Content uploaded by Mustafa Kemal Yöntem
Author content
All content in this area was uploaded by Mustafa Kemal Yöntem on Aug 31, 2022
Content may be subject to copyright.
168
Topluluk Önünde Konuşma Anksiyetesinde Bilişsel Davranışçı
Terapi Temelli Sanal Gerçeklik Maruz Bırakma Müdahalesi:
Bir Vaka Çalışması
Ömer ÖZER1, Mustafa Kemal YÖNTEM2, Tahsn Gökalp ŞAAN3
OLGU SUNUMU / CASE REPORT
https://doi.org/10.5455/JCBPR.131947
P-ISSN: 2146-9490 | E-ISSN: 2636-8765
Yazışma / Correspondence:
Ömer ÖZER, Anadolu Üniversitesi,
Açıköğretim Fakültesi, Sosyal Hizmet
ve Danışmanlık Bölümü, Sosyal
Hizmet ve Danışmanlık Anabilim Dalı,
Eskişehir, Türkiye
E-posta: omer_ozer@anadolu.edu.tr
Geliş / Received: 05 Eylül 2020
Kabul / Accepted: 23 Şubat 2022
Çevrimiçi yayın / Online published:
03 Mart 2022
©2022 JCBPR, Available online at
http://www.jcbpr.org/
Öz
Bu çalışma, topluluk önünde konuşma anksyetesnde blşsel davranışçı terap temell sanal gerçeklk
maruz bırakma müdahalesnn etksn değerlendren br vaka çalışmasıdır. Danışan topluluk önünde
akademk sunum yapma konusunda anksyete yaşayan, 19 yaşında, kadın ve ünverste üçüncü sınıf
öğrencsdr. Danışana br oturum yüz yüze, dört oturum sanal gerçeklk temell maruz bırakma
uygulamasından oluşan beş oturumluk br müdahale programı uygulanmıştır. Danışana müdahale
öncesnde, sonrasında ve uygulamadan br ay sonrasında Lebowtz sosyal anksyete ölçeğ (LSAÖ) ve
topluluk önünde konuşma kaygısı ölçeğ uygulanmıştır. Aynı zamanda seans çnde rahatsızlık düzey
sorularak ver elde edlmştr. Araştırma bulguları 360 derece vdeo yöntem le gelştrlen sanal gerçeklk
müdahalesnn, danışan üzernde gerçekç kaygı yaratan, topluluk önünde konuşma anksyetes düzeyn
ve sosyal görünüş kaygısını azaltan kısa ve etkl br müdahale olduğunu göstermektedr.
Anahtar Kelimeler: Sanal gerçeklik, maruz bırakma, bilişsel davranışçı terapi
Abstract
Cognitive Behavioral Therapy Based Virtual Reality Exposure Intervention in Public
Speaking Anxiety: A Case Study
is study is a case study evaluating the eect of cognitive behavioral therapy based virtual reality exposure
intervention in public speech anxiety. e client is a 19-year-old female and university student. e client
is a university third grade student who is particularly anxious about making an academic presentation
in front of the community. A ve-session exporusre program, consisting of one session face-to-face,
four sessions of virtual reality-based exposure, was applied to the client. Liebowitz social anxiety scale
(LAS) and e Social Appearance Anxiety Scale (SAAS) were applied before, after and one month after
application. At the same time, the client was asked about the level of anxiety at the beginning of each
virtual reality session, at 5, 10 minutes. Research ndings show that virtual reality intervention is a short
and eective intervention that reduces the level of speech anxiety and in front of the community and level
of social appearance anxiety
Keywords: Virtual reality, exposure, cognitive behavioral therapy
GİRİŞ
Varlığı lk olarak Hpokrat tarafından ortaya konulan (Hofmann ve DBartol, 2014) ve
modern pskyatr tarhnde lk olarak Janet (1903) tarafından gözlenmeye başlanan sosyal
anksyete breyn toplumsal etkleşm le aktve olan br anksyete türüdür. Sosyal anksyete,
breyn sosyal ortamlarda ve dğer nsanlarla etkleşme grdğnde ya da bazen spesfk konu-
larda performans serglerken yaşadığı kaygıyı fade etmektedr. Sosyal anksyetes olan brey
1Anadolu Üniversitesi, Açıköğretim
Fakültesi, Sosyal Hizmet ve
Danışmanlık Bölümü,Sosyal Hizmet ve
Danışmanlık Anabilim Dalı, Eskişehir,
Türkiye
2Samsun Üniversitesi, İktisadi, İdari
ve Sosyal Bilimler Fakültesi, Psikoloji
Bölümü, Gelişim Psikolojisi Anabilim
Dalı, Samsun, Türkiye
2Eskişehir Osmangazi Üniversitesi,
Bilgi İşlem Daire Başkanlığı, Eskişehir,
Türkiye
168
Cite this article as: Özer, Ö., Yöntem, M.K ., Şaan, T.G. (2022). Topluluk Önünde Konuşma Anksiyetesinde Bilişsel Davranışçı Terapi Temelli Sanal Gerçeklik Maruz Bırakma
Müdahalesi: Bir Vaka Çalışması. J Cogn Behav Psychother Res; 11(2),168-180. https://doi.org/10.5455/JCBPR.131947
J Cogn Behav Psychother Res 2022; 11(2),168-180
Özer ve ark. n Topluluk Önünde Konuşma Anksiyetesinde Bilişsel Davranışçı Terapi Temelli Sanal Gerçeklik Maruz Bırakma Müdahalesi: Bir Vaka Çalışması 169
dğer nsanlarla etkleşme grdğnde yoğun utanma duy-
gusu hsseder ve fzyolojk kaygı tepkler göstereblr. Sosyal
anksyete yaşayan danışanlar genellkle topluluk önünde
konuşma ve yemek yyememek gb şkayetlerde bulunurlar.
Genellkle son çocukluk ve ergenlk dönemlernde başlayan
bu şkayetler zamanla sosyal anksyeteye dönüşmektedr
(Sarason ve Sarason, 2008).
Farklı smlerle anılmakla brlkte sosyal anksyetenn var-
lığının fark edlmes antk yunana kadar uzanmaktadır ve
nsanlık tarh kadar eskdr. Bununla brlkte modern ps-
koloj le brlkte sosyal anksyetenn operasyonel tanımları
yapılmaya çalışılmış, özellkle mental bozuklukları tanılama
çalışmaları le sosyal anksyetenn tanımı netleşmeye başla-
mıştır. Modern pskoloj özellkle 1960’lardan sonra sosyal
anksyetey tanımlamadan önce utangaçlık kavramı üzerne
odaklanmış ve sosyal anksyetey bu kapsamda ele almıştır
(Marks, 1970; Zmbardo, 1977). Öyle k uluslararası alan
yazında ve mental bozuklukların tanılanmasında öneml
br ölçüt olarak kabul görmüş olan Mental Bozuklukların
Tanısal ve Sayımsal El Ktabı’nın (Dagnostc and Statctcal
Manual of Mental Dsorders [DSM]) lk k versyonunda
sosyal anksyete bozukluğu dğer foblerle brlkte ele alın-
mıştır. İlk dönemlernde sosyal anksyetenn dğer foblerle
brlkte ele alınmasının temel neden o dönemde mental
bozuklukların açıklanmasında kullanılan baskın görüşün
pskanalz olmasından kaynaklanmaktadır. Pskanalz fo-
bler genel br çerçevede ele alarak foblern oluşmasının
nedenn kabul edlmeyen çsel dürtülerle açıklamaktadır.
Dolayısı le sosyal fob dğer foblerle aynı kapsamda değer-
lendrlmştr (Sarason ve Sarason, 2008). Ancak pskoloj
çalışmalarındak gelşmeler ve farklı kuramsal bakış açıları-
nın kabul görmes le brlkte sosyal fobnn dğer fobk bo-
zukluklardan ayrılması gerektğ noktasında ortak br görüş
ortaya çıkmıştır. Dolayısı le DSM-III le brlkte sosyal fob
ayrı br mental bozukluk olarak dört alanda fade edlmştr.
Bunlar; topluluk önünde konuşma/performans sergleme,
kamu tuvaletlern kullanma, topluluk önünde yazma, top-
luluk önünde yemek yemedr. Sosyal anksyete kavramı se
lk olarak DSM-IV te sosyal fob başlığı le parantez çnde
kullanılmıştır. DSM-V le brlkte sosyal fob kavramı yern
tamamen sosyal anksyete kavramına bırakmıştır. Daha ön-
cek tanımlarda “sosyal ortamlarda yaşanılan kaygı olarak”
fade edlen sosyal anksyete DSM-V’de daha spesfk br ta-
nımla “topluluk önünde konuşma ve performans sergleme
sırasında ortaya çıkan kaygı” olarak tanımlanmıştır.
Sosyal anksyete DSM kapsamında bu şeklde ele alınır-
ken br dğer tanılama ölçütü olan Uluslararası Hastalık
Sınıamasında (Internatonal Classfcaton of Dseases
[ICD]) da ncelenmş ve tanı ölçütler ortaya konulmuştur.
ICD ve DSM krterlernde farklılıklar olduğu blnmekte-
dr (Hofmann ve Dbartolo, 2001). Bu farklılık mental
bozuklukların tanımlanması ve sınıanmasında k farklı
yöntem kullanılmasından kaynaklanmaktadır. ICD-X ve
DSM-V karşılaştırıldığında sosyal anksyetenn farklı şe-
kllerde ele alındığı ve tanı ölçütlernn farklılık gösterd-
ğ görülecektr. ICD-X sosyal fob termn kullanmış ve
DSM-V’e göre daha genel fadeler ve farklı br yapı ortaya
koymuştur. ICD-X ‘te genel ya da alt türlerden bahsedl-
memştr. Ayrıca ICD-X’ e göre sosyal fob zamanla pank
atak bozukluğuna evrleblmektedr. Ancak her k tanı öl-
çütlernde ortak noktalar bulunmaktadır (yüzde kızarma,
ellerde ttreme, mde bulantısı vb.). Bazı araştırmacılar se
sosyal anksyetey sosyal fob ve kaçıngan kşlk bozuklu-
ğunun br belrts olarak fade etmekte ve bu kavramları
brbrnden ayırmaktadır (Heckelman ve Schneer, 1995).
DSM krterler uluslararası ve Türkye’dek otorteler ta-
rafından kabul görse de kültürel olarak Amerkan kültü-
ründen daha fazla etklendğ noktasında eleştrlmektedr.
Bu kapsamda sosyal anksyetenn çok kültürlülük bağla-
mında ele alınarak uluslararası br tanımının yapılması
gerektğ görüşü de dkkate alınmalıdır (Hong ve Woody,
2007; Mcnel, Porter, Zvolensky, Chaney ve Kee, 2000;
Hofmann ve Patrca, 2014). Bununla brlkte alan yazın-
da kullanılan sosyal fob, sosyal ger çeklme, sosyal zo-
lasyon, kaçıngan kşlk bozukluğu, letşm kaygısı, sos-
yal kaygı, performans kaygısı gb brçok kavramın sosyal
anksyete şemsyes altında toplanableceğ fade edleblr.
Sosyal anksyetenn klnk br tanı olablmes çn önem-
l bell ölçütler vardır. Bu noktada öncelkle sosyal ank-
syetenn sıklıkla karıştırıldığı utangaçlıktan (Sarason ve
Sarason, 2008) farkının ortaya konulması faydalı olacak-
tır. Utangaç breyler sosyal anksyete yaşayan breyler gb
patolojk anksyete belrtler göstermemektedrler. Oysa
br davranışın fob ya da anksyete kapsamında ele alına-
blmes çn k öneml krter karşılaması gerekmektedr
(Hofmann ve Patrca, 2014). Bu krterler fob nesnes le
karşılaşıldığında yaşanılan yüksek kaygı duygusu ve fob
nesnesnden kaçınma davranışıdır. Başka br fade le brey
eğer sosyal anksyete yaşıyor se toplum karşısında perfor-
mans serglerken yoğun br kaygı/korku duygusu yaşa-
malıdır. Ayrıca bu kaygı/korku duygusundan kurtulmak
adına kaçınma davranışı serglemeldr. Bast br örnek le
açıklamak gerekr se br ünverste öğrencsnn sınıf kar-
şısında sunum yaptığı zaman kaygı/korku belrtler gös-
termes gerekmektedr. Ayrıca sosyal anksyeteye sahp bu
170 Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi 2022; 11(2), 168-180
öğrenc derslerde sunumla lgl etknlklere katılmamalı;
bunun yerne ödev hazırlama, rapor hazırlama gb etkn-
lkler terch ederek kaçınma davranışı serglemeldr.
Sosyal anksyete tedavsnde blşsel davranışçı yaklaşımlar,
etks brçok çalışmada (Butler vd., 2020; Glassman vd.,
2016; Telman vd., 2020) ortaya konmuş kanıta dayalı uy-
gulamalardan brdr. Blşsel Davranışçı Terap sosyal ank-
syetenn tedavsnde düşüncelerle çalışmakla brlkte maruz
bırakma teknğn merkeze alır. Maruz bırakma doğrudan
(n vvo), mgesel (magnal) ya da sanal (n vrtuo) şeklnde
uygulanablr (Akkoyunlu & Türkçapar, 2013). Doğrudan
maruz bırakma kaçınılan durumla yüzleştrmedr. Örneğn
örümcek fobs olan br breyn doğrudan örümceklerle
karşılaşması bu maruz bırakmaya örnektr. İmgesel maruz
bırakma se sıklıkla seans sırasında danışanın kaçındığı du-
rumu hayal etmesne dayanır. Son yıllarda gelşen teknoloj
le brlkte ortaya çıkan sanal maruz bırakma se blgsayar
yazılımları ve sanal gerçeklk ekpmanları le kaçınılan duru-
ma maruz bırakmayı çerr. Üç boyutlu grafkler ya da 360
derece çeklmş vdeolar le oluşturulan senaryolardan temel
alan sanal gerçeklk (SG) uygulamaları, görüntü üreten br
blgsayar yazılımı, görüntüyü daha gerçekç hale getren
gözlükler, ger planda uygulamaya katılan ve ger bld-
rmler sunan br uzman zleyc bleşenlernden oluşur (P.
Anderson vd., 2003; P. L. Anderson vd., 2005; Botella vd.,
2004; Rva, 2003, 2005).
Sanal gerçeklk müdahaleler başta anksyete bozuklukları
olmak üzere pskoterap alanında sıklıkla kullanılan müda-
halelerdr. Hem araştırma makaleler hem de meta analz ça-
lışmaları bu alandak çalışmalara örnektr. SG uygulamaları
post travmatk stres bozukluğu (Beck vd., 2007; Dfede &
Homan, 2002; Gerard vd., 2008; Rothbaum vd., 1999),
obsesf kompulsf bozukluk (Cpresso vd., 2013; Km vd.,
2008; van Bennekom vd., 2021), alkol kötüye kullanımı
(Ryan vd., 2010), yeme bozuklukları ve beden majı le lgl
problemler (Ferrer-Garca vd., 2013; Mountford vd., 2016)
ve şzofren (Canty vd., 2017; Sohn vd., 2016) gb brçok
farklı alanda kullanılmaktadır. SG uygulamaları bu çalışma-
larda zaman zaman br müdahale yöntem, zaman zaman
br tanı koyablme aracı olarak kullanılmıştır.
Sosyal anksyetede sanal gerçeklk müdahaleler brçok
araştırmada etkl br yöntem olarak gösterlmştr (P.
Anderson vd., 2003; P. L. Anderson vd., 2005, 2013, 2017;
Baños vd., 2011; Robllard vd., 2010; Grllon vd., 2006;
Herbeln vd., 2002; Lee vd., 2002; Pertaub vd., 2002; Safr
vd., 2012; Slater vd., 1999, 2006; Wallach vd., 2009).
Türkye’de se sanal gerçeklk çalışmaları oldukça sınırlıdır.
Başta sosyal kaygı ve sanal gerçeklğn kullanımına yönelk
gözden geçrme çalışmalar (Özden, 2020; Özer & Yöntem,
2019; Üzümcü vd., 2018; Vardarlı, 2021) ve k araştırmaya
(Blge vd., 2020; Özden, 2021) rastlanılmıştır. Blge ve ark.
(2020) sanal gerçeklk kombnasyonu le blşsel davranış-
çı terap müdahales gerçekleştrmşlerdr. İlk dört oturum
klask BDT müdahales son dört oturumda se sanal ger-
çeklk temell maruz bırakma kullanılmıştır. Bu kapsamda
üç boyutlu modellemelerden oluşan P-SAG sml yazılım
kullanılmıştır. Yazılımda soru sorulması, dnleyclern oda-
yı terk etmes, telefon veya mesaj ses, dnleyclern başka
yere bakması, nleyclern kend aralarında konuşması, dn-
leyclern kend aralarında gülüşmes, dnleyclern telefon
le lglenmes gb manpülasyonlar mevcuttur. Çalışma
bulgularına göre Beck Anksyete Ölçeğ ve Lebowtz Sosyal
Kaygı Ölçeğ le de değerlendrlmş ve kaygı skorların-
da anlamlı br azalma olduğu fade edlmektedr. Özden
(2021), 40 ünverste öğrencs le yaptığı çalışmada seyr-
c sayısı ve seyrc davranışlarının manpüle edldğ Psous
sml yazılımı kullanmış sanal gerçeklk müdahalesnn
yanında pskoeğtm ve blşsel davranışçı teknkler kullan-
mıştır. Araştırma bulguları sanal gerçeklk müdahalesnn
anksyete düzey ve blşsel çarpıtmaların anlamlı düzeyde
azalmasına katkı sağladığını göstermektedr.
Bu çalışmada BDT temell sanal gerçeklk maruz bırakma
protokolünün etkllğ değerlendrlmektedr. Yukarıda
fade edlen çalışmalardan farklı olarak bu çalışmada 360
derece vdeolar kullanılmıştır. Bu sayede daha gerçekç
br sanal gerçeklk ortamı le maruz bırakma uygulaması
yapılması hedeenmştr. Ayrıca sanal gerçeklk ve blşsel
davranışçı müdahalelern aynı oturum çersnde uygu-
lanması yönü le de dğer çalışmalardan farklıdır. Bu bağ-
lamda mevcut çalışmanın sanal zleyclerde manpülasyon
yapılmadan da maruz bırakma uygulamalarının kullanıla-
blrlğn göstermes bakımından alanyazına katkı sağla-
yacağı düşünülmektedr.
OLGU SUNUMU
Danışanı tanıma ve müdahale planının düzenlenmes çn
vaka formülasyonu yapılmış olup danışan le lgl blgler
bu formülasyon dahlnde aşağıda sunulmaktadır.
Tanımlayıcı blg: Eğtm fakültes üçüncü sınıf öğrencs
olan danışan A. 19 yaşında, bekar, kadındır. Lsans me-
zunu br baba le lse mezunu br anneye sahp, hayatının
çoğunu küçük br l merkeznde geçrmş, ünversteye ge-
lene kadar alesnn yanından ayrılmamıştır. Danışan lse
Özer ve ark. n Topluluk Önünde Konuşma Anksiyetesinde Bilişsel Davranışçı Terapi Temelli Sanal Gerçeklik Maruz Bırakma Müdahalesi: Bir Vaka Çalışması 171
yıllarından ber topluluk önünde konuşma konusunda
anksyete yaşadığını ve bu problemn ünversteye gelmes
le brlkte daha çok artığını bldrmektedr.
Sorun lstes: Danışan A. ağırlıklı olarak topluluk önünde
konuşma konusunda kaygı yaşamaktadır. Danışanın so-
run lstes aşağıdak şeklde fade edleblr.
Sınıf çersnde sunum yapma: Öğretmenlk eğtm prog-
ramı kapsamında sınıf ç sunumlar gerçekleştrlmektedr.
Danışan henüz sıranın kendsne gelmedğ ancak bu ko-
nudan kaçmasının mümkün olmadığını fade etmektedr.
Yoğun olarak kaygı duygusu yaşadığını, sunum yaptığı ve
nsanların kendsne güldüğüne dar majların zhnnde
canlandığını, sürekl olarak rezl olacağım, herkes ben ko-
nuşacak gb düşünceler olduğunu bldrmştr. Danışan
en son hafta sunum yapmayı terch ederek erteleme dav-
ranışı serglemştr.
Yen br ortama grmek: Danışan özellkle ark.’nın ar-
kadaşları le buluşmak söz konusu olduğunda yoğun br
kaygı yaşadığını, konuşursam saçmalayacağım, benm
cahl olduğumu düşünecekler, arkadaşımı da rezl edece-
ğm, kelmeler toparlayamayacağım, kekeleyeceğm gb
düşüncelernn olduğunu fade etmektedr. Çok az sayı-
da buluşmaya katıldığını ve neredeyse hç konuşmadan
buluşmaların sona ermesn bekledğn fade etmştr.
Danışan bu nedenle davet edldğ ortamlara gtmemekte-
dr. Arkadaş çevresnn yurttak oda arkadaşları ve sınıftan
k arkadaşı le sınırlı olduğunu belrtmştr.
Sorun yaşanan durumlar ve formülasyonu: Sorun
yaşanan k temel durumdak formülasyon aşağıda
sunulmuştur.
Olay/durum: Topluluk önünde konuşmaya dayalı perfor-
mans sergleme
Duygu: Kaygı, gergnlk
Davranış: Sunum tarhn gecktrme, sunum yapmamak
çn planlar yapma
Düşünce: Rezl olacağım, hoca ve arkadaşlarım ben eleş-
trecek, y br öğretmen olamayacağım
Olay/durum: Yen br ortamda konuşmak
Duygu: Kaygı
Davranış: Yen ortamlara grmekten kaçınmak, mümkün
değlse en köşe noktaları seçerek konuşmaya katılmamak,
br şey söyleyecekse çnden tekrarlayarak hazırlık yapmak
Düşünce: Kekeleyeceğm, arkadaşlarımı da rezl edeceğm,
benmle konuşmak stemeyecekler, sorunlu olduğumu
düşünecekler
Erken dönem yaşantılar: Danışanın lse hayatı dönemn-
de olumsuz br sunum yaşantısı söz konusudur. Sunum
sonrasında öğretmenn sunumu beğenmedğn ve bunu
açıkça fade ettğn hatırlamaktadır. Öğretmenn eleştr-
lernden sonra bazı sınıf arkadaşlarının onunla alay ettğ-
n fade etmektedr. Ancak danışan sunum kaygısının bu
olay öncesnde de var olduğunu, zaten yüksek olan kaygı
düzey neden le y br performans sergleyemedğn her
zaman düşündüğünü belrtmektedr. Danışan babasını g-
rşken ve sosyal lşklerde aktf br olarak tanımlarken,
annesn sessz sakn ve duygularını paylaşmayan br ola-
rak tanımlamaktadır. Danışan çevres tarafından sıklıkla
annesne benzedğ yönünde değerlendrlmektedr. Bu
ger bldrmlern kendsn daha çne kapanık yaptığını
aynı zamanda problemn hçbr zaman aşamayacağını dü-
şündüğünü fade etmektedr.
Geçmş dönem pskolojk yardım arayışları: Danışan
daha önce bu konuda pskyatr servsne gtmş ve sosyal
anksyete tanısı le laç tedavs almış ancak tedavy yarım
bırakmıştır. İlaç kullandığı sürey br ay olarak tanımla-
makta ancak fayda görmedğ ve yan etklernden dolayı
bıraktığını fade etmektedr. Danışan konu le lgl olarak
daha önce laç tedavs dışında pskoterap sürecne grme-
dğn fade etmştr. Eğtm gördüğü alanda sıklıkla sınıf
ç sunum yapma ödevler olduğunu, bu yüzden kaçınma
davranışı sergledğn sınıf çnde soru sormak ya da so-
ruya yanıt vermek konusunda zorlandığını fade eden da-
nışan bu nedenlerle ve bazı dersten kalmış ve okulunun
uzaması rsk ortaya çıkmıştır. Danışanın bu yaşantısına
sıklıkla terleme, kalp atış hızında artış gb fzyolojk belr-
tler eşlk etmektedr. Danışan sunum süresnce yapama-
yacağını ve rezl olacağını düşündüğünü, bu nedenle bu
güne kadar k sunumu tamamlayamadığını bldrmştr.
Koşullu nançlar ve kurallar: Kendsne yönelk nançları
becerkszm, başarısızım, kusursuz konuşmalar yapmalı-
yım şeklnde ken dğerlerne yönelk düşünceler nsanlar
açık arayıcı, eleştrc ve acımasızdır şeklndedr.
Sorun yaşanan ve sorunu artıran durumlar: Daha kala-
balık ortamlar, yabancı yüzün daha fazla olduğu ortamlar,
gergn olarak ntelendrdğ öğretm elemanlarının ders-
ler, tek başına yapması gereken akademk sorumluluklar
şeklnde sıralanmaktadır.
172 Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi 2022; 11(2), 168-180
Sorunu azaltan durumlar: Daha tanıdık yüzlerden olu-
şan ortamlar, kendsnn sunum yapmasına gerek olmayan
grup çalışmaları, küçük gruplar.
Sürdürücü Etkenler: Brçok derste eğer gönüllü olmaz
se sunum yapmak zorunda kalmaması sürdürücü etken
olarak değerlendrlmştr. Danışan kaçınma davranışı gös-
teremeyeceğn düşündüğü br sunum görev öncesnde
pskolojk danışmaya başvurmuştur.
Sürec olumlu/olumsuz etkleyecek durumlar: Danışanın
kend steğ le pskolojk danışmaya başvurması, bre-
br letşmde letşm kurma kapastesnn yüksek olma-
sı, probleme yönelk farkındalığı ve çözüm steğ sürece
olumlu yansıyacak durumlar olarak değerlendrlmektedr.
Kaçınmalarının yoğun olması ve steğ olmadığı takdrde
sunum yapmak zorunda olmaması sürec olumsuz etkleye-
cek durumlar olarak değerlendrlmektedr. Danışan çalış-
mayı ünverste genelne asılan duyuru afşlernden öğren-
mştr. Gelmeden önce sanal gerçeklk le lgl web taraması
yapmış ve kends çnde etkl br yöntem olacağını düşüne-
rek pskolojk danışma merkezne başvurmuştur. Danışanın
sürece lşkn çsel motvasyonu yüksektr.
DEĞERLENDİRME ARAÇLARI
Lebowtz Sosyal Anksyete Ölçeğ: Lebowtz (1987)
tarafından gelştrlen Lebowtz Sosyal Anksyete Ölçeğ
(LSAÖ) 13 performans ve 11 sosyal etkleşm durumu-
nu çeren 24 maddeden oluşmaktadır. Ölçek çeştl sosyal
durumlarla lgl olarak ortaya çıkan kaygı ve kaçınma şd-
detn sorgulamaktadır. Her br alt-ölçekten alınablecek
puanlar 0 ve 72 arasında değşeblmekte ve toplam ölçek
puanı 0 le 144 arasında olmaktadır. Ölçeğn Türkçe for-
mu çn geçerlk ve güvenrlk çalışmaları Soykan ve ark.
(2003) tarafından yapılmıştır. Korku ya da kaygı alt ölçeğ
maddeler çn Cronbach alfa katsayısı 0.96, kaçınma alt
ölçeğ maddeler çn 0.95 ve bütün ölçek maddeler çn
0.98 olarak bulunmuştur.
Sosyal Görünüş Kaygısı Ölçeğ: Sosyal Görünüş Kaygısı
Ölçeğ (SGKÖ), breylern sosyal görünüş kaygılarını
ölçmek amacıyla Hart ve ark. (2008) tarafından gelşt-
rlmştr. Ölçeğn Türkçe uyarlaması Doğan (2010) tara-
fından yapılmıştır. Faktör analz sonuçları ölçeğn özgün
formunda olduğu gb tek boyutlu br yapıda olduğunu
ortaya koymuştur. SGKÖ çn Cronbach Alpha ç tutarlık
katsayısı 0.93, testtekrar-test güvenrlk katsayısı 0.85 ve
test yarılama yöntemyle hesaplanan güvenrlk katsayısı
0.88 olarak bulunmuştur.
Öznel Anksyete Değerlendrmes: Danışana sanal ger-
çeklk gözlüğünü taktığında, uygulamanın başında, be-
şnc, onuncu ve 15. dakkasında uzman tarafından Şu
ank anksyete düzeynz 0–100 arasında puanlar mısınız?
şeklnde soru sorulmuş verlen cevaplar kaydedlerek öznel
kaygı değerlendrlmes yapılmıştır.
SÜREÇ
Danışan Seçimi
Araştırma çn öncelkle ünverste genelnde çıkılan lana
gönüllü olarak başvuran beş adaydan araştırmada kullanı-
lan ölçme araçlarını doldurmaları stenlmştr. Ayrıca her
katılımcı le br ön görüşme gerçekleştrlmş ve yaşadıkları
problem kısaca anlatmaları stenlmştr. Yapılan ön gö-
rüşme ve ölçek puanları göz önünde bulundurularak lgl
danışanla çalışılmaya karar verlmştr. İlgl danışan ölçek-
lerde genel olarak en yüksek puana sahp olan ve yapılan
mülakatta DSM-5 krterlerne göre en yüksek düzeyde
kaygı düzeyne sahp olduğu değerlendrlen danışandır.
Danışan daha önce herhang br sanal gerçeklk ortamı
deneymne sahp değldr.
Uygulamacıya Ait Bilgiler
Araştırma uygulamaları brnc yazar tarafından ya-
pılmıştır. Uygulamacı pskolojk danışma ve rehberlk
alanında doktora derecesne sahptr. Üç yıl okul ps-
kolojk danışmanlığı deneymnn ardından ünverste
pskolojk danışma merkeznde yed yıldır çalışmaktadır.
Uygulamacının yaklaşık 3000 saatlk breyle pskolojk
danışma deneym vardır. Ayrıca Academy of Cogntve
erapy standartlarına uygun kuramsal, becer ve süper-
vzyon eğtm almıştır ve pskolojk danışma sürecn-
de blşsel davranışçı terap teknkler le çalışmaktadır.
Ünverste öğrenclernde anksyete problemler, depresf
duygudurum, pskolojk danışma motvasyonu ve ps-
kolojk danışma sürecn erken bırakma alanlarında aka-
demk çalışmaları bulunmaktadır. Ayrıca süreç boyunca
üçüncü yazar le brlkte haftalık konsültasyon le süreç
yürütülmüştür. Üçüncü yazar pskolojk danışma ve reh-
berlk alanında doçent unvanına sahptr. 2006–2013
yılları arasında yed yıl okul pskolojk danışmanlığı
yaptıktan sonra akademsyen olan üçüncü yazarın sosyal
kaygı le lgl çalışmaları ve APA onaylı blşsel davranışçı
Özer ve ark. n Topluluk Önünde Konuşma Anksiyetesinde Bilişsel Davranışçı Terapi Temelli Sanal Gerçeklik Maruz Bırakma Müdahalesi: Bir Vaka Çalışması 173
terap eğtmlernn yanı sıra Academy of Cogntve
erapy standartlarına uygun eğtmler bulunmaktadır.
Sanal gerçeklk ortamı: Sanal gerçeklk ortamı 360 dere-
ce vdeolar kullanılarak hazırlanmıştır. Bu kapsamda sınıf,
küçük toplantı salonu ve konferans salonunda çekmler
yapılmıştır. Bu çekmler le boş ortamlar, yarı dolu or-
tamlar ve tam dolu ortamlar senaryoları oluşturulmuştur.
İnsanlı çekmlerde her ortam çn lgl dnleycler ve lg-
sz dnleycler senaryoları hazırlanmıştır. Çeklen vdeolar
şlenerek Unty ortamına aktarılmıştır. Yüksek kapastel
br blgsayar ve Oculus Rft marka sanal gerçeklk chazla-
rı kullanılarak sanal gerçeklk ortamı hazırlanmıştır.
Etik Süreç
Araştırma sürec, yöntem ve kullanılan ölçme araçları çn
Anadolu Ünverstes Sosyal Blmler Etk Kurulunun
29.03.2018 tarhl 13/41 sayılı etk kurul kararı alınmıştır.
Danışanla lgl çalışmaya başlanılmadan önce danışana
blg verlmş ve onayı alınmıştır. Araştırma sonlandıktan
sonra ACA kod G.5.a da belrtldğ şeklde danışandan
çalışmanın yayına dönüştürülmes çn onay alınmıştır.
Ardından danışanın kşsel blglernn hanglernn ra-
porlanacağına dar nha karar danışanla brlkte verlmş-
tr. Süreç boyunca her oturum vdeo kaydına alınmıştır.
Vdeo kayıtları Anadolu Ünverstes Pskolojk Danışma
Merkeznde kltl br odada yalnızca brnc araştırmacı-
nın ulaşımına açık olan br blgsayarda tutulmuş; bul-
gular analz edldkten sonra vdeo kayıtları slnmştr.
Uygulama çn Anadolu Ünverstes Pskolojk Danışma
Merkez kullanılmıştır.
Müdahale programı: Müdahale programı br yüz yüze
dört sanal gerçeklk oturumu şeklnde yapılandırılmıştır.
Sanal gerçeklk oturumları ortalama 15 dakka sanal ger-
çeklk temell maruz bırakmayı, 15 dakka blşsel davra-
nışçı terap temel teknk ve yöntemler bağlamında blşsel
müdahaleler sonrasında ortalama 15 dakkalık oturum
değerlendrmesn çeren toplamda 45–55 dakka arasın-
da değşen oturumlar şeklnde yapılandırılmıştır. Sanal
gerçeklk müdahales oturumlarında oturum başında ve 5
la 10. dakkalarda kaygı sevyes sorulmuştur. Oturumlar
üçer gün ara le haftada k oturum şeklnde planlanmıştır.
Müdahale protokolü yazılımı çn 2017 yılında TÜBİTAK
tarafından desteklenen proje kapsamında gelştrlmş
VREx sml paket program kullanılmıştır.
Müdahale prosedürü blşsel davranışçı terap yaklaşı-
mı temelnde hazırlanmıştır. BDT’nn sosyal anksyete
müdahale modelne göre sosyal kaygı yaşayan breylere
öncelkle sosyal kaygının blşsel model açıklanmaktadır.
Ardından formülasyon amacı le tetkleycler, güvenlk
sağlayıcı davranışlar ve otomatk düşünceler ortaya konul-
maya çalışılır. Bu pskoeğtm sürecnn ardından maruz
bırakma uygulamaları kullanılmaktadır. BDT modelnde
maruz bırakma hyerarşsnn oluşturulması önerlmekte-
dr. Sanal gerçeklk ortamı bu kapsamda hyerarşk ola-
rak gelştrlmştr. Kullanılan müdahale programı aşağıda
açıklanmaktadır.
Oturum 1: Bu oturumda Clark ve Wells’n (Hodson,
McManus, Clark, ve Doll, 2008) sosyal kaygı model teme-
lnde danışana sosyal kaygının blşsel model açıklanmıştır.
Ardından danışana sanal gerçeklk chazı ve uygulamanın
yapılacağı oda gösterlmştr. Bu aşamada herhang br sanal
gerçeklk vdeosu zletlmemştr. Danışana bu oturumda
vdeolardan bahsedlmş, maruz bırakma hyerarşs brlkte
oluşturulmuştur. Ayrıca danışanın sürece yönelk olası kay-
gıları üzerne konuşulmuş ve motvasyonel görüşme teknk-
lernden yararlanılmıştır. Danışana knc oturuma gelrken
br konu belrlemes söylenmştr. Br sonrak oturumda
kend belrledğ konuda 10–15 dakkalık br konuşmayı
sanal gerçeklk ortamında gerçekleştreceğ blgs verlerek
oturum sonlandırılmıştır. Sanal gerçeklk müdahales çe-
ren oturumlar, oturumların çerğ, kullanılan yöntemler ve
müdahale edlen blşler aşağıda özetlenmştr. Oturum ç
kaygı düzeyler se şekl 2’de sunulmuştur.
Oturum 2: Bu oturum toplam 45 dakka sürmüştür.
Danışan A. lk defa sanal gerçeklk ortamını deneymle-
mştr. Bu kapsamda boş toplantı salonuna sunum yapma
(5 dk.), boş sınıfta sunum yapma (5 dk.) boş konferans
salonunda sunum yapma (5. Dk) şeklnde sanal gerçeklk
uygulaması yapılmıştır. Daha sonra danışanla, danışanın
fark ettğ fzyolojk belrtler konuşulmuştur. Danışan
ortamda kmse olmamasına rağmen başlangıç aşamasın-
da kaygı yaşadığını ve kalp atışlarının hızlandığını fade
etmştr. Danışana bu belrtlere odaklandığında nasıl
br durum oluştuğu sorularak farkındalık kazandırılması
amaçlanmıştır. Danışan konu olarak kend memleketn
anlatmayı terch etmştr. Kends belrledğ çn çok kay-
gılanmadığını ancak yne de tahmn ettğnden daha fazla
gerldğn vurgulamıştır. Oturum değerlendrlmes aşa-
masında danışanın fzyolojk belrtler le bağlantı kuru-
larak anksyete söz konusu olduğunda yaşanan fzyolojk
belrtler aktarılmıştır. Danışana önümüzdek oturumda
üç konu belrlemes gerektğn bu konulardan brnn se-
çleceğ fade edlerek oturum sonlandırılmıştır.
174 Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi 2022; 11(2), 168-180
Oturum 3: Bu oturumda danışanın kend belrledğ
üç konu arasından uzmanın rasgele seçeceğ br konu
üzernde konuşma yapması stenmştr. Danışan okulu,
okulun lk günü ve ünverste hazırlık sürecnde gtt-
ğ dershanesn anlatmayı seçmştr. Bu verlen konu-
lar üzernden danışanın ünverstenn lk günün anlat-
ması stemştr. Danışana anlattığı konunun çerğnn
öneml olmadığını, öneml olanın konuşmaya devam
etmes sterse konuşmanın başından başlayableceğ
blgs verlmştr. Yne br öncek oturumda fzyolojk
tepklere dkkat keslmenn bu tepkler artırableceğ
blgs hatırlatılmış ve maruz bırakma sürecnde bu bl-
glere dkkat etmes stenmştr. Danışana lgl dnle-
yclerden oluşan yarı dolu sınıf (5 dakka) lgl dn-
leyclerden oluşan toplantı salonu (10 dakka) olmak
üzere toplam 15 dakka sanal gerçeklkle maruz bırak-
ma uygulaması yapılmıştır. Danışan öyküsünü üç kez
anlatmıştır. Daha sonra otomatk düşünce kavramı ha-
tırlatılarak danışanın otomatk düşüncelern bulması
konusunda çalışılmıştır. Yne fzyolojk tepkler değer-
lendrlmştr. Fzyolojk tepklernn sınıfa baktığında
daha az olduğunu fark ettğn fade eden danışan, ‘bana
bakıyorlar, gülecekler, anlattıklarımı saçma bulacaklar’
gb düşünceler yakalamıştır. Danışana bu düşüncele-
rn gerçek hayattak düşüncelere benzeyp benzemedğ
sorulmuştur. Danışan gerçek olmadığını bldğ hale
kaygılandığını fade etmş ve bunu olumsuz br durum
olarak ‘burada ble kaygılanıyorsam gerçek hayatta kesn
daha kötü olacak’ şeklnde br değerlendrme yapmıştır.
Bu durumun normal olduğu, kaygı tepkler çn gerçek
ya da sanal durum olmasına dah gerek olmadığı vurgu-
lanmıştır. Durumu düşünmek ble kaygı yaratıyorken
sanal gerçeklk ortamında bu kaygı tepklernn olması
normalze edlmeye çalışılmıştır. Danışana önümüzdek
hafta çn hazırlık yapmaması gerektğ, kendsne üç
konu verleceğ ve çersnden brn seçerek konuşma
yapması steneceğ söylenerek oturum sonlandırılmış-
tır. Oturum 40 dakka sürmüştür. Danışanın bu otu-
rumda özellkle dkkatn beden duyumlarından uzak-
laştırma konusunda br farkındalık ve becer sağladığı
fade edleblr.
Oturum 4: Bu oturumda danışana eğtmne devam et-
tğ alan olan öğretmen yetştrme alanında üç konu ve-
rlmştr. Bunlar eğtm pskolojs, gelşm pskolojs ve
sınıf yönetm derslern alan danışanın daha önce blgs
olan konulardır. Bu kapsamda danışandan sınıfta olum-
suz davranış yönetm, ortaokul çağı çocukların özel-
lkler ya da blmsel araştırmanın türler konularından
brn seçmes stenmştr. Danışana anlatacağı çerktek
blglern doğru olup olmamasının öneml olmadığı, sa-
dece konuşmaya devam etmes gerektğ fade edlmş-
tr. Öncek oturumlardak otomatk düşünceler ve dk-
kat yönetm le lgl blgler hatırlatılarak sırasıyla lgl
tam dolu sınıf (Görsel 1, 10 dk.), lgsz toplantı salonu
(Görsel 2, 5 dk.) olmak üzere 15 dakka sanal gerçeklk
uygulaması yapılmıştır. Daha sonra danışanla hazırlıksız
konuşma konusundak otomatk düşünceler üzerne ça-
lışılmıştır. Danışan özellkle tam olarak hakm olmadığı
konularda kend tahmnnden daha y performans ser-
gledğn, lgsz dnleyclerden oluşan senaryonun ank-
syete düzeyn artırdığını, ancak zamanla anksyetesnn
azaldığını bldrmştr. Danışan bu durumu “anksyete-
mn azalması çn zamana htyacım olduğunu, konuşmaya
devam etmem gerektğn ve daha fazla göz kontağı kur-
mam gerektğn fark ettm” ve ‘aslında lgsz senaryoda
ble bana bakan brler vardı bazıları dnlyordu bence’
şeklnde özetlemektedr. Burada anksyetenn uzun süre
devam edemeyeceğ belrl br süre sonra azalacağı blgs
pekştrlmştr. Danışanın anlatım konusunda kends-
ne güvennn arttığı gözlenmştr. Danışana önümüzdek
oturumun son oturum olduğu kendsne br konu ve-
rleceğ ve bu konuda konuşması steneceğ söylenerek
oturum sonlandırılmıştır. Oturum toplamda 47 dakka
sürmüştür.
Görsel 2. İlgisiz toplantı salonu senaryosu.
Görsel 1. İlgili dolu sınıf.
Özer ve ark. n Topluluk Önünde Konuşma Anksiyetesinde Bilişsel Davranışçı Terapi Temelli Sanal Gerçeklik Maruz Bırakma Müdahalesi: Bir Vaka Çalışması 175
Oturum 5: Oturum başlangıcında danışandan bu oturu-
ma kadar olan tüm sürec özetlemes stenmştr. Danışan
otomatk düşünce, duygu ve davranış lşksn, fzksel
tepkler ve güvenlk davranışlarını özetlemştr. Eksk kalan
noktalar danışman tarafından tamamlanarak sanal gerçeklk
uygulamasına geçlmştr. Danışana bu güne kadar öğren-
dğ tüm zhnsel ve davranışsal teknkler kullanableceğ
hatırlatılmıştır. Danışana motoskletler hakkında konuşma
görev verlmştr. Danışanın daha önce motoskletle le l-
gl br blgs bulunmamaktadır. Danışana çerğn öneml
olmadığı, dlerse aynı cümleler tekrarlayableceğ, gerçek
olmayan blglerde verebleceğ öneml olanın konuşmaya
devam etmes olduğu fade edlerek sırasıyla lgl yarı dolu
sınıf (5 dk.), lgsz yarı dolu sınıf (Görsel 3, 5 dk.), lgl
konferansa salonu (5 dk.), lgsz konferans salonu (5 dk.)
olmak üzere toplam 20 dakka sanal gerçeklk uygulaması
gerçekleştrlmştr. Danışan her bölümde sunuma baştan
başlamıştır. Sanal gerçeklk uygulaması sonunda danışan,
‘hç blmedğm alanda konuşmak ben zorladı ve kaygımı ar-
tırdı, özellkle lk defa gördüğüm konferans salonunda kaygım
daha yüksekt’ şeklnde kaygı düzeyn betmlerken ‘konu-
şurken beden duyumlarımdan uzaklaşmaya çalıştım, nsan-
ların yüzlerne baktım ve bu bana y geld’ , sürekl olarak
ellerm sabt tutuyordum daha önce, bugün el kol hareketler
de yaptım sank anlatımımı daha kolaylaştırdı’gb davranış-
larını fark ederek fade etmştr. Zhnnden ‘sen dnleme-
yen de olablr ama dnleyenler var, blmedğn halde yne y
konuştun, zaman zaman takılablrm ama yne de akıcı br
konuşmam var’ gb düşüncelern olduğunu fade etmştr.
Daha sonra danışanla genel br değerlendrme yapılmıştır.
Oturum toplamda 50 dakka sürmüştür. Danışana br ay
sonrası çn randevu verlmş ve zleme ölçümler alınmış-
tır. Danışan hala sunum yapmak çn gönüllü olmamasına
rağmen, sunum ya da yen br arkadaş ortamında olmak söz
konusu olduğunda kaçınma davranışı serglemedğn, esk-
ye oranla kaygısının oldukça az olduğunu, başvuru neden
olan sunum uygulamasını problemsz br şeklde tamamla-
yabldğn fade etmştr.
BULGULAR
Uygulama kapsamında öntest, son test ve zleme olarak
ölçme araçları uygulanmıştır. Uygulama sonuçları Şekl
1’de gösterlmektedr. Bulgular tüm ölçümlerde anksyete
sevyesnn azaldığını, br ay sonrak zleme ölçümünde de
kazanımların korunduğunu göstermektedr.
Sanal gerçeklk oturumlarının başında, 5., 10. ve 15.
Dakkalarında danışanın kaygı düzeyn puanlaması sten-
mştr. Oturumlarda fade edlen kaygı puanları Şekl 2’de
gösterlmektedr.
Görsel 3. İlgisiz yarı dolu sınıf.
Şekil 1. Danışan A’ya ait ölçek puanları.
Şekil 2. Oturum içi öznel kaygı değerlendirmeleri.
Danışanın oturum başlarında ve değşen senaryolar-
da kaygı düzeyn yüksek olarak puanladığı, oturum
lerledkçe kaygı puanının gderek azaldığını bldrdğ
gözlenmektedr.
Her sanal gerçeklk müdahalesnden sonra danışan le otu-
rum değerlendrlmes yapılmış danışana blşsel davranış-
çı teknklerle müdahale edlerek durumu yenden değer-
lendrmes sağlanmıştır. Bu kapsamda sokratk sorgulama,
blşsel yenden yapılandırma, dkkat odağını bedenden
176 Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi 2022; 11(2), 168-180
uzaklaştırma gb teknkler uygulanmıştır. Danışanın kay-
gı belrtlernn hemen arkasına gerçekleştrlen bu mü-
dahaleler daha fazla çselleştrebldğ ve gerçek yaşamına
taşıyabldğ düşünülmektedr. Danışana her oturum so-
nunda bu günkü oturumdan ne öğrendğ sorulmuş çalışı-
lan konular hakkında ger bldrmler alınmıştır.
TARTIŞMA
Araştırma bulgularına göre danışanın öz bldrm ölçekler-
ne dayanan tüm değerlendrmelernde anksyete düzeynn
azaldığı görülmektedr. Danışan uygulama yaptıkça anks-
yete düzey azalmıştır. Her ne kadar bu araştırmada yalnız-
ca sanal gerçeklk temell br BDT müdahales uygulanmış
olsa da araştırma bulgularımıza benzer şeklde BDT temell
müdahaleler le sanal gerçeklk temell BDT müdahaler-
n karşılaştıran çalışmalarda her k müdahalenn de etkl
olduğunu raporlayan çalışmalar mevcuttur (Bouchard vd.,
2017; Klnger vd., 2005). Buradan yola çıkarak sanal ger-
çeklk temell maruz bırakma müdahalesnn br nev uygu-
lama pratğ şlevn gördüğünü fade etmek yanlış olmaya-
caktır. Danışan sanal gerçeklk ortamlarını oldukça gerçekç
bulmuş ve gerçek yaşamda yaşadığı kaygı belrtlernn bü-
yük çoğunluğunu deneymledğn fade etmştr. Bu du-
rum sanal gerçeklk uygulamaların da kaygı yaratabldğn
bu nedenle maruz bırakma aracı olarak kullanılablrlğn
gösteren çalışmalarla (Dechant vd., 2017; Owens & Bedel,
2015; Pertaub vd., 2002) tutarlıdır. Pertaub ve ark. (2002),
sanal gerçeklk müdahalelernn n vvo maruz bırakmalar-
da yaşanılan anksete tepklern oluşturup oluşturmadığını
gözlemlemek çn sekz sanal dnleyc karşısında sunum
yapan breylern anksyete tepklern değerlendrmşlerdr.
Deney kapsamında konuşma boyunca tarafsız, olumlu,
olumsuz olmak üzere üç farklı rolü üstlenen zleyc ktles
le üç farklı senaryo çalışılmıştır. Olumsuz sanal dnleycle-
rn olduğu senaryoda anksyete tepklernn arttığı ve katı-
lımcıların sanal ortam olduğunu blmelerne rağmen kay-
gı tepks verdğ raporlanmıştır. Owens ve Bedel, (2015)
se benzer br araştırmada 21 sosyal anksyete tanılı klnk
örneklemde sanal gerçeklk ve n vvo maruz bırakmaların
benzer fzyolojk ve öznel tepklere neden olduğunu fade
etmşlerdr.
Sanal gerçeklk ortamlarının sosyal anksyetede kullanı-
mını konu ednen k çalışma bulunmaktadır. (Blge vd.,
Tablo 1: Sanal gerçeklik oturum içerikleri
Oturum Görev Senaryo
Maruz
Bırakma
Süresi
Planlanan Maruz
bırakma sonrası
değerlendirme
süresi (dk)
Planlanan
Toplam
oturum
süresi (dk) Üzerinde çalışılan konular
2 Kendi belirlediği konu
üzerinde konuşma
Boş toplantı
salonu
5 10 25 Genel kaygı düzeyinin seyri, sanal
gerçeklik ortamını değerlendirme,
Sunum sırasındaki fizyolojik
uyarımlar, danışanın fark ettiği
kaçınma davranışları, otomatik
düşünceler.
Boş sınıf 5
Boş konferans
salonu
5
3 Kendi belirlediği
üç konu arasından
uzmanın rasgele
seçeceği bir konu
üzerinde konuşma
İlgili
yarı dolu sınıf
5 10 25 Sunum sırasındaki fizyolojik
uyarımlar, danışanın fark ettiği
kaçınma davranışları, otomatik
düşünceler, göz kontağı kurma
İlgili
dolu sınıf
10
4 Uzmanın vereceği üç
konudan kendisinin
seçeceği bir konuda
hazırlıksız konuşma
İlgisiz
toplantı salonu
5 10 20 Dikkat odağını değiştirme, izleyici
hareketlerine ilişkin yorumlar
üzerine bilişsel tekniklerle çalışma
İlgisiz
yarı dolu sınıf
5
5 Uzmanın belirlediği
bir konuda hazırlıksız
konuşma
İlgili
yarı dolu sınıf
3 10 22 Hazırlıksız konuşmanın
performansa etkisi, tüm
becerilerin gözden geçirilmesi,
özetleme
İlgisiz dolu sınıf 3
İlgili konferansa
salonu
3
İlgisiz konferans
salonu
3
Özer ve ark. n Topluluk Önünde Konuşma Anksiyetesinde Bilişsel Davranışçı Terapi Temelli Sanal Gerçeklik Maruz Bırakma Müdahalesi: Bir Vaka Çalışması 177
2020; Özden, 2021). Her k çalışmada da üç boyutlu
modelleme teknolojler kullanılmış ve sanal gerçeklk uy-
gulamasının etkl br müdahale olduğu fade edlmştr.
Mevcut çalışmamızda gerçek görüntülerden elde edlen,
360 derece vdeolar kullanılmıştır. Bu bağlamda dğer
araştırmalardan farklı br materyal kullanımı söz konu-
sudur. Üç boyutlu modellemelern kullanıldığı çalışma-
larda senaryoya müdahale edlmes mümkün olmaktadır.
Örneğn oda çersndek kş sayısı ya da kşlern davra-
nışları manpüle edleblmektedr. 360 derece vdeolarla
gelştrlen sanal gerçeklk müdahalesnde daha gerçekç
senaryolar elde edleblmesne rağmen senaryo üzernde
manpülasyon mkanı bulunmamaktadır. Buradan hare-
ketle herhang br manpülasyon yapmadan durağan sanal
gerçeklk ortamlarının da anksyeteye müdahale sürecnde
kullanılableceğ fade edleblr.
Klnk düzeyde anksyete problem yaşayan breylerde sa-
nal gerçeklk temell maruz bırakma çalışmalarının daha
fazla örneklemle test edlmesne htyaç vardır. Anksyete
problemlernde sıklıkla kullanılan br müdahale aracı olan
kend kendne yardım yardım müdahalelernn sosyal ank-
syete düzeyn düşürdüğü (Berger vd., 2011; Furmark vd.,
2009) blnmektedr. Bu kapsamda uygulama yönerges le
br uzman olmadan yapılacak sanal gerçeklk temell kend
kendne yardım müdahaleler le uzman eşlğnde yapılan
müdahaleler karşılaştırılablr. Bu çalışmalardan olumlu
sonuçlar alındığı takdrde daha fazla ktleye ulaşılablme-
s amacı le sanal gerçeklk temell kend kendne yardım
protokolü ortaya konularak daha fazla nsana ulaşılması
sağlanablr.
Bu araştırmanın bazı sınırlılıklarının olduğunu fade etmek
gerekmektedr. Araştırmada sadece öz bldrme dayalı ölç-
me yöntem kullanılmıştır. Fzyolojk tepklern araştırma
sürecne dahl edlmes daha bütüncül br ver sağlayablr.
Araştırmada kullanılan sanal gerçeklk müdahales 360
derece vdeolar kullanarak hazırlanmıştır. Bu sayede daha
gerçekç br görüntü elde edlmesne rağmen senaryo çe-
rsnde düzenlemeler yapmak mümkün değldr. Örneğn
sınıf ortamındak herhang br breyn konuşması, parmak
kaldırması gb özellkler bulunmamakta, durağan senar-
yolar kullanılmaktadır. Senaryoda yapılablecek manpü-
lasyonlar maruz bırakmanın etkllğn artırablr.
Bu araştırmada blşsel davranışçı müdahaleler temel alı-
narak uygulama yapılmıştır. Neredeyse tüm çalışmalar
sanal gerçeklk temell BDT müdahalelernn etkllğn
değerlendrmştr. Bundan sonra yapılacak çalışmalar-
da blşsel davranışçı terap model çeren müdahalelerde
yalnızca doğrudan maruz bırakma ve yalnızca sanal ger-
çeklk maruz bırakma yöntemlernn kullanıldığı karşılaş-
tırmalı çalışmalar dzayn edleblr. Bu sayede blşsel dav-
ranışçı terap çermeyen salt sanal gerçeklk temell maruz
bırakma protokoller uygulanarak sanal gerçeklğn tek
başına kullanımı araştırılablr.
Hakem Değerlendirmesi: Dış bağımsız
Çıkar Çatışması: Yazarların bu araştırma bağlamında açık laması gereken herhangi
bir çıkar çatışması bulunmamaktadır.
Finansal Destek: Bu çalışma için herhangi bir kurumdan nansal destek
alınmamıştır.
Peer-review: Externally peer-reviewed.
Conict of Interest: The authors declare no conict of interest.
Financial Disclosure: No nancial disclosure was received.
KAYNAKLAR
Andersson, G., Carlbring, P., Holmström, A., Sparthan, E., Furmark,
T., Nilsson-Ihrfelt, E., ... & Ekselius, L. (2006). Internet-based
self-help with therapist feedback and in vivo group exposure for
social phobia: a randomized controlled trial. Journal of Consulting
and Clinical Psychology, 74(4), 677. https://doi.org/10.1037/0022-
006X.74.4.677
Akkoyunlu, S., & Türkçapar, M. H. (2013). Bir teknik: yüzleştirme
tedavisi. Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi, 2,
121–128. https://www.jcbpr.org/fulltext/77-1380829646.pdf
Anderson, P. L., Edwards, S. M., & Goodnight, J. R. (2017). Virtual
reality and exposure group therapy for social anxiety disorder:
results from a 4–6 year follow-up. Cognitive erapy and Research,
41(2), 230–236. https://doi.org/10.1007/s10608-016-9820-y
Anderson, P. L., Price, M., Edwards, S. M., Obasaju, M. A., Schmertz,
S. K., Zimand, E., & Calamaras, M. R. (2013). Virtual reality
exposure therapy for social anxiety disorder: a randomized
controlled trial. Journal of Consulting and Clinical Psychology,
81(5), 751–760. https://doi.org/10.1037/a0033559
Anderson, P. L., Zimand, E., Hodges, L. F., & Rothbaum, B. O.
(2005). Cognitive behavioral therapy for public-speaking anxiety
using virtual reality for exposure. Depression and Anxiety, 22(3),
156–158. https://doi.org/10.1002/da.20090
Anderson, P., Rothbaum, B. O., & Hodges, L. F. (2003). Virtual
reality exposure in the treatment of social anxiety. Cognitive and
Behavioral Practice, 10(3), 240–247. https://doi.org/10.1016/
S1077-7229(03)80036-6
Baños, R. M., Guillen, V., Quero, S., García-Palacios, A., Alcaniz, M.,
& Botella, C. (2011). A virtual reality system for the treatment of
stress-related disorders: a preliminary analysis of ecacy compared
to a standard cognitive behavioral program. International Journal
of Human Computer Studies, 69(9), 602–613. https://doi.
org/10.1016/j.ijhcs.2011.06.002
Beck, J. G., Palyo, S. A., Winer, E. H., Schwagler, B. E., & Ang, E. J.
(2007). Virtual reality exposure therapy for PTSD symptoms after
a road accident: an uncontrolled case series. Behavior erapy,
38(0005-7894 (Print)), 39–48. https://doi.org/10.1016/j.
beth.2006.04.001
178 Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi 2022; 11(2), 168-180
Berger, T., Caspar, F., Richardson, R., Kneubühler, B., Sutter, D., &
Andersson, G. (2011). Internet-based treatment of social phobia:
A randomized controlled trial comparing unguided with two
types of guided self-help. Behaviour Research and erapy, 49(3),
158–169. https://doi.org/10.1016/j.brat.2010.12.007
Bilge, Y., Gül, E., & Birçek, N. I. (2020). Cognitive behavioral therapy
and virtual reality combination in a case of social phobia. Journal
of Cognitive-Behavioral Psychotherapy and Research, 9(2), 158–165.
https://doi.org/10.5455/JCBPR.61718
Botella, C., Quero, S., Baños, R. M., Perpiña, C., Palacios, A. G., &
Riva, G. (2004). Virtual Reality and Psychotherapy, 99, 37–54.
https://doi.org/10.3233/978-1-60750-943-1-37
Bouchard, S., Dumoulin, S., Robillard, G., Guitard, T., Klinger, É.,
Forget, H., … Roucaut, F. X. (2017). Virtual reality compared
with in vivo exposure in the treatment of social anxiety disorder:
a three-arm randomised controlled trial. e British Journal
of Psychiatry, 210(4), 276–283. https://doi.org/10.1192/bjp.
bp.116.184234
Butler, R. M., O’Day, E. B., Swee, M. B., Horenstein, A., &
Heimberg, R. G. (2020). Cognitive behavioral therapy for social
anxiety disorder: predictors of treatment outcome in a quasi-
naturalistic setting. Behavior erapy, 52(2), 465–477. https://
doi.org/10.1016/j.beth.2020.06.002
Canty, A. L., Neumann, D. L., & Shum, D. H. K. (2017). Using virtual
reality to assess theory of mind subprocesses and error types in
early and chronic schizophrenia. Schizophrenia Research: Cognition,
10(June), 15–19. https://doi.org/10.1016/j.scog.2017.09.001
Cipresso, P., La Paglia, F., La Cascia, C., Riva, G., Albani, G., & La
Barbera, D. (2013). Break in volition: A virtual reality study in
patients with obsessive-compulsive disorder. Experimental Brain
Research, 229(3), 443–449. https://doi.org/10.1007/s00221-013-
3471-y
Dechant, M., Trimpl, S., Wol, C., Mühlberger, A., & Shiban, Y.
(2017). Potential of virtual reality as a diagnostic tool for social
anxiety: a pilot study. Computers in Human Behavior, 76, 128–
134. https://doi.org/10.1016/j.chb.2017.07.005
Difede, J., & Homan, H. G. (2002). Virtual reality exposure therapy
for World Trade Center post-traumatic stress disorder: a case
report. Cyberpsychology & Behavior, 5(6), 529–535. https://doi.
org/10.1089/109493102321018169
Doğan, T. (2010). Sosyal Görünüş Kaygısı Ölçeği’nin (SGKÖ)
Türkçe uyarlaması: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Hacettepe
Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39, 151–159. https://
toad.halileksi.net/sites/default/les/pdf/sosyal-gorunus-kaygisi-
olcegi-sgko-toad.pdf
Ferrer-Garcia, M., Gutiérrez-Maldonado, J., & Riva, G. (2013).
Virtual reality based treatments in eating disorders and obesity:
a review. Journal of Contemporary Psychotherapy, 43(4), 207–221.
https://doi.org/10.1007/s10879-013-9240-1
Furmark, T., Carlbring, P., Hedman, E., Sonnenstein, A., Clevberger,
P., Bohman, B., … Andersson, G. (2009). Guided and unguided
self-help for social anxiety disorder: randomised controlled
trial. British Journal of Psychiatry, 195(5), 440–447. https://doi.
org/10.1192/bjp.bp.108.060996
Gerardi, M., Rothbaum, B. O., Ressler, K., Heekin, M., & Rizzo, A.
(2008). Virtual reality exposure therapy using a virtual Iraq: case
report. Journal of Traumatic Stress, 21(2), 209–213. https://doi.
org/10.1002/jts.20331
Glassman, L. H., Forman, E. M., Herbert, J. D., Bradley, L. E., Foster,
E. E., Izzetoglu, M., & Ruocco, A. C. (2016). e eects of a
brief acceptance-based behavioral treatment versus traditional
cognitive-behavioral treatment for public speaking anxiety: an
exploratory trial examining dierential eects on performance
and neurophysiology. Behavior Modication, 40(5), 748–776.
https://doi.org/10.1177/0145445516629939
Grillon, H., Riquier, F., Herbelin, B., & almann, D. (2006).
Virtual reality as a therapeutic tool in the connes of social
anxiety disorder treatment. International Journal on Disability and
Human Development, 5(3), 243–250. https://doi.org/10.1515/
IJDHD.2006.5.3.243
Heckelman, L. R., & Schneier, F. R. (1995). Diagnostic issues. InSocial
phobia: diagnosis, assessment, and treatment (Eds. Heimberg, R. D.,
Liebowitz, M. R., Hope, D. A., & Schneier, F. R.) , pp. 3–20, e
Guilford Press-London.
Hart, T. A., Flora, D. B., Palyo, S. A., Fresco, D. M., Holle, C., &
Heimberg, R. G. (2008). Development and examination of the
social appearance anxiety scale. Assessment, 15(1), 48–59. https://
doi.org/10.1177/1073191107306673
Herbelin, B., Riquier, F., Vexo, F., & almann, D. (2002). Virtual reality
in cognitive behavioral therapy: a study on social anxiety disorder.
Proc. VSMM …, 1–10. http://www.glueckswissenschaft.de/pdf-
Dateien/Sprechen_in_der_Oeentlichkeit_und_Soziale_Phobie.pdf
Hodson, K. J., McManus, F. V, Clark, D. M., & Doll, H. (2008).
Can Clark and Wells’ (1995) cognitive model of social phobia be
applied to young people? Behavioural and Cognitive Psychotherapy,
36(4), 449–461. https://doi.org/10.1017/S1352465808004487
Hofmann, S. G., & DiBartolo, P. M. (Eds.). (2014).Social anxiety:
clinical, developmental, and social perspectives. Elsevier.
Hong, J. J., & Woody, S. R. (2007). Cultural mediators of self-reported
social anxiety.Behaviour Research and erapy,45(8), 1779–1789.
https://doi.org/10.1016/j.brat.2007.01.011
Kim, K., Kim, C.-H., Cha, K. R., Park, J., Han, K., Kim, Y. K., …
Kim, S. I. (2008). Anxiety provocation and measurement using
virtual reality in patients with obsessive-compulsive disorder.
CyberPsychology & Behavior, 11(6), 637–641. https://doi.
org/10.1089/cpb.2008.0003
Klinger, E., Bouchard, S., Légeron, P., Roy, S., Lauer, F., Chemin,
I., & Nugues, P. (2005). Virtual reality therapy versus cognitive
behavior therapy for social phobia: a preliminary controlled
study. CyberPsychology & Behavior, 8(1), 76–89. https://doi.
org/10.1089/cpb.2005.8.76
Lee, J. M., Ku, J. H., Jang, D. P., Kim, D. H., Choi, Y. H., Kim, I. Y.,
& Kim, S. I. (2002). Virtual reality system for treatment of the
fear of public speaking using image-based rendering and moving
pictures. CyberPsychology & Behavior, 5(3), 191–195. https://doi.
org/10.1089/109493102760147169
Liebowitz, M. R. (1987). Social Phobia. Modern Problems
of Pharmacopsychiatry, 22, 141–173. https://doi.
org/10.1159/000414022
Marks, I. M. (1970) e classication of phobic disorders. British
Journal of Psychiatry, 116(533), 377–386. https://doi.org/10.1192/
bjp.116.533.377
McNeil, D. W., Porter, C. A., Zvolensky, M. J., Chaney, J. M., & Kee,
M. (2000). Assessment of culturally related anxiety in American
indians and Alaska natives. Behavior erapy, 31(2), 301–325.
https://doi.org/10.1016/S0005-7894(00)80017-9
Özer ve ark. n Topluluk Önünde Konuşma Anksiyetesinde Bilişsel Davranışçı Terapi Temelli Sanal Gerçeklik Maruz Bırakma Müdahalesi: Bir Vaka Çalışması 179
Mountford, V. A., Tchanturia, K., & Valmaggia, L. (2016). “What
are you thinking when you look at me?” A pilot study of the
use of virtual reality in body image. Cyberpsychology, Behavior,
and Social Networking, 19(2), 93–99. https://doi.org/10.1089/
cyber.2015.0169
Owens, M. E., & Beidel, D. C. (2015). Can virtual reality eectively
elicit distress associated with social anxiety disorder? Journal
of Psychopathology and Behavioral Assessment, 37(2), 296–305.
https://doi.org/10.1007/s10862-014-9454-x
Özden, Ö. (2020). Sanal gerçeklik destekli maruz bırakma
uygulamaları avantajlar, sınırlılıklar ve etik konular. Eğitimde Yeni
Yaklaşımlar, 3(2), 38–51. https://dergipark.org.tr/tr/download/
article-le/1431309
Özden, Ö. (2021). Sanal Gerçeklikle Maruz Bırakma Terapisinin Sosyal
Kaygı ve Bilişsel Çarpıtmalar Üzerindeki Etkisi. Doktora Tezi. Fatih
Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi. http://acikerisim.fsm.edu.
tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11352/3855/%C3%96zden.
pdf?sequence=1&isAllowed=y
Özer, Ö., & Yöntem, M. K. (2019). A technological tool for intervention
to social anxiety: virtual reality. Journal of Psychiatric Nursing,
10(4), 296–301. https://doi.org/10.14744/phd.2019.75010
Pertaub, D.-P., Slater, M., & Barker, C. (2002). An experiment on public
speaking anxiety in response to three dierent types of virtual
audience. Presence: Teleoperators and Virtual Environments,
11(1), 68–78. https://doi.org/10.1162/105474602317343668
Riva, G. (2003). Virtual environments in clinical psychology.
Psychotherapy, 40(1-2), 68–76. https://doi.org/10.1037/0033-
3204.40.1-2.68
Riva, G. (2005). Virtual reality in psychotherapy: review.
CyberPsychology & Behavior, 8(3), 220–230. https://doi.
org/10.1089/cpb.2005.8.220
Robillard, G., Bouchard, S., Dumoulin, S., Guitard, T., Klinger.
(2010). Using virtual humans to alleviate social anxiety:
preliminary report from a comparative outcome study. Studies in
Health Technology and Informatics, 154(January), 57–60. https://
doi.org/10.3233/978-1-60750-561-7-57
Rothbaum, B. O., Hodges, L., Alarcon, R., Ready, D., Shahar,
F., Graap, K., … Baltzell, D. (1999). Virtual reality
exposure therapy for PTSD Vietnam veterans: A case study.
Journal of Traumatic Stress, 12(2), 263–271. https://doi.
org/10.1023/A:1024772308758
Ryan, J. J., Kreiner, D. S., Chapman, M. D., & Stark-Wroblewski, K.
(2010). Virtual reality cues for binge drinking in college students.
Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, 13(2), 159–162.
https://doi.org/10.1089/cyber.2009.0211
Sar, M. P., Wallach, H. S., & Bar-Zvi, M. (2012). Virtual reality
cognitive-behavior therapy for public speaking anxiety: One-year
follow-up. Behavior Modication, 36(2), 235–246. https://doi.
org/10.1177/0145445511429999
Sarason, I. G. ve Sarason, B. R. (2008). Abnormal psychology: the
problem of maladaptive behavior (11.edition). Pearson Prentice
Hall, New Jersey.
Slater, M., Pertaub, D.-P., Barker, C., & Clark, D. M. (2006). An
experimental study on fear of public speaking using a virtual
environment. CyberPsycholog y & Behavior, 9(5), 627–633. https://
doi.org/10.1089/cpb.2006.9.627
Slater, M., Pertaub, D.-P., & Steed, A. (1999). Public speaking in virtual
reality: facing an audience of avatars. IEEE Computer Graphics and
Applications, 19(2), 6–9. https://doi.org/10.1109/38.749116
Sohn, B. K., Hwang, J. Y., Park, S. M., Choi, J.-S., Lee, J.-Y., Lee,
J. Y., & Jung, H.-Y. (2016). Developing a virtual reality-based
vocational rehabilitation training program for patients with
schizophrenia. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking,
19(11), 686–691. https://doi.org/10.1089/cyber.2016.0215
Soykan, Ç., & Devrimci Özgüven, H., & Gençöz, T. (2003). Liebowitz
social anxiety scale: the Turkish version. Psychological Reports, 93(3
Pt 2), 1059–1069.
Telman, L. G. E., Van Steensel, F. J. A., Verveen, A. J. C., Bögels, S.
M., & Maric, M. (2020). Modular CBT for youth social anxiety
disorder: a case series examining initial eectiveness. Evidence-
Based Practice in Child and Adolescent Mental Health, 5(1), 16–27.
https://doi.org/10.1080/23794925.2020.1727791
Üzümcü, E., Akın, B., Nergiz, H., İnözü, M., & Çelikcan, U. (2018).
Anksiyete bozukluklarında sanal gerçeklik. Psikiyatride Guncel
Yaklasimlar - Current Approaches in Psychiatry, 10(1), 99–107.
https://doi.org/10.18863/pgy.336593
van Bennekom, M. J., de Koning, P. P., Gevonden, M. J.,
Kasanmoentalib, M. S., & Denys, D. (2021). A virtual reality
game to assess OCD symptoms. Frontiers in Psychiatry, 11,
550165. https://doi.org/10.3389/fpsyt.2020.550165
Vardarlı, B. (2021). Teknolojik bir yaklaşım: sanal gerçeklik maruz
bırakma terapisi. Ege Eğitim Dergisi, 22(1), 40–56. https://doi.
org/10.12984/egeefd.807422
Wallach, H. S., Sar, M. P., & Bar-Zvi, M. (2009). Virtual
reality cognitive behavior therapy for public speaking
anxiety. Behavior Modication, 33(3), 314–338. https://doi.
org/10.1177/0145445509331926
Zimbardo, P. G., Pilkonis, P., & Norwood, R. (1977).e silent prison
of shyness. Stanford Univ Ca Dept of Psychology. https://apps.dtic.
mil/sti/pdfs/ADA101822.pdf
180 Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi 2022; 11(2), 168-180
EXTENDED ENGLISH ABSTRACT
INTRODUCTION
Cogntve behavoral approaches n the treatment of socal anxety are one
of the evdence-based practces whose eects have been demonstrated n
many studes (Butler et al., 2020; Glassman et al., 2016; Telman et al.,
2020). Cogntve Behavoral erapy focuses on the exposure technque as
well as workng wth thoughts n the treatment of socal anxety. Exposure
can be appled drectly (n vvo), magnal or vrtual (n vrtuo) (Akkoyunlu
& Türkçapar, 2013). In vvo exposure s confrontaton wth the avoded
stuaton. For example, an ndvdual wth a spder phoba drectly
exposure spders s an example of n vvo exposure. Imagnary exposure
s often based on the clent’s magnng of the avoded stuaton durng
the sesson. Vrtuo exposure, whch has emerged wth the developng
technology n recent years, ncludes exposure to the avoded stuaton
wth computer software and vrtual realty equpment. Vrtual realty (VR)
applcatons, based on scenaros created wth three-dmensonal graphcs
or 360-degree vdeos, consst of computer software that produces mages,
glasses that make the mage more realstc, and an expert (P. Anderson vd.,
2003; P. L. Anderson vd., 2005; Botella vd., 2004; Rva, 2003, 2005).
In ths study, the eectveness of the CBT-based vrtual realty exposure
protocol s evaluated. 360 degree vdeos were used n ths study. In ths
way, t s amed to make an exposure applcaton wth a more realstc
vrtual realty envronment. In addton, t ders from other studes n
terms of applyng vrtual realty and cogntve behavoral nterventons n
the same sesson. In ths context, t s thought that the current study wll
contrbute to the lterature n terms of showng the usablty of exposure
practces wthout manpulaton n vrtual audences.
METHOD
e clent s a 19-year-old female and unversty student. e clent s a
unversty thrd grade student who s partcularly anxous about makng
an academc presentaton n front of the communty. A fve-sesson
exporusre program, consstng of one sesson face-to-face, four sessons
of vrtual realty-based exposure, was appled to the clent. Lebowtz
socal anxety scale (LAS) and e Socal Appearance Anxety Scale
(SAAS) were appled before, after and one month after applcaton. At
the same tme, the clent was asked about the level of anxety at the
begnnng of each vrtual realty sesson, at 5, 10 mnutes.
RESULTS
It s observed that the clent scores hgh at the begnnng of the sesson
and n changng scenaros, and reports that the anxety score gradually
decreases as the sesson progresses. Accordng to the research fndngs,
t s seen that the anxety level of the clent decreases n all evaluatons
based on self-report scales. As the clent appled, the level of anxety
decreased.
DISCUSSION
Smlar to our research fndngs, there are studes reportng that both
nterventons are eectve n studes comparng CBT-based nterventons
and vrtual realty-based CBT nterventons (Bouchard et al., 2017;
Klnger et al., 2005). From ths pont of vew, t would not be wrong
to state that the n vrtuo exposure nterventon functons as a knd of
n vvo exposure. e clent found vrtual realty envronments qute
realstc and stated that he experenced most of the anxety symptoms he
experenced n real lfe. s s consstent wth studes (Dechant et al.,
2017; Owens & Bedel, 2015; Pertaub et al., 2002) showng that vrtual
realty applcatons can also cause anxety, and therefore can be used as
an exposure tool. ere s a need to test vrtual realty-based exposure
studes wth larger samples n ndvduals wth clncal anxety problems.
It s known that self-help nterventons, whch are a frequently used
nterventon tool n anxety problems, reduce the level of socal anxety
(Berger et al., 2011; Furmark et al., 2009). In ths context, vrtual realty-
based self-help nterventons wthout an expert can be compared wth
the nterventons performed under the gudance of an expert. If postve
results are obtaned from these studes, more people can be reached by
ntroducng a vrtual realty-based self-help protocol n order to reach
more audences.
It should be noted that ths study has some lmtatons. Only self-report
measurement method was used n the study. Incorporatng physologcal
responses nto the research process can provde more holstc data. e
vrtual realty nterventon used n the research was prepared usng
360-degree vdeos. In ths way, although a more realstc mage s
obtaned, t s not possble to make adjustments n the scenaro. For
example, there are no features such as speakng or rasng hand of any
ndvdual n the classroom, and statc scenaros are used. Manpulatons
that can be made n the scenaro can ncrease the eectveness of
exposure. In future studes, comparatve studes usng n vvo exposure
and n vrtuo exposure methods can be desgned n nterventons
contanng cogntve behavoral therapy model.
Keywords: Virtual reality, exposure, cognitive behavioral therapy