Content uploaded by Elissavet Perakaki
Author content
All content in this area was uploaded by Elissavet Perakaki on Nov 17, 2022
Content may be subject to copyright.
Η ανάπτυξη της Κριτικής και ∆ηµιουργικής Σκέψης στο Γυµνάσιο:
Μια Πρόταση Συνδυασµού τους στη ∆ιδακτική Πράξη
Περακάκη Ελισσάβετ
Η ανάπτυξη της Κριτικής και ∆ηµιουργικής Σκέψης στο Γυµνάσιο:
Μια Πρόταση Συνδυασµού τους στη ∆ιδακτική Πράξη
Περακάκη Ελισσάβετ
perakaki@otenet.gr
Κριτική Σκέψη, ∆ηµιουργική Σκέψη, Κατασκευή Οργάνων, Παραγωγή Ήχου
Critical Thinking, Creative Thinking, Instruments’ Construction, Producing Sound
Keywords:
Περίληψη
Είναι κοινός τόπος όλων των µουσικών παιδαγωγών, ότι η δηµιουργικότητα και η ανάπτυξη της δηµιουργικής
σκέψης αποτελούν αναπόσπαστα κοµµάτια του µαθήµατος της Μουσικής Αγωγής. Παράλληλα, τα τελευταία
χρόνια, πολλοί ερευνητές και σχεδιαστές αναλυτικών προγραµµάτων τονίζουν τη σηµασία της κριτικής σκέψης και
τη σπουδαιότητα της ένταξής της στην εκπαιδευτική διαδικασία. Έτσι λοιπόν, η παράλληλη ανάπτυξη της κριτικής
και της δηµιουργικής σκέψης στη διδακτική πράξη προβάλλει αναγκαία. Η µουσική εκπαίδευση στο σχολείο, µε την
ευελιξία που τη διακρίνει, παρέχει στον εκπαιδευτικό τη δυνατότητα να συνδυάσει το αντικειµενικό µε το
υποκειµενικό, την πιθανότητα µε τη δυνατότητα, τη λογική µε τη φαντασία.
Για όλους τους παραπάνω λόγους ο συνδυασµός της κριτικής και της δηµιουργικής σκέψης στη διδακτική πράξη
κρίνεται αναγκαίος.
Στην προσπάθεια αυτή εφαρµόστηκε πειραµατικά στην Α΄ τάξη του Γυµνασίου, σε δύο σχολεία του Ν. Βοιωτίας και
µαθητών, µια σειρά µαθηµάτων διάρκειας 3 διδακτικών ωρών, µε θέµα «Τα µουσικά όργανα-
γ) Η παρουσίαση των αποτελεσµάτων
δ) Η αξιολόγησή της
στ) Συµπεράσµατα
The development of critical and creative thinking in Gymnasium: An
experimental approach
Abstract
µε τη συµµετοχή 60
Τρόποι παραγωγής του ήχου».
Συνοπτικά, τα µαθήµατα αυτά περιελάµβαναν:
τη γνωριµία των µαθητών µε µια µεγάλη ποικιλία µουσικών οργάνων,
την κατανόηση του τρόπου παραγωγής του ήχου τους,
την κατασκευή µουσικών οργάνων χωρίς την καθοδήγηση του καθηγητή και
το σχεδιασµό οργάνων «νέου» τύπου (τα όργανα του «µέλλοντος»).
Κεντρικοί θεµατικοί άξονες της παρουσίασης θα είναι:
α) Ο ορισµός της κριτικής και δηµιουργικής σκέψης και η σπουδαιότητα τους στη µουσική εκπαίδευση
β) Η περιγραφή της πειραµατικής εφαρµογής του συνδυασµού τους στην Α΄ τάξη (επιµέρους στόχοι και
µεθοδολογία)
The majority of music educators agree that creativity and the development of creative thinking play a fundamental
role in a music lesson. Furthermore, lately, many researchers underline the importance of critical thinking and the
necessity to have it integrated in the educational procedure. Under these circumstances, the parallel development of
critical and creative thinking becomes necessary. The music education provided in the Greek school is really flexible
and gives the opportunity to the teacher to combine both objective and subjective, probability and possibility, logic
and imagination.
For all these reasons, the combination of critical and creative thinking is important.
In order for this combination to become true, a 3 teaching hours-project took place experimentally in the first class of
gymnasium (ages 12-13), in 2 schools in rural Greece. 60 pupils participated in the project, titled “ Music
instruments- How to produce a sound”.
During the course the pupils were:
-91-
4ο Συνέδριο της Ελληνικής Ένωσης για την Μουσική Εκπαίδευση
Κάστρο Λαµίας 1-3 Ιουλίου 2005
Η ανάπτυξη της Κριτικής και ∆ηµιουργικής Σκέψης στο Γυµνάσιο:
Μια Πρόταση Συνδυασµού τους στη ∆ιδακτική Πράξη
Περακάκη Ελισσάβετ
Introduced to a big range of music instruments
Understood how their sound is produced
The main li
a) The defin
) The description of the project (aims, methodology)
The results
d) Its evaluation
) Conclusions
ένταξη
ε
µατα, µπορεί να επιλέξει τη διδακτέα ύλη και να την
δεν είναι ανυπέρβλητα. Αντίθετα η
ενό του, δίνοντας τη δυνατότητα
α µουσικής και να µην είναι
ι επίκαιρα – της µόδας – δεν τους
και κριτικής σκέψης και η µεταξύ τους σχέση
Constructed musical instruments
Drew the instruments of “the future”.
nes of this presentation will be:
ition of critical and creative thinking and their importance in music education
b
c)
e
Εισαγωγή
Η αναγκαιότητα για την ανάπτυξη και την της σκέψης, δηµιουργικής και κριτικής,
στην εκπαίδευση προβάλλει επιτακτική στην εποχή µας. Από τους βασικούς σκοπούς της
εκπαίδευσης, κατά τον Piaget, είναι η δηµιουργία ανθρώπων ικανών να παράγουν και όχι να
αναπαράγουν ό,τι είχαν κάνει οι προηγούµενες γενιές (Τριλιανός, 1997). Η αξιολόγηση και
αξιοποίηση των πληροφοριών αυτών προϋποθέτουν την άσκηση του ατόµου σε δεξιότητες
σκέψης. Οι εκπαιδευτικοί αν και αναγνωρίζουν τη σπουδαιότητα της ένταξης της δηµιουργικής
και κριτικής σκέψης στη διδασκαλία των µαθηµάτων τους, η καθηµερινή πρακτική της τάξης δε
τους ενθαρρύνει ιδιαίτ ρα. Οι Raths και οι συνεργάτες του (1986) εντοπίζουν τα εµπόδια αυτά
στο µέγεθος της διδακτέας ύλης και την ακαταλληλότητα των υπαρχόντων βιβλίων σε
συνδυασµό µε την έλλειψη εκπαιδευτικού υλικού. Σε ένα µάθηµα Μουσικής όµως, όπου ο
καθηγητής, συγκριτικά µε άλλα µαθή
προσαρµόσει στο επίπεδο των µαθητών του, τα εµπόδια αυτά
το περιεχόµενσωµάτωση δεξιοτήτων σκέψης εµπλουτίζουν
στους µαθητές να σκέφτονται και να προβληµατίζονται σε θέµατ
ευάλωτοι σε µουσικά ρεύµατα, τα οποία παρόλο που είνα
εκφράζουν.
Ορισµοί της δηµιουργικής
και η δηµιουργική σκέψη µπορούν να περιγραφούν ως χαρακτηριστικά της
και ειδικότερα της καλής σκέψης1 (Runkle, 1981).
στη σ94),
εστιάζοντας έτσι στη διαδικασία οίας καθορίζει την κριτική της
ορφή. Σύµφωνα µε τον D’ Angelo ένας λειτουργικός ορισµός για την κριτική σκέψη θα
Η κριτική
κέψης γενικότερα
σ
Η πλειοψηφία των ορισµών κριτικής σκέψης δίνει έµφαση στην ικανότητα και την τάση
υλλογή, την αξιολόγηση και την αποτελεσµατική χρήση της πληροφορίας (Potts, 19
της σκέψης, η πορεία της οπ
µ
µπορούσε να αποτελείται από όλες τις τάσεις και τις δεξιότητες που χρησιµοποιούνται κατά τη
διαδικασία της αξιολόγησης (McPeck, 1981). Άλλωστε όταν σκεφτόµαστε κριτικά, αξιολογούµε
τα αποτελέσµατα της διαδικασίας των σκέψεων (Halpern, 1997).
Βασικό χαρακτηριστικό της κριτικής σκέψης είναι η µεταγνώση (metacognition). Οι
Meichenbaum (1985), Eggen και Kauchal (1996) ορίζουν τη µεταγνώση ως την ικανότητα του
ατόµου να γνωρίζει και να ελέγχει τις γνωστικές του λειτουργίες.
1 Η καλή σκέψη (good thinking), σύµφωνα µε τη Runkle (1981), µας οδηγεί στην αλήθεια και µας επιτρέπει να
αση στο παρελθόν, τι συµβαίνει στο παρόν και τι µπορεί να συµβεί στο µέλλον.
Η καλή σκέψη µας βοηθά να ξεχωρίσουµε το πραγµατικό από το φανταστικό.
ανακαλύψουµε ποια ήταν η κατάστ
-92-
4ο Συνέδριο της Ελληνικής Ένωσης για την Μουσική Εκπαίδευση
Κάστρο Λαµίας 1-3 Ιουλίου 2005
Η ανάπτυξη της Κριτικής και ∆ηµιουργικής Σκέψης στο Γυµνάσιο:
Μια Πρόταση Συνδυασµού τους στη ∆ιδακτική Πράξη
Περακάκη Ελισσάβετ
Η σχετική βιβλιογραφία πολύ συχνά θεωρεί τις έννοιες δηµιουργικότητα και δηµιουργική
η διαδικασία η οποία λαµβάνει χώρα όταν σκεπτόµαστε µια
Ευκλείδη, 1997). Η
ως προϋποθέτει την
ψης (Moran, 1988). Συνδυάζει το συναίσθηµα µε τη
ιουργικές στάσεις µε τις γνωστικές δεξιότητες (Τριλιανός, 1998).
ίνοντας τους ορισµούς της δηµιουργικής και της κριτικής σκέψης η Davis-Seaver
000) ηµειώνει:
είναι η σκέψη που χαρακτηρίζεται από αυθεντικότητα και
η κριτική σκέψη έχει σκοπό και χρησιµοποιεί δεξιότητες όπως η
σκέψη συνώνυµες.
∆ηµιουργική σκέψη είναι
καινούρια ιδέα2 και οδηγεί σε δηµιουργικές ιδέες (Κωσταρίδου-
ς προβληµάτων, η οποία όµδηµιουργικότητα είναι µια µορφή επίλυση
ικότητα και την ευελιξία της σκέπροσαρµοστ
σκέψη, τις δηµ
Συγκρ
(2 σ
«∆ηµιουργική
καινοτοµία, ενώ
επίλυση προβλήµατος, η λήψη απόφασης, η αξιολόγηση και η µεταγνώση»
Η δηµιουργική και η κριτική σκέψη συνυπάρχουν και αλληλεπιδρούν στις νοητικές
ενέργειες των ανθρώπων που χαρακτηρίζονται ως ορθές ή άριστες (Τριλιανός, 1997). Ο
Ματσαγγούρας (2001:81) σηµειώνοντας τη βασική τους διαφορά, παρατηρεί ότι «ενώ η κριτική
σκέψη βασίζεται κυρίως στην ανάλυση των δεδοµένων, που γίνεται µε τους κανόνες της λογικής,
η δηµιουργική σκέψη βασίζεται κυρίως στην ελεύθερη και πρωτότυπη σύνθεση των δεδοµένων
την οποία κάνει το άτοµο µε τη βοήθεια της φαντασίας του».
Από όλα τα παραπάνω γίνεται κατανοητό ότι η κριτική σκέψη εµπεριέχει τη δηµιουργική,
λειτουργώντας συµπληρωµατικά και εµπλουτίζοντας η µία από την άλλη.
Κριτική και δηµιουργική σκέψη: Η σπουδαιότητά τους στη Μουσική Εκπαίδευση
Από τα µέσα της δεκαετίας του 1980 το ενδιαφέρον πολλών µουσικών εκπαιδευτικών σε
παγκόσµιο επίπεδο εστιάζεται στην προσπάθεια ένταξης των δεξιοτήτων σκέψης, κριτικής και
δηµιουργικής, στη διδασκαλία της µουσικής. Η Cannon (1993) υποστηρίζει πως το µάθηµα της
µουσικής είναι ένα εξαιρετικό βοήθηµα στην ανάπτυξη των υψηλών δεξιοτήτων σκέψης.
Reahm (1986) θέλοντας να τονίσει την αναγκαιότητα της κριτικής σκέψης στη
διδασκ ροφοριών είναι
τέτοια
, από την
αποµνη
(trial and error). Επιπλέον, το
περιβάλλον
Ο
αλία, επισηµαίνει ότι στην εποχή µας η έκρηξη των γνώσεων και των πλη
που πείθει τους δασκάλους ότι πιο σηµαντική είναι η απόκτηση των δεξιοτήτων της
συγκέντρωσης, της επεξεργασίας και της αξιολόγησης των πληροφοριών
µόνευσή τους.
Για την ανάπτυξη όµως της κριτικής και δηµιουργικής σκέψης επισηµαίνεται και η
σηµασία της κατάλληλης ατµόσφαιρας στην τάξη και η συνεργασία καθηγητή – µαθητών. Η
Pogonowski (1987) σηµειώνει ότι από τη στιγµή που ο δάσκαλος δίνει έµφαση στη διαδικασία
ανάπτυξης της µουσικής σκέψης, όλη η ατµόσφαιρα της τάξης θα πρέπει να είναι τέτοια που να
ενθαρρύνεται η συζήτηση και να επιτρέπεται στους µαθητές να πειραµατίζονται µε τις µουσικές
ιδέες και να βρίσκουν λύσεις µέσα από τη δοκιµασία και το λάθος
δεν θα πρέπει να είναι δασκαλοκεντρικό ούτε οι µαθητές να έχουν έναν παθητικό
ρόλο. Για να µπορέσουν οι µαθητές να αναπτύξουν την κριτική τους σκέψη, κάτι που απαιτεί
από αυτούς ρίσκο και δυνατότητες ελιγµών, θα πρέπει να νοιώσουν ασφαλείς για να
συµµετάσχουν (Pogonowski, 1989).
2 Creativity and Creative Thinking, 1999-2001 Infinite Innovations Ltd, www.brainstorming.co.uk
-93-
4ο Συνέδριο της Ελληνικής Ένωσης για την Μουσική Εκπαίδευση
Κάστρο Λαµίας 1-3 Ιουλίου 2005
Η ανάπτυξη της Κριτικής και ∆ηµιουργικής Σκέψης στο Γυµνάσιο:
Μια Πρόταση Συνδυασµού τους στη ∆ιδακτική Πράξη
Περακάκη Ελισσάβετ
Η καλλιέργεια µεταγνωστικών δεξιοτήτων κρίνεται αναγκαία σε όλες τις δραστηριότητες
της µουσικής εκπαίδευσης. Συγκεκριµένα, ο Kenny (1998) εστιάζει στη διδασκαλία ενός
µουσικ
πό τη µεριά του
ο δάσκ
ση µπορεί να γίνει: α) µέσα στην τάξη κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης και β)
µε την µαγνητο
ικής
ακρόασ τητα από τις
προτιµή
dependent musicianship)
eahm, 1986),
α τους
υποδειχ
δ θ χρόνια
ροφοριών, κυρίως για όργανα που δεν είναι τόσο γνωστά στα παιδιά. Η
διδακτι
αθητών µε την ενότητα
Μετά από συζήτηση µε τους µαθητές σχετικά µε την προηγούµενη επαφή τους µε τη
συγκεκριµένη θεµατική ενότητα, διαπιστώθηκε ότι είχαν διδαχθεί τα µουσικά όργανα - κυρίως
δα, ιδιόφωνα,
ού οργάνου. Αναφέρει χαρακτηριστικά ότι ο δάσκαλος θα πρέπει να καλλιεργήσει στους
µαθητές του την ικανότητα να ελέγχουν οι ίδιοι την επίδοσή τους. Το απόφθεγµα ότι η εξάσκηση
οδηγεί στην τελειότητα (“practice makes perfect”), έχει χρησιµοποιηθεί αρκετά. Άλλωστε, το
πρόβληµα που τίθεται δεν είναι πόση διάρκεια έχει η εξάσκηση, αλλά το πώς γίνεται. Για να
επιτευχθεί αυτό, ο ίδιος προτείνει κάθε µαθητής σε κάθε µάθηµα να καλείται, µε την παρότρυνση
του δασκάλου, να αξιολογήσει την επίδοσή του και να βρει τους στόχους του. Α
αλος δεν θα πρέπει να υποδεικνύει τους στόχους, αλλά να οδηγεί τον µαθητή του προς
αυτούς. Η αξιολόγη
φώνηση της εκτέλεσης και την αξιολόγησή της από τον ίδιο το µαθητή.
Ο Woodford (1996) χρησιµοποιεί αντίστοιχα ένα παράδειγµα από την τάξη της µουσ
ης. Εδώ δεν αρκεί η παθητική ακρόαση ενός µουσικού έργου. Ανεξάρ
σεις του δασκάλου και των µαθητών θα πρέπει να δίνεται το περιθώριο για την έκφραση
των αντίθετων απόψεων και των αντιρρήσεων των µαθητών, συνήθως, πάνω στο συγκεκριµένο
είδος που ακούγεται. Με τον τρόπο αυτό οι µουσικές πεποιθήσεις που πριν ήταν αόριστες και
γενικές, παίρνουν µορφή.
Συµπερασµατικά, η διδασκαλία των δεξιοτήτων σκέψης στην τάξη της Μουσικής βοηθά:
α) στην ανάπτυξη της «ανεξάρτητης µουσικότητας» (in
β) στο να µάθουν οι µ
αθητές να «παλεύουν» µε την αµφιβολία και τις διφορούµενες
έννοιες, σε θέµατα που δεν υπάρχει µόνο µια σωστή λύση και απάντηση (R
γ) στο να ανακαλύψουν έννοιες και στοιχεία διαφορετικά από αυτά που θ
τούν και τέλος,
δ) στο να κατανοούν τη µουσική, αποκτώντας τη δυνατότητα να γίνουν µουσικοί µε ευρύ
πνεύµα (Pogonowski, 1989).
Ο Συνδυασµός τους στη διδακτική πράξη
Η διδασκαλία των µουσικών οργάνων στην Α΄ Γυµνασίου είναι συχνά από τα πρώτα
µελήµατα του καθηγητή της Μουσικής Αγωγής, διδασκαλία η οποία έχει άλλοτε τη µορφή
επανάληψης - όταν οι µαθητές έχουν ιδαχ εί τα προηγούµενα την ενότητα – και άλλοτε
τη µορφή παροχής πλη
κή εµπειρία µάς δείχνει πως ανεξάρτητα από τις προηγούµενες γνώσεις των µαθητών, η
παροχή πληροφοριών – όχι πάντα «χρήσιµων» και εύχρηστων – παρατηρείται ως πάγια τακτική
για πολλούς καθηγητές, τακτική που µπορεί, συχνά, να συνοδεύεται και από την αδιαφορία των
µαθητών. Η ανάγκη ενός νέου τρόπου προσέγγισης του θέµατος, µε στόχο την ένταξη της
κριτικής και της δηµιουργικής σκέψης στη διδασκαλία της µουσικής οδήγησε στην οργάνωση
µιας θεµατικής ενότητας, διάρκειας τριών ωρών διδασκαλίας, µε θέµα «Τα µουσικά όργανα-
Τρόποι παραγωγής του ήχου». Η ενότητα αυτή πραγµατοποιήθηκε στις αρχές του σχολικού
έτους 2002-2003, σε δύο σχολεία του Ν. Βοιωτίας στην Α΄ Γυµνασίου, µε τη συµµετοχή 60
µαθητών.
Προηγούµενη σχέση των µ
αυτά της ορχήστρας- και τις κατηγοριοποιήσεις τους (πνευστά, κρουστά, έγχορ
-94-
4ο Συνέδριο της Ελληνικής Ένωσης για την Μουσική Εκπαίδευση
Κάστρο Λαµίας 1-3 Ιουλίου 2005
Η ανάπτυξη της Κριτικής και ∆ηµιουργικής Σκέψης στο Γυµνάσιο:
Μια Πρόταση Συνδυασµού τους στη ∆ιδακτική Πράξη
Περακάκη Ελισσάβετ
µεµβρανόφωνα, χορδόφωνα και αερόφωνα) καθώς επίσης και µε την καθοδήγηση του
εκπαιδευτικού είχαν κατασκευάσει αυτοσχέδια µουσικά όργανα (µαράκες, τύµπανα και
µπαστούνι της βροχής).
Επιµέρους στόχοι της ενότητας:
• να έρθουν οι µαθητές σε επαφή µε µουσικά όργανα από διαφορετικά είδη
µουσικής (δηµοτικά, έθνικ κ.ά.),
• να κατανοήσουν τον τρόπο παραγωγής του ήχου τους µέσα και από τις
διαφορετικές τεχνικές παιξίµατος του κάθε οργάνου
• να χρησιµοποιήσουν τις γνώσεις τους για την κατασκευή και το σχεδιασµό
«νέων» οργάνων
Μεθοδολογία-∆ραστηριότητες
Για την καλύτερη και συντοµότερη διεξαγωγή της ενότητας, αλλά και εξαιτίας της
προηγούµενης γνώσης των µαθητών, επιλέχθηκε ο επαγωγικός τρόπος διδασκαλίας. Η
διδασκ
αξιολόγ
ν αρχή
της ενό
µάτων, δηλαδή τα µουσικά όργανα, β) για να «απελευθερωθεί» το
µυαλό
και οι βάσεις για την ανάπτυξη δηµιουργικού κλίµατος στην τάξη,
απαραίτητο κριτικής σκέψης των µαθητών για τη
Μουσικ
ανεξάρτητα αν αυτή ήταν σωστή ή λάθος. Η συµπλήρωση αυτή ήταν αναγκαία για
να αρχ σκέψη τους, καθώς και να
αλία της ενότητας χωρίστηκε σε τρία τµήµατα, το θεωρητικό, το πρακτικό και αυτό της
ησης.
Θεωρητικό τµήµα: Οι µαθητές ήρθαν σε πρώτη επαφή µε την ενότητα µέσα από την
παραγωγή ήχου µε αντικείµενα που βρίσκονταν γύρω τους (στυλό, θρανίο κλπ.) ή µε µέλη του
σώµατός τους (χέρια, γόνατα κλπ.). Η δραστηριότητα αυτή τοποθετήθηκε σκόπιµα στη
τητας για µεθοδολογικούς λόγους: α) για να συνδεθεί η ανάγκη παραγωγής ήχου µε την
κατασκευή ηχογόνων σω
των µαθητών από τη µία και σωστή απάντηση και να εισαχθούν σε έναν πιο «ελεύθερο»
τρόπο διδασκαλίας και γ) για να ενθαρρυνθούν οι µαθητές όλων των γνωστικών επιπέδων. Με τη
δραστηριότητα αυτή τίθενται
για την ανάπτυξη της δηµιουργικής και της
ή.
Έπειτα µοιράστηκε φύλλο εργασίας µε φωτογραφίες ποικίλων οργάνων προκειµένου να
αναγνωρισθούν. Η αναγνώριση τους από τους µαθητές – πότε σωστά και πότε λάθος – έδωσε την
αφορµή για την άρση λαθεµένων εντυπώσεων και την ξενάγηση σε όργανα της ίδιας οικογένειας.
Στη συνέχεια και µε βοήθεια εποπτικού και ηχητικού υλικού δόθηκε έµφαση στα ελληνικά
παραδοσιακά όργανα και στα όργανα από διαφορετικές περιοχές του κόσµου. Στο υλικό αυτό
εντάσσεται και CD-Rom µε τα µουσικά όργανα3, η παρουσίαση του οποίου έγινε από τους ίδιους
τους µαθητές, οι οποίοι και επέλεγαν το όργανο που τους ενδιέφερε - ή τους προξενούσε το
ενδιαφέρον – διάβαζαν τις σύντοµες πληροφορίες που το συνόδευαν στην υπόλοιπη τάξη και
ακουγόταν και το αντίστοιχο ηχητικό παράδειγµα. Παράλληλα, έγινε απλή αναφορά στον τρόπο
παραγωγή του ήχου τους. Το τµήµα της ενότητας ολοκληρώθηκε µε την προσπάθεια
αναγνώρισης των οργάνων κατά τη διάρκεια της µουσικής ακρόασης. Η δραστηριότητα αυτή,
γνωστή στους µαθητές από τα προηγούµενα χρόνια, συµπληρώθηκε µε την αιτιολόγηση της
απάντησης,
ίσουν οι µαθητές να ελέγχουν και να αξιολογούν τη
3 Cd-Rom του περιοδικού ROM/INTERNET-MULTIMEDIA, Τα Μουσικά Όργανα, Ψηφιακή Εγκυκλοπαίδεια, τ.
14, Αύγουστος-Σεπτέµβρης 1999
-95-
4ο Συνέδριο της Ελληνικής Ένωσης για την Μουσική Εκπαίδευση
Κάστρο Λαµίας 1-3 Ιουλίου 2005
Η ανάπτυξη της Κριτικής και ∆ηµιουργικής Σκέψης στο Γυµνάσιο:
Μια Πρόταση Συνδυασµού τους στη ∆ιδακτική Πράξη
Περακάκη Ελισσάβετ
τεκµηριώνουν την άποψή του , κά οντας έτσι τα πρώτα βήµατα για την ανάπτυξη της κριτικής
τους σκέψης.
Πρακτικό τµήµα:
ςν
Για την εφαρµογή των γνώσεών τους, ζητήθηκε από τους µαθητές να
κατασκευάσουν ηχογόνα σώµατα – αυτοσχέδια µουσικά όργανα – από απλά και καθηµερινά
υλικά. ερο να µην κατασκευαστούν όργανα παρόµοια µε εκείνα
που είχαν κατα ευάσ
κατασκ
ζωγραφ
ερωτήσ τήσεις αυτές αφορούσαν τον τρόπο
κατασκευής / σχεδιασ
του στη ογής των ήχων.
ίναι φανερό ότι στο στάδιο αυτό η εργασία των µαθητών δεν αξιολογείται από τον
καθηγη ν. Έτσι, λοιπόν, δεν αρκεί οι µαθητές να παράγουν
ιδέες, ν
λόγηση του προτεινόµενου τρόπου διδασκαλίας
όλα τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι η ένταξη της κριτικής και της δηµιουργικής
σκέψης
Knowledge, Erlbaum, London
Kenny, W. (1998), Thinking Critically in the Practice Room. Music Educators Journal 85, σ.σ.
Επισηµάνθηκε ότι θα ήταν καλύτ
σκ ει σε προηγούµενα χρόνια. Ακόµα τους ζητήθηκε να «µεταµορφωθούν» σε
ευαστές οργάνων του 3002 και να φανταστούν τα όργανα της εποχής αυτής,
ίζοντάς τα.
Αξιολόγηση: Η παρουσίαση των παραπάνω εργασιών στην τάξη προϋπόθετε και
εις από τους υπόλοιπους µαθητές της τάξης. Οι ερω
µού του οργάνου, τον τρόπο παραγωγής του ήχου του και τη χρησιµότητά
ν «τράπεζα» συλλ
Ε
τή αλλά από το σύνολο των µαθητώ
α δηµιουργήσουν (άσκηση της δηµιουργικής τους σκέψης) αλλά και να αξιολογήσουν τη
σκέψη τους αυτή (άσκηση της κριτικής τους σκέψης).
Η Αξιο
Η προσπάθεια προσέγγισης του θέµατος µε κριτικό και δηµιουργικό τρόπο έδωσε ιδέες
για τον εµπλουτισµό µιας θεµατικής ενότητας, η διδασκαλία της οποίας κρίνεται απαραίτητη
στην τάξη αυτή. Η συµµετοχή των µαθητών ήταν ενεργητική σε όλα τα στάδια της διδασκαλίας,
δίνοντας τη δυνατότητα να συµµετέχουν οι µαθητές κάθε επιπέδου. Επιπλέον, τα µουσικά
όργανα που κατασκευάσθηκαν χρησιµοποιήθηκαν για να καλύψουν τις ανάγκες του µαθήµατος,
µια και τα µουσικά όργανα που είχαν τα προαναφερόµενα σχολεία ήταν λιγοστά.
Συµπεράσµατα
Από
σε ένα µάθηµα µουσικής στο Γυµνάσιο είναι δυνατή και απαραίτητη. Οι δηµιουργικές
εργασίες στο µάθηµα είναι σηµαντικές αλλά και η αξιολόγηση των αποτελεσµάτων δεν θα
πρέπει να παραµελείται. Ο τρόπος σχεδιασµού της διδασκαλίας της συγκεκριµένης ενότητας
µπορεί να αποτελέσει αφορµή για τον εµπλουτισµό και άλλων θεµατικών ενοτήτων. Με τον
τρόπο αυτό η δηµιουργικότητα δε θα αφορά µόνο τους µαθητές αλλά και εµάς τους ίδιους,
έχοντας πάντα ως στόχο την παραγωγή της γνώσης και όχι την αναπαραγωγή της.
Bιβλιογραφία
Cannon, A. (1993) Innovative teaching: Teaching critical thinking skills with music. Home
School Brief , April, www.cannonsong.com/article.htm
Davis-Seaver, J. (2000), Critical Thinking in Young Children, Edwin Mellen Press, New York
Halpern, D. F. (1997), Critical Thinking Across the Curriculum, A brief Edition of Thought and
21-23
-96-
4ο Συνέδριο της Ελληνικής Ένωσης για την Μουσική Εκπαίδευση
Κάστρο Λαµίας 1-3 Ιουλίου 2005
Η ανάπτυξη της Κριτικής και ∆ηµιουργικής Σκέψης στο Γυµνάσιο:
Μια Πρόταση Συνδυασµού τους στη ∆ιδακτική Πράξη
Περακάκη Ελισσάβετ
Κωσταρίδου-Ευκλείδη, Α. (1997), Ψυχολογία της σκέψης, Ελληνικά Γράµµατα, Αθήνα
Ματσαγγούρας, Η. (2001), Στρατηγικές ∆ιδασκαλίας, Η κριτική σκέψη στη διδακτική πράξη,
i d
od Education Urbana IL
Eggen
Pogono
p?v=4&n=3
Gutenberg, Αθήνα, έκδ. 5η
Meichenbaum, D. (1985), Teaching Thinking: A Cognitive-Behavioral Perspective, στο Chipman
S.F., Segal J.W., Glaser R. (Eds), Thinking and Learning Skills, τ. 2, Erlbaum, London
McPeck, J. E. (1981), Critical Thinking and Education, St Martin's Press, New York
Moran, J. D. (1988), Creativity in Young Ch ldren, ERIC Clearinghouse on Elementary an
Early Childho
P.D., Kauchak D. P. (1996), Strategies for Teachers: Teaching Content and Thinking
Skills, Allyn and Bacon, U.S.A.
Pogonowski, L. (1987), Developing Skills in Critical Thinking and Problem Solving. Music
Educators Journal 73, σ.σ. 37-41
wski, L. (1989), Critical Thinking and Music Listening. Music Educators Journal 76, σ.σ.
35-38
Potts, B. (1994), Strategies for Teaching Critical Thinking. Practical Assessment, Research and
Evaluation 4, www.edresearch.org/pare/getvn.as
Raths L.E., Wassermann S., Jonas A., Rothstein A. (1986), Teaching for Thinking, Theory,
olumbia University, New
Woodford, P. (1996), Developing Critical Thinkers in Music, Music Educators Journal 83, σ.σ.
Strategies & Activities for the Classroom, Teachers College, C
York, 2η έκδ.
Reahm, D. E. (1986), Developing Critical Thinking Through Rehearsal Techniques, Music
Educators Journal 72, σ.σ. 29-31
Runkle, G. (1981), Good Thinking, an Introduction to Logic, Holt, Rinehart and Winston, έκδ.2η
Τριλιανός, Θ. Α. (1997), Η κριτική σκέψη και η διδασκαλία της, Αθήνα
Τριλιανός, Θ.Α. (1998), Μεθοδολογία της σύγχρονης διδασκαλίας, τ. Β΄, Αθήνα
27-32
Βιογραφικό
Η Ελισσάβετ Περακάκη είναι πτυχιούχος του τµήµατος Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστηµίου Αθηνών και
υποψήφια διδάκτωρ στον τοµέα της Μουσικής Παιδαγωγικής στο ίδιο Πανεπιστήµιο. Έχει διδάξει στην
πρωτοβάθµια (πρόγραµµα «Μελίνα») και από το 1998 µέχρι σήµερα στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση. Έχει
συνεργαστεί µε το Κέντρο Μουσικών Σπουδών του ∆ήµου Άµφισσας (1998-2003) και το ∆ηµοτ
(2000-2003) . Την περίοδο 1997-2003 συνεργάστηκε µε τη Μεγάλη Μουσική Βιβλιοθήκη της
ικό Ωδείο Ιτέας
Ελλάδος Λίλιαν
ουδούρη στις περιγραφές βιβλίων. Είναι πτυχιούχος κιθάρας και έχει σπουδάσει ανώτερα θεωρητικά. Έχει
υµµετάσχει ενεργά σε πλήθος σεµιναρίων και συνεδρίων (στην Ελλάδα και το εξωτερικό) µουσικοπαιδαγωγικού,
εατρικού περιεχοµένου.
Β
σ
κιθαριστικού και θ
Curriculum Vitae
Elissavet Perakaki has a degree in Musical Studies from the University of Athens, and is a Doctoral Candidate
Music Education at the same University. She has worked in primary
in the
field of (1998-2000) and secondary schools
ri” (1998-onwards) and in conservatories. She wrote book reviews for the Music Library of Greece “Lilian Boudou
(1997-2003). She has actively participated in a number of seminars and conferences in Greece and abroad.
-97-
4ο Συνέδριο της Ελληνικής Ένωσης για την Μουσική Εκπαίδευση
Κάστρο Λαµίας 1-3 Ιουλίου 2005
