Irak'ta Yeni Bir Gelir Arayışı: Cep Telefonu Hizmet Vergisi

Full text

Ekonomi ve Finans Konularına
Teorik Yaklaşımlar
Editör
Doç. Dr. Şahin KARABULUT
2022

© 2022 Ekin Yayınevi
Tüm hakları mahfuzdur. Bu kitabın tamamı ya da bir kısmı 5846 Sayılı Yasa’nın hükümlerine göre, kitabı yayınlayan
yayınevinin izni olmaksızın elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayıt sistemi ile çoğaltılamaz, özetlenemez,
yayınlanamaz, depolanamaz.
Sertifika No: 48743
e_ISBN: 978-625-8117-40-0
Sayfa Düzeni/Kapak Tasarımı: Aslı AYRANCI
EKİN Basım Yayın Dağıtım
Şehreküstü Mah. Cumhuriyet Cad.
Durak Sk. No: 2 Osmangazi / BURSA
Tel .: (0.224) 220 16 72 - 223 04 37
Fax.: (0.224) 223 41 12
e-mail: info@ekinyayinevi.com
www.ekinkitap.com

ÖNSÖZ
İktisadi ve finansal gelişmeler değerlendirilirken parasal ve reel olguların birbirinden bağımsız
olarak ele alınması hatalı sonuçlar ortaya çıkmasına neden olacaktır. Bu açıdan finansal
gelişmeler incelenirken iktisadi alandaki değişimler, iktisadi gelişmeler incelenirken de finansal
alandaki değişimler dikkate alınmalıdır. Bu sayede, uygulanan ekonomi politikalarının makro
düzeyde başarılı olmasının ilk şartlarından birisi yerine getirilmiş olacaktır. Ekonomi ve finans
konularının çeşitli bakış açılarıyla teorik olarak incelendiği bu kitapta ARMAN ZENGİ,
rasyonel olmaktan uzaklaştıran davranışsal iktisat yaklaşımlarını teorik açıdan geniş bir
yelpazede değerlendirmiştir. ARSLAN ve BORA, ipotek bankalarının önemini vurgulayarak
Türkiye’de ipotek kredisi kullandıran kurumları tartışmıştır. YURGİDEN ve GÖKDEMİR,
sermaye piyasalarının iktisadi kalkınma ile olan ilişkisini incelemiş ve sermaye piyasalarının
iktisadi kalkınma üzerindeki rolü Türkiye örneği ile açıklamıştır. TOĞUÇ, menkul
kıymetleştirme ve blockchain konusunu ele almıştır. YURGİDEN ve GÖKDEMİR, özellikle
2008 küresel finans krizi sürecinde pek çok merkez bankası tarafından krizden çıkış reçetesi
olarak uygulamaya konulan geleneksel olmayan para politikalarının Türkiye’deki uygulamaları
ve sonuçları irdelemiştir. DOĞANAY, kurumsal iktisadın kökenleri ve teorik temellerini konu
edinmiştir. KARAHAN, gelişmekte olan ülkelere yönelik doğrudan yabancı yatırım
girişlerinden maksimum teknoloji yayılımın sağlanmasına katkı sağlayacak politikalara ilişkin
bazı çıkarımlarda bulunmuştur. KOVACI, seçilmiş Avrupa ülkelerinde istihdam oranı ve
cinsiyete dayalı istihdam açığı açısından uzaktan çalışmanın önemini incelemiştir. ALPAĞUT,
işsizlik ve istihdam konusunun, Klasik, Keynesyen, Monetarist, Yeni Klasik ve Yeni
Keynezyen yaklaşım tarafından nasıl ele alındığını anlatmıştır. ÇAŞKURLU, 1990’larda
küreselleşme ile ABD ve Çin ekonomileri arasında kurulan karşılıklı bağımlılıkların, Çin’in
yükselişi ve ABD’nin gerilemesiyle birlikte 2016’dan itibaren Büyük Kopuş sürecine
girmelerini konu almıştır. ONAY, gerçek kazanç yönetimini kavramsal olarak incelemiştir.
DEMİRBİLEK ve AYDEMİR, iklim değişikliği ve küresel ısınmanın sigorta sektörüne
vereceği olumlu ve olumsuz etkileri irdelemiştir. AKSEKİ ve AYDOĞUŞ, dünya fındık
piyasasının arz yönlü değerlendirmesini yapmıştır. UZUN, ekonomi güvenliği terimi ve
ideolojik dışsallaştırma konu edinmiştir. ALTUNTAŞ, neo-klasik dışsal büyüme teorilerini ele
almıştır. ÇİLDİR ve TETİK, ar-ge ile ekonomik büyüme ilişkisini incelemiştir. KANBUR ve
ERSÖZ, devlet bütçe gelirlerindeki risk durumunu incelenmiş ve resmi kurumdan elde edilen
veriler yardımıyla risk analizi yaparak, araştırmada ulaşılan sonuçları değerlendirmiştir.
TÜĞEN, Afganistan’daki bütçe uygulamalarını değerlendirmeyi amaçlamıştır.
KAYALIDERE ve MASTAR ÖZCAN, güncel bir uygulama olan program bazlı performans
bütçe sistemi hakkında detaylı bilgi vermiştir. TÜĞEN ve GİRGİN, Türkiye’de program bazlı
performans bütçe sistemi uygulamasını dünya uygulamalarını da göz önünde bulundurarak
değerlendirmiştir. ALPAĞUT, Türkiye’nin kuruluş dönemindeki iktisadi yaklaşımları ve mali
politikaları dönemin sosyo-ekonomik durumu özelinde değerlendirmiştir. ALPDOĞAN,
Türkiye ekonomisinde parasal aktarım mekanizmasını konu edinmiştir. ŞANVER ve SÖĞÜT,
Tarımsal ürün çeşitliliği bakımından zengin olan Türkiye’nin, tarımsal destek programları ve
tarımsal destek araçlarının tarım ekonomisine katkısı açısından yeterli olup olmadığını
tartışmıştır.
TOSUN ve UÇAR, Türkiye’de eğitim harcamalarını değerlendirmiştir. AYDINBAŞ ve
ERDİNÇ, Endüstri 4.0 Devrimi ile başlayan dijital çağda Türk bankacılık sektörünü ele
almıştır. YAPICI SAPANKAYA ve ÖZEN dijitalleşme ve çevre ilişkisini tartışmıştır.
BAYRAMOV ve ÖZEN, Azerbaycan vergi idaresinin dijital dönüşümünü ortaya koymuştur.
SAMANCI ve TOSUNER, Irak’ta yeni bir gelir kaynağı olarak cep telefonu hizmet vergisini

incelemiştir. HÖBEL, sürdürülebilir tarım ve kırsal ekonominin gelişimi için uygulanabilir
politika önerileri oluşturmuştur. ERDEM, BRICS Ülkeleri ve Türkiye’de Covid-19 öncesi ve
sonrası vergi politikalarının karşılaştırmasını yapmıştır. AYVAZ GÜVEN, Covid-19
Pandemisi sebebiyle Türkiye ekonomisinde meydana gelen hızlı ve köklü değişimler, ortaya
çıkan makroekonomik yapıdaki aksaklıklar ve sorunları ortaya koymuştur. ULUSOY ve
ŞAHİNGÖZ, temel ve tamamlayıcı faaliyetlerine göre küresel kamusal malları ele almış ve
Covid-19 salgını için üretilen aşının kavramsal olarak bir küresel kamusal mal olup olmadığı
tartışmıştır. ALPER ve BENLİ, Covid-19’un etkilerini işgücü piyasalarında toplumsal cinsiyet
eşitliği açısından değerlendirmiştir. ÇAKIR ve ÖZTANIR, Covid-19 Pandemisinin Şirket
değerlerine ve değerleme süreçlerine etkisini incelemiştir. ÖZTANIR, Covid-19 pandemisinin
tekstil sektörüne ve özellikle Türk tekstiline olan etkisini teorik çerçevede ayrıntılı olarak
tartışmıştır. Ekonomi ve finans alanında yaşanan gelişmelerin değerlendirildiği bu kitap, Ağrı
İbrahim Çeçen Üniversitesi, Anadolu Üniversitesi, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi,
Atatürk Üniversitesi, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Bandırma Onyedi Eylül
Üniversitesi, Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Ege
Üniversitesi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir Teknik Üniversitesi, Hitit
Üniversitesi, İnönü Üniversitesi, İstanbul Esenyurt Üniversitesi, Karabük Üniversitesi,
Karadeniz Teknik Üniversitesi, Manisa Celal Bayar Üniversitesi, Marmara Üniversitesi,
Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi, Pamukkale Üniversitesi, Sakarya Uygulamalı Bilimler
Üniversitesi, Sakarya Üniversitesi, Selçuk Üniversitesi, Yalova Üniversitesi, Yozgat Bozok
Üniversitesi ve YÖK Denetleme Kurulu olmak üzere 26 farklı üniversite ve kurumdan 47 farklı
yazarın katkılarıyla hazırlanmıştır.
Doç.Dr. Şahin KARABULUT

Çalışmaya Yazar Olarak Katkı Sağlayan Bilim İnsanları
Prof.Dr. Levent GÖKDEMİR İnönü Üniversitesi
Prof.Dr. Ahmet ÖZEN Dokuz Eylül Üniversitesi
Prof.Dr. Ahmet ULUSOY YÖK Denetleme Kurulu
Prof.Dr. Kamil TÜĞEN Dokuz Eylül Üniversitesi
Prof.Dr.(Emekli) Mehmet TOSUNER Dokuz Eylül Üniversitesi
Prof.Dr.(Emekli) Osman AYDOĞUŞ Ege Üniversitesi
Prof.Dr. Özcan KARAHAN Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi
Doç.Dr. Cahit ŞANVER Sakarya Üniversitesi
Doç.Dr. Engin ÇAKIR Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
Doç.Dr. Erdal ARSLAN Selçuk Üniversitesi
Doç.Dr. Gül KAYALIDERE Manisa Celal Bayar Üniversitesi
Doç.Dr. Pelin MASTAR ÖZCAN Manisa Celal Bayar Üniversitesi
Doç.Dr. Sibel ÇAŞKURLU Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi
Doç.Dr. Taner ERSÖZ Karabük Üniversitesi
Doç.Dr. Zeynep ERDİNÇ Anadolu Üniversitesi
Dr.Öğr.Üye. Ali BORA Selçuk Üniversitesi
Dr.Öğr.Üye. Ahmet ONAY Eskişehir Teknik Üniversitesi
Dr.Öğr.Üye. Cevat TOSUN Hitit Üniversitesi
Dr.Öğr.Üye. Emine Türkan AYVAZ GÜVEN Manisa Celal Bayar Üniversitesi
Dr.Öğr.Üye. Hilal ALPDOĞAN Sakarya Uygulamalı Bilimler
Üniversitesi
Dr.Öğr.Üye. Melih ÇİLDİR Eskişehir Osmangazi Üniversitesi
Dr.Öğr.Üye. Muhammed SAMANCI Yozgat Bozok Üniversitesi
Dr.Öğr.Üye. Nurhan TOĞUÇ İstanbul Esenyurt Üniversitesi
Dr.Öğr.Üye. Onur UÇAR Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi
Dr.Öğr.Üye. Özgür ALTUNTAŞ Pamukkale Üniversitesi
Dr.Öğr.Üye. Süreyya KOVACI Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi
Dr.Öğr.Üye. Utku AKSEKİ Ege Üniversitesi
Öğr.Gör.Dr. Cennet ARMAN ZENGİ Aydın Adnan Menderes Üniversitesi

Öğr.Gör.Dr. İskender DEMİRBİLEK Marmara Üniversitesi
Öğr.Gör.Dr. Serhat ALPAĞUT Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi
Araş.Gör.Dr. Elif Nur ALPER Yalova Üniversitesi
Araş.Gör.Dr. Fatma YAPICI SAPANKAYA Dokuz Eylül Üniversitesi
Araş.Gör.Dr. Muharrem Akın DOĞANAY Karadeniz Teknik Üniversitesi
Dr. Murat UZUN
Dr. Zeynep HÖBEL Pamukkale Üniversitesi
Araş.Gör. Burak ŞAHİNGÖZ Karadeniz Teknik Üniversitesi
Araş.Gör. Fatma BENLİ Yalova Üniversitesi
Araş.Gör. İsmail ÖZTANIR Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
Bilim Uzmanı Anıl Ulaş GİRGİN Dokuz Eylül Üniversitesi
Bilim Uzmanı Elvin BAYRAMOV Dokuz Eylül Üniversitesi
Bilim Uzmanı Gökçen AYDINBAŞ Anadolu Üniversitesi
Bilim Uzmanı Hatip YURGİDEN İnönü Üniversitesi
Bilim Uzmanı Uğur ERDEM Atatürk Üniversitesi
Bilim Uzmanı Yasin SÖĞÜT Sakarya Üniversitesi
Ahmet Ümit KANBUR Karabük Üniversitesi
Emine AYDEMİR Marmara Üniversitesi
Melike TETİK Eskişehir Osmangazi Üniversitesi
Yazarlar unvanları dikkate alınarak isimlerine göre alfabetik olarak sıralanmıştır.
"Bu kitapta yer alan bölümlerde kullanılan kaynakların, görüşlerin, bulguların, sonuçların, tablo,
şekil, resim ve her türlü içeriğin sorumluluğu yazar veya yazarlarına ait olup ulusal ve uluslararası
telif haklarına konu olabilecek mali ve hukuki sorumluluk da yazarlara aittir."

İÇİNDEKİLER
Davranışsal İktisatın Finansal Davranışlarımıza Etkisi Üzerine Teorik Bir
İnceleme ......................................................................................................................... 1
Cennet ARMAN ZENGİ
Konut Finansmanında İpotek Bankacılığı: Kurumlar ve Araçlar .......................... 15
Erdal ARSLAN, Ali BORA
Sermaye Piyasalarının İktisadi Kalkınmadaki Rolü ................................................ 27
Hatip YURGİDEN, Levent GÖKDEMİR
Menkul Kıymetleştirme ve Blockchain ...................................................................... 39
Nurhan TOĞUÇ
Merkez Bankası Para Politikaları Gelişimi ve Geleneksel Olmayan Para
Politikaları ..................................................................................................................... 51
Hatip YURGİDEN, Levent GÖKDEMİR
Kurumsal İktisadın Kökenleri ve Teorik Temelleri: 1918 – 1929 Dönemi
Üzerine Bir Değerlendirme ......................................................................................... 65
Muharrem Akın DOĞANAY
Doğrudan Yabancı Yatırımların Teknoloji Yayılım Kanalları ............................... 75
Özcan KARAHAN
Seçilmiş Avrupa Ülkelerinde İstihdam Oranı ve Cinsiyete Dayalı İstihdam
Açığı Açısından Uzaktan Çalışmanın Önemi ............................................................ 87
Süreyya KOVACI
İşsizlik ve İstihdamın İktisadi Yaklaşımlar Açısından Ele Alınışı ve
Karşılaştırmalı Değerlendirmesi ................................................................................. 101
Serhat ALPAĞUT
Küresel Ekonomik Düzende Değişim Rüzgârları: Karşılıklı Bağımlılıktan
Büyük Kopuşa ABD-Çin Hegemonya Mücadelesi .................................................... 111
Sibel ÇAŞKURLU
Gerçek Kazanç Yönetimi: Kavramsal Bir İnceleme ................................................. 127
Ahmet ONAY
İklim Değişikliğiyle Mücadele: Sigorta Sistemi Bağlamında Öneriler ................... 143
İskender DEMİRBİLEK, Emine AYDEMİR
Dünya Fındık Piyasasının Arz Yönlü Değerlendirilmesi .......................................... 155
Utku AKSEKİ, Osman AYDOĞUŞ
Ekonomi Güvenliği Terimi ve İdeolojik Dışsallaştırma ........................................... 167
Murat UZUN

Neo-Klasik Dışsal Büyüme Teorileri .......................................................................... 173
Özgür ALTUNTAŞ
Ar-Ge ile Ekonomik Büyüme İlişkisi .......................................................................... 189
Melih ÇİLDİR, Melike TETİK
Bütçe Gelirlerini Etkileyen Faktörlerin Çoklu Doğrusal Regresyon Analizi ile
Tahmin Edilmesi ve Risk Analizi ................................................................................ 201
Ahmet Ümit KANBUR, Taner ERSÖZ
Afganistan’da Bütçe Uygulamaları ............................................................................ 215
Kamil TÜĞEN
Türk Bütçe Sisteminde Yeni Dönem Program Bazlı Performans Bütçe ................ 223
Gül KAYALIDERE, Pelin MASTAR ÖZCAN
Türkiye’de Program Bazlı Performans Bütçe Sistemi Uygulaması ........................ 237
Kamil TÜĞEN, Anıl Ulaş GİRGİN
Türkiye’nin Cumhuriyet Dönemi İktisadi Yaklaşımı ve Politikalarının
Değerlendirilmesi ......................................................................................................... 247
Serhat ALPAĞUT
Türkiye Ekonomisinde Parasal Aktarım Mekanizması: 2000 Yılı Sonrası İçin
Değerlendirme .............................................................................................................. 259
Hilal ALPDOĞAN
Türkiye’de 2000-2021 Yılları Arası Tarımsal Desteklerin Tarım Sektörünün
Gelişimine Etkisi ........................................................................................................... 271
Cahit ŞANVER, Yasin SÖĞÜT
Türkiye’de Eğitim Harcamaları Üzerine Bir Değerlendirme .................................. 287
Cevat TOSUN, Onur UÇAR
Endüstri 4.0 Devrimi ile Başlayan Dijital Çağda Türk Bankacılık Sektörü .......... 301
Gökçen AYDINBAŞ, Zeynep ERDİNÇ
Dijitalleşme ve Çevre İlişkisi: Yeşil Dijitalleşme Mümkün mü? ............................. 321
Fatma YAPICI SAPANKAYA, Ahmet ÖZEN
Azerbaycan Vergi İdaresi ve Dijital Dönüşümü ........................................................ 333
Elvin BAYRAMOV, Ahmet ÖZEN
Irak’ta Yeni Bir Gelir Arayışı: Cep Telefonu Hizmet Vergisi ................................. 341
Muhammed SAMANCI, Mehmet TOSUNER
Türkiye İçin Sürdürülebilir Tarımda Vergi Politikalarının Kırsal Ekonomiye
Etkisi ve Uygulanabilir Politika Önerileri ................................................................. 349
Zeynep HÖBEL

BRICS Ülkeleri ve Türkiye’de Covid-19 Öncesi ve Sonrası Vergi
Politikalarının Karşılaştırılması ................................................................................. 361
Uğur ERDEM
Covid-19 Salgınının Türkiye Ekonomisi Üzerine Etkileri: Sonuçlar ve Öneriler . 371
Emine Türkan AYVAZ GÜVEN
Küresel Kamusal Mal Olarak Covid-19 Aşısı ve Aşının Dağıtım Sorunu .............. 381
Ahmet ULUSOY, Burak ŞAHİNGÖZ
Türkiye İşgücü Piyasasının Covid-19 Sürecinde Cinsiyet Perspektifinden
İncelenmesi .................................................................................................................... 397
Elif Nur ALPER, Fatma BENLİ
Pandemi ve Şirket Değerlemesi: Covid-19 Pandemisinin Şirket Değerlerine ve
Değerleme Süreçlerine Etkisinin İncelenmesi ........................................................... 407
Engin ÇAKIR, İsmail ÖZTANIR
Pandemi ve Tekstil Sektörü: Covid-19 Pandemisinin Tekstil Sektörüne
Etkilerinin Finansal Açıdan Analizi ........................................................................... 415
İsmail ÖZTANIR

IRAK’TA YENİ BİR GELİR ARAYIŞI: CEP TELEFONU HİZMET
VERGİSİ1
Muhammed SAMANCI2
Mehmet TOSUNER3
1. GİRİŞ
Vergilerin tarihsel gelişim süreci içinde hangi unsurlar veya konular üzerinden alınacağı
tartışılmış olup sonunda siyasi otoritelerin öngördükleri kararlara bağlı olarak belirlenmiştir.
Vergilerin mali amaçları yanında ekonomik, sosyal ve siyasal amaçların da olması alınan
kararlarda etkili olmuştur. Bütçenin vergiler gibi sağlam finansman kaynakları yoluyla finanse
edilmesi hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde önem taşımaktadır. Vergi tabanının
geniş olması ve tüm gelir unsurları vergilendirme kapsamına alınması hem borçlanmayı hem
de tükenmekte olan doğal kaynak gelirlerine bağımlılığı azaltmaktadır. Gelişmekte olan ülkeler
arasında yer alan Irak, mevcut vergi sisteminden beklenen gelirleri elde edememektedir. Vergi
idarelerinden kaynaklanan sorunlar ve bütçenin temel finansman kaynağı petrol gelirlerinden
oluşması nedeniyle Irak vergi sistemi açısından dünyada yaşanan gelişmelerden yoksun
kalmıştır. Ülkenin tek gelir kaynağı olan petrol gelirleri uluslararası gelişmelere bağlı olarak
değişen fiyatlarıyla ülke ekonomisini ciddi tehdit etmiştir. İklim değişikliği, alternatif enerji
kaynakları, Covid-19 salgını, küresel kriz ve jeopolitik riskler petrol fiyatlarında
dalgalanmalara neden olmuş ve bu durum Irak hükümetini bütçe finansmanı konusunda ciddi
sıkıntılar yaşatmış ve alternatif gelir kaynaklarına ihtiyaç duyulmuştur. Çalışmanın birinci
kısmında Irak vergi sisteminde hakkında genel bilgiler verilmiştir. İkinci kısımda dünyada
uygulanmakta olan cep telefonu hizmet vergisine anlatılmış ve bazı ülkelerde uygulanan
oranlara değinilmiştir. Çalışmanın son kısımda ise, Irak’ta cep telefonu hizmet vergisi
uygulanması konusunda önerilere yer verilmiştir.
2. IRAK VERGİ SİSTEMİ HAKKINDA GENEL BİLGİLER
Irak vergi sistemi gelir, servet ve dış ticaret üzerinden alınan vergiler olarak üç ana gruba
ayrılmak suretiyle incelenebilir. Gelir üzerinden alınan vergiler; gelir, emlak ve mal varlığı
vergilerinden oluşmaktadır. Gerçek ve tüzel kişiler tarafından elde edilen kazanç ve iratlar gelir
vergisine tabi olmaktadır. 1982 yılı 113 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’na göre, gerçek kişilerin
gelirleri dilim usulü artan oranlı (%3, 5, 10,15) bir tarifeye, tüzel kişilerin kazançları ise %15
sabit oranlı vergiye tabi olmaktadır. 2002 yılı 120 sayılı Malvarlığı Vergisi Kanunu’na göre,
Malvarlığı Vergisi; mülk veya malvarlığı ne şekilde olursa olsun (satış, sulh kontratı, takas,
hibe, karşılıksız veya karşılıklı elden çıkarma, vs.) başkasına geçmesi halinde satış tutarı veya
takdir komisyonu tarafından belirlenen değer hangisi daha fazla ise bu değerden 20 milyon Irak
Dinarı kadar muaf tutulmuş olup fazlası artan oranlı bir tarifeye göre (%3, 4, 5, 6 ) alınır. Irak
Vergi Sisteminde yer alan Emlak Vergisi ise, 1959 yılı 163 sayılı Emlak Vergisi Kanunu’nda
1 Bu çalışma 2012 yılında Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Maliye Bölümü, “Küreselleşme Sürecinde
Irak-Türkiye Vergi Sistemlerinin Değerlendirilmesi ve Irak Vergi Sistemi İçin Öneriler” adlı doktora tezinden Üretilmiştir.
2 Dr. Öğr. Üyesi, Yozgat Bozok Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Maliye Bölümü,
muhammed.samanci@bozok.edu.tr, ORCID: 0000-0003-3185-5477.
3 Prof. Dr. (Emekli), Dokuz Eylül Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Maliye Bölümü,
mehmet.tosuner@deu.edu.tr.

342 Irak’ta Yeni Bir Gelir Arayışı: Cep Telefonu Hizmet Vergisi
yapılan tanım; mükellefe ait gayrimenkullerin kiraya verilmesinden elde ettiği gelirin kanunda
belirlenen esaslara göre gelir vergisine tabi olmasıdır.
Servet üzerinden alınan vergilerde ise sadece arsa vergisine yer verilmiştir. 1997 yılı 36
sayılı Arsa Vergisi Kanunu’na göre; Irak sınırları içinde bir kişinin sahip olduğu arsa veya
arsalara biçilen değer üzerinden kanunda gösterilen esaslara göre belli miktar vergi alınmasıdır.
Anılan kanunda ülke sınırları içerisinde bulunan tüm arsalara biçilen değer üzerinden %2
oranında vergi hesaplanmaktadır. Arsa vergisinde dikkat çeken husus, bu verginin belli bir
zaman diliminde uygulanmasıdır. Buna göre bir kişiye ait olan arsa tescil tarihinden itibaren en
fazla 15 yıl vergiye tabi olmaktadır.
Dış ticaret üzerinden alınan vergilerde gümrük vergisi yer almıştır. 1955 yılı 77 sayılı
Gümrük Vergisi Kanunu’na göre Irak’ta üç çeşit gümrük vergisi mevcuttur. Bunlar; İthal
vergisi, İhraç vergisi ve Transit vergi olarak sıralanabilir. Gümrük Vergileri uygulanması
konusunda ülkenin siyasi sınırları ve gümrük sınırlarına dikkat edilmiştir. Siyasi sınırları;
uluslararası anlaşmalara göre belirlenen ve ülkelere çizilen sınırlardır. Gümrük sınırları ise,
siyasi sınırın içerisinde olup Maliye Bakanlığı tarafından belirlenen serbest bölgelerdir. Buna
göre, gümrük sınırı siyasi sınırın içinde olup daha küçük bir alanı kapsamaktadır. Bir malın
yurtdışından gelip ülkenin siyasi sınırları içine girmesi gümrük vergisine tabi olduğu anlamına
gelmez. İthal edilen mallara ithal vergisinin uygulanması için gümrük sınırı yani serbest
bölgeden çıkması gerekir. Buna göre bir malın serbest bölgeye girmesi vergiyi doğuran olayı
meydana getirmez. Ancak yurtdışından gelen mallar serbest bölgeden çıkartılıp ülke içinde
tüketime katılması halinde ithal vergisi uygulanmaktadır. İhraç vergilerinde vergiyi doğuran
olay malların serbest bölgeye girmesidir. Son olarak Transit vergilerinde ise, vergiyi doğuran
olay malların iç tüketime katılmaması şartıyla gümrük bölgesinden çıkmasıdır. Irak’ta yeniden
imar ve yapılandırma aşamasında olan ülkedeki iç talebin karşılanması amacıyla da parlamento
kararıyla 2010-2014 yılları arasında gümrük vergi uygulaması durdurulmuştur.
Irak’ta vergi idareleri Maliye Bakanlığı çatısı altında yer almasıyla birlikte üç başlık
altında incelenebilir. Bunlar; Vergi Genel Heyeti ve Dolaylı Vergiler İdaresi, Dolaysız Vergiler
idaresi ve Gümrükler Genel Heyeti’dir. Yeni vergi kanunlarının çıkarılması ve vergi
stratejilerini geliştirmekle sorumlu Vergi Politikası Bölümü de aynı çatı altında yer almıştır
(MOF, 2021).
Irak Merkez Bankası verilerine göre hazırlanan toplam gelirleri ile vergi gelirleri
karşılaştırılması Şekil 1’de gösterilmiştir. Hem vergi idareleri hem de vergi yasalarından
kaynaklanan sorunları nedeniyle vergi gelirleri toplam gelirlerin cüzi bir miktarını teşkil
etmiştir.
Şekil 1. Vergi Gelirleri ve Toplam Gelirler (Milyon ID)
Kaynak: (CBI, 2019), (CBIa, 2020), (CBIb, 2018), (CBIc, 2019), (MOF).
Son on beş yıl içinde vergi gelirlerinin toplam gelirleri içindeki payına bakıldığında en
fazla %8,14 olarak 2017 yılında gerçekleşmiştir (Şekil 2). Bunun temel nedeni 2014 yılında
petrol fiyatlarının sert düşüşü ve bazı petrol kuyularının terör örgütlerinin eline geçmesi
0
30000
60000
90000
120000
Toplam Vergi Gelirleri Toplam Gelirler

Muhammed SAMANCI – Mehmet TOSUNER 343
sonucunda petrol gelirlerinde ani bir düşüş yaşanması nedeniyle memur maaşlarına uygulanan
gelir vergisinin iki katına çıkarılması etkili olmuştur. 2020 yılında önceki yıla göre bu oran
neredeyse iki katına çıkmasına rağmen gelişmekte olan ülke grupları içinde yer alan paylardan
çok uzakta olduğu söylenebilir.
Şekil 2. Vergi Gelirlerinin Toplam Gelirler İçindeki Payı (%)
Kaynak: (CBI, 2019), (CBIa, 2020), (CBIb, 2018), (CBIc, 2019), (MOF).
Irak’ta devlet bütçesinin finansman kaynakları arasında en önemlisi hatta tek gelir
kaynağı olduğu petrol gelirleridir. Irak Cumhuriyeti Merkez Bankası verilerine göre petrol
fiyatları dalgalı bir seyir izlemesine rağmen petrol gelirlerinin toplam gelirler içindeki payı
2019’da %92,23, 2020 yılında ise bu oran %86,15 olmuştur (Şekil 3). Bunun temel nedeni vergi
sisteminden beklenen gelir elde edilememesi, yoksuzluk, iç çatışma, işsizlik ve yoksulluğun
artması olduğu söylenebilir.
Şekil 3. Petrol Gelirlerinin Toplam Gelirleri İçindeki Payı (%)
Kaynak: (CBI, 2019), (CBIa, 2020), (CBIb, 2018), (CBIc, 2019), (MOF).
Yukarıda bahsedildiği vergi gelirlerinin toplam gelirler içindeki payı çok düşük
olmasının temel nedeni aşağıdaki gibidir (Al Bandar, 2001:4);
• Eski rejimin uyguladığı politikayı mevcut hükümetin aynı şekilde Irak’ın imarı ve
yapılanması konusunda birinci derecede petrol gelirlerine önem vermesi,
• Vergi sisteminin mali kaynak sağlama konusunda aktif rol almaması,
• Vergiden kaçınma ve kaçakçılık olayının yaygın olması,
• Vergi bilincinin yeterli düzeyde olmaması,
• Önceden bahis edildiği gibi parlamentonun belli bir süre gümrük vergilerine ara vermesi
olduğu söylenebilir.
0
2
4
6
8
10
65
70
75
80
85
90
95
2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

344 Irak’ta Yeni Bir Gelir Arayışı: Cep Telefonu Hizmet Vergisi
Şekil 4. Petrol Gelirlerinin Toplam Gelirleri İçindeki Payı (%)
Kaynak: (CBI, 2019), (CBIa, 2020), (CBIb, 2018), (CBIc, 2019), (MOF).
Vergi gelirlerinin gayri safi yurtiçi hâsıla içindeki payına bakıldığında bu oran en fazla
%2,55 olarak 2009 yılında gerçekleşmiştir. 2020 yılı Covid-19 salgını nedeniyle 2019 yılına
göre %55 oranında artış göstermesine rağmen bu oran %2,37’de kalmıştır. Irak’ta özellikle
vergiden kaçakçılığı olayının yaygın olması vergi gelirleri olumsuz yönde etkilenmiştir. Bu
olayın sadece vergi idareleri veya vergi kanunlarındaki yetersizliklerden değil, uzun yıllar
devam eden savaşlar, iç karışıklık ve ekonominin maruz kaldığı dengesizlikler bu sorunun daha
da derinleşmesine yol açmıştır.
3. CEP TELEFONU HİZMET VERGİSİNİN TANIMI VE UYGULAMASI
Cep telefonu hizmetinin tanımı geniş kapsamlı hizmetleri içermektedir. Bu tanım radyo
ve televizyon yayınlarının hem uydu platformu hem de kablo ortamı hizmetleri, yurtiçi ve
yurtdışıyla haberleşme imkânı sağlayan telefon hizmetleri, telsiz şahsi haberleşme hizmeti ve
mektup hizmetlerini kapsamaktadır. Bununla beraber haberleşme kurumunun tanımı ve uzaktan
iletişim amaçlı olan her türlü materyal açıkça belirlenmelidir. Dolayısıyla telsiz iletişim hizmeti
söyle tanımlanabilir; her türlü işaret, yazı, fotoğraf, ses gönderim ve alım şeklinde olup hem
telli hem de telsiz ortamda iletilmesidir (Kadhim, 2001:8). Buna göre sabit telefon hattı ücreti,
cep telefonu hizmet ücreti, mesaj gönderme ve canlı yayın kullanımı hizmetleri Cep Telefonu
Hizmet Vergisine tabi olacaktır. Cep telefonu hizmetlerinin vergilendirme kapsamına alınması,
mevcut vergi gelirlerine ek gelir kaynağı teşkil etmektedir.
Cep telefonu hizmet vergisi tek aşamalı olup, tüketime yönelik bir hizmet üzerinden
alınmaktadır. Aynı zamanda devlet için dengeli ve elastik bir gelir kaynağı olduğu için bu
verginin tarafsız ve tahrif edilmez özelliğe sahip olması anlamına gelmektedir. Vergilendirme
şekli ise, cep telefonu faturasının aylık külfete belli oranda veya hazır kartlara kontur yükleme
sırasında belli bir miktarda alınması söz konusudur. Cep telefonu hizmet vergisinin önemli
özelliklerinden biride vergi mükellefi tüketici olmasıdır. Dolaysıyla bu hizmeti sunan kurum
vergiyi tüketiciden alıp ilgili vergi dairesine ödemek zorunda kalacaktır.
Cep Telefonu Vergisi birçok ülkede telekomünikasyon hizmeti olduğu için Katma
Değer Vergisi Kanunu kapsamına alınmıştır. Örneğin Ürdün’de Katma Değer Vergisi
Kanunu’na göre cep telefonu hizmetine %4, Lübnan’da %10 satış vergisi uygulanmaktadır.
Pakistan’da ise, cep telefonu hizmetlerine %15 genel satış vergisi uygulanmıştır. Amerika
Birleşik Devletleri’nde birleşik federal, eyalet ve yerel Kablosuz Hizmet Vergisi
uygulanmaktadır. 2021 yılı verilerine göre, Illinois’ta %22,76’lık oranla ülkedeki en yüksek
eyalet/yerel kablosuz hizmet vergisi uygulanmaktadır. Arkansan, Washington, Nebraska ve
New York ilk beş eyaleti oluşturmaktadır. Idaho eyaleti ise %2,83’lük oranla en düşük
eyalet/yerel kablosuz hizmet vergisine sahiptir (Mackey & Bosen, 2021:5).
0
0,5
1
1,5
2
2,5
3
20052006 20072008 20092010 20112012 20132014 20152016 20172018 20192020

Muhammed SAMANCI – Mehmet TOSUNER 345
4. IRAK’TA CEP TELEFONU HİZMET VERGİSİ ÖNERİSİ
Irak’ta ilk petrol arama faaliyeti Bağdat valisi Mithat Paşa tarafından
gerçekleştirilmiştir. Mithat Paşa 1860-1880 yılları arasında Almanlarla yaptığı anlaşma
kapsamında Mendeli’de çıkarılan petrolü işlemek üzere Bakuba bölgesinde ilk petrol rafineri
kurulmuştur. 1902 yılında İngilizler’in desteğiyle aynı bölgede ilk petrol kuyusu açılmasıyla
Fransız ve Alman şirketleri de bu konuda ülkenin diğer bölgelerinde petrol arama faaliyetleri
başlatmış 1905 yılında Musul’a bağlı El Qayara bölgesinde de Petro bulunmuştur (TDD, 2020).
14 Ekim 1927 tarihinde dünyada petrol üretimi konusunda en büyük ikinci petrol kuyusu olan
Baba Gürgür petrol kuyusu Kerkük’te keşfedilmiş olup dünyada petrol rezervleri konusunda
beşinci sırada yer almıştır. 1934 yılında Kerkük’teki petrol Akdeniz limanları aracılığıyla
uluslararası piyasalara ulaşmış ve ülkede petrol sanayi konusunda bir sıçrama yaşanmıştır.
Irak’ta 1921-1958 yılları arasında Kraliyet ailesi uluslararası şirketlerle yaptığı anlaşmalarda
ihraç edilen petrolden elde edilen gelirin %50’sini bu şirketlere bırakılması sonucunda petrol
sanayi konusunda alt yapı çalışmaları başlatılmıştır. Petrol gelirleri ülkenin birinci derece gelir
kaynağı olmuş ekonomik büyüme ve kalkınma faaliyetleri gerçekleştirilmiştir (Alani, 2021:2).
1970’li yıllarında yaşanan petrol krizi, 1980-1988 yılları arasında Irak İran Savaşı ve
1990 Körfez Savaşında petrol ihraç edilmesine ambargonun uygulanmıştır. 2003 yılında Irak’ın
işgali ve 2014 yılında ülkenin bazı petrol kuyuları terör örgütlerinin eline geçmesi ve en son
Covid-19 salgını nedeniyle petrol fiyatlarında yaşanan dalgalanmalar bütçe finansmanını ciddi
sıkıntıya sokmuştur. Özellikle salgın döneminde petrol fiyatlarının düşmesi sonucunda memur
maaşlarının %50 düşürülmesine neden olmuştur ve hükümetin yerine getirmesi gereken temel
görevlerinde aksaklıklar yaşanmıştır. Hükümetin salgınla mücadele konusunda kaynak
yetersizliğinden dolayı etkin rol oynayamamasıyla birlikte ülkede üretim faaliyetlerinin durma
noktasına gelmesi sonucunda petrol gelirlerine bağımsızlığın azaltılması ve yeni gelir
kaynaklarının ihdas edilmesi gerekliliğini ortaya koymuştur.
Çalışmanın bu kısmında Irak’ta yaklaşık 15 Milyon kullanıcısı olan ve potansiyel gelire
sahip cep telefonu hizmeti üzerine vergi konulması tartışılacaktır. Bu kapsamda Cep Telefonu
Hizmet Vergisinin konusu, vergilendirmeye esas ilke, vergi mükellefi ve vergi sorumlusu, vergi
oranı, vergilendirme dönemi ve ödenmesi gibi konuları ele alınacaktır.
4.1.Verginin Konusu
Cep Telefonu Hizmet Vergisinin konusu cep telefonu operatörleri tarafından sunulan
telsiz hizmettir. İlgili kurumlar vergiyi cep telefonu faturasına veya hazır kartlara kontur alımı
sırasında belli bir oranda hesaplanması şeklinde uygulanması önerilmektedir. Vergi sorumlusu
olan bu kurumlar vergiyi mükelleften alıp ilgili vergi idaresine ödemesi öngörülmektedir. Cep
Telefonu Hizmet Vergisi Irak’ta kademeli bir şekilde uygulanması gerek. Başlangıçta Irak’ta
mevcut cep telefonu operatörleri (Asiacell, Zen, Korek) tarafından sunulan telsiz hizmeti
üzerine uygulanmalıdır. Adı geçen kurumlar uluslararası standartlara uygun bir şekilde hizmet
vermekte ve geniş mükellef kitlesine sahiptir. Operatörlerin sunduğu diğer hizmetler ise; sabit
telefon ve internet hizmetleri ülkenin tüm şehirlerinde (Erbil, Süleymaniye ve Duhok hariç) yok
denecek seviyede olduğundan bu hizmetlere vergi konulması durumunda beklenen gelir elde
edilemeyecektir.
4.2.Vergilendirme Kapsamına Giren Mekân (Vergilendirmede Esas Alınan İlke)
Esas olarak bir iktisadi faaliyetin inşa edildiği yerde vergilendirmeye tabi tutulmasıdır.
Buna göre cep telefonu hizmetinin verildiği yerde vergiye tabi olması gerekir. Teknolojik
gelişmeyle birlikte cep telefonu hizmeti maddi mekân olmadan bu hizmeti sunma imkânı
bulunmaktadır. Uydu hizmetlerini buna örnek olarak gösterilebilir. Cep telefonu hizmetinin
Irak içinde sayılabilmesi için bu hizmeti veren kurum ya da sinyal alım ve gönderimi Irak

346 Irak’ta Yeni Bir Gelir Arayışı: Cep Telefonu Hizmet Vergisi
sınırları içinde olması gerekir. Buna göre cep telefonu hizmeti veren kurumun Irak’ta
sayılabilmesi için aşağıdaki şartları yerine getirmesi beklenir;
• Hizmeti veren kurum Irak sınırları içinde olması,
• Sinyal alım ve gönderimi Irak sınırları içinde olması,
• Hem hizmet veren hem de hizmetten yararlanan taraf Irak sınırları içinde olması gerek.
4.3.Vergi Mükellefi ve Vergi Sorumlusu
Cep Telefonu Hizmet Vergisinde mükellefleri iyi bir şekilde belirlemek gerekir. Bir
tarafta hizmeti vermekle yetki alan kurumlar (Asiacell, Zen, Korek), diğer tarafta da vergiye
tabi olan ve bu hizmetten faydalanan birey veya kurumlar bulunmaktadır. Vergi mükellefi cep
telefonu hizmetinden yararlanan tüm kişi ve kurumlardır. Buna göre cep telefonu hizmetini
sunan operatörler kanunda belirlenen oranlara göre faturalı hatlarda vergiyi faturanın
toplamına, hazır kartlarda ise kontur alımı sırasında vergiyi hesaplayıp ilgili vergi idaresine
ödemesi istenir. Buna istinaden, Irak’ta cep telefonu hizmeti verme yetkisi alan Asiacell, Zen
ve Korek vergi sorumluları hükmündedir. Hizmet karşılığı müşterilerden alınacak vergiyi
kanunda belirlenen oranda müşterilerden tahsil edip ilgili vergi dairesine ödemek zorundadır.
4.4.Vergi Oranı
Cep Telefonu Hizmet Vergisi oranı konusunda dikkat edilmesi gereken husus diğer
ülkelerden aynı hizmeti veren kurumlarla rekabet edebilirlik seviyede olmasıdır. Buna göre,
Irak çevresindeki ülkelerde uygulanan oranlara yakın olması gerek. Örneğin, Ürdün’de cep
telefonu hizmetine %4, Lübnan’da %10 ve Pakistan’da %15 satış vergisi uygulanmıştır. Ayrıca
Irak’ta uygulanması öngörülen bu verginin oranı devletin bu sektörden ne kadar gelir elde etme
ummasıyla da ilgilidir. Buna istinaden ilk aşamada Irak’ta cep telefonu hizmeti verme
konusunda yetki alan kurumların (Asiacell, Zen ve Korek) bu hizmetten elde ettikleri gelirlerin
belirlenmesi ve bu gelirleri bazı araştırma ve analizlere tabi tutarak cep telefonu hizmet vergisi
oranının belirlenmesi gerekir.
4.5.Verginin Tahsili ve Vergilendirme Dönemi
Cep telefonu hizmeti verme yetkisine sahip kurumlar bu hizmet karşılığı kanunda
belirtilen esaslara göre kullanıcılardan vergiyi alıp vergi dairesine ödemek zorundadır. Cep
Telefonu Hizmet Vergisi’nde hiçbir kişi veya kuruma istisna uygulanmadan tüm müşterilerden
tahsil edilmesi önerilmektedir. Vergiyi mükelleften tahsil edememe gibi bir durum hâsıl
olduğunda vergi borcu operatörden alınması gerek. Irak’ta telsiz hizmeti sunun kurumlar cep
telefonu hizmet vergisini müşterilerinden alınması devlete ödemeleri gereken borç
hükmündedir. Cep Telefonu Hizmet Vergisinde vergilendirme dönemi bir ay olması
öngörülmektedir. Buna göre bir aya ait vergiler takip eden ayın içinde beyan edilmesi ve
ödenmesi gerekir.
4.6.Verginin Ödenmesi
Cep Telefonu Hizmet Vergisinde vergilendirme dönemi bir ay olarak öngörüldüğü için
vergilendirme dönemini takip eden ayın 15. günü akşamına kadar ilgili vergi dairesine
ödenmesi gerekmektedir. Vergi dairesi tarafından ek vergi konulduğunda, vergi sorumlusuna
gönderilen tebliğde ödeme süresi bildirilebilir. Vergi borcu ödenmediği takdirde asıl vergi
borcu, cezası ve gecikme faizi operatörden tahsil edilmesi. Ayrıca Tebliğ tarihinden itibaren 10
gün içinde de ilgili vergi dairesine ödenmesi öngörülmektedir.

Muhammed SAMANCI – Mehmet TOSUNER 347
5. SONUÇ
Irak’ta yirminci yüzyılın başlarında keşfedilen petrol ve daha sonra petrol sanayi
alanında yaşanan gelişmeler neticesinde ek bir gelir kaynağı elde edilmiş ve ekonomi bu yönde
şekillenmiştir. Bütçenin finansmanı konusunda önemli bir gelir kaynağı teşkil etmesi
sonucunda diğer gelir kaynaklarının geliştirilmesi arka planda kaldığı söylenebilir. Irak Merkez
Bankasının verilerine göre 2019 yılında petrol gelirlerinin toplam gelirler içindeki payı %92,23
oranına ulaşmıştır. Bunun temel nedeni ülkenin son otuz yılı içinde geçirdiği savaşlarla birlikte
vergi idarelerinin yetersizliği ve ülke yönetimi olmuştur. Bu sorundan kurtulmak için yeni gelir
kaynaklarının elde edilmesi ve çeşitlendirilmesi gerekmektedir.
Yukarıda bahsedilen nedenlerden dolayı vergi sistemi mali kaynak sağlama konusunda
aktif rol alamamış ve Irak hükümeti bütçe finansmanı konusunda petrol gelirlerine
yüklenmiştir. Özellikle 2003 yılından beri vergi sistemi bu etkenlerin altında kalmış ve gözle
görülür bir ilerleme kayıt edememiştir. Bunun yanı sıra 2014 yılında petrol kuyularının terör
örgütlerinin eline geçmesi ve son iki yıl içinde Covid-19 salgını nedeniyle devletin elde ettiği
petrol gelirlerinde ciddi bir düşüş yaşanmıştır. Bu süreçte memur maaşları %50 düşürülmüş ve
hükümet temel hizmetleri yerine getirme konusunda ciddi sıkıntılarla karşı karşıya kalmıştır.
Hem dünyada yaşanan gelişmelere ayak uydurmak hem de bütçe finansmanı konusunda
çeşitliliğin sağlanmasında amacıyla Irak’ta özellikle vergi sistemi kapsamında yeni vergilerin
ihdas edilmesi kaçınılmaz olmuştur. Bu kapsamda Irak’ta potansiyel gelire sahip olacak Cep
Telefonu Hizmet Vergisi uygulanması çalışmanın asıl amacını ortaya koymuştur. Telsiz
iletişim hizmetleri içinde bulunan cep telefonu hizmeti, vergilendirme kapsamına alınması
öngörülmüştür. Irak’ta bu hizmeti sunma konusunda yetki belgesinde sahip olan operatörleri (
Asiacell, Zen ve Korek) kanunda belirlenecek vergi miktarını fatura toplamına veya hazır karta
kontur yükleme sırasında tahsil ederek ilgili vergi dairesine ödenmesinden sorumlu tutulacaktır.
Buna göre asıl mükellef hizmetten yararlanan kişi ve kurumlar olacak vergi konusu ise hizmet
bedelidir. Tüketim sırasında uygulanacak bir vergi olduğundan vergi kaçakçılığı pek mümkün
olmayacaktır. Birçok ülkede cep telefonu hizmet vergisi uygulandığından, Irak’ta bu çalışmada
önerildiği şekilde uygulanması hem devlet hazinesine katkı sağlayacak hem de son yıllarda
fiyat dalgalanmalarına maruz kalan petrol gelirlerine bağımlılığı azaltacaktır.
KAYNAKÇA
Al Bandar A. (2001). Symposium on The tax system in Iraq. Iraqi Institution For Economic
Reform, Vol:5, Special Issu.
Alani T. (2021). 94 Years Ago.. The Story of the Discovery First Oil Field in Iraq,
https://www.aljazeera.net/ebusiness (03.05.2022).
Central Bank of Iraq (CBI), Statistics & Research Department, Annual Economic Report 2005
- 2019.
Central Bank of Iraq (CBIa), Statistics & Research Department, Annual Statistical Bulletin
2005 - 2020.
Central Bank of Iraq (CBIb), Statistics & Research Department, Annual Bulletin 2005 - 2018.
Central Bank of Iraq (CBIc), Statistics & Research Department, Financial Sector, Puhlic
Budget, 2005 - 2019. https://iier.org/ar/publications/research-and-studies-of-the-
institute (10.05.2022).
Iraqi Customs Tax Law 77 - 1955.
Iraqi Income Tax Law 113 - 1982.

348 Irak’ta Yeni Bir Gelir Arayışı: Cep Telefonu Hizmet Vergisi
Iraqi Land Tax Law 36 - 1997.
Iraqi Property Tax Law 163 - 1959.
Iraqi Property Transfer Tax 12 0- 2002.
Kadhim A.J. (2011). Tax Effectivness in Finace And Economic, Research Submitted to The
General Tax Authority, Firsk Tax Scintefic Conference, Baghdad.
Mackey S.& Bosen M. (2021). Excise Taxes and Fees on Wireless Services Increase Again in
2021. Tax Foundation, Fiscal Fact, No.780. https://taxfoundation.org/publications/cell-
phone-tax-wireless-taxes/ (12.05.2022).
Republic of Iraq, Ministry of Finanse (MOF).
Training and Development Directorate (TDD) (2020), Petroleum Sector in Iraq,
http://www.elearningmoo.com/en/iraq-oil-industry/index.php?lang=en (26.04.2022).