiem dwie strony muszą jednakowo dążyć do zażegnania koniktu.
Nawet w przypadku pogodzenia się przy pomocy mediatora, uprzedzenia pozostają, co będzie tworzyć
słabą atmosferę w biurze;
jeśli osoba jest koniktowa, to żaden mediator nie odniesie sukcesu;
w organizacji wewnętrznej konikty powinny być rozwiązywane razem ze współpracownikami, a nie
z mediatorem;
szkoda pieniędzy.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań

160 Ewa Słaboń
Powyższespektrumopiniirespondentówmożestanowićzbiórcennych
spostrzeżeńiprzydatnychwskazówek Pozaopiniamipozytywnymiwarto
zwrócićrównieżuwagęnaopinienegatywnektóreparadoksalniemogązawie
raćspostrzeżeniaważnezperspektywyzastosowaniamediacjijakometody
rozwiązywaniakoniktówwzespołachwielokulturowychwprzyszłości
3. Wnioski z badań
Zbadańwynikażeróżnorodnośćkulturowawmiejscupracyjestpostrze
ganapozytywnie Respondencizauważająwiększąliczbęszansniżzagrożeń
wynikającychzróżnickulturowych Zdaniempołowybadanychwzespo
łachpracowniczychzróżnicowanychkulturowodochodzidokoniktów
inieporozumieńchociażniewszyscyzauważajątakiesytuacjewzespołach
wktórychunkcjonują
Pracownicypostrzegająmediacjęjakotęmetodęktóramożebyćuży
tecznawsytuacjirozwiązywaniakoniktówwmiejscupracy Badanizauwa
żylitakżepewnebarieryktóremogąutrudniaćwybórtegonarzędziado
rozwiązywaniasporówpracowniczych Dogłównychutrudnieńzaliczyli:brak
bezpłatnegoprogramumediacjipracowniczychbrakwystarczającejwiedzy
natematmediacjibrakproesjonalnegomediatora Wdalszejkolejności
wskazaliutrudnieniawpostaci:brakuwystarczającychinormacjiwzakre
siemożliwościwykorzystaniamediacjiwprzypadkukoniktówwmiejscu
pracytrudnościzpozyskaniemmediatoraposiadającegodoświadczenie
wrozwiązywaniukoniktówpracowniczychorazwiedzędotyczącąróżnic
kulturowych Innymitrudnościamimogąbyć:brakwiaryludziwpowodze
nietejormyrozwiązywaniakoniktówwzespołachpracowniczychbrak
środkównansowychlubteżprzekonanieludziowyłącznejsłusznościswoich
racji Mającnauwadzezasadymediacjiostatnizwymienionychaspektów
możemiećszczególneznaczenieprzywyborzetejmetodydorozwiązywania
sporówpracowniczych
Badaniprzyznaliżewrolimediatoranajlepiejsprawdzisięproesjonalny
mediatorlubinnaosobaniezwiązanazmiejscempracy Wdalszejkolejności

161Mediacja jako metoda rozwiązywania koniktów pracowniczych…
wskazaliżemediatorempowinienbyćpracownikodpowiedzialnyzasprawy
personalne/kierownikHRadopieropóźniejbezpośredniprzełożonylub
współpracownik Takipoglądbadanychmożebyćwynikiemtegożeosoby
spozaprzedsiębiorstwastwarzająnajwiększeszansenauzyskaniepoczucia
bezpieczeństwaipounościprzetwarzanychinormacji Badaniwskazali
takżeżebezpłatnyprogrammediacjipracowniczychmożestanowićdobre
rozwiązaniewrozwiązywaniukoniktówpracowniczychwmiejscupracy
Zdaniembadanychmediacjajakometodarozwiązywaniakoniktów
pracowniczychbędziezyskiwaćnaznaczeniuwprzyszłości Pozapozytyw
nymiopiniamirespondentówiargumentamiprzemawiającymizarozwojem
mediacjipojawiłysiętakżegłosyprzeczącetemuzałożeniu Te(nieliczne)opi
nienegatywnemogąjednakzawieraćcenneuwagiiwskazówkiktóremogą
miećznaczeniewdyskusjinadwykorzystaniemtegonarzędziawprzyszłości
4. Podsumowanie
Nieporozumieniaikoniktysąnieuniknionewśrodowiskupracyimogą
utrudniaćosiągnięciecelówzespołuicałejorganizacji Wyzwaniemszcze
gólnymsąsporypracowniczepomiędzyosobamipochodzącymizróżnych
kręgówkulturowych Jednymzesposobówrozwiązywaniakoniktówpra
cowniczychmożebyćmediacja Ztejprzyczynypoznanieopiniipracowników
natematzastosowaniamediacjijestszczególniecennezperspektywyosób
unkcjonującychwzespołachwielokulturowych
Przedstawionewynikimogąbyćprzydatnezarównodlaosóbzawodowo
związanychzmediacjąspecjalistówodpowiedzialnychzasprawypersonalne
pracodawcówjakisamychpracowników Mogątakżestanowićwstępdo
dalszychbadańempirycznych

162 Ewa Słaboń
Bibliograa
Literatura
AdlerN J International Dimensions of Organizational BehaviorBoston986
BabbieE Badania społeczne w praktyceWarszawa9
BurkiewiczŁ KnapSteaniukA Zarządzanie międzykulturowe jako wyzwanie
dla współczesnych menedżerów – rozwijanie potencjału wielokulturowych
zespołów„ZeszytyNaukowePolitechnikiŚląskiej Organizacjaizarządzanie”
8z s 65
BϋrgerJ Znaczenie komunikacji interkulturowej w mediacji„ZeszytyNaukowe
WydziałPrawaAdministracjiiEkonomiiUniwersytetuWrocławskiego”8
nrs 
CoxT H Cultural Diversity in Organizations: eory, Research & PracticeSan
Francisco99
DohertyN GuylerM Mediacja i rozwiązywanie koniktów w pracyWarszawa
DeLanceyR M Employees’ Perceptions of Multiculturalism and Diversity in Mul-
tinational Corporations„AricanJournaloBusinessManagement”
vol 7(5)s 559
DziamskaZ GrzegorczykJ Cooperation in multicultural teams – experiences related
to the ECMT+ International Project„ActaUniversitatisNicolaiCopernic”
8XLV–nrs 
FandrejewskaA WasilikK Cultural Dierences and Barriers in Communication
and Functioning of an International Organisation„HandelZagraniczny”8
nr(7)s –5
HostedeG Kultury i organizacje. Zaprogramowanie umysłu Warszawa7
KowalczykA Z Zespoły wielokulturowe – wyzwanie współczesnych organizacji
„ZeszytyNaukoweOrganizacjaiZarządzanie PolitechnikaŁódzka”5
t 7nr8s 99–
LederachJ P Preparing for Peace: conict Transformation Across CulturesNewYork
995
MazurB Cultural Diversity in Organisational eory and Practice„JournaloInter
culturalManagement”nos 5–5
PodobasI Mediacje i negocjacje w pracy socjalnejWarszawa
RozkwitalskaM Bariery w zarządzaniu międzykulturowym. Perspektywa lii zagra-
nicznych korporacji transnarodowychWarszawa
SalejkoSzyszczakS I Metody rozwiązywania koniktów w przedsiębiorstwie a inte-
gracja pracownicza„EkonomiaiPrawo”t XInrs 
SołkowiczK MarekA Zarządzanie kompetencjami międzykulturowymi pracow-
ników„ZeszytyNaukowePolitechnikiŁódzkiej OrganizacjaiZarządzanie”
5z 6nrs 55–68

163Mediacja jako metoda rozwiązywania koniktów pracowniczych…
SøderbergA MWilczewskiM Intercultural Communication Studies: Past Paradigms
and Future Research„ZeszytyPrasoznawcze”7vol 6nrs 5
SuchanekM Mediacja jako metoda rozwiązywania koniktów społecznych„Studia
Administracyjne”8nrs 9
WinklerR Komunikacja w organizacjach zróżnicowanych kulturowo Warszawa
JabłońskaU Nowe wyzwania: zespoły wielokulturowe„GFMPManagement”
nrs 7
SłabońE Zarządzić potencjałem„PersonelPlus”8nr()s 
Źródła internetowe
RaportPARPZagraniczni pracownicy na polskim rynku pracy. Stan na dzień 15 grud-
nia 2021 r.s 5https://www parp gov pl/storage/publications/pd/Zagranicz
nipracownicynapolskimrynkupracy_last pd[dostęp: 5 r ]
MajcherGuzikM Poradnik prawny.Mediacje pracowniczehttps://dogma org pl/
wpcontent/uploads/PoradnikprawnyMediacjepracownicze pd[dostęp:
 5 r ]
PruszyńskaI W mediacji nie ma wygranych i przegranych,https://www inor pl/
prawo/rozwody/mediacja/5999PruszynskaWmediacjiniemawygra
nychiprzegranych html[dostęp:9 5 r ]
Sposoby rozwiązywania koniktów w pracy https://hrk pl/pl/bazawiedzy/arty
kulyeksperckie/sposobyrozwiazywaniakoniktowwpracy [dostęp:
 5 r ]
Zarządzanie koniktem międzykulturowym i mediacje w miejscu pracyhttps://www
tuwroclaw com/wiadomoscizarzadzaniekoniktemmiedzykulturowymi
mediacjewmiejscupracywia575659 html[dostęp: 5 r ]
Akty prawne
DyrektywaParlamentuEuropejskiegoiRady8/5/WEzdniamaja8r 
wsprawieniektórychaspektówmediacjiwsprawachcywilnychihandlowych
[online:]https://eurlex europa eu/eli/dir/8/5/oj[dostęp: 5 r ]

Karolina Wilamowska
Wdrażanie mediacji rówieśniczych w szkole –
założeniai perspektywy na tle pilotażowego programu
„Mediacjew szkole w praktyce” realizowanego przez
Okręgową Radę Adwokacką w Bydgoszczy
Wstęp
Środowiskoszkolnepodobniejakkażdeinneniejestwolneodkoniktów 
Szkoła–jakwskazujeWiesławPoleszak–to społeczność ludzi, którzy są we
wzajemnych relacjach, łączą ich więzi, mają wspólny cel (choć czasami nie w pełni
uświadomiony), do którego dążą pełniąc różne role.Jednocześniekażdyzczłon
kówtejspołecznościmainnepotrzebypoglądyioczekiwaniaktórenierzadko
sąpodłożemsytuacjikoniktowych Koniktjestprzytymzjawiskiemnie
uniknionymmającymneutralnebądźpozytywnezabarwieniedotyczącym
konkretnegoproblemuanieosoby Jestnastępstwemróżnicniezaśichprzy
czynąnienależygounikaćaledostrzecwnimszansęnaedukowaniedzieci
imłodzieżypoprzezwskazywaniewłaściwegokierunkudziałania Patrzącztej
perspektywywmediacjinależydostrzecjednązmetodzarządzaniakonik
tamiwszkole Mediacjabowiemoddziałujenadwóchpłaszczyznachzktó
rychwynikająodmiennecele:napłaszczyźniezwiązkówikontaktówzinnymi
(rówieśnikamidorosłymi)rozwijanajestzdolnośćprowadzeniadialogu
  W PoleszakKlimat społeczny szkoły[online:]https://www ore edu pl/wpcontent/
plugins/downloadattachments/includes/download php?id=6[dostęp: 5 r ]
  H GasikMetody rozwiązywania sytuacji koniktowych w szkole[online:]https://
bezpiecznaszkola men gov pl/wpcontent/uploads/5/9/metodyrozwiazywania_all
pd[dostęp:7 5 r ]
  Więcejnatentemat:J GutW HamanDocenić konikt. Od walki i manipulacji
do współpracyGliwice99
  J Śliwa Rozwiązywanie koniktów w szkole [w:]Rozwiązywanie koniktów
w szkole. Materiały pokonferencyjnered I ZajączkowskaSzczecin6s 
  M LeśniakWprowadzenie: mediacja w rozwiązywaniu koniktów wieku adole-
scencji[w:]Mediacja w rozwiązywaniu koniktów wieku adolescencjired M Leśniak

166 Karolina Wilamowska
Wychodzącnaprzeciwpotrzebieedukacjiwzakresiemediacjirówieśni
czychzinicjatywyOkręgowejRadyAdwokackiejwBydgoszczywlistopadzie
5r podpisanezostałoporozumieniezKujawskoPomorskimKuratorium
Oświatyopodjęciuwspółpracynarzeczupowszechnianiawiedzyosposobach
rozwiązywaniakoniktów Autorkaniniejszejpublikacjapełniłaunkcjękoor
dynatoraakcjiprowadzącjednocześnieszkoleniadlaposzczególnychgrup
uczestników Kluczowymetapemwspólnychdziałańmiałabyćakcja„Mediacje
wszkolewpraktyce”przeprowadzonaprzezadwokatówiaplikantówadwo
kackichKujawskoPomorskiejIzbyAdwokackiejwBydgoszczynapodstawie
programuopracowanegoprzezMaciejaDyksa Realizacjęprogramupoprze
dziłyszkoleniazmediacjidlapracownikówKuratoriumOświatywBydgoszczy
orazpracownikówdelegaturytoruńskiej Następniejużwramachprogramu
odbyłasiękonerencjainauguracyjnawramachktórejprzedstawionezostały
założeniaprojektu Wzięłowniejudział59przedstawicieliszkółktórezgło
siłysiędoudziałuwprojekcie(dyrektorzyszkółopiekunowiesamorządów
szkolnychorazreprezentacjeuczniów) Konerencjazapoczątkowałarealizację
pilotażowegoprogramu„Mediacjewszkolewpraktyce”
Pojęcie mediacji w szkole i prawne ramy jej prowadzenia
Mediacjastanowijedną zpolubownychmetodrozwiązywaniasporów
wramachktórejskoniktowanestronywspieranesąwdążeniudowypraco
waniaporozumieniaprzezbezstronnąineutralnąosobęmediatora Nieina
czejwyglądatowprzypadkumediacjirówieśniczejktórastanowidobrowolne
ipouneposzukiwanierozwiązaniakoniktumiędzyuczniamiwobecności
dwóchbezstronnychineutralnychmediatorów–uczniówprzygotowanych
[online:]https://repozytorium ka edu pl/bitstream/handle/5/56/Le%c5%9bniak_
Ma%c5%8gorzata_red_Mediacja_w_rozwiazywaniu_koniktow_9 pd?sequen
ce=6&isAllowed=y[dostęp: 5 r ]
  AutorProgramujestmediatoremterapeutąuzależnieńabsolwentemlozoina
UniwersytecieAdamaMickiewiczawPoznaniu;realizowałtakieprojektyjak„Oczami
dziecka–mamatataija”„SzkolnaPopołudniowaŚwietlicaEdukacyjna”„Wielkopolska
stawianarodzinę”czy„Mediacjewszkole”

167Wdrażanie mediacji rówieśniczych w szkole – założenia i perspektywy…
doprowadzeniamediacjirówieśniczej Koniktytedotycząsprawzwiązanych
zrelacjamimiędzyuczniami
Odmediacjirówieśniczejodróżnićnależymediacjęszkolnąktóraoznacza
opartenazasadachdobrowolnościipounościposzukiwanierozwiązania
sporupomiędzystronamikoniktuwobecnościbezstronnegoineutralnego
mediatora(którymwtymprzypadkujestosobadorosła–nauczycielpeda
gogbądźinnypracownikszkoły) Koniktytedotycząsprawzwiązanych
zrelacjamimiędzyludzkimii/lubdziałalnościąstatutowąszkoły Stronami
koniktumogąbyć:nauczyciele dyrektorpozostalipracownicyszkoły
uczniowierodzice
Mediacjarówieśniczamimoswejniecouproszczonejormypodlega
tymsamymzasadomcokażdeinnepostępowaniemediacyjne Szczegółowe
standardyprowadzeniamediacjirówieśniczejwszkołachiinnychplaców
kachoświatowychznalazłysięwdokumencieopracowanymw7r przez
RzecznikaPrawDziecka
JakwskazujeM Gosztyłakorzeniemediacjiszkolnejwszkolesięgają
roku97kiedytowpublicznychszkołachpodstawowychwNowymJorku
wprowadzonyzostałprogramonazwie„Children’sCreativeResponse to
Conict”(CCRC)któregocelembyło„zredukowaniezależnościodrywaliza
cjiiprzemocynapłaszczyźniepsychicznejwerbalnejizycznej”0 Wramach
cyklicznychspotkańprowadzonychprzywsparciutreneraiwykorzystaniu
innowacyjnychmetoduczniowieuczylisięrozwijaćswojekompetencje
społeczneirozwiązywaćkoniktybezużyciasiły Jużwówczaszauważono
  Standardy mediacji rówieśniczej i szkolnej w szkołach i innych placówkach oświato-
wychopracowaneprzezBiuroRzecznikaPrawDziecka[online:]http://brpd gov pl/sites/
deault/les/standardy_mediacji_rowiesniczej_i_szkolnej_w_szkolach_ pd[dostęp:
5 9 r ]
  Ibidem.
  Ibidem
 0GosztyłaM Mediacja szkolna – forma kształtowania komunikacji interpersonalnej
na poziomie szkoły (w kontekście sprawiedliwości naprawczej i edukacji prawnej młodego
pokolenia)„ADR”nrs 
  Więcejinormacjinatematprogramu:https://creducation net/intlorgs/creati
veresponsetoconict/

168 Karolina Wilamowska
ogromneznaczeniemediacjijakoormykształtowaniapożądanychpostaw
społecznych
WPolsceideamediacjijakometodywspierającejrozwiązywaniekonik
tówwśrodowiskuszkolnymzyskujenapopularności Funkcjonująceobecnie
przepisyprawanietylkoumożliwiająalewręczobligująszkołydokorzystania
zinstytucjimediacji Zgodniez§pkt6RozporządzeniaMinistraEdukacji
Narodowejwsprawiezasadorganizacjiiudzielaniapomocypsychologiczno
pedagogicznejwpublicznychprzedszkolachszkołachiplacówkachdozadań
pedagogaipsychologawprzedszkoluszkoleiplacówcenależywszczegól
ności:inicjowanieiprowadzeniedziałańmediacyjnychiinterwencyjnych
wsytuacjachkryzysowych
Instytucjamediacjipełnirównieżistotnąrolęwpostępowaniachwspra
wachnieletnich Zgodniezart 57ustawyzdnia9czerwcar owspiera
niuiresocjalizacjinieletnichSądrodzinnymożezinicjatywylubzazgodą
pokrzywdzonegoinieletniegoskierowaćsprawędomediacji Wtakim
przypadkupostępowaniemediacyjnepowinnozmierzaćdowzbudzenia
wnieletnimpoczuciaodpowiedzialnościzaskutkiczynuzabronionegoktó
regosiędopuściłorazdozawarciaugodywprzedmiocienaprawieniawyrzą
dzonejszkodylubzadośćuczynieniazadoznanąkrzywdę WedługA Gaberle
iM KorcylWolskiejmediacjawsprawachnieletnichmawzwiązkuztym
zazadanie:
•doprowadzićdozadośćuczynieniapokrzywdzonemuzawyrządzone
przeznieletniegoszkodymaterialnelubmoralne;
•oddziaływaćwychowawczonanieletniego;
•zażegnaćkoniktmiędzypokrzywdzonymanieletnim 
Postępowaniemediacyjnewsprawachnieletnichzoczywistychwzględów
niemożebyćprowadzonewramachmediacjirówieśniczychzcałąpewno
ściąwpisywaćsięonomożewramymediacjiszkolnej Mediacjarówieśnicza
  T j Dz U zr poz 8
  Dz U zr poz 7
  A GeberleM KorcylWolskaKomentarz do ustawy o postępowaniu w sprawach
nieletnichGdańsks 

169Wdrażanie mediacji rówieśniczych w szkole – założenia i perspektywy…
wniektórychprzypadkachmożenatomiastodgrywaćkomplementarnąrolę
dlatejprowadzonejwramachpostępowaniasądowego
Istotnymaspektemwprowadzeniaiunkcjonowaniamediacjiwszkole
jestakceptowalnośćprzezśrodowiskoszkolne Odpowiednie ramydosto
sowanedoindywidualnejsytuacjiszkoływinnyznaleźćodzwierciedlenie
wstatucieszkoły
Założenia programu „Mediacje w szkole w praktyce”
Przystępującdorealizacjiprogramupostawiliśmysobiekilkacelów Przede
wszystkimzałożyliśmyprzeprowadzenieszkoleńzzakresumediacjirówie
śniczychdlajaknajszerszegogronaucznióworaznauczycieli–przyszłych
koordynatorówmediacjirówieśniczychwszkołach Spodziewanymeektem
programuwtymzakresiemiałbyćwzrostwiedzynatematmediacjikomu
nikacjiorazumiejętnościaktywnegosłuchania Wcałościzgodzićsięnależy
zpoglądemiż:
zrozumieniekoniktunazwaniegoispojrzenienaniegojaknaproblem
dorozwiązaniaaniejaknawalkęzdrugimczłowiekiemjestdoskonałą
okazjądozmianypostawnietylkomłodychludziktórzywprzyszłości
będąmogliwykorzystaćtęwiedzęwkontaktachzrówieśnikamiwswoich
rodzinachwogólewcodziennymżyciu
Naszymkolejnymzałożeniembyłoprzygotowanieuczniówdoprowadze
niapostępowańmediacyjnychwramachpowstającychwnaszymregionie
ośrodkówmediacjirówieśniczych Przyjęliśmyiżprzynajmniejwczęści
  Przykładowezapisystatutówmożnaznaleźćnastronie:https://www ko rzeszow
pl/dladyrektorainauczyciela/mediacje/przykladowezapisydotyczacemediacjiwsta

tutachszkol/
  PoglądtakiwyrażaJoannaPiórkowskawpublikacjiMediacje rówieśnicze[online:]
https://www metis pl/components/com_remository/com_remository_startdown
php?id=&chk=656f6995cd958c8a6&userid=[dostęp: 5 r ]

170 Karolina Wilamowska
szkółtakiemiejscapowstanąbądźtojakocentramediacjirówieśniczych
bądźteżjakoklubyczykółkazainteresowań Zadaniemtychżeośrodków
miałobyćdoraźnerozwiązywaniekoniktówuczniowskichorazbudowanie
bezpiecznegoprzyjaznegoisprawiedliwegowzorurelacjimiędzyludzkich
Istotnymzałożeniemnaszychdziałańbyłotakżepodniesieniepoziomu
wiedzynatematunkcjonowaniamediacjijakoalternatywydlarozwiązywa
niasporówmiędzyludzkichwcałymśrodowiskuszkolnym
Wskazaćnależyiżprogramwdrażaniamediacjirówieśniczychwszkole
wpisujesięwszersząperspektywęprogramówktórychcelemjestbudowanie
bezpiecznegoprzyjaznegoisprawiedliwegowzorurelacjimiędzyludzkich 
Wsamymprogramie„Mediacjewszkolewpraktyce”wymienionezostały
następującecelepodejmowanychdziałań:
•
przeciwdziałanieprzemocyoraztworzeniebezpiecznegoiprzyjaznego
klimatuszkoły;
•wychowanieodpowiedzialnychobywateli;
•stworzeniesystemowejzmianywdziedziniedyscyplinykomunikacji
wspólnegopodejmowaniadecyzjiorazrozwiązywaniaproblemów
wewnątrzszkolnejspołeczności;
•wykreowaniespołecznejsprawiedliwościwktórejwszyscysątrakto
waninarówni;
•propagowanieważnychżyciowoumiejętnościtakichjakpanowanie
nadwyrażaniemzłościigniewuzarządzaniekoniktemorazeek
tywnakomunikacja
Etapy wdrażania programu
Program„Mediacjewszkolewpraktyce”zostałprzeznaspodzielonynatrzy
etapy–pierwszywramachktóregoprzeszkolenizostalinauczycieledrugi
obejmującyzajęciazuczniami–przyszłymimediatoramirówieśniczymioraz
etaptrzeciwramachktóregowdrożonamiałazostaćprocedurautworzenia
ośrodkamediacyjnegowdanejszkole Ostatnietapzgodniezzałożeniami
odbywaćmiałsięprzywsparciuOkręgowejRadyAdwokackiejwBydgoszczy

171Wdrażanie mediacji rówieśniczych w szkole – założenia i perspektywy…
jednakże–zuwaginawewnątrzszkolnycharaktertegodziałania–jego
realizacjawznacznejmierzespoczywaćmiałanabarkachdanejplacówki
Wramachpierwszegoetapuprzeprowadzonezostałyczterogodzinne
szkoleniawormiewarsztatowej Nauczyciele(wzałożeniuprzyszlikoor
dynatorzyośrodkówmediacyjnych)mieliokazjęuzyskaćwiedzęcodo
istotymediacjiwszczególnościmediacjiszkolnychirówieśniczychpoznać
podstawowepojęciaizasadyatakżezapoznaćsięzprogramemwdrażania
mediacjirówieśniczychwszkole Natymetapieprzeprowadzanabyłatakże
analizapotrzebdanejszkołypodkątemmożliwościutworzeniaośrodka
mediacyjnego Omawianebyłytakiezagadnieniajakuzasadnieniepotrzeby
wprowadzeniamediacjirówieśniczychwszkoledoborumediatorówzasad
przeprowadzaniamediacjizaangażowaniadyrekcjiadministracjialetakże
psychologówipedagogówszkolnychpotrzebwzakresiewsparciameryto
rycznegoproblemóworganizacyjnychinansowych
Drugimetapemprogramubyłyzajęciazuczniamiwtrakciektórychmieli
onimożliwośćzapoznaniasięztematemmediacjirówieśniczych Wramach
zajęćzaprezentowanezostałyetapymediacjirolamediatoraorazomówione
zostałykwestiekomunikacjiuważnegosłuchaniaormułowaniakomunika
tówtypu„ja” Tymsamymmłodzieżmiałamożliwośćpozyskaniaszerokiej
wiedzyzzakresukompetencjispołecznychktóremająpomócuczniom
wrozpoznawaniuorazrozwiązywaniusytuacjikoniktowychwsposób
samodzielnyitwórczy
Najtrudniejszywrealizacjiniewątpliwiebyłtrzecietapwdrażaniapro
gramu mającynacelutworzenieośrodkówmediacyjnychwszkołach 
Przygotowującplacówkidorealizacjitegoetapuprocesopisaliśmyjako
czterykolejnekroki:inormacjaplanowanieipromocjaszkolenieewaluacja 
Poniżejprzedstawiamprzebiegwdrażaniaprogramu
Krok pierwszy – informacja
Przygotowującsiędoutworzeniaośrodkamediacyjnegoniezbędnejestzaan
gażowaniewjegounkcjonowaniecałegośrodowiskaszkolnego Osiągnięcie

172 Karolina Wilamowska
tegoniejestmożliwebezprzybliżeniazarównonauczycielomjakiuczniom
istotymediacjirówieśniczychiszkolnych Ozamiarzepowołaniaośrodka
należytakżepowiadomićrodzicówuświadamiającimjakąrolęichdzieci
będąwnimodgrywały Bezpozytywnegonastawieniarodzicówdoreali
zowanegoprzedsięwzięcianiejestbowiemmożliwejegounkcjonowanie
Wtejczęściprogramuniezbędnejestrównieżpowołaniekoordynatora
naktórymwdużejmierzespoczywaćbędzieciężarprowadzeniaośrodka
mediacyjnego Wskazujesiężekoordynatoremmożebyćnauczycielpsy
chologszkolnyaletakżeosobazzewnątrz Niewydajesięprzytymwskazane
abyunkcjatakapowierzonazostałauczniowichoćitakiepoglądymożna
spotkaćwśródpropagatorówideimediacjirówieśniczych
Dopodstawowychobowiązkówkoordynatorarówieśniczegonależą:
•
promocjamediacjirówieśniczychwśróducznióworazkadryszkolnej;
•nadzórnadszkoleniemmediatorówrówieśniczych;
•zachęcanieuczniówdoskorzystaniazmediacjirówieśniczychwsytu
acjachkoniktowych;
•tworzeniegrakówmediacji;
•superwizjamediatorówrówieśniczych;
•bieżącynadzórnadprowadzonymimediacjami;
•prowadzeniearchiwumdokumentacji;
•inormowanienabieżącospołecznościszkolnejopostępachośrodka
Krok drugi – planowanie i promocja
Taczęśćprocesuwymagaznacznegozaangażowaniakoordynatoraktóry
oczywiściemoże(ipowinien)dobraćsobiezespółroboczyktórybędziego
wspierałwplanowanychdziałaniach
Poniżejprzedstawionazostałalistapytań/problemówktórenależyroz
ważyćnatymetapie:
•
kwestianansowaniaośrodkamediacji(wynagrodzeniekoordynatora
szkoleniamateriałypromocyjnepapiernicze);

173Wdrażanie mediacji rówieśniczych w szkole – założenia i perspektywy…
•
dobórmediatorówdoprzeszkolenia(zasadyrekrutacjiosóbktóre
realizowaćbędąpełenprogramszkoleniowy);
•
sposóbpromowaniaorazinormowaniaodziałalnościośrodka
mediacyjnego;
•ustaleniektoprzeprowadziszkoleniedlamediatorówrówieśniczych;
•
ustaleniegrakówmediacji(kwestiatawymagauzgodnieńpomię
dzydyrekcjąnauczycielamiuczniamiirodzicami–zjednejstrony
istotnejestabyminimalizowaćnieobecnościmediatorównazajęciach
zdrugiejabyichzbytnionieobciążaćdodatkowymiobowiązkami
polekcjach);
•
ustaleniekataloguspraw którebędąpodlegały mediacjiorazreguł
dotyczącychpostępowań którewymagają działań ocharakterze
instytucjonalnym;
•omówieniewjakisposóbuwzględnićunkcjonowanieośrodkawsta
tucieiregulaminachobowiązującychwszkolewtymjakiekorzyści
zpoddaniasięmediacjomrówieśniczymmogąmiećuczniowiepod
legającykaromdyscyplinarnym;
•
wybórmiejscawktórymprowadzonebędąmediacje(istotnejestaby
miejscetakiezapewniałoprywatnośćibezpieczeństwo);
•
ustalenieregułizasadwoparciuoktórebędąprzeprowadzanemedia
cjerówieśnicze
Krok trzeci – szkolenia
Prawidłoweunkcjonowanieośrodkauzależnionejestodtegoczymłodzi
mediatorzyrówieśniczybędądysponowaćwiedząikompetencjaminie
zbędnymidoprawidłowegoprowadzeniamediacji Wskazujesięiżaby
toosiągnąćkoniecznejestprzeprowadzenieszkoleniapodstawowegodla
uczniówszkółpodstawowychwwymiarze8–5godzinawprzypadkuszkół
ponadpodstawowych–8–5godzin
Podkreślićnależyiżwskazanewyżejliczbyokreślająminimalnypoziom
przeszkolenia Wrzeczywistościkoniecznejeststałepodnoszeniekompetencji

174 Karolina Wilamowska
poprzezszkoleniaspecjalistycznerozwijająceteumiejętnościktóreuczniom
sprawiająnajwięcejkłopotów Dobrąpraktykąsącykliczneszkoleniaztechnik
komunikacjinegocjacjizadawaniapytańczypararazowaniaprzeprowa
dzaneprzezspecjalistówztychzakresów
Niezależnieodprzeszkoleniagrupymediatorówrówieśniczychwarto
wprowadzićtakżedodatkowezajęciadlawszystkichnowychuczniówwyja
śniająceczymjestmediacjarówieśniczajakzniejmożnaskorzystaćiwjakich
sprawachznajdzieonazastosowanie
Wramachrealizowanegoprzeznasprogramuuczniowieuczestniczyli
wpięciuczterogodzinnychspotkaniachpoświęconychnastępującymzagad
nieniom:konstruktywneprzekonywaniemojeemocjeaktywnesłuchanie
cotojestkoniktjakprowadzićmediacjerówieśnicze Wszystkiespotkania
odbywałysięwormulewarsztatowejzakładającejaktywnośćuczestników
Krok czwarty – ewaluacja
Omawianyprogramzmierzadoutworzeniawpełniunkcjonalnegoośrodka
mediacjirówieśniczych Skutecznośćprogramumożezostaćocenionawopar
ciuonastępującewskaźniki:
 zmediacjirówieśniczychprowadzonychwszkolekorzystawkażdym
rokuokoło%uczniów;
 conajmniej/sporówkończysięugodą;
 
dyrekcjakadranauczycielskauczniowieorazrodzicepostrzegają
ośrodekmediacjijakointegralnączęśćszkoły
Przebieg mediacji rówieśniczych
JakwskazanowpowołanychwyżejStandardach prowadzenia mediacji rówie-
śniczej w szkołach i innych placówkach oświatowychproceduramediacji
rówieśniczejobejmujenastępująceetapy:

175Wdrażanie mediacji rówieśniczych w szkole – założenia i perspektywy…
•kwalikacjasprawydomediacjiiwybórmediatorów(dokonujeopie
kunmediatorówrówieśniczych;uczniowie–stronykoniktumogą
takżewskazaćmediatorów);
•
spotkaniawstępnezkażdązestron(przeprowadzają mediatorzy
rówieśniczy);
•wspólnasesjamediatorówrówieśniczychistron(wspólnasesjamoże
obejmowaćkilkaspotkań);
•
zakończeniemediacji(zawarcieporozumieniaopracowanietreści
ugodyijejpodpisaniesporządzeniesprawozdaniazprzebiegumedia
cji;wprzypadkubrakuporozumieniainormacjęotymnależyzamie
ścićwsprawozdaniu);
•spotkaniaocharakterzesuperwizyjnymopiekunamediatorówrówie
śniczychzmediatoramiprowadzącymimediację–wraziepotrzeby
nakażdymjejetapie;
•wprowadzeniewżyciewarunkówugody
Powyższyschematprowadzeniamediacjirówieśniczychjestzbieżny
zzasadamiwoparciuoktórerealizowanybyłnaszprogram Uczniowie
wramachzajęćwarsztatowychzapoznawalisięzposzczególnymietapami
prowadzeniamediacjirówieśniczychanastępniemielimożliwośćwzięcia
udziałuwsymulacjachprzygotowującychichdopełnieniaunkcjimediatora
rówieśniczego Wypracowanaprzeznasormułazakładałanastępująceetapy
prowadzeniamediacjiprzezuczniów:
a)
Wprowadzenie–wramachktóregouczeńmiałsięprzedstawićpowie
dziećczymwłaściwiejestmediacjazaprezentowaćzasadymediacji
uzyskaćoduczestnikówzgodęnaudziałwmediacjiiosobęmediatora;
b)
Wysłuchanieizrozumienieproblemu–natymetapieuczeńmaza
zadaniewysłuchaćproblemuzktórymzgłosiłysięskoniktowane
stronyupewnićsiężewszystkozrozumiałpowtórzyćtoczegonaj
istotniejszegosiędowiedział(uczeństosujetuwypracowanewcześniej
technikitypupararazaczyodzwierciedlenie);
  Standardy…op. cit.

176 Karolina Wilamowska
c)Podzieleniesięuczuciamiiproblemami–uczeńmauzyskaćinorma
cjęzwrotnąotymjakiesąuczuciaipotrzebyuczestnikówmediacji
comusiałobysięstaćabykoniktzostałrozwiązanycomożepomóc
rozwiązaćkonikt;
d)
Poszukiwanierozwiązań–etaptenskupiasięnaprzedstawianiuikon
rontowaniurozwiązańproponowanychprzezstrony;wprzypadku
brakurozwiązańuczeńpowinienpotraćskłonićstronydotegoaby
ponownierozważyłyjakiesąichpotrzeby;
e)
Osiąganieporozumienia–etaptenmanaceluskonkretyzowanie
wypracowanych warunkówporozumieniaupewnieniesiężesposób
zakończeniapostępowaniajestzgodnyzoczekiwaniamiobustron;
)
Zakończeniemediacji–mediatordziękujeuczniomzaudziałwpostę
powaniuchwaliichdobrąpracęinamawiadokorzystaniaztejormy
rozwiązywaniakoniktówwprzyszłości
Podsumowanie
Zapoczątkowanyw5r program„Mediacjerówieśniczewszkole”jest
zpowodzeniemrealizowanyprzezKujawskoPomorskąIzbęAdwokacką
wBydgoszczydodziś Najszerszyzasięgakcjaobjęławpierwszymroku
albowiemwówczasprzeszkolonychzostało8mediatorówrówieśniczych
zszkółwojewództwakujawskopomorskiego
Wramachdrugiejedycjiprogramuwciągupięciutygodni55uczniów
klas–6zszkółwojewództwakujawskopomorskiegoszkoliłosięwzakre
siemediacjirówieśniczych Wzajęciachbraliudziałuczniowiewytypowani
spośródtychktórzyuczestniczyliwpierwszymetapieprogramuwpoprzed
nimroku Szkolenietoobejmowałorealizacjępełnegoprogramumediacji
rówieśniczych
Wkolejnychlatachprogrammediacjirówieśniczychrealizowanybył
wwybranychszkołachwszczególnościwramachMiędzynarodowego
TygodniaMediacji Zarównouczniowiejakidyrektorzyszkółbardzopozy
tywniepodchodządopropozycjiudziałuwtakichszkoleniach

177Wdrażanie mediacji rówieśniczych w szkole – założenia i perspektywy…
Jednocześnieniesposóbniezauważyćiżmimotakszerokozakrojo
nychdziałańizasięguakcjiedukacyjnejnatereniewojewództwakujawsko
pomorskiegoprzezkilkaostatnichlatniedoszłodowzrostuliczbyośrodków
mediacjirówieśniczych Zprzeprowadzonejanalizywynikaiżupodstaw
tegoleżąprzedewszystkimwzględynaturyekonomicznejiorganizacyjnej 
Dyrektorzyiprzedstawicieleszkółwielokrotniewskazywalinapotrzebę
działańwkierunkuutworzeniaośrodkamediacyjnegopodnoszącjednocześ
nieiżbraknansowaniatakichprojektównieposiadaniewystarczającego
zapleczaadministracyjnegoczytrudnościwynikającezkoordynacjipracy
ośrodkasąbarieramizktórymiszkołaniepotrasobieporadzić
Bibliograa
Literatura
GeberleA KorcylWolskaM Komentarz do ustawy o postępowaniu w sprawach
nieletnichGdańsks 
GosztyłaM Mediacja szkolna – forma kształtowania komunikacji interpersonalnej na
poziomie szkoły (w kontekście sprawiedliwości naprawczej i edukacji prawnej
młodego pokolenia)„ADR”nrs 
GutJ HamanW Docenić konikt. Od walki i manipulacji do współpracyGliwice
99
ŚliwaJ Rozwiązywanie koniktów w szkole[w:]Rozwiązywanie koniktów w szkole.
Materiały pokonferencyjnered I ZajączkowskaSzczecin6
ZajączkowskaM Sposoby rozwiązywania koniktów przez nauczycieli i uczniów
w środowisku szkolnym[w:]Rozwiązywanie koniktów w szkole. Materiały
pokonferencyjnered I ZajączkowskaSzczecin6
Źródła internetowe
GasikH Metody rozwiązywania sytuacji koniktowych w szkolehttps://bezpieczna
szkola men gov pl/wpcontent/uploads/5/9/metodyrozwiazywania_all
pd[dostęp:7 5 r ]
LeśniakM Wprowadzenie: mediacja w rozwiązywaniu koniktów wieku adolescencji
[w:]Mediacja w rozwiązywaniu koniktów wieku adolescencjired M Leśniak

178 Karolina Wilamowska
https://repozytorium ka edu pl/bitstream/handle/5/56/Le%c5%9bniak_
Ma%c5%8gorzata_red_Mediacja_w_rozwiazywaniu_koniktow_9
pd?sequence=6&isAllowed=y[dostęp: 5 r ]
PiórkowskaJ Mediacje rówieśniczehttps://www metis pl/remository/Itemid/un
cleino/id[dostęp: 5 r ]
PoleszakW  Klimat społeczny szkoły https://www ore edu pl/wpcontent/plu
gins/downloadattachments/includes/download php?id=6 [dostęp:
 5 r ]
Standardy mediacji rówieśniczej i szkolnej w szkołach i innych placówkach oświatowych
opracowaneprzezBiuroRzecznikaPrawDziecka[online:]http://brpd gov
pl/sites/deault/les/standardy_mediacji_rowiesniczej_i_szkolnej_w_szko
lach_ pd[dostęp:5 9 r ]

Biogramy autorów
Ann t c z k–
drnauksocjologicznych(LSE)obecniewykładakrymi
nologięnakierunkuSaetyandSecurityManagementStudiesnaUniwersytecie
NaukStosowanychwHadze Przewodniczącakomitetubadawczego
EuropejskiegoForumSprawiedliwościNaprawczej(EFRJ)uczestniczkaspo
tkaniaekspertówONZdotyczącegodrugiegowydaniaPodręcznikaProgramów
SprawiedliwościNaprawczej(UNODCBangkok9) Autorkapublikacji:
Czym jest miasto sprawiedliwości społecznej?(ArchiwumKryminologii);
e penal narratives of community sentence and the role of probation: e case of
the Wrocław model of community service(EuropeanJournaloProbation);
Is restorative justice possible through the eyes of lay people? A Polish evidence-
based case study(RoutledgeInternationalHandbookoRestorativeJustice
8);Victim-oender Mediation in Poland – e Lay Perspective(Archiwum
Kryminologii8)
Bt Czrnck -Dzluk–
drnaukprawnychadiunktwKatedrze
PrawaKarnegoMaterialnegoiKryminologiinaWydzialePrawaiAdministracji
UniwersytetuGdańskiegogdziewykładasprawiedliwośćnaprawcząwiktymolo
gięoraznowetendencjewkryminologii DziałaławZespoleds Wprowadzenia
MediacjiwPolsce;współautorkaeksperymentalnegoprogramumediacjiwspra
wachnieletnichorazjegoewaluacji;przeprowadziła(pracującprzezwielelat
wInstytucieNaukPrawnychPANorazwInstytucieWymiaruSprawiedliwości)
różnorodnebadaniadotycząceproblemówstosowaniamediacji;ichwyniki
zawartesąwszeregupublikacji DziaławEuropejskimForumSprawiedliwości
Naprawczej(EFRJ) ByłaczłonkiemSpołecznejRadyds AlternatywnychMetod

180 Biogramy autorów
RozwiązywaniaSporówprzyMinistrzeSprawiedliwości(IIkadencji)orazkilku
zespołówopracowującychpropozycjeuregulowańdotyczącychnieletnich
Hnrt Czj kw s k–drnaukspołecznychwykładowcaaka
demickiwInstytuciePedagogikiWNHiPUniwersytetuWrocławskiego 
Kuratorzawodowywykonującyorzeczeniawsprawachrodzinnychinielet
nichwSądzieRejonowymdlaWrocławiaKrzykówweWrocławiu Prezes
DolnośląskiegoStowarzyszeniaKuratorówSądowychFRONTIS Od9
rokuuczestniczywpracachzespołurealizującegomiędzynarodowyprojekt
„RestorativeJustice–StrategiesorChange”oraz–odroku–wpracach
RestorativeSchoolsWorkingGroupkoordynowanychprzezEuropejskie
ForumSprawiedliwościNaprawczej Autorkapublikacjiiwystąpieńpoświęco
nychkuratelisądowejjejzainteresowaniabadawczeoscylująrównieżwokół
problematykikomunikacjiinterpersonalnej
Grzgrz śt –pedagogresocjalizacyjnyzawodowykuratorsądowy
wlatach–ZastępcaKuratoraOkręgowegowSądzieOkręgowymwe
Wrocławiu WiceprezesZarząduDolnośląskiegoStowarzyszeniaKuratorów
SądowychFRONTIS;pomysłodawcaiwspółzałożycielWrocławskiego
CentrumSprawiedliwościNaprawczej;wlatach5–9sekretarzpre
zydiumDolnośląskiejRadyTerenowejdoSprawSpołecznejReadaptacji
iPomocySkazanym Autorpublikacjizobszarukuratelisądowejkaryogra
niczeniawolnościprojektówresocjalizacyjnych
Ant Nprl s k –adwokatprowadzącykancelarięadwokacką
specjalizującąsięwprawiegospodarczyminowychtechnologii Mediator
wpisanyna listęstałychmediatorówprzySądzieOkręgowymwWarszawie 
UczestniczkamiędzynarodowychkonerencjizobszaruFintechorazFinreg 
CzłonekBlockchainGameAlliance Wswojejpracyzwiązanazsektorem
DLTodkilkulatświadczyusługidoradczeorazpomagawrozwiązywa
niukoniktówinwestorskich Wswojejpraktycepreerujekorzystanie
zalternatywnychmetodrozwiązywaniasporówawszczególnościzmetod

181Biogramy autorów
koncyliacyjnych AbsolwentkaprawanaWydzialePrawaiAdministracji
UniwersytetuJagiellońskiegoorazczłonekIzbyAdwokackiejwWarszawie
Ann Wąsw s k–
mediatorkaSąduPolubownegoprzyKNFmedia
torkazlistyPrezesaSąduOkręgowegodlam st WarszawyorazPrezesaSądu
OkręgowegodlaWarszawyPragi;mediatorkawCentrumMediacjiKonederacji
LEWIATAN;wcześniejekspertkazewnętrznads mediacjiprzyRzeczniku
Finansowym DoktorantkaInterdyscyplinarnychStudiówDoktoranckich
„Międzyprawemagospodarką”wAkademiiLeonaKoźmińskiego;absol
wentkaWydziałuPrawaiAdministracjiUniwersytetuWarszawskiegooraz
PodyplomowychStudiaPodatkówiPrawaPodatkowegonaUniwersytecie
Warszawskim Autorkapublikacjiwykładówszkoleńiwystąpieńkoneren
cyjnychzzakresumediacji;ekspertkaKomisjiEuropejskiejwProgramie
‚Horizon 2020’‚JusticeProgramme’oraz‚RightsEquality’wlatach–
Grzgrz A. Skrbtwcz–
adiunktzestopniemnaukowymdok
toranaukprawnychzatrudnionywKatedrzePostępowaniaKarnego(WPPKiA
KUL) RadcaprawnywpisanynalistęOIRPwLublinie;manageroperacyjny
(SMT)–dyrektorPionuWindykacjiwKredytInkasoS A Autorlicznychpubli
kacjizzakresuprawakarnegowykonawczegoprawakarnegoprocesowego
postępowaniacywilnegoorazADR’u Uczestnikkilkudziesięciukonerencji
naukowychzarównomiędzynarodowychm in wUSAKanadziejakiogól
nopolskich Kilkukrotnylaureatogólnopolskichkonkursówzorganizowanych
przezProkuratoraGeneralnegozzakresuproblematykimediacjikarnej
Przmysł w Kępczyńsk –absolwentWEiEPolitechnikiŁódzkiej
ospecjalnościinżynieriaoprogramowaniaisystemysiecioweorazSGHna
kierunkuwycenaspółekkapitałowych Wswojejpracyzwiązanyzsektorem
nansówinwestycyjnychwktórychodpowiadałzaobszartechnologiczny
iregulacyjnytradingu(XTBDomMaklerskiiAliorBank) Zajmujesięzinwe
stycjamizdziedzinyDLTczłonekorganizacjiBlockchainGameAlliance
współpracującyzinwestoramizagranicznymi Odpowiedzialnywkancelarii
zabudowaniekooperacyjnychstrategiinegocjacyjnych Jedenzpierwszych

182 Biogramy autorów
stałychmediatorówgospodarczychprzySądzieOkręgowymwWarszawie
specjalizującysięwrozwiązywaniusporówtechnologicznychzdziedziny
blockchain Wswojejpracymediatoraposzukujeoptymalnychrozwiązań
kooperacjibazującnaanalizachprocesówpodejmowaniadecyzjiprzyroz
wiązywaniukoniktówmiędzynarodowychzwykorzystaniemteoriigier
Ant Wl kw sk-Płó c nnk–drnaukprawnychnotariusz
mediatorstałyprzySądzieOkręgowymWarszawaPragawWarszawie Członek
zespołuds mediacjiwCNUE(CouncilotheNotariatsotheEuropeanUnion)
zsiedzibąwBrukseli PrzewodniczącaWydziałuVIIProcesowegoPolskiego
InstytutuNotarialnego CzłonekzarząduStowarzyszeniaNotariuszyRPczło
nekZespołudoSprawLegislacjiStowarzyszeniaNotariuszyRPDyrektor
OśrodkaDokumentacjiiStudiówStowarzyszeniaNotariuszyRP Mediator
OśrodkaMediacyjnegoStowarzyszeniaNotariuszyRP Autorkapublikacji
zzakresuprawakarnegoprawaonotariacieimediacji
Agnszk Sdlck- A n dry chwcz–SekretarzGeneralnaSądu
ArbitrażowegoprzyKonederacjiLewiatanmediatorka FundacjiCentrum
RozwiązywaniaSporówiKoniktówprzyWydzialePrawaiAdministracji
UniwersytetuWarszawskiego AbsolwentkaWydziałuPrawaiAdministracji
UniwersytetuWarszawskiegoAplikacjiProkuratorskiejorazSummerSchool
oRestorativeJusticeorganizowanejprzezEuropeanForumorRestorative
Justice TrenerkamediacjiiwykładowczyniPodyplomowychStudiów
NegocjacjiMediacjiiinnychAlternatywnychMetodRozwiązywaniaSporów
przyWPiAUW TrenerkadrużynUniwersytetuWarszawskiegowramach
ICCMediationCompetition(9);sędziawkonkursachmediacyjnych
inegocjacyjnych(m in :INADRSWPSUniversityInternationalMediation
TournamentStudenckiTurniejNegocjacyjny) Autorkaiwspółautorkaroz
działówdopodręcznikapodred E GmurzyńskiejiR MorkaMediacje.
Teoria i praktykaWarszawa8

183Biogramy autorów
Brbr  t ys k–stałymediatorprzyPrezesieSąduOkręgowego
wGdańskuiwWarszawiewsprawachgospodarczychrodzinnychcywil

nychikarnych KoordynatorBałtyckiegoCentrumMediacjiGospodarczych
przyBałtyckimKlastrzeMorskimiKosmicznym;mediatorprzyklasztorze
oo ranciszkanówwGdyni EkonomistkaabsolwentkaUniwersytetuSWPS
wzakresiepsychologiiWydziałuZarządzaniaprzyUGatakżeStudiów
PodyplomowychzMediacjiGospodarczychdlaMediatorównaWydziale
PrawaUŁzletnimdoświadczeniemzawodowymwzakresiekierowania
zespołemzeszczególnymuwzględnieniemdziałańoperacyjnychPRmar
ketinguidokumentacjiwobrociegospodarczym Brałaudziałwdwóchstart
upachbankowych Uczyła studentówkomunikacjiizarządzaniazespołem 
Wtrakciepisaniarozprawydoktorskiejwtematycemediacjigospodarczych
wkontekścienaukozarządzaniuijakości
Ew Słbń –głównyspecjalistawWydzialeds MediacjiwDepartamencie
StrategiiiFunduszyEuropejskich Absolwentkastudiówmagisterskichnakie

runkumarketingizarządzanieUniwersytetuEkonomicznegowKatowicach
studiówpodyplomowychzzakresuzarządzaniazasobamiludzkimiwedług
standardóweuropejskichorazstudiówmenedżerskichopartychostrukturę
programuMBAwSzkoleGłównejHandlowejwWarszawie Doktorantka
UniwersytetuEkonomicznegowKatowicach Autorkaartykułównauko
wychiwypowiedzieksperckichzobszaruzarządzaniazasobamiludzkimi
orazbudowaniamarkipracodawcy(m in Narzędzia CSR dotyczące zatrud-
nienia a budowanie wizerunku pracodawcyRozwój kompetencji menedżer-
skich w obliczu różnorodności kulturowejHybrydowa przyszłość szkoleń
Zarządzanie bez szefa?Potencjał różnorodnościPokolenia w środowisku pracy
iin ) Uczestniczkakonerencjinaukowychkrajowychimiędzynarodowych 
FinalistkakonkursuTopMenedżerHR7 Mawieloletniedoświadczenie
zawodowenastanowiskachspecjalistycznychikierowniczychwjednostkach
sektoranansówpublicznych

184 Biogramy autorów
Krln W lmw s k–adwokatmediatorCentrumMediacjiprzy
NaczelnejRadzieAdwokackiejorazCentrumMediacjiprzyOkręgowejRadzie
AdwokackiejwBydgoszczy DoktorantkaUczelniŁazarskiegotrenerkoordy
natorkaprogramumediacjirówieśniczychwramachKomisjiEdukacjiPrawnej
iSzkoleniaZawodowegoAdwokatówprzyIzbieAdwokackiejwBydgoszczy
orazprzyKomisjiEdukacjiPrawnejNaczelnejRadyAdwokackiej Członek
InstytutuLegalTechprzyNaczelnejRadzieAdwokackiej Zainteresowania
naukowe:mediacjaochronadanychosobowychtajemnicaadwokackamar
ketingprawniczyiprawonowychtechnologii