Cognitive Behavioral Therapy Based Virtual Reality Exposure Intervention in Public Speaking Anxiety: A Case Study

Abstract

This study is a case study evaluating the effect of cognitive behavioral therapy based virtual reality exposure intervention in public speech anxiety. The client is a 19-year-old female and university student. The client is a university third grade student who is particularly anxious about making an academic presentation in front of the community. A five-session exporusre program, consisting of one session face-to-face, four sessions of virtual reality-based exposure, was applied to the client. Liebowitz social anxiety scale
(LAS) and The Social Appearance Anxiety Scale (SAAS) were applied before, after and one month after application. At the same time, the client was asked about the level of anxiety at the beginning of each virtual reality session, at 5, 10 minutes. Research findings show that virtual reality intervention is a short and effective intervention that reduces the level of speech anxiety and in front of the community and level of social appearance anxiety

Full text

168
Topluluk Önünde Konuşma Anksiyetesinde Bilişsel Davranışçı
Terapi Temelli Sanal Gerçeklik Maruz Bırakma Müdahalesi:
Bir Vaka Çalışması
Ömer ÖZER1, Mustafa Kemal YÖNTEM2, Tahsn Gökalp ŞAAN3
OLGU SUNUMU / CASE REPORT
https://doi.org/10.5455/JCBPR.131947
P-ISSN: 2146-9490 | E-ISSN: 2636-8765
Yazışma / Correspondence:
Ömer ÖZER, Anadolu Üniversitesi,
Açıköğretim Fakültesi, Sosyal Hizmet
ve Danışmanlık Bölümü, Sosyal
Hizmet ve Danışmanlık Anabilim Dalı,
Eskişehir, Türkiye
E-posta: omer_ozer@anadolu.edu.tr
Geliş / Received: 05 Eylül 2020
Kabul / Accepted: 23 Şubat 2022
Çevrimiçi yayın / Online published:
03 Mart 2022
©2022 JCBPR, Available online at
http://www.jcbpr.org/
Öz
Bu çalışma, topluluk önünde konuşma anksyetesnde blşsel davranışçı terap temell sanal gerçeklk
maruz bırakma müdahalesnn etksn değerlendren br vaka çalışmasıdır. Danışan topluluk önünde
akademk sunum yapma konusunda anksyete yaşayan, 19 yaşında, kadın ve ünverste üçüncü sınıf
öğrencsdr. Danışana br oturum yüz yüze, dört oturum sanal gerçeklk temell maruz bırakma
uygulamasından oluşan beş oturumluk br müdahale programı uygulanmıştır. Danışana müdahale
öncesnde, sonrasında ve uygulamadan br ay sonrasında Lebowtz sosyal anksyete ölçeğ (LSAÖ) ve
topluluk önünde konuşma kaygısı ölçeğ uygulanmıştır. Aynı zamanda seans çnde rahatsızlık düzey
sorularak ver elde edlmştr. Araştırma bulguları 360 derece vdeo yöntem le gelştrlen sanal gerçeklk
müdahalesnn, danışan üzernde gerçekç kaygı yaratan, topluluk önünde konuşma anksyetes düzeyn
ve sosyal görünüş kaygısını azaltan kısa ve etkl br müdahale olduğunu göstermektedr.
Anahtar Kelimeler: Sanal gerçeklik, maruz bırakma, bilişsel davranışçı terapi
Abstract
Cognitive Behavioral Therapy Based Virtual Reality Exposure Intervention in Public
Speaking Anxiety: A Case Study
is study is a case study evaluating the eect of cognitive behavioral therapy based virtual reality exposure
intervention in public speech anxiety. e client is a 19-year-old female and university student. e client
is a university third grade student who is particularly anxious about making an academic presentation
in front of the community. A ve-session exporusre program, consisting of one session face-to-face,
four sessions of virtual reality-based exposure, was applied to the client. Liebowitz social anxiety scale
(LAS) and e Social Appearance Anxiety Scale (SAAS) were applied before, after and one month after
application. At the same time, the client was asked about the level of anxiety at the beginning of each
virtual reality session, at 5, 10 minutes. Research ndings show that virtual reality intervention is a short
and eective intervention that reduces the level of speech anxiety and in front of the community and level
of social appearance anxiety
Keywords: Virtual reality, exposure, cognitive behavioral therapy
GİRİŞ
Varlığı lk olarak Hpokrat tarafından ortaya konulan (Hofmann ve DBartol, 2014) ve
modern pskyatr tarhnde lk olarak Janet (1903) tarafından gözlenmeye başlanan sosyal
anksyete breyn toplumsal etkleşm le aktve olan br anksyete türüdür. Sosyal anksyete,
breyn sosyal ortamlarda ve dğer nsanlarla etkleşme grdğnde ya da bazen spesfk konu-
larda performans serglerken yaşadığı kaygıyı fade etmektedr. Sosyal anksyetes olan brey
1Anadolu Üniversitesi, Açıköğretim
Fakültesi, Sosyal Hizmet ve
Danışmanlık Bölümü,Sosyal Hizmet ve
Danışmanlık Anabilim Dalı, Eskişehir,
Türkiye
2Samsun Üniversitesi, İktisadi, İdari
ve Sosyal Bilimler Fakültesi, Psikoloji
Bölümü, Gelişim Psikolojisi Anabilim
Dalı, Samsun, Türkiye
2Eskişehir Osmangazi Üniversitesi,
Bilgi İşlem Daire Başkanlığı, Eskişehir,
Türkiye
168
Cite this article as: Özer, Ö., Yöntem, M.K ., Şaan, T.G. (2022). Topluluk Önünde Konuşma Anksiyetesinde Bilişsel Davranışçı Terapi Temelli Sanal Gerçeklik Maruz Bırakma
Müdahalesi: Bir Vaka Çalışması. J Cogn Behav Psychother Res; 11(2),168-180. https://doi.org/10.5455/JCBPR.131947
J Cogn Behav Psychother Res 2022; 11(2),168-180

Özer ve ark. n Topluluk Önünde Konuşma Anksiyetesinde Bilişsel Davranışçı Terapi Temelli Sanal Gerçeklik Maruz Bırakma Müdahalesi: Bir Vaka Çalışması 169
dğer nsanlarla etkleşme grdğnde yoğun utanma duy-
gusu hsseder ve fzyolojk kaygı tepkler göstereblr. Sosyal
anksyete yaşayan danışanlar genellkle topluluk önünde
konuşma ve yemek yyememek gb şkayetlerde bulunurlar.
Genellkle son çocukluk ve ergenlk dönemlernde başlayan
bu şkayetler zamanla sosyal anksyeteye dönüşmektedr
(Sarason ve Sarason, 2008).
Farklı smlerle anılmakla brlkte sosyal anksyetenn var-
lığının fark edlmes antk yunana kadar uzanmaktadır ve
nsanlık tarh kadar eskdr. Bununla brlkte modern ps-
koloj le brlkte sosyal anksyetenn operasyonel tanımları
yapılmaya çalışılmış, özellkle mental bozuklukları tanılama
çalışmaları le sosyal anksyetenn tanımı netleşmeye başla-
mıştır. Modern pskoloj özellkle 1960’lardan sonra sosyal
anksyetey tanımlamadan önce utangaçlık kavramı üzerne
odaklanmış ve sosyal anksyetey bu kapsamda ele almıştır
(Marks, 1970; Zmbardo, 1977). Öyle k uluslararası alan
yazında ve mental bozuklukların tanılanmasında öneml
br ölçüt olarak kabul görmüş olan Mental Bozuklukların
Tanısal ve Sayımsal El Ktabı’nın (Dagnostc and Statctcal
Manual of Mental Dsorders [DSM]) lk k versyonunda
sosyal anksyete bozukluğu dğer foblerle brlkte ele alın-
mıştır. İlk dönemlernde sosyal anksyetenn dğer foblerle
brlkte ele alınmasının temel neden o dönemde mental
bozuklukların açıklanmasında kullanılan baskın görüşün
pskanalz olmasından kaynaklanmaktadır. Pskanalz fo-
bler genel br çerçevede ele alarak foblern oluşmasının
nedenn kabul edlmeyen çsel dürtülerle açıklamaktadır.
Dolayısı le sosyal fob dğer foblerle aynı kapsamda değer-
lendrlmştr (Sarason ve Sarason, 2008). Ancak pskoloj
çalışmalarındak gelşmeler ve farklı kuramsal bakış açıları-
nın kabul görmes le brlkte sosyal fobnn dğer fobk bo-
zukluklardan ayrılması gerektğ noktasında ortak br görüş
ortaya çıkmıştır. Dolayısı le DSM-III le brlkte sosyal fob
ayrı br mental bozukluk olarak dört alanda fade edlmştr.
Bunlar; topluluk önünde konuşma/performans sergleme,
kamu tuvaletlern kullanma, topluluk önünde yazma, top-
luluk önünde yemek yemedr. Sosyal anksyete kavramı se
lk olarak DSM-IV te sosyal fob başlığı le parantez çnde
kullanılmıştır. DSM-V le brlkte sosyal fob kavramı yern
tamamen sosyal anksyete kavramına bırakmıştır. Daha ön-
cek tanımlarda “sosyal ortamlarda yaşanılan kaygı olarak”
fade edlen sosyal anksyete DSM-V’de daha spesfk br ta-
nımla “topluluk önünde konuşma ve performans sergleme
sırasında ortaya çıkan kaygı” olarak tanımlanmıştır.
Sosyal anksyete DSM kapsamında bu şeklde ele alınır-
ken br dğer tanılama ölçütü olan Uluslararası Hastalık
Sınıamasında (Internatonal Classfcaton of Dseases
[ICD]) da ncelenmş ve tanı ölçütler ortaya konulmuştur.
ICD ve DSM krterlernde farklılıklar olduğu blnmekte-
dr (Hofmann ve Dbartolo, 2001). Bu farklılık mental
bozuklukların tanımlanması ve sınıanmasında k farklı
yöntem kullanılmasından kaynaklanmaktadır. ICD-X ve
DSM-V karşılaştırıldığında sosyal anksyetenn farklı şe-
kllerde ele alındığı ve tanı ölçütlernn farklılık gösterd-
ğ görülecektr. ICD-X sosyal fob termn kullanmış ve
DSM-V’e göre daha genel fadeler ve farklı br yapı ortaya
koymuştur. ICD-X ‘te genel ya da alt türlerden bahsedl-
memştr. Ayrıca ICD-X’ e göre sosyal fob zamanla pank
atak bozukluğuna evrleblmektedr. Ancak her k tanı öl-
çütlernde ortak noktalar bulunmaktadır (yüzde kızarma,
ellerde ttreme, mde bulantısı vb.). Bazı araştırmacılar se
sosyal anksyetey sosyal fob ve kaçıngan kşlk bozuklu-
ğunun br belrts olarak fade etmekte ve bu kavramları
brbrnden ayırmaktadır (Heckelman ve Schneer, 1995).
DSM krterler uluslararası ve Türkye’dek otorteler ta-
rafından kabul görse de kültürel olarak Amerkan kültü-
ründen daha fazla etklendğ noktasında eleştrlmektedr.
Bu kapsamda sosyal anksyetenn çok kültürlülük bağla-
mında ele alınarak uluslararası br tanımının yapılması
gerektğ görüşü de dkkate alınmalıdır (Hong ve Woody,
2007; Mcnel, Porter, Zvolensky, Chaney ve Kee, 2000;
Hofmann ve Patrca, 2014). Bununla brlkte alan yazın-
da kullanılan sosyal fob, sosyal ger çeklme, sosyal zo-
lasyon, kaçıngan kşlk bozukluğu, letşm kaygısı, sos-
yal kaygı, performans kaygısı gb brçok kavramın sosyal
anksyete şemsyes altında toplanableceğ fade edleblr.
Sosyal anksyetenn klnk br tanı olablmes çn önem-
l bell ölçütler vardır. Bu noktada öncelkle sosyal ank-
syetenn sıklıkla karıştırıldığı utangaçlıktan (Sarason ve
Sarason, 2008) farkının ortaya konulması faydalı olacak-
tır. Utangaç breyler sosyal anksyete yaşayan breyler gb
patolojk anksyete belrtler göstermemektedrler. Oysa
br davranışın fob ya da anksyete kapsamında ele alına-
blmes çn k öneml krter karşılaması gerekmektedr
(Hofmann ve Patrca, 2014). Bu krterler fob nesnes le
karşılaşıldığında yaşanılan yüksek kaygı duygusu ve fob
nesnesnden kaçınma davranışıdır. Başka br fade le brey
eğer sosyal anksyete yaşıyor se toplum karşısında perfor-
mans serglerken yoğun br kaygı/korku duygusu yaşa-
malıdır. Ayrıca bu kaygı/korku duygusundan kurtulmak
adına kaçınma davranışı serglemeldr. Bast br örnek le
açıklamak gerekr se br ünverste öğrencsnn sınıf kar-
şısında sunum yaptığı zaman kaygı/korku belrtler gös-
termes gerekmektedr. Ayrıca sosyal anksyeteye sahp bu

170 Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi 2022; 11(2), 168-180
öğrenc derslerde sunumla lgl etknlklere katılmamalı;
bunun yerne ödev hazırlama, rapor hazırlama gb etkn-
lkler terch ederek kaçınma davranışı serglemeldr.
Sosyal anksyete tedavsnde blşsel davranışçı yaklaşımlar,
etks brçok çalışmada (Butler vd., 2020; Glassman vd.,
2016; Telman vd., 2020) ortaya konmuş kanıta dayalı uy-
gulamalardan brdr. Blşsel Davranışçı Terap sosyal ank-
syetenn tedavsnde düşüncelerle çalışmakla brlkte maruz
bırakma teknğn merkeze alır. Maruz bırakma doğrudan
(n vvo), mgesel (magnal) ya da sanal (n vrtuo) şeklnde
uygulanablr (Akkoyunlu & Türkçapar, 2013). Doğrudan
maruz bırakma kaçınılan durumla yüzleştrmedr. Örneğn
örümcek fobs olan br breyn doğrudan örümceklerle
karşılaşması bu maruz bırakmaya örnektr. İmgesel maruz
bırakma se sıklıkla seans sırasında danışanın kaçındığı du-
rumu hayal etmesne dayanır. Son yıllarda gelşen teknoloj
le brlkte ortaya çıkan sanal maruz bırakma se blgsayar
yazılımları ve sanal gerçeklk ekpmanları le kaçınılan duru-
ma maruz bırakmayı çerr. Üç boyutlu grafkler ya da 360
derece çeklmş vdeolar le oluşturulan senaryolardan temel
alan sanal gerçeklk (SG) uygulamaları, görüntü üreten br
blgsayar yazılımı, görüntüyü daha gerçekç hale getren
gözlükler, ger planda uygulamaya katılan ve ger bld-
rmler sunan br uzman zleyc bleşenlernden oluşur (P.
Anderson vd., 2003; P. L. Anderson vd., 2005; Botella vd.,
2004; Rva, 2003, 2005).
Sanal gerçeklk müdahaleler başta anksyete bozuklukları
olmak üzere pskoterap alanında sıklıkla kullanılan müda-
halelerdr. Hem araştırma makaleler hem de meta analz ça-
lışmaları bu alandak çalışmalara örnektr. SG uygulamaları
post travmatk stres bozukluğu (Beck vd., 2007; Dfede &
Homan, 2002; Gerard vd., 2008; Rothbaum vd., 1999),
obsesf kompulsf bozukluk (Cpresso vd., 2013; Km vd.,
2008; van Bennekom vd., 2021), alkol kötüye kullanımı
(Ryan vd., 2010), yeme bozuklukları ve beden majı le lgl
problemler (Ferrer-Garca vd., 2013; Mountford vd., 2016)
ve şzofren (Canty vd., 2017; Sohn vd., 2016) gb brçok
farklı alanda kullanılmaktadır. SG uygulamaları bu çalışma-
larda zaman zaman br müdahale yöntem, zaman zaman
br tanı koyablme aracı olarak kullanılmıştır.
Sosyal anksyetede sanal gerçeklk müdahaleler brçok
araştırmada etkl br yöntem olarak gösterlmştr (P.
Anderson vd., 2003; P. L. Anderson vd., 2005, 2013, 2017;
Baños vd., 2011; Robllard vd., 2010; Grllon vd., 2006;
Herbeln vd., 2002; Lee vd., 2002; Pertaub vd., 2002; Safr
vd., 2012; Slater vd., 1999, 2006; Wallach vd., 2009).
Türkye’de se sanal gerçeklk çalışmaları oldukça sınırlıdır.
Başta sosyal kaygı ve sanal gerçeklğn kullanımına yönelk
gözden geçrme çalışmalar (Özden, 2020; Özer & Yöntem,
2019; Üzümcü vd., 2018; Vardarlı, 2021) ve k araştırmaya
(Blge vd., 2020; Özden, 2021) rastlanılmıştır. Blge ve ark.
(2020) sanal gerçeklk kombnasyonu le blşsel davranış-
çı terap müdahales gerçekleştrmşlerdr. İlk dört oturum
klask BDT müdahales son dört oturumda se sanal ger-
çeklk temell maruz bırakma kullanılmıştır. Bu kapsamda
üç boyutlu modellemelerden oluşan P-SAG sml yazılım
kullanılmıştır. Yazılımda soru sorulması, dnleyclern oda-
yı terk etmes, telefon veya mesaj ses, dnleyclern başka
yere bakması, nleyclern kend aralarında konuşması, dn-
leyclern kend aralarında gülüşmes, dnleyclern telefon
le lglenmes gb manpülasyonlar mevcuttur. Çalışma
bulgularına göre Beck Anksyete Ölçeğ ve Lebowtz Sosyal
Kaygı Ölçeğ le de değerlendrlmş ve kaygı skorların-
da anlamlı br azalma olduğu fade edlmektedr. Özden
(2021), 40 ünverste öğrencs le yaptığı çalışmada seyr-
c sayısı ve seyrc davranışlarının manpüle edldğ Psous
sml yazılımı kullanmış sanal gerçeklk müdahalesnn
yanında pskoeğtm ve blşsel davranışçı teknkler kullan-
mıştır. Araştırma bulguları sanal gerçeklk müdahalesnn
anksyete düzey ve blşsel çarpıtmaların anlamlı düzeyde
azalmasına katkı sağladığını göstermektedr.
Bu çalışmada BDT temell sanal gerçeklk maruz bırakma
protokolünün etkllğ değerlendrlmektedr. Yukarıda
fade edlen çalışmalardan farklı olarak bu çalışmada 360
derece vdeolar kullanılmıştır. Bu sayede daha gerçekç
br sanal gerçeklk ortamı le maruz bırakma uygulaması
yapılması hedeenmştr. Ayrıca sanal gerçeklk ve blşsel
davranışçı müdahalelern aynı oturum çersnde uygu-
lanması yönü le de dğer çalışmalardan farklıdır. Bu bağ-
lamda mevcut çalışmanın sanal zleyclerde manpülasyon
yapılmadan da maruz bırakma uygulamalarının kullanıla-
blrlğn göstermes bakımından alanyazına katkı sağla-
yacağı düşünülmektedr.
OLGU SUNUMU
Danışanı tanıma ve müdahale planının düzenlenmes çn
vaka formülasyonu yapılmış olup danışan le lgl blgler
bu formülasyon dahlnde aşağıda sunulmaktadır.
Tanımlayıcı blg: Eğtm fakültes üçüncü sınıf öğrencs
olan danışan A. 19 yaşında, bekar, kadındır. Lsans me-
zunu br baba le lse mezunu br anneye sahp, hayatının
çoğunu küçük br l merkeznde geçrmş, ünversteye ge-
lene kadar alesnn yanından ayrılmamıştır. Danışan lse

Özer ve ark. n Topluluk Önünde Konuşma Anksiyetesinde Bilişsel Davranışçı Terapi Temelli Sanal Gerçeklik Maruz Bırakma Müdahalesi: Bir Vaka Çalışması 171
yıllarından ber topluluk önünde konuşma konusunda
anksyete yaşadığını ve bu problemn ünversteye gelmes
le brlkte daha çok artığını bldrmektedr.
Sorun lstes: Danışan A. ağırlıklı olarak topluluk önünde
konuşma konusunda kaygı yaşamaktadır. Danışanın so-
run lstes aşağıdak şeklde fade edleblr.
Sınıf çersnde sunum yapma: Öğretmenlk eğtm prog-
ramı kapsamında sınıf ç sunumlar gerçekleştrlmektedr.
Danışan henüz sıranın kendsne gelmedğ ancak bu ko-
nudan kaçmasının mümkün olmadığını fade etmektedr.
Yoğun olarak kaygı duygusu yaşadığını, sunum yaptığı ve
nsanların kendsne güldüğüne dar majların zhnnde
canlandığını, sürekl olarak rezl olacağım, herkes ben ko-
nuşacak gb düşünceler olduğunu bldrmştr. Danışan
en son hafta sunum yapmayı terch ederek erteleme dav-
ranışı serglemştr.
Yen br ortama grmek: Danışan özellkle ark.’nın ar-
kadaşları le buluşmak söz konusu olduğunda yoğun br
kaygı yaşadığını, konuşursam saçmalayacağım, benm
cahl olduğumu düşünecekler, arkadaşımı da rezl edece-
ğm, kelmeler toparlayamayacağım, kekeleyeceğm gb
düşüncelernn olduğunu fade etmektedr. Çok az sayı-
da buluşmaya katıldığını ve neredeyse hç konuşmadan
buluşmaların sona ermesn bekledğn fade etmştr.
Danışan bu nedenle davet edldğ ortamlara gtmemekte-
dr. Arkadaş çevresnn yurttak oda arkadaşları ve sınıftan
k arkadaşı le sınırlı olduğunu belrtmştr.
Sorun yaşanan durumlar ve formülasyonu: Sorun
yaşanan k temel durumdak formülasyon aşağıda
sunulmuştur.
Olay/durum: Topluluk önünde konuşmaya dayalı perfor-
mans sergleme
Duygu: Kaygı, gergnlk
Davranış: Sunum tarhn gecktrme, sunum yapmamak
çn planlar yapma
Düşünce: Rezl olacağım, hoca ve arkadaşlarım ben eleş-
trecek, y br öğretmen olamayacağım
Olay/durum: Yen br ortamda konuşmak
Duygu: Kaygı
Davranış: Yen ortamlara grmekten kaçınmak, mümkün
değlse en köşe noktaları seçerek konuşmaya katılmamak,
br şey söyleyecekse çnden tekrarlayarak hazırlık yapmak
Düşünce: Kekeleyeceğm, arkadaşlarımı da rezl edeceğm,
benmle konuşmak stemeyecekler, sorunlu olduğumu
düşünecekler
Erken dönem yaşantılar: Danışanın lse hayatı dönemn-
de olumsuz br sunum yaşantısı söz konusudur. Sunum
sonrasında öğretmenn sunumu beğenmedğn ve bunu
açıkça fade ettğn hatırlamaktadır. Öğretmenn eleştr-
lernden sonra bazı sınıf arkadaşlarının onunla alay ettğ-
n fade etmektedr. Ancak danışan sunum kaygısının bu
olay öncesnde de var olduğunu, zaten yüksek olan kaygı
düzey neden le y br performans sergleyemedğn her
zaman düşündüğünü belrtmektedr. Danışan babasını g-
rşken ve sosyal lşklerde aktf br olarak tanımlarken,
annesn sessz sakn ve duygularını paylaşmayan br ola-
rak tanımlamaktadır. Danışan çevres tarafından sıklıkla
annesne benzedğ yönünde değerlendrlmektedr. Bu
ger bldrmlern kendsn daha çne kapanık yaptığını
aynı zamanda problemn hçbr zaman aşamayacağını dü-
şündüğünü fade etmektedr.
Geçmş dönem pskolojk yardım arayışları: Danışan
daha önce bu konuda pskyatr servsne gtmş ve sosyal
anksyete tanısı le laç tedavs almış ancak tedavy yarım
bırakmıştır. İlaç kullandığı sürey br ay olarak tanımla-
makta ancak fayda görmedğ ve yan etklernden dolayı
bıraktığını fade etmektedr. Danışan konu le lgl olarak
daha önce laç tedavs dışında pskoterap sürecne grme-
dğn fade etmştr. Eğtm gördüğü alanda sıklıkla sınıf
ç sunum yapma ödevler olduğunu, bu yüzden kaçınma
davranışı sergledğn sınıf çnde soru sormak ya da so-
ruya yanıt vermek konusunda zorlandığını fade eden da-
nışan bu nedenlerle ve bazı dersten kalmış ve okulunun
uzaması rsk ortaya çıkmıştır. Danışanın bu yaşantısına
sıklıkla terleme, kalp atış hızında artış gb fzyolojk belr-
tler eşlk etmektedr. Danışan sunum süresnce yapama-
yacağını ve rezl olacağını düşündüğünü, bu nedenle bu
güne kadar k sunumu tamamlayamadığını bldrmştr.
Koşullu nançlar ve kurallar: Kendsne yönelk nançları
becerkszm, başarısızım, kusursuz konuşmalar yapmalı-
yım şeklnde ken dğerlerne yönelk düşünceler nsanlar
açık arayıcı, eleştrc ve acımasızdır şeklndedr.
Sorun yaşanan ve sorunu artıran durumlar: Daha kala-
balık ortamlar, yabancı yüzün daha fazla olduğu ortamlar,
gergn olarak ntelendrdğ öğretm elemanlarının ders-
ler, tek başına yapması gereken akademk sorumluluklar
şeklnde sıralanmaktadır.

172 Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi 2022; 11(2), 168-180
Sorunu azaltan durumlar: Daha tanıdık yüzlerden olu-
şan ortamlar, kendsnn sunum yapmasına gerek olmayan
grup çalışmaları, küçük gruplar.
Sürdürücü Etkenler: Brçok derste eğer gönüllü olmaz
se sunum yapmak zorunda kalmaması sürdürücü etken
olarak değerlendrlmştr. Danışan kaçınma davranışı gös-
teremeyeceğn düşündüğü br sunum görev öncesnde
pskolojk danışmaya başvurmuştur.
Sürec olumlu/olumsuz etkleyecek durumlar: Danışanın
kend steğ le pskolojk danışmaya başvurması, bre-
br letşmde letşm kurma kapastesnn yüksek olma-
sı, probleme yönelk farkındalığı ve çözüm steğ sürece
olumlu yansıyacak durumlar olarak değerlendrlmektedr.
Kaçınmalarının yoğun olması ve steğ olmadığı takdrde
sunum yapmak zorunda olmaması sürec olumsuz etkleye-
cek durumlar olarak değerlendrlmektedr. Danışan çalış-
mayı ünverste genelne asılan duyuru afşlernden öğren-
mştr. Gelmeden önce sanal gerçeklk le lgl web taraması
yapmış ve kends çnde etkl br yöntem olacağını düşüne-
rek pskolojk danışma merkezne başvurmuştur. Danışanın
sürece lşkn çsel motvasyonu yüksektr.
DEĞERLENDİRME ARAÇLARI
Lebowtz Sosyal Anksyete Ölçeğ: Lebowtz (1987)
tarafından gelştrlen Lebowtz Sosyal Anksyete Ölçeğ
(LSAÖ) 13 performans ve 11 sosyal etkleşm durumu-
nu çeren 24 maddeden oluşmaktadır. Ölçek çeştl sosyal
durumlarla lgl olarak ortaya çıkan kaygı ve kaçınma şd-
detn sorgulamaktadır. Her br alt-ölçekten alınablecek
puanlar 0 ve 72 arasında değşeblmekte ve toplam ölçek
puanı 0 le 144 arasında olmaktadır. Ölçeğn Türkçe for-
mu çn geçerlk ve güvenrlk çalışmaları Soykan ve ark.
(2003) tarafından yapılmıştır. Korku ya da kaygı alt ölçeğ
maddeler çn Cronbach alfa katsayısı 0.96, kaçınma alt
ölçeğ maddeler çn 0.95 ve bütün ölçek maddeler çn
0.98 olarak bulunmuştur.
Sosyal Görünüş Kaygısı Ölçeğ: Sosyal Görünüş Kaygısı
Ölçeğ (SGKÖ), breylern sosyal görünüş kaygılarını
ölçmek amacıyla Hart ve ark. (2008) tarafından gelşt-
rlmştr. Ölçeğn Türkçe uyarlaması Doğan (2010) tara-
fından yapılmıştır. Faktör analz sonuçları ölçeğn özgün
formunda olduğu gb tek boyutlu br yapıda olduğunu
ortaya koymuştur. SGKÖ çn Cronbach Alpha ç tutarlık
katsayısı 0.93, testtekrar-test güvenrlk katsayısı 0.85 ve
test yarılama yöntemyle hesaplanan güvenrlk katsayısı
0.88 olarak bulunmuştur.
Öznel Anksyete Değerlendrmes: Danışana sanal ger-
çeklk gözlüğünü taktığında, uygulamanın başında, be-
şnc, onuncu ve 15. dakkasında uzman tarafından Şu
ank anksyete düzeynz 0–100 arasında puanlar mısınız?
şeklnde soru sorulmuş verlen cevaplar kaydedlerek öznel
kaygı değerlendrlmes yapılmıştır.
SÜREÇ
Danışan Seçimi
Araştırma çn öncelkle ünverste genelnde çıkılan lana
gönüllü olarak başvuran beş adaydan araştırmada kullanı-
lan ölçme araçlarını doldurmaları stenlmştr. Ayrıca her
katılımcı le br ön görüşme gerçekleştrlmş ve yaşadıkları
problem kısaca anlatmaları stenlmştr. Yapılan ön gö-
rüşme ve ölçek puanları göz önünde bulundurularak lgl
danışanla çalışılmaya karar verlmştr. İlgl danışan ölçek-
lerde genel olarak en yüksek puana sahp olan ve yapılan
mülakatta DSM-5 krterlerne göre en yüksek düzeyde
kaygı düzeyne sahp olduğu değerlendrlen danışandır.
Danışan daha önce herhang br sanal gerçeklk ortamı
deneymne sahp değldr.
Uygulamacıya Ait Bilgiler
Araştırma uygulamaları brnc yazar tarafından ya-
pılmıştır. Uygulamacı pskolojk danışma ve rehberlk
alanında doktora derecesne sahptr. Üç yıl okul ps-
kolojk danışmanlığı deneymnn ardından ünverste
pskolojk danışma merkeznde yed yıldır çalışmaktadır.
Uygulamacının yaklaşık 3000 saatlk breyle pskolojk
danışma deneym vardır. Ayrıca Academy of Cogntve
erapy standartlarına uygun kuramsal, becer ve süper-
vzyon eğtm almıştır ve pskolojk danışma sürecn-
de blşsel davranışçı terap teknkler le çalışmaktadır.
Ünverste öğrenclernde anksyete problemler, depresf
duygudurum, pskolojk danışma motvasyonu ve ps-
kolojk danışma sürecn erken bırakma alanlarında aka-
demk çalışmaları bulunmaktadır. Ayrıca süreç boyunca
üçüncü yazar le brlkte haftalık konsültasyon le süreç
yürütülmüştür. Üçüncü yazar pskolojk danışma ve reh-
berlk alanında doçent unvanına sahptr. 2006–2013
yılları arasında yed yıl okul pskolojk danışmanlığı
yaptıktan sonra akademsyen olan üçüncü yazarın sosyal
kaygı le lgl çalışmaları ve APA onaylı blşsel davranışçı

Özer ve ark. n Topluluk Önünde Konuşma Anksiyetesinde Bilişsel Davranışçı Terapi Temelli Sanal Gerçeklik Maruz Bırakma Müdahalesi: Bir Vaka Çalışması 173
terap eğtmlernn yanı sıra Academy of Cogntve
erapy standartlarına uygun eğtmler bulunmaktadır.
Sanal gerçeklk ortamı: Sanal gerçeklk ortamı 360 dere-
ce vdeolar kullanılarak hazırlanmıştır. Bu kapsamda sınıf,
küçük toplantı salonu ve konferans salonunda çekmler
yapılmıştır. Bu çekmler le boş ortamlar, yarı dolu or-
tamlar ve tam dolu ortamlar senaryoları oluşturulmuştur.
İnsanlı çekmlerde her ortam çn lgl dnleycler ve lg-
sz dnleycler senaryoları hazırlanmıştır. Çeklen vdeolar
şlenerek Unty ortamına aktarılmıştır. Yüksek kapastel
br blgsayar ve Oculus Rft marka sanal gerçeklk chazla-
rı kullanılarak sanal gerçeklk ortamı hazırlanmıştır.
Etik Süreç
Araştırma sürec, yöntem ve kullanılan ölçme araçları çn
Anadolu Ünverstes Sosyal Blmler Etk Kurulunun
29.03.2018 tarhl 13/41 sayılı etk kurul kararı alınmıştır.
Danışanla lgl çalışmaya başlanılmadan önce danışana
blg verlmş ve onayı alınmıştır. Araştırma sonlandıktan
sonra ACA kod G.5.a da belrtldğ şeklde danışandan
çalışmanın yayına dönüştürülmes çn onay alınmıştır.
Ardından danışanın kşsel blglernn hanglernn ra-
porlanacağına dar nha karar danışanla brlkte verlmş-
tr. Süreç boyunca her oturum vdeo kaydına alınmıştır.
Vdeo kayıtları Anadolu Ünverstes Pskolojk Danışma
Merkeznde kltl br odada yalnızca brnc araştırmacı-
nın ulaşımına açık olan br blgsayarda tutulmuş; bul-
gular analz edldkten sonra vdeo kayıtları slnmştr.
Uygulama çn Anadolu Ünverstes Pskolojk Danışma
Merkez kullanılmıştır.
Müdahale programı: Müdahale programı br yüz yüze
dört sanal gerçeklk oturumu şeklnde yapılandırılmıştır.
Sanal gerçeklk oturumları ortalama 15 dakka sanal ger-
çeklk temell maruz bırakmayı, 15 dakka blşsel davra-
nışçı terap temel teknk ve yöntemler bağlamında blşsel
müdahaleler sonrasında ortalama 15 dakkalık oturum
değerlendrmesn çeren toplamda 45–55 dakka arasın-
da değşen oturumlar şeklnde yapılandırılmıştır. Sanal
gerçeklk müdahales oturumlarında oturum başında ve 5
la 10. dakkalarda kaygı sevyes sorulmuştur. Oturumlar
üçer gün ara le haftada k oturum şeklnde planlanmıştır.
Müdahale protokolü yazılımı çn 2017 yılında TÜBİTAK
tarafından desteklenen proje kapsamında gelştrlmş
VREx sml paket program kullanılmıştır.
Müdahale prosedürü blşsel davranışçı terap yaklaşı-
mı temelnde hazırlanmıştır. BDT’nn sosyal anksyete
müdahale modelne göre sosyal kaygı yaşayan breylere
öncelkle sosyal kaygının blşsel model açıklanmaktadır.
Ardından formülasyon amacı le tetkleycler, güvenlk
sağlayıcı davranışlar ve otomatk düşünceler ortaya konul-
maya çalışılır. Bu pskoeğtm sürecnn ardından maruz
bırakma uygulamaları kullanılmaktadır. BDT modelnde
maruz bırakma hyerarşsnn oluşturulması önerlmekte-
dr. Sanal gerçeklk ortamı bu kapsamda hyerarşk ola-
rak gelştrlmştr. Kullanılan müdahale programı aşağıda
açıklanmaktadır.
Oturum 1: Bu oturumda Clark ve Wells’n (Hodson,
McManus, Clark, ve Doll, 2008) sosyal kaygı model teme-
lnde danışana sosyal kaygının blşsel model açıklanmıştır.
Ardından danışana sanal gerçeklk chazı ve uygulamanın
yapılacağı oda gösterlmştr. Bu aşamada herhang br sanal
gerçeklk vdeosu zletlmemştr. Danışana bu oturumda
vdeolardan bahsedlmş, maruz bırakma hyerarşs brlkte
oluşturulmuştur. Ayrıca danışanın sürece yönelk olası kay-
gıları üzerne konuşulmuş ve motvasyonel görüşme teknk-
lernden yararlanılmıştır. Danışana knc oturuma gelrken
br konu belrlemes söylenmştr. Br sonrak oturumda
kend belrledğ konuda 10–15 dakkalık br konuşmayı
sanal gerçeklk ortamında gerçekleştreceğ blgs verlerek
oturum sonlandırılmıştır. Sanal gerçeklk müdahales çe-
ren oturumlar, oturumların çerğ, kullanılan yöntemler ve
müdahale edlen blşler aşağıda özetlenmştr. Oturum ç
kaygı düzeyler se şekl 2’de sunulmuştur.
Oturum 2: Bu oturum toplam 45 dakka sürmüştür.
Danışan A. lk defa sanal gerçeklk ortamını deneymle-
mştr. Bu kapsamda boş toplantı salonuna sunum yapma
(5 dk.), boş sınıfta sunum yapma (5 dk.) boş konferans
salonunda sunum yapma (5. Dk) şeklnde sanal gerçeklk
uygulaması yapılmıştır. Daha sonra danışanla, danışanın
fark ettğ fzyolojk belrtler konuşulmuştur. Danışan
ortamda kmse olmamasına rağmen başlangıç aşamasın-
da kaygı yaşadığını ve kalp atışlarının hızlandığını fade
etmştr. Danışana bu belrtlere odaklandığında nasıl
br durum oluştuğu sorularak farkındalık kazandırılması
amaçlanmıştır. Danışan konu olarak kend memleketn
anlatmayı terch etmştr. Kends belrledğ çn çok kay-
gılanmadığını ancak yne de tahmn ettğnden daha fazla
gerldğn vurgulamıştır. Oturum değerlendrlmes aşa-
masında danışanın fzyolojk belrtler le bağlantı kuru-
larak anksyete söz konusu olduğunda yaşanan fzyolojk
belrtler aktarılmıştır. Danışana önümüzdek oturumda
üç konu belrlemes gerektğn bu konulardan brnn se-
çleceğ fade edlerek oturum sonlandırılmıştır.

174 Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi 2022; 11(2), 168-180
Oturum 3: Bu oturumda danışanın kend belrledğ
üç konu arasından uzmanın rasgele seçeceğ br konu
üzernde konuşma yapması stenmştr. Danışan okulu,
okulun lk günü ve ünverste hazırlık sürecnde gtt-
ğ dershanesn anlatmayı seçmştr. Bu verlen konu-
lar üzernden danışanın ünverstenn lk günün anlat-
ması stemştr. Danışana anlattığı konunun çerğnn
öneml olmadığını, öneml olanın konuşmaya devam
etmes sterse konuşmanın başından başlayableceğ
blgs verlmştr. Yne br öncek oturumda fzyolojk
tepklere dkkat keslmenn bu tepkler artırableceğ
blgs hatırlatılmış ve maruz bırakma sürecnde bu bl-
glere dkkat etmes stenmştr. Danışana lgl dnle-
yclerden oluşan yarı dolu sınıf (5 dakka) lgl dn-
leyclerden oluşan toplantı salonu (10 dakka) olmak
üzere toplam 15 dakka sanal gerçeklkle maruz bırak-
ma uygulaması yapılmıştır. Danışan öyküsünü üç kez
anlatmıştır. Daha sonra otomatk düşünce kavramı ha-
tırlatılarak danışanın otomatk düşüncelern bulması
konusunda çalışılmıştır. Yne fzyolojk tepkler değer-
lendrlmştr. Fzyolojk tepklernn sınıfa baktığında
daha az olduğunu fark ettğn fade eden danışan, ‘bana
bakıyorlar, gülecekler, anlattıklarımı saçma bulacaklar’
gb düşünceler yakalamıştır. Danışana bu düşüncele-
rn gerçek hayattak düşüncelere benzeyp benzemedğ
sorulmuştur. Danışan gerçek olmadığını bldğ hale
kaygılandığını fade etmş ve bunu olumsuz br durum
olarak ‘burada ble kaygılanıyorsam gerçek hayatta kesn
daha kötü olacak’ şeklnde br değerlendrme yapmıştır.
Bu durumun normal olduğu, kaygı tepkler çn gerçek
ya da sanal durum olmasına dah gerek olmadığı vurgu-
lanmıştır. Durumu düşünmek ble kaygı yaratıyorken
sanal gerçeklk ortamında bu kaygı tepklernn olması
normalze edlmeye çalışılmıştır. Danışana önümüzdek
hafta çn hazırlık yapmaması gerektğ, kendsne üç
konu verleceğ ve çersnden brn seçerek konuşma
yapması steneceğ söylenerek oturum sonlandırılmış-
tır. Oturum 40 dakka sürmüştür. Danışanın bu otu-
rumda özellkle dkkatn beden duyumlarından uzak-
laştırma konusunda br farkındalık ve becer sağladığı
fade edleblr.
Oturum 4: Bu oturumda danışana eğtmne devam et-
tğ alan olan öğretmen yetştrme alanında üç konu ve-
rlmştr. Bunlar eğtm pskolojs, gelşm pskolojs ve
sınıf yönetm derslern alan danışanın daha önce blgs
olan konulardır. Bu kapsamda danışandan sınıfta olum-
suz davranış yönetm, ortaokul çağı çocukların özel-
lkler ya da blmsel araştırmanın türler konularından
brn seçmes stenmştr. Danışana anlatacağı çerktek
blglern doğru olup olmamasının öneml olmadığı, sa-
dece konuşmaya devam etmes gerektğ fade edlmş-
tr. Öncek oturumlardak otomatk düşünceler ve dk-
kat yönetm le lgl blgler hatırlatılarak sırasıyla lgl
tam dolu sınıf (Görsel 1, 10 dk.), lgsz toplantı salonu
(Görsel 2, 5 dk.) olmak üzere 15 dakka sanal gerçeklk
uygulaması yapılmıştır. Daha sonra danışanla hazırlıksız
konuşma konusundak otomatk düşünceler üzerne ça-
lışılmıştır. Danışan özellkle tam olarak hakm olmadığı
konularda kend tahmnnden daha y performans ser-
gledğn, lgsz dnleyclerden oluşan senaryonun ank-
syete düzeyn artırdığını, ancak zamanla anksyetesnn
azaldığını bldrmştr. Danışan bu durumu “anksyete-
mn azalması çn zamana htyacım olduğunu, konuşmaya
devam etmem gerektğn ve daha fazla göz kontağı kur-
mam gerektğn fark ettm” ve ‘aslında lgsz senaryoda
ble bana bakan brler vardı bazıları dnlyordu bence’
şeklnde özetlemektedr. Burada anksyetenn uzun süre
devam edemeyeceğ belrl br süre sonra azalacağı blgs
pekştrlmştr. Danışanın anlatım konusunda kends-
ne güvennn arttığı gözlenmştr. Danışana önümüzdek
oturumun son oturum olduğu kendsne br konu ve-
rleceğ ve bu konuda konuşması steneceğ söylenerek
oturum sonlandırılmıştır. Oturum toplamda 47 dakka
sürmüştür.
Görsel 2. İlgisiz toplantı salonu senaryosu.
Görsel 1. İlgili dolu sınıf.

Özer ve ark. n Topluluk Önünde Konuşma Anksiyetesinde Bilişsel Davranışçı Terapi Temelli Sanal Gerçeklik Maruz Bırakma Müdahalesi: Bir Vaka Çalışması 175
Oturum 5: Oturum başlangıcında danışandan bu oturu-
ma kadar olan tüm sürec özetlemes stenmştr. Danışan
otomatk düşünce, duygu ve davranış lşksn, fzksel
tepkler ve güvenlk davranışlarını özetlemştr. Eksk kalan
noktalar danışman tarafından tamamlanarak sanal gerçeklk
uygulamasına geçlmştr. Danışana bu güne kadar öğren-
dğ tüm zhnsel ve davranışsal teknkler kullanableceğ
hatırlatılmıştır. Danışana motoskletler hakkında konuşma
görev verlmştr. Danışanın daha önce motoskletle le l-
gl br blgs bulunmamaktadır. Danışana çerğn öneml
olmadığı, dlerse aynı cümleler tekrarlayableceğ, gerçek
olmayan blglerde verebleceğ öneml olanın konuşmaya
devam etmes olduğu fade edlerek sırasıyla lgl yarı dolu
sınıf (5 dk.), lgsz yarı dolu sınıf (Görsel 3, 5 dk.), lgl
konferansa salonu (5 dk.), lgsz konferans salonu (5 dk.)
olmak üzere toplam 20 dakka sanal gerçeklk uygulaması
gerçekleştrlmştr. Danışan her bölümde sunuma baştan
başlamıştır. Sanal gerçeklk uygulaması sonunda danışan,
‘hç blmedğm alanda konuşmak ben zorladı ve kaygımı ar-
tırdı, özellkle lk defa gördüğüm konferans salonunda kaygım
daha yüksekt’ şeklnde kaygı düzeyn betmlerken ‘konu-
şurken beden duyumlarımdan uzaklaşmaya çalıştım, nsan-
ların yüzlerne baktım ve bu bana y geld’ , sürekl olarak
ellerm sabt tutuyordum daha önce, bugün el kol hareketler
de yaptım sank anlatımımı daha kolaylaştırdı’gb davranış-
larını fark ederek fade etmştr. Zhnnden ‘sen dnleme-
yen de olablr ama dnleyenler var, blmedğn halde yne y
konuştun, zaman zaman takılablrm ama yne de akıcı br
konuşmam var’ gb düşüncelern olduğunu fade etmştr.
Daha sonra danışanla genel br değerlendrme yapılmıştır.
Oturum toplamda 50 dakka sürmüştür. Danışana br ay
sonrası çn randevu verlmş ve zleme ölçümler alınmış-
tır. Danışan hala sunum yapmak çn gönüllü olmamasına
rağmen, sunum ya da yen br arkadaş ortamında olmak söz
konusu olduğunda kaçınma davranışı serglemedğn, esk-
ye oranla kaygısının oldukça az olduğunu, başvuru neden
olan sunum uygulamasını problemsz br şeklde tamamla-
yabldğn fade etmştr.
BULGULAR
Uygulama kapsamında öntest, son test ve zleme olarak
ölçme araçları uygulanmıştır. Uygulama sonuçları Şekl
1’de gösterlmektedr. Bulgular tüm ölçümlerde anksyete
sevyesnn azaldığını, br ay sonrak zleme ölçümünde de
kazanımların korunduğunu göstermektedr.
Sanal gerçeklk oturumlarının başında, 5., 10. ve 15.
Dakkalarında danışanın kaygı düzeyn puanlaması sten-
mştr. Oturumlarda fade edlen kaygı puanları Şekl 2’de
gösterlmektedr.
Görsel 3. İlgisiz yarı dolu sınıf.
Şekil 1. Danışan A’ya ait ölçek puanları.
Şekil 2. Oturum içi öznel kaygı değerlendirmeleri.
Danışanın oturum başlarında ve değşen senaryolar-
da kaygı düzeyn yüksek olarak puanladığı, oturum
lerledkçe kaygı puanının gderek azaldığını bldrdğ
gözlenmektedr.
Her sanal gerçeklk müdahalesnden sonra danışan le otu-
rum değerlendrlmes yapılmış danışana blşsel davranış-
çı teknklerle müdahale edlerek durumu yenden değer-
lendrmes sağlanmıştır. Bu kapsamda sokratk sorgulama,
blşsel yenden yapılandırma, dkkat odağını bedenden

176 Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi 2022; 11(2), 168-180
uzaklaştırma gb teknkler uygulanmıştır. Danışanın kay-
gı belrtlernn hemen arkasına gerçekleştrlen bu mü-
dahaleler daha fazla çselleştrebldğ ve gerçek yaşamına
taşıyabldğ düşünülmektedr. Danışana her oturum so-
nunda bu günkü oturumdan ne öğrendğ sorulmuş çalışı-
lan konular hakkında ger bldrmler alınmıştır.
TARTIŞMA
Araştırma bulgularına göre danışanın öz bldrm ölçekler-
ne dayanan tüm değerlendrmelernde anksyete düzeynn
azaldığı görülmektedr. Danışan uygulama yaptıkça anks-
yete düzey azalmıştır. Her ne kadar bu araştırmada yalnız-
ca sanal gerçeklk temell br BDT müdahales uygulanmış
olsa da araştırma bulgularımıza benzer şeklde BDT temell
müdahaleler le sanal gerçeklk temell BDT müdahaler-
n karşılaştıran çalışmalarda her k müdahalenn de etkl
olduğunu raporlayan çalışmalar mevcuttur (Bouchard vd.,
2017; Klnger vd., 2005). Buradan yola çıkarak sanal ger-
çeklk temell maruz bırakma müdahalesnn br nev uygu-
lama pratğ şlevn gördüğünü fade etmek yanlış olmaya-
caktır. Danışan sanal gerçeklk ortamlarını oldukça gerçekç
bulmuş ve gerçek yaşamda yaşadığı kaygı belrtlernn bü-
yük çoğunluğunu deneymledğn fade etmştr. Bu du-
rum sanal gerçeklk uygulamaların da kaygı yaratabldğn
bu nedenle maruz bırakma aracı olarak kullanılablrlğn
gösteren çalışmalarla (Dechant vd., 2017; Owens & Bedel,
2015; Pertaub vd., 2002) tutarlıdır. Pertaub ve ark. (2002),
sanal gerçeklk müdahalelernn n vvo maruz bırakmalar-
da yaşanılan anksete tepklern oluşturup oluşturmadığını
gözlemlemek çn sekz sanal dnleyc karşısında sunum
yapan breylern anksyete tepklern değerlendrmşlerdr.
Deney kapsamında konuşma boyunca tarafsız, olumlu,
olumsuz olmak üzere üç farklı rolü üstlenen zleyc ktles
le üç farklı senaryo çalışılmıştır. Olumsuz sanal dnleycle-
rn olduğu senaryoda anksyete tepklernn arttığı ve katı-
lımcıların sanal ortam olduğunu blmelerne rağmen kay-
gı tepks verdğ raporlanmıştır. Owens ve Bedel, (2015)
se benzer br araştırmada 21 sosyal anksyete tanılı klnk
örneklemde sanal gerçeklk ve n vvo maruz bırakmaların
benzer fzyolojk ve öznel tepklere neden olduğunu fade
etmşlerdr.
Sanal gerçeklk ortamlarının sosyal anksyetede kullanı-
mını konu ednen k çalışma bulunmaktadır. (Blge vd.,
Tablo 1: Sanal gerçeklik oturum içerikleri
Oturum Görev Senaryo
Maruz
Bırakma
Süresi
Planlanan Maruz
bırakma sonrası
değerlendirme
süresi (dk)
Planlanan
Toplam
oturum
süresi (dk) Üzerinde çalışılan konular
2 Kendi belirlediği konu
üzerinde konuşma
Boş toplantı
salonu
5 10 25 Genel kaygı düzeyinin seyri, sanal
gerçeklik ortamını değerlendirme,
Sunum sırasındaki fizyolojik
uyarımlar, danışanın fark ettiği
kaçınma davranışları, otomatik
düşünceler.
Boş sınıf 5
Boş konferans
salonu
5
3 Kendi belirlediği
üç konu arasından
uzmanın rasgele
seçeceği bir konu
üzerinde konuşma
İlgili
yarı dolu sınıf
5 10 25 Sunum sırasındaki fizyolojik
uyarımlar, danışanın fark ettiği
kaçınma davranışları, otomatik
düşünceler, göz kontağı kurma
İlgili
dolu sınıf
10
4 Uzmanın vereceği üç
konudan kendisinin
seçeceği bir konuda
hazırlıksız konuşma
İlgisiz
toplantı salonu
5 10 20 Dikkat odağını değiştirme, izleyici
hareketlerine ilişkin yorumlar
üzerine bilişsel tekniklerle çalışma
İlgisiz
yarı dolu sınıf
5
5 Uzmanın belirlediği
bir konuda hazırlıksız
konuşma
İlgili
yarı dolu sınıf
3 10 22 Hazırlıksız konuşmanın
performansa etkisi, tüm
becerilerin gözden geçirilmesi,
özetleme
İlgisiz dolu sınıf 3
İlgili konferansa
salonu
3
İlgisiz konferans
salonu
3

Özer ve ark. n Topluluk Önünde Konuşma Anksiyetesinde Bilişsel Davranışçı Terapi Temelli Sanal Gerçeklik Maruz Bırakma Müdahalesi: Bir Vaka Çalışması 177
2020; Özden, 2021). Her k çalışmada da üç boyutlu
modelleme teknolojler kullanılmış ve sanal gerçeklk uy-
gulamasının etkl br müdahale olduğu fade edlmştr.
Mevcut çalışmamızda gerçek görüntülerden elde edlen,
360 derece vdeolar kullanılmıştır. Bu bağlamda dğer
araştırmalardan farklı br materyal kullanımı söz konu-
sudur. Üç boyutlu modellemelern kullanıldığı çalışma-
larda senaryoya müdahale edlmes mümkün olmaktadır.
Örneğn oda çersndek kş sayısı ya da kşlern davra-
nışları manpüle edleblmektedr. 360 derece vdeolarla
gelştrlen sanal gerçeklk müdahalesnde daha gerçekç
senaryolar elde edleblmesne rağmen senaryo üzernde
manpülasyon mkanı bulunmamaktadır. Buradan hare-
ketle herhang br manpülasyon yapmadan durağan sanal
gerçeklk ortamlarının da anksyeteye müdahale sürecnde
kullanılableceğ fade edleblr.
Klnk düzeyde anksyete problem yaşayan breylerde sa-
nal gerçeklk temell maruz bırakma çalışmalarının daha
fazla örneklemle test edlmesne htyaç vardır. Anksyete
problemlernde sıklıkla kullanılan br müdahale aracı olan
kend kendne yardım yardım müdahalelernn sosyal ank-
syete düzeyn düşürdüğü (Berger vd., 2011; Furmark vd.,
2009) blnmektedr. Bu kapsamda uygulama yönerges le
br uzman olmadan yapılacak sanal gerçeklk temell kend
kendne yardım müdahaleler le uzman eşlğnde yapılan
müdahaleler karşılaştırılablr. Bu çalışmalardan olumlu
sonuçlar alındığı takdrde daha fazla ktleye ulaşılablme-
s amacı le sanal gerçeklk temell kend kendne yardım
protokolü ortaya konularak daha fazla nsana ulaşılması
sağlanablr.
Bu araştırmanın bazı sınırlılıklarının olduğunu fade etmek
gerekmektedr. Araştırmada sadece öz bldrme dayalı ölç-
me yöntem kullanılmıştır. Fzyolojk tepklern araştırma
sürecne dahl edlmes daha bütüncül br ver sağlayablr.
Araştırmada kullanılan sanal gerçeklk müdahales 360
derece vdeolar kullanarak hazırlanmıştır. Bu sayede daha
gerçekç br görüntü elde edlmesne rağmen senaryo çe-
rsnde düzenlemeler yapmak mümkün değldr. Örneğn
sınıf ortamındak herhang br breyn konuşması, parmak
kaldırması gb özellkler bulunmamakta, durağan senar-
yolar kullanılmaktadır. Senaryoda yapılablecek manpü-
lasyonlar maruz bırakmanın etkllğn artırablr.
Bu araştırmada blşsel davranışçı müdahaleler temel alı-
narak uygulama yapılmıştır. Neredeyse tüm çalışmalar
sanal gerçeklk temell BDT müdahalelernn etkllğn
değerlendrmştr. Bundan sonra yapılacak çalışmalar-
da blşsel davranışçı terap model çeren müdahalelerde
yalnızca doğrudan maruz bırakma ve yalnızca sanal ger-
çeklk maruz bırakma yöntemlernn kullanıldığı karşılaş-
tırmalı çalışmalar dzayn edleblr. Bu sayede blşsel dav-
ranışçı terap çermeyen salt sanal gerçeklk temell maruz
bırakma protokoller uygulanarak sanal gerçeklğn tek
başına kullanımı araştırılablr.
Hakem Değerlendirmesi: Dış bağımsız
Çıkar Çatışması: Yazarların bu araştırma bağlamında açık laması gereken herhangi
bir çıkar çatışması bulunmamaktadır.
Finansal Destek: Bu çalışma için herhangi bir kurumdan nansal destek
alınmamıştır.
Peer-review: Externally peer-reviewed.
Conict of Interest: The authors declare no conict of interest.
Financial Disclosure: No nancial disclosure was received.
KAYNAKLAR
Andersson, G., Carlbring, P., Holmström, A., Sparthan, E., Furmark,
T., Nilsson-Ihrfelt, E., ... & Ekselius, L. (2006). Internet-based
self-help with therapist feedback and in vivo group exposure for
social phobia: a randomized controlled trial. Journal of Consulting
and Clinical Psychology, 74(4), 677. https://doi.org/10.1037/0022-
006X.74.4.677
Akkoyunlu, S., & Türkçapar, M. H. (2013). Bir teknik: yüzleştirme
tedavisi. Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi, 2,
121–128. https://www.jcbpr.org/fulltext/77-1380829646.pdf
Anderson, P. L., Edwards, S. M., & Goodnight, J. R. (2017). Virtual
reality and exposure group therapy for social anxiety disorder:
results from a 4–6 year follow-up. Cognitive erapy and Research,
41(2), 230–236. https://doi.org/10.1007/s10608-016-9820-y
Anderson, P. L., Price, M., Edwards, S. M., Obasaju, M. A., Schmertz,
S. K., Zimand, E., & Calamaras, M. R. (2013). Virtual reality
exposure therapy for social anxiety disorder: a randomized
controlled trial. Journal of Consulting and Clinical Psychology,
81(5), 751–760. https://doi.org/10.1037/a0033559
Anderson, P. L., Zimand, E., Hodges, L. F., & Rothbaum, B. O.
(2005). Cognitive behavioral therapy for public-speaking anxiety
using virtual reality for exposure. Depression and Anxiety, 22(3),
156–158. https://doi.org/10.1002/da.20090
Anderson, P., Rothbaum, B. O., & Hodges, L. F. (2003). Virtual
reality exposure in the treatment of social anxiety. Cognitive and
Behavioral Practice, 10(3), 240–247. https://doi.org/10.1016/
S1077-7229(03)80036-6
Baños, R. M., Guillen, V., Quero, S., García-Palacios, A., Alcaniz, M.,
& Botella, C. (2011). A virtual reality system for the treatment of
stress-related disorders: a preliminary analysis of ecacy compared
to a standard cognitive behavioral program. International Journal
of Human Computer Studies, 69(9), 602–613. https://doi.
org/10.1016/j.ijhcs.2011.06.002
Beck, J. G., Palyo, S. A., Winer, E. H., Schwagler, B. E., & Ang, E. J.
(2007). Virtual reality exposure therapy for PTSD symptoms after
a road accident: an uncontrolled case series. Behavior erapy,
38(0005-7894 (Print)), 39–48. https://doi.org/10.1016/j.
beth.2006.04.001

178 Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi 2022; 11(2), 168-180
Berger, T., Caspar, F., Richardson, R., Kneubühler, B., Sutter, D., &
Andersson, G. (2011). Internet-based treatment of social phobia:
A randomized controlled trial comparing unguided with two
types of guided self-help. Behaviour Research and erapy, 49(3),
158–169. https://doi.org/10.1016/j.brat.2010.12.007
Bilge, Y., Gül, E., & Birçek, N. I. (2020). Cognitive behavioral therapy
and virtual reality combination in a case of social phobia. Journal
of Cognitive-Behavioral Psychotherapy and Research, 9(2), 158–165.
https://doi.org/10.5455/JCBPR.61718
Botella, C., Quero, S., Baños, R. M., Perpiña, C., Palacios, A. G., &
Riva, G. (2004). Virtual Reality and Psychotherapy, 99, 37–54.
https://doi.org/10.3233/978-1-60750-943-1-37
Bouchard, S., Dumoulin, S., Robillard, G., Guitard, T., Klinger, É.,
Forget, H., … Roucaut, F. X. (2017). Virtual reality compared
with in vivo exposure in the treatment of social anxiety disorder:
a three-arm randomised controlled trial. e British Journal
of Psychiatry, 210(4), 276–283. https://doi.org/10.1192/bjp.
bp.116.184234
Butler, R. M., O’Day, E. B., Swee, M. B., Horenstein, A., &
Heimberg, R. G. (2020). Cognitive behavioral therapy for social
anxiety disorder: predictors of treatment outcome in a quasi-
naturalistic setting. Behavior erapy, 52(2), 465–477. https://
doi.org/10.1016/j.beth.2020.06.002
Canty, A. L., Neumann, D. L., & Shum, D. H. K. (2017). Using virtual
reality to assess theory of mind subprocesses and error types in
early and chronic schizophrenia. Schizophrenia Research: Cognition,
10(June), 15–19. https://doi.org/10.1016/j.scog.2017.09.001
Cipresso, P., La Paglia, F., La Cascia, C., Riva, G., Albani, G., & La
Barbera, D. (2013). Break in volition: A virtual reality study in
patients with obsessive-compulsive disorder. Experimental Brain
Research, 229(3), 443–449. https://doi.org/10.1007/s00221-013-
3471-y
Dechant, M., Trimpl, S., Wol, C., Mühlberger, A., & Shiban, Y.
(2017). Potential of virtual reality as a diagnostic tool for social
anxiety: a pilot study. Computers in Human Behavior, 76, 128–
134. https://doi.org/10.1016/j.chb.2017.07.005
Difede, J., & Homan, H. G. (2002). Virtual reality exposure therapy
for World Trade Center post-traumatic stress disorder: a case
report. Cyberpsychology & Behavior, 5(6), 529–535. https://doi.
org/10.1089/109493102321018169
Doğan, T. (2010). Sosyal Görünüş Kaygısı Ölçeği’nin (SGKÖ)
Türkçe uyarlaması: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Hacettepe
Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39, 151–159. https://
toad.halileksi.net/sites/default/les/pdf/sosyal-gorunus-kaygisi-
olcegi-sgko-toad.pdf
Ferrer-Garcia, M., Gutiérrez-Maldonado, J., & Riva, G. (2013).
Virtual reality based treatments in eating disorders and obesity:
a review. Journal of Contemporary Psychotherapy, 43(4), 207–221.
https://doi.org/10.1007/s10879-013-9240-1
Furmark, T., Carlbring, P., Hedman, E., Sonnenstein, A., Clevberger,
P., Bohman, B., … Andersson, G. (2009). Guided and unguided
self-help for social anxiety disorder: randomised controlled
trial. British Journal of Psychiatry, 195(5), 440–447. https://doi.
org/10.1192/bjp.bp.108.060996
Gerardi, M., Rothbaum, B. O., Ressler, K., Heekin, M., & Rizzo, A.
(2008). Virtual reality exposure therapy using a virtual Iraq: case
report. Journal of Traumatic Stress, 21(2), 209–213. https://doi.
org/10.1002/jts.20331
Glassman, L. H., Forman, E. M., Herbert, J. D., Bradley, L. E., Foster,
E. E., Izzetoglu, M., & Ruocco, A. C. (2016). e eects of a
brief acceptance-based behavioral treatment versus traditional
cognitive-behavioral treatment for public speaking anxiety: an
exploratory trial examining dierential eects on performance
and neurophysiology. Behavior Modication, 40(5), 748–776.
https://doi.org/10.1177/0145445516629939
Grillon, H., Riquier, F., Herbelin, B., & almann, D. (2006).
Virtual reality as a therapeutic tool in the connes of social
anxiety disorder treatment. International Journal on Disability and
Human Development, 5(3), 243–250. https://doi.org/10.1515/
IJDHD.2006.5.3.243
Heckelman, L. R., & Schneier, F. R. (1995). Diagnostic issues. InSocial
phobia: diagnosis, assessment, and treatment (Eds. Heimberg, R. D.,
Liebowitz, M. R., Hope, D. A., & Schneier, F. R.) , pp. 3–20, e
Guilford Press-London.
Hart, T. A., Flora, D. B., Palyo, S. A., Fresco, D. M., Holle, C., &
Heimberg, R. G. (2008). Development and examination of the
social appearance anxiety scale. Assessment, 15(1), 48–59. https://
doi.org/10.1177/1073191107306673
Herbelin, B., Riquier, F., Vexo, F., & almann, D. (2002). Virtual reality
in cognitive behavioral therapy: a study on social anxiety disorder.
Proc. VSMM …, 1–10. http://www.glueckswissenschaft.de/pdf-
Dateien/Sprechen_in_der_Oeentlichkeit_und_Soziale_Phobie.pdf
Hodson, K. J., McManus, F. V, Clark, D. M., & Doll, H. (2008).
Can Clark and Wells’ (1995) cognitive model of social phobia be
applied to young people? Behavioural and Cognitive Psychotherapy,
36(4), 449–461. https://doi.org/10.1017/S1352465808004487
Hofmann, S. G., & DiBartolo, P. M. (Eds.). (2014).Social anxiety:
clinical, developmental, and social perspectives. Elsevier.
Hong, J. J., & Woody, S. R. (2007). Cultural mediators of self-reported
social anxiety.Behaviour Research and erapy,45(8), 1779–1789.
https://doi.org/10.1016/j.brat.2007.01.011
Kim, K., Kim, C.-H., Cha, K. R., Park, J., Han, K., Kim, Y. K., …
Kim, S. I. (2008). Anxiety provocation and measurement using
virtual reality in patients with obsessive-compulsive disorder.
CyberPsychology & Behavior, 11(6), 637–641. https://doi.
org/10.1089/cpb.2008.0003
Klinger, E., Bouchard, S., Légeron, P., Roy, S., Lauer, F., Chemin,
I., & Nugues, P. (2005). Virtual reality therapy versus cognitive
behavior therapy for social phobia: a preliminary controlled
study. CyberPsychology & Behavior, 8(1), 76–89. https://doi.
org/10.1089/cpb.2005.8.76
Lee, J. M., Ku, J. H., Jang, D. P., Kim, D. H., Choi, Y. H., Kim, I. Y.,
& Kim, S. I. (2002). Virtual reality system for treatment of the
fear of public speaking using image-based rendering and moving
pictures. CyberPsychology & Behavior, 5(3), 191–195. https://doi.
org/10.1089/109493102760147169
Liebowitz, M. R. (1987). Social Phobia. Modern Problems
of Pharmacopsychiatry, 22, 141–173. https://doi.
org/10.1159/000414022
Marks, I. M. (1970) e classication of phobic disorders. British
Journal of Psychiatry, 116(533), 377–386. https://doi.org/10.1192/
bjp.116.533.377
McNeil, D. W., Porter, C. A., Zvolensky, M. J., Chaney, J. M., & Kee,
M. (2000). Assessment of culturally related anxiety in American
indians and Alaska natives. Behavior erapy, 31(2), 301–325.
https://doi.org/10.1016/S0005-7894(00)80017-9

Özer ve ark. n Topluluk Önünde Konuşma Anksiyetesinde Bilişsel Davranışçı Terapi Temelli Sanal Gerçeklik Maruz Bırakma Müdahalesi: Bir Vaka Çalışması 179
Mountford, V. A., Tchanturia, K., & Valmaggia, L. (2016). “What
are you thinking when you look at me?” A pilot study of the
use of virtual reality in body image. Cyberpsychology, Behavior,
and Social Networking, 19(2), 93–99. https://doi.org/10.1089/
cyber.2015.0169
Owens, M. E., & Beidel, D. C. (2015). Can virtual reality eectively
elicit distress associated with social anxiety disorder? Journal
of Psychopathology and Behavioral Assessment, 37(2), 296–305.
https://doi.org/10.1007/s10862-014-9454-x
Özden, Ö. (2020). Sanal gerçeklik destekli maruz bırakma
uygulamaları avantajlar, sınırlılıklar ve etik konular. Eğitimde Yeni
Yaklaşımlar, 3(2), 38–51. https://dergipark.org.tr/tr/download/
article-le/1431309
Özden, Ö. (2021). Sanal Gerçeklikle Maruz Bırakma Terapisinin Sosyal
Kaygı ve Bilişsel Çarpıtmalar Üzerindeki Etkisi. Doktora Tezi. Fatih
Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi. http://acikerisim.fsm.edu.
tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11352/3855/%C3%96zden.
pdf?sequence=1&isAllowed=y
Özer, Ö., & Yöntem, M. K. (2019). A technological tool for intervention
to social anxiety: virtual reality. Journal of Psychiatric Nursing,
10(4), 296–301. https://doi.org/10.14744/phd.2019.75010
Pertaub, D.-P., Slater, M., & Barker, C. (2002). An experiment on public
speaking anxiety in response to three dierent types of virtual
audience. Presence: Teleoperators and Virtual Environments,
11(1), 68–78. https://doi.org/10.1162/105474602317343668
Riva, G. (2003). Virtual environments in clinical psychology.
Psychotherapy, 40(1-2), 68–76. https://doi.org/10.1037/0033-
3204.40.1-2.68
Riva, G. (2005). Virtual reality in psychotherapy: review.
CyberPsychology & Behavior, 8(3), 220–230. https://doi.
org/10.1089/cpb.2005.8.220
Robillard, G., Bouchard, S., Dumoulin, S., Guitard, T., Klinger.
(2010). Using virtual humans to alleviate social anxiety:
preliminary report from a comparative outcome study. Studies in
Health Technology and Informatics, 154(January), 57–60. https://
doi.org/10.3233/978-1-60750-561-7-57
Rothbaum, B. O., Hodges, L., Alarcon, R., Ready, D., Shahar,
F., Graap, K., … Baltzell, D. (1999). Virtual reality
exposure therapy for PTSD Vietnam veterans: A case study.
Journal of Traumatic Stress, 12(2), 263–271. https://doi.
org/10.1023/A:1024772308758
Ryan, J. J., Kreiner, D. S., Chapman, M. D., & Stark-Wroblewski, K.
(2010). Virtual reality cues for binge drinking in college students.
Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, 13(2), 159–162.
https://doi.org/10.1089/cyber.2009.0211
Sar, M. P., Wallach, H. S., & Bar-Zvi, M. (2012). Virtual reality
cognitive-behavior therapy for public speaking anxiety: One-year
follow-up. Behavior Modication, 36(2), 235–246. https://doi.
org/10.1177/0145445511429999
Sarason, I. G. ve Sarason, B. R. (2008). Abnormal psychology: the
problem of maladaptive behavior (11.edition). Pearson Prentice
Hall, New Jersey.
Slater, M., Pertaub, D.-P., Barker, C., & Clark, D. M. (2006). An
experimental study on fear of public speaking using a virtual
environment. CyberPsycholog y & Behavior, 9(5), 627–633. https://
doi.org/10.1089/cpb.2006.9.627
Slater, M., Pertaub, D.-P., & Steed, A. (1999). Public speaking in virtual
reality: facing an audience of avatars. IEEE Computer Graphics and
Applications, 19(2), 6–9. https://doi.org/10.1109/38.749116
Sohn, B. K., Hwang, J. Y., Park, S. M., Choi, J.-S., Lee, J.-Y., Lee,
J. Y., & Jung, H.-Y. (2016). Developing a virtual reality-based
vocational rehabilitation training program for patients with
schizophrenia. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking,
19(11), 686–691. https://doi.org/10.1089/cyber.2016.0215
Soykan, Ç., & Devrimci Özgüven, H., & Gençöz, T. (2003). Liebowitz
social anxiety scale: the Turkish version. Psychological Reports, 93(3
Pt 2), 1059–1069.
Telman, L. G. E., Van Steensel, F. J. A., Verveen, A. J. C., Bögels, S.
M., & Maric, M. (2020). Modular CBT for youth social anxiety
disorder: a case series examining initial eectiveness. Evidence-
Based Practice in Child and Adolescent Mental Health, 5(1), 16–27.
https://doi.org/10.1080/23794925.2020.1727791
Üzümcü, E., Akın, B., Nergiz, H., İnözü, M., & Çelikcan, U. (2018).
Anksiyete bozukluklarında sanal gerçeklik. Psikiyatride Guncel
Yaklasimlar - Current Approaches in Psychiatry, 10(1), 99–107.
https://doi.org/10.18863/pgy.336593
van Bennekom, M. J., de Koning, P. P., Gevonden, M. J.,
Kasanmoentalib, M. S., & Denys, D. (2021). A virtual reality
game to assess OCD symptoms. Frontiers in Psychiatry, 11,
550165. https://doi.org/10.3389/fpsyt.2020.550165
Vardarlı, B. (2021). Teknolojik bir yaklaşım: sanal gerçeklik maruz
bırakma terapisi. Ege Eğitim Dergisi, 22(1), 40–56. https://doi.
org/10.12984/egeefd.807422
Wallach, H. S., Sar, M. P., & Bar-Zvi, M. (2009). Virtual
reality cognitive behavior therapy for public speaking
anxiety. Behavior Modication, 33(3), 314–338. https://doi.
org/10.1177/0145445509331926
Zimbardo, P. G., Pilkonis, P., & Norwood, R. (1977).e silent prison
of shyness. Stanford Univ Ca Dept of Psychology. https://apps.dtic.
mil/sti/pdfs/ADA101822.pdf

180 Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi 2022; 11(2), 168-180
EXTENDED ENGLISH ABSTRACT
INTRODUCTION
Cogntve behavoral approaches n the treatment of socal anxety are one
of the evdence-based practces whose eects have been demonstrated n
many studes (Butler et al., 2020; Glassman et al., 2016; Telman et al.,
2020). Cogntve Behavoral erapy focuses on the exposure technque as
well as workng wth thoughts n the treatment of socal anxety. Exposure
can be appled drectly (n vvo), magnal or vrtual (n vrtuo) (Akkoyunlu
& Türkçapar, 2013). In vvo exposure s confrontaton wth the avoded
stuaton. For example, an ndvdual wth a spder phoba drectly
exposure spders s an example of n vvo exposure. Imagnary exposure
s often based on the clent’s magnng of the avoded stuaton durng
the sesson. Vrtuo exposure, whch has emerged wth the developng
technology n recent years, ncludes exposure to the avoded stuaton
wth computer software and vrtual realty equpment. Vrtual realty (VR)
applcatons, based on scenaros created wth three-dmensonal graphcs
or 360-degree vdeos, consst of computer software that produces mages,
glasses that make the mage more realstc, and an expert (P. Anderson vd.,
2003; P. L. Anderson vd., 2005; Botella vd., 2004; Rva, 2003, 2005).
In ths study, the eectveness of the CBT-based vrtual realty exposure
protocol s evaluated. 360 degree vdeos were used n ths study. In ths
way, t s amed to make an exposure applcaton wth a more realstc
vrtual realty envronment. In addton, t ders from other studes n
terms of applyng vrtual realty and cogntve behavoral nterventons n
the same sesson. In ths context, t s thought that the current study wll
contrbute to the lterature n terms of showng the usablty of exposure
practces wthout manpulaton n vrtual audences.
METHOD
e clent s a 19-year-old female and unversty student. e clent s a
unversty thrd grade student who s partcularly anxous about makng
an academc presentaton n front of the communty. A fve-sesson
exporusre program, consstng of one sesson face-to-face, four sessons
of vrtual realty-based exposure, was appled to the clent. Lebowtz
socal anxety scale (LAS) and e Socal Appearance Anxety Scale
(SAAS) were appled before, after and one month after applcaton. At
the same tme, the clent was asked about the level of anxety at the
begnnng of each vrtual realty sesson, at 5, 10 mnutes.
RESULTS
It s observed that the clent scores hgh at the begnnng of the sesson
and n changng scenaros, and reports that the anxety score gradually
decreases as the sesson progresses. Accordng to the research fndngs,
t s seen that the anxety level of the clent decreases n all evaluatons
based on self-report scales. As the clent appled, the level of anxety
decreased.
DISCUSSION
Smlar to our research fndngs, there are studes reportng that both
nterventons are eectve n studes comparng CBT-based nterventons
and vrtual realty-based CBT nterventons (Bouchard et al., 2017;
Klnger et al., 2005). From ths pont of vew, t would not be wrong
to state that the n vrtuo exposure nterventon functons as a knd of
n vvo exposure. e clent found vrtual realty envronments qute
realstc and stated that he experenced most of the anxety symptoms he
experenced n real lfe. s s consstent wth studes (Dechant et al.,
2017; Owens & Bedel, 2015; Pertaub et al., 2002) showng that vrtual
realty applcatons can also cause anxety, and therefore can be used as
an exposure tool. ere s a need to test vrtual realty-based exposure
studes wth larger samples n ndvduals wth clncal anxety problems.
It s known that self-help nterventons, whch are a frequently used
nterventon tool n anxety problems, reduce the level of socal anxety
(Berger et al., 2011; Furmark et al., 2009). In ths context, vrtual realty-
based self-help nterventons wthout an expert can be compared wth
the nterventons performed under the gudance of an expert. If postve
results are obtaned from these studes, more people can be reached by
ntroducng a vrtual realty-based self-help protocol n order to reach
more audences.
It should be noted that ths study has some lmtatons. Only self-report
measurement method was used n the study. Incorporatng physologcal
responses nto the research process can provde more holstc data. e
vrtual realty nterventon used n the research was prepared usng
360-degree vdeos. In ths way, although a more realstc mage s
obtaned, t s not possble to make adjustments n the scenaro. For
example, there are no features such as speakng or rasng hand of any
ndvdual n the classroom, and statc scenaros are used. Manpulatons
that can be made n the scenaro can ncrease the eectveness of
exposure. In future studes, comparatve studes usng n vvo exposure
and n vrtuo exposure methods can be desgned n nterventons
contanng cogntve behavoral therapy model.
Keywords: Virtual reality, exposure, cognitive behavioral therapy