Content uploaded by Jarosław Bury
Author content
All content in this area was uploaded by Jarosław Bury on Nov 29, 2022
Content may be subject to copyright.
1
Acta entomologica silesiana
Vol. 30: (online 021): 1–4 ISSN 1230-7777, ISSN 2353-1703 (online) Bytom, November 29, 2022
Obserwacje Utetheisa pulchella (Linnaeus, 1758) (Lepidoptera:
Erebidae) na Dolnym Śląsku i Pojezierzu Pomorskim
http://doi.org/10.5281/zenodo.7375664
Jarosław Bury1 , Jacek Mazepa2
1 Markowa 1498, 37-120 Markowa, Polska, e-mail: jarekbury2@wp.pl, ORCID: 0000-0003-1061-1975
2 Osiedle Kombatantów 19/3, 37-500 Jarosław, Polska
ABSTRACT. Observations of Utetheisa pulchella (Linnaeus, 1758) (Lepidoptera: Erebidae) in Lower
Silesia and the Pomeranian Lake District (W Poland).
During the eld research conducted in the 2022 on the distribution of Lepidoptera in W Poland two
specimens of Utetheisa pulchella (Linnaeus, 1758) ware found – one in Siechnice [XS55] within the Lower
Silesia District and another one in Nowogard [WV04) within the Pomeranian Lake District. Species is
irregular migrant and last time was observed in Poland in 1992.
KEY WORDS: Noctuoidea, Arctiinae, Arctiini, Tiger-moths, new records, W Poland.
WSTĘP
Rodzaj Utetheisa HüBner, [1819] należy do rodziny Erebidae, podrodziny Arctiinae
i plemienia Arctiini. W skali globalnej rodzaj ten zawiera ok. 60 gatunków, z których
w Europie i w Polsce spotykany jest jeden – Utetheisa pulchella (Linnaeus, 1758)
(Buszko & Masłowski 2012).
U. pulchella to szeroko rozpowszechniony gatunek, stwierdzony w Afryce
subsaharyjskiej, w Afryce Północnej, na Bliskim Wschodzie, w Azji Środkowej, na
Półwyspie Indyjskim, w zachodniej części Indochin oraz na wyspach Archipelagu
Malajskiego. Gatunek na początku XX w. zawleczony został do Ameryki Południowej
i Środkowej. W Europie utrzymuje się lokalnie na wybrzeżu Morza Śródziemnego,
skąd okresowo migruje na północ, częściej spotykany w zachodniej części kontynentu
(Jordan 1939, Buszko & Masłowski 2012, TesTon et al. 2019).
W Polsce U. pulchella jak dotąd odnotowany był kilkanaście razy, głównie w XIX
i na początku XX w. Łącznie gatunek ten wykazano w dziewięciu województwach
w południowej i zachodniej części Polski: w województwie zachodniopomorskim,
pomorskim, mazowieckim, wielkopolskim, łódzkim, dolnośląskim, opolskim, śląskim
oraz województwie małopolskim (Buszko & nowacki 2017). Po roku 1945 gatunek
zaobserwowano w Polsce jedynie raz na Wyżynie Małopolskiej (KFP): Ostrów, UTM
DB28, 15.06.1992, leg. B. Marciniak (ŚLiwiński 1995) (Ryc. 1).
BIOLOGIA
U. pulchella pojawia się w Polsce w dwóch pokoleniach, w okresie od maja do
lipca oraz od września do listopada. Motyle wykazują aktywność zarówno w dzień jak
i w nocy. Samice składają jaja na dolnej powierzchni liści roślin żywicielskich. Gąsienice
2
w rejonie afrotropikalnym żerują na roślinach z rodziny szorstkolistnych (Boraginaceae),
głównie na heliotropach (Heliotrophium L.), nawrotach Lithospermum L., Trichodesma
r. Br., Vaupelia Brand oraz na przedstawicielu ślazowatych (Malvaceae) – bawełnie
Gossypium L. (de prins & de prins 2022).
W warunkach środkowoeuropejskich jako rośliny żywicielskie wykorzystywane
są najczęściej również gatunki z rodziny szorstkolistnych (Boraginaceae), takie jak
farbownik (Anchusa L.), niezapominajka (Myosotis L.), ogórecznik (Borago L.), oraz
żmijowiec (Echium L.). Ponadto larwy spotykane są na przedstawicielach rodziny
babkowatych (Plantaginaceae) – babce (Plantago L.) oraz psiankowatych (Solanaceae)
– psiance (Solanum L.) (Buszko & Masłowski 2012).
U. pulchella jako gatunek migrujący nie wykazuje określonych preferencji
siedliskowych i spotykana jest w różnych typach siedlisk, głównie w umiarkowanie
suchych i otwartych siedliskach przekształconych przez człowieka, takich jak murawy,
łąki, ogrody, pola uprawne, nieużytki, zarośla i parki (Buszko & Masłowski 2012).
Ryc. 1. Rozmieszczenie stanowisk Utetheisa pulchella (Linnaeus, 1758) w Polsce. Stanowiska: czarna kropka
– dane literaturowe opublikowane po 1945, czerwone kropki – nowe dane.
Fig. 1. Distribution of Utetheisa pulchella (Linnaeus, 1758) in Poland. Localities: black dot – record published
after 1945, red dots – new data.
Acta ent. siles. 30 (online 021) Bytom, November 29, 2022
3
MATERIAŁ
Ryc. 2. Utetheisa pulchella (Linnaeus, 1758) – Siechnice, 29.10.2022 (fot. A. Masłowska).
Fig. 2. Utetheisa pulchella (Linnaeus, 1758) – Siechnice, 29.10.2022 (photo A. Masłowska).
Ryc. 3. Utetheisa pulchella (Linnaeus, 1758) – Nowogard, 29.10.2022 (fot. Z. Przybyłek).
Fig. 3. Utetheisa pulchella (Linnaeus, 1758) – Nowogard, 29.10.2022 (photo Z. Przybyłek).
Acta ent. siles. 30 (online 021) Bytom, November 29, 2022
4
Dolny Śląsk (KFP); Nizina Śląska, Pradolina Wrocławska (RFG): Siechnice XS55,
29.10.2022,13:21, 1 osobnik, łąka nadrzeczna, na kwiatach wrotyczu pospolitego
(Tanacetum vulgare L.), obs. A. Masłowska (Ryc. 2).
Pojezierze Pomorskie (KFP): Pobrzeże Szczecińskie, Równina Nowogardzka
(RFG) Nowogard WV04, 29.10.2022,13:21, 1 osobnik, na skraju pola uprawnego, na
kwiatach rzepaku (Brassica napus L. var. napus), obs. Z. Przybyłek (Ryc. 3).
DYSKUSJA
U. pulchella jest gatunkiem okresowo migrującym do Polski, jednak w ostatnich
80 latach gatunek odnotowano zaledwie jeden raz na terenie naszego kraju.
Obecne obserwacje potwierdzają możliwość napływu, w sprzyjających warunkach
klimatycznych, nawet większej liczby osobników tego gatunku z obszarów położonych
na zachód i południe od Polski, gdzie stadia preimaginalne znajdują lepsze warunki do
rozwoju.
Prezentowane w niniejszej pracy obserwacje U. pulchella z terenu Polski wpisują
się w szerszy trend migracyjny obserwowany w ostatnich tygodniach na terenie Europy,
gatunek został zaobserwowany m.in. na południu Wielkiej Brytanii, w Belgii, Holandii,
zachodnich i południowych Niemczech, Austrii, Szwajcarii, Danii, południowej Szwecji
oraz w Czechach (inaturaList 2022).
Nazwy krain zoogeogracznych podano wg. podziału przyjętego przez
Burakowskiego et al. w KFP (1987), nazwy makro- i mezoregionów wg. regionalizacji
zyczno-geogracznej kondrackego – RFG (2002). Do wygenerowania mapy użyto
programu MapaUTM ver. 5.4 (https://www.heteroptera.us.edu.pl/mapautm.html autor:
G. Gierlasiński).
PODZIĘKOWANIA
Autorzy pragną podziękować Agacie Masłowskiej oraz Zygmuntowi Przybyłkowi
za udostępnienie danych o obserwacjach.
PIŚMIENNICTWO
Burakowski B., Mroczkowski M., stefańska J. 1987. Chrząszcze – Coleoptera. Cucujoidea, część 3. Katalog
fauny Polski 23(14): 1–309.
Buszko J., Masłowski J. 2012. Motyle nocne Polski. Macrolepidoptera cz. 1. Koliber, Nowy Sącz: 301 pp.
Buszko J., nowacki J. (Eds.) 2017. A Distributional Checklist of the Lepidoptera of Poland. Polish
Entomological Monographs 13: 1–222.
de prins J., de prins w. 2022. Utetheisa pulchella (Linnaeus, 1758). Afromoths. (Dostęp z dnia: 31.10.2022).
inaturaList 2022. Utetheisa pulchella (Linnaeus, 1758). (Dostęp z dnia: 31.10.2022).
Jordan k. 1939. On the constancy and variability of the differences between the old world species of Utetheisa
(Lepid., Arctiidae). Novitates Zoologicae 41: 251–291.
kondracki J. 2002. Geograa regionalna Polski. PWN, Warszawa: 444 pp.
ŚLiwiński z. 1995. Wykaz motyli Wyżyny Łódzkiej (Hepialidae – Krótkowąsy, Psychidae – Koszówki,
Cossidae – Trociniarki, Zygaenidae – Kraśniki, Limacodidae – Ślimakówki, Drepanidae – Wycinki,
Thyatiridae – Falice, Lasiocampidae – Barczatki, Endromididae – Nasierszyce, Lemoniidae – Przelotnice,
Saturniidae – Pawice, Sphingidae – Zawisaki, Notodontidae – Garbatki, Lymantridae – Brudnice,
Arctiidae – Niedźwiedziówki). Biuletyn entomologiczny 12(8): 2–6.
teston J.a., caMpeLo J.d.c., Lopes a.M.c., specHt a. 2019. First record of Utetheisa pulchella (Linnaeus,
1758) (Lepidoptera: Erebidae: Arctiinae) in Brazilian Amazon: implications for conservation. Anais da
Academia Brasileira de Ciências 91(1): e20180262.
Accepted: 4 November 2022; published: 29 November 2022
Licensed under a Creative Commons Attribution License http://creativecommons.org/licenses/by/4.0/
Acta ent. siles. 30 (online 021) Bytom, November 29, 2022