Article

ERKEN CUMHURİYET DÖNEMİNDE GAZİANTEP VE MARAŞ’TA DÜZENLENEN SPOR FAALİYETLERİNİN YEREL BASINA YANSIMALARI

Authors:
To read the full-text of this research, you can request a copy directly from the authors.

Abstract

Cumhuriyet Dönemindeki spor faaliyetlerinin temelleri Osmanlı Devleti’nin son dönemine kadar uzanmaktadır. Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nde de spora önem verilmiş ve sağlam kafa sağlam vücutta bulunur şiarıyla spor politikaları etkinlik kazanmıştır. Atatürk, bir sporcuda yalnızca fiziksel güç ve yetenek aramamış, bu özellikler ile birlikte iyi ahlak ve zekânın da bulunmasını istemiştir. Öyle ki: “Ben sporcunun zeki, çevik ve aynı zamanda ahlaklı olanını severim” sözüyle ile spora ve sporcuya verdiği önemi dile getirmiştir. 1932 yılında kurulan Halkevleri, milli kültürün gelişimi, inkılapların etkisinin hissedilmesi ve topluma yerleşmesini amaç edinen çeşitli şubelerde hizmet verirken; Türk sporuna hizmeti de büyük ve önemli bir görev edinmiştir. Maraş’ta bilinen ilk spor kulübü ise 1920 yılında kurulan İdman Yurdu olmuştur. 1925 yılında şehir merkezinde; Kalespor, Ahırdağspor ve Feneryoluspor kurulmuştur. Ancak şehirde spor faaliyetleri için alan yetersiz kalmıştır. Daha sonra halkevinin kuruluşuyla, sportif faaliyetler ve takımlar genel olarak halkevinin spor şubesine bağlanmıştır. Gaziantep’te spora yönelik faaliyetler oldukça eskiye dayanmaktadır. Cumhuriyet Dönemi’nde ise Gaziantep’te ilk spor örgütü 1927 yılında kurulmuştur. Mahalli kuruluşlar olarak faaliyet gösteren bu dönemdeki çeşitli spor kulüpleri, kendi aralarında sportif aktiviteler düzenlerken ayrıca çevre il ve ilçelerin spor kulüpleri ile özel maçlar da düzenlemişlerdir. 24 Haziran 1932 tarihinde Gaziantep Halkevinin açılması ile şehrin spor kulüplerinin yönetimi Halkevi Spor Şubesi bünyesine verilmiştir. Bu çalışmada Erken Cumhuriyet Döneminde (1923-1950) Gaziantep ve Maraş’ta spor hayatı ele alınırken Halkevi Spor Şubesi tarafından gerçekleştirilen spor faaliyetlerine de yer verilmiştir

No full-text available

Request Full-text Paper PDF

To read the full-text of this research,
you can request a copy directly from the authors.

ResearchGate has not been able to resolve any citations for this publication.
Article
Full-text available
Türkiye'de spor, bir bilim dalı olarak kabul edilmiyor, askerî talim ya da eğlence aracı olarak görülüyordu. Halkın askerî talim benzeri faaliyetlerde bulunması yasaktı. Bu ancak devletin kontrolünde yapılabilirdi. Osmanlı topraklarında bulunan yabancılar ve gayrimüslim tebaa çeşitli cemiyetler kurmak suretiyle sportif faaliyetler yapıyorlardı. Ancak bu durum yasal değildi. II. Meşrutiyet'in ilân edilmesinden sonra bu konudaki yasal boşluğun doldurulması amacıyla Cemiyetler Kanunu çıkarıldı. Böylece mevcut cemiyetler yasallaştı ve birçok spor kulübü kuruldu. Bu kulüplerden bazıları yasal görünümde olmalarına rağmen halka askerî talim yaptırmak suretiyle yasadışı faaliyetler yürüttüler. Bu zaman zaman resmî makamlarla cemiyetlerde faaliyet gösterenleri karşı karşıya getirmiş, hatta bu faaliyetleri nedeniyle yargılananlar olmuştur.
Chapter
Full-text available
Türkiye İdman Cemiyeti İttifakının (TİCİ) kurulduğu 22 Mayıs 1922’den 10 Kasım 1938’e kadar olan dönemde Türkiye’de uygulanan spor politikası, çalışmanın konusunu teşkil etmektedir. Araştırma, Atatürk Dönemi’nde spor çalışmaları ve Atatürk Dönemi’nde diğer spor faaliyetleri ile sınırlandırılarak iki dönem halinde ele alınmıştır. Çalışmanın kaynak materyalini, Başkanlık Cumhuriyet Arşivi Belgeleri, resmi yayınlardan; Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Zabıt Ceridesi ve Kanunlar Dergisi, Türkiye Cumhuriyeti Resmi Gazetesi ve dönemin süreli yayınları arasında bulunan gazete ve dergilerin makaleleriyle kitaplar oluşturmaktadır. Çalışmadan elde edilen sonuçlar şunlardır: Milli Mücadele Dönemi’nde sporda gerçekleştirilen örgütlenme ile 22 Mayıs 1922’de TİCİ teşkil edilmiştir. Bu teşekkül 18 Nisan 1936’da Türk Spor Kurumuna (TSK) dönüştürülmüştür. 29 Haziran 1938 tarihinde kabul edilen 3530 sayılı Kanunla TSK’nın yerine Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğü (BTGM) kurulmuştur. Bu kuruluşla birlikte sporda sınırlı merkeziyetçiliğin yerini tam bir devlet otoritesi almıştır. BTGM’nin kuruluşu öncesi ve sonrasında başta özel idare ve belediyeler olmak üzere, devlet bütçesinden temin edilen yardımlarla çeşitli spor tesisleri oluşturulmuş, illerde spor teşekkülleri teşkil edilerek yurtiçi ve yurt dışı müsabakalarına iştirak edilmiştir. Bu suretle 1936 yılının Ağustos ayında Berlin’de yapılan On Birinci Olimpiyat Oyunlarında Türkiye’ye güreş alanında bir altın bir de bronz madalya kazandırılmıştır
Book
Full-text available
Cumhuriyetin ilk yıllarında çocukların ve gençlerin eğitimine büyük bir önem verilmiş ve Türk milli eğitim sistemi, milliyetçi ve devletçi bir temel üzerinde yapılandırılmaya çalışılmıştır. Ancak ilerleyen yıllarla birlikte, Dünyadaki ekonomik ve politik gelişmelere paralel olarak eğitim sistemi daha belirgin bir biçimde devletçi bir nitelik kazanmış, eğitimle ilgili tüm alanlar devletin doğrudan denetimi altına alınarak, kurucu ilkelere bağlı vatandaşlar yetiştirilmesi temel bir öncelik olarak benimsenmiştir. Özellikle 1930’lu yıllar eğitimle ilgili önlemlerin her yönüyle daha belirgin hale geldiği ve bu alanın kesin bir biçimde devletin denetimi altına alındığı bir dönem olmuştur. Bu denetim hem hazırlanan parti programlarında hem de yasal düzenlemelerde kendini bariz bir biçimde göstermiş, bütün bu düzenlemelerde ulus-devlet nosyonu kuvvetli bir biçimde vurgulanmaya başlanmıştır. Bu düzenlemelerin en önemlilerinden bir tanesi de müfredatta yapılan düzenlemelerdir. 1930’lu yıllarda, coğrafya, tarih, vatandaşlık, yurt bilgisi gibi dersler ileri derecede ideolojik bir içerikle kurgulanarak, toplumun ulus-devlet etrafında bütünleşmesi sağlanmaya çalışılmıştır. İmparatorluğun çöküşünü takip eden süreçte ulus-devlet nosyonu üzerinde yükseltilmek istenen yeni Cumhuriyetin yöneticilerinin olağanüstü şartlar altında görev yaptıkları hatırda tutulduğunda, eğitimin tüm unsurlarını pragmatik bir yaklaşımla ele almaları daha anlaşılabilir hale gelmektedir. Bu pragmatizm de doğal olarak Cumhuriyetin kuruluş ilkeleri ekseninde oluşturulan resmi ideolojiye (Kemalizm) hizmet etmiştir. Bütün toplumsal alanları kontrol altında tutmaya çalışan Cumhuriyet yönetimi, toplumsal hâkimiyetinin artmasına paralel olarak beden eğitimi ve sporu da denetimi altında tutmaya çalışmıştır. Başlangıçta daha liberal temellerde yapılanan sportif teşkilatlar, zamanla devlet denetimi altına sokulmuş ve özellikle spor kulüpleri sıkı bir takip altına alınmıştır. Devlet denetiminde yapılan yaygın kamp uygulamaları dönemin ruhuna uygun olarak çocuk ve gençlerin bedensel gelişimlerini sağlamalarına hizmet ettiği kadar, onların kurucu ilkelere bağlı bireyler olmasını da sağlamayı esas almıştır. Bu gelişmeleri beden eğitimi ve spor politikalarının zamanla daha çok otoriterleşmesi olarak yorumlamak yerine, resmi ideolojinin bütün toplumsal alanlara hâkimiyetinin bir sonucu olarak okumak daha doğru olacaktır. Günümüzdeki spor politikalarını ve bu politikalara yönelik eleştirileri daha sağlıklı değerlendirebilmek açısından ilk dönem politikalarınu doğru anlamak ve yorumlamak son derece önemlidir. Beden eğitimi ve spor alanında kuruluş dömeninde oluşturulan birçok yapının günümüze kadar uzandığı dikkate alındığında, bu dönemi nesnel bir yaklaşımla değrlendirme girişimleri daha çok değer kazanmaktadır. Yakın tarihe dair gerçekliklikleri ideolojik tarafgirlik parantezinin dışında durmayı başararak değerlendirmek, yeni üretilecek politikaların da sağlıklı temellere dayandırılabilmesi açısından son derece önemlidir. Bu vesileyle, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesinde doktora öğrencisi olarak bulunduğum 2006-2007 eğitim-öğretim yılında şahsıma yakın ilgi göstererek sporun siyasal izdüşümüne dair güçlü bir merak duymamı sağlayan merhum Prof. Dr. Kurthan Fişek hocayı rahmet ve minnetle yâd ediyorum. Ayrıca, Gazi Üniversitesinde 2011 yılında tamamladığım “Siyasal Toplumsallaşma Aracı Olarak Beden Eğitimi ve Spor; İşçi Sporları ve Türkiye’deki Etkileri (1923-1938)” başlıklı doktora tez çalışmam için yapmış olduğum araştırmanın bir parçası niteliğindeki bu eserin oluşması için yapıcı eleştireleri ve teşviği sebebiyle Prof. Dr. Hayati Beşirli’ye ve tez danışmanım Prof. Dr. Mehmet Güçlü’ye şükranlarımı arz ediyorum.
Article
Full-text available
Cumhuriyetin ilk yıllarında toplumsal yapıda hızlı değişimler yaşandığı bir realitedir. Dünya savaşı sonunda küçülen, Ulus-Devlet olma ve muasır medeniyetler seviyesine çıkma çabası içerisine giren Türkiye'de kaos ortamından kurtulmak gayreti içine girilmiştir. Toplumsal yaşamı daha sağlıklı kılmak, iyi nesiller yetiştirmek ve ulus bilinci yerleştirmek için sporun çok önemli rolü olduğu kanaati tek partili dönemde egemendir. Dönemin şartlarına bakıldığında ata sporu dediğimiz sporların uzun zamandır önemini kaybettiği ve Batılı tarzda modern diye tabir edilen sporlara yönelmenin temellerinin atıldığı gözlenmektedir. Sonuç olarak modern sporun profesyonel olarak yapılan bireysel bir fenomenden öte, birlik şuuru oluşturmak için yapılan kolektif bir eylem olduğunu görmekteyiz. Abstract It is a fact that there were rapid changes in social structure in the first years of the republic. Efforts were made for coming out of the chaos state and for becoming a nation-state and reaching the level of contemporary civilizations in Turkey after shrinking in the result of the World War I. The idea that sport has a vital role in raising better generations, making the communal living healthier and in instilment of national consciousness was dominant during single-party regime.
Gürbüz ve yavuz evlatlar
  • Y Tetkik Eserler Akın
Tetkik Eserler Akın, Y. (2004). Gürbüz ve yavuz evlatlar. İstanbul: İletişim Yayınları.
Cumhuriyet dönemi spor adamlarından: Burhan Felek
  • H L Akgül
Akgül, H. L. (2001). Cumhuriyet dönemi spor adamlarından: Burhan Felek. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi 17, 203-236.
Osmanlı'da cemiyetler çağı
  • Mehmet Ö Alkan
Alkan, Mehmet Ö. (2003). Osmanlı'da cemiyetler çağı, Tarih ve Toplum (238), 196-204.
Osmanlı Devleti ve Türkiye Cumhuriyeti dönemi yenileşme hareketlerinin Türk spor kültürüne etkileri: Tanzimat'tan Cumhuriyet'e spor
  • A Bayazit
  • E Boz
Bayazit, A. ve Boz, E. (2017). Osmanlı Devleti ve Türkiye Cumhuriyeti dönemi yenileşme hareketlerinin Türk spor kültürüne etkileri: Tanzimat'tan Cumhuriyet'e spor. İnternational Journal of Cultural and Social Studies (Intjcss), 3(SI), 211-228.
Türkiye Cumhuriyeti'nin spor politikaları
  • E Canşen
Canşen, E. (2015). Türkiye Cumhuriyeti'nin spor politikaları.Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17 (1), 33-48.
Erken cumhuriyet dönemi dergi ve gazetelerinde spor ve kadın (1928-1960). İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi
  • Ş Cantek
  • F Yarar
Cantek, Ş, F. ve Yarar, B. (2009). Erken cumhuriyet dönemi dergi ve gazetelerinde spor ve kadın (1928-1960). İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, (29).
100 soruda Türkiye spor tarihi
  • K Fişek
Fişek, K. (1995). 100 soruda Türkiye spor tarihi. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
Atatürk döneminde Türkiye'de beden eğitiminin gelişimi ve gazi beden terbiyesi bölümü
  • N Günay
Günay, N. (2013). Atatürk döneminde Türkiye'de beden eğitiminin gelişimi ve gazi beden terbiyesi bölümü. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 29 (85), 72-100.
Berlin olimpiyatları ekseninde basında Türk sporu (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi)
  • B Güngör
Güngör, B. (2009). Berlin olimpiyatları ekseninde basında Türk sporu (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
Osmanlı Devleti'nde spor
  • A Kahraman
Kahraman, A. (1995). Osmanlı Devleti'nde spor. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Başvuru Eserleri.
Sarı lacivert kurtuluş "Kurtuluş Savaşı'nda Fenerbahçe ve Atatürk
  • S Meydan
Meydan, S. (2019). Sarı lacivert kurtuluş "Kurtuluş Savaşı'nda Fenerbahçe ve Atatürk". İstanbul: İnkılap Kitabevi Yayın.
Türkiye'de halkevleri gerçeği teftiş raporları ışığında birinci yılında halkevleri
  • K Olgun
Olgun, K. (2019). Türkiye'de halkevleri gerçeği teftiş raporları ışığında birinci yılında halkevleri. Ankara: Iksad Publications.
İmparatorluğun en uzun yüzyılı
  • İ Ortaylı
Ortaylı, İ. (2018). İmparatorluğun en uzun yüzyılı. İstanbul: Kronik Kitap.
Cumhuriyet'in ilk dönemlerinde (1923-1950) Bolu'da yapılan beden eğitimi ve spor faaliyetleri (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi)
  • Z Özgün
Özgün, Z. (2019). Cumhuriyet'in ilk dönemlerinde (1923-1950) Bolu'da yapılan beden eğitimi ve spor faaliyetleri (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bolu İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
TİCİ dönemi sporla ilgili gelişmeler ve dönemin spor anlayışı
  • M Özmaden
Özmaden, M. (2006). TİCİ dönemi sporla ilgili gelişmeler ve dönemin spor anlayışı, Atatürk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 8 (2).
İttihat ve Terakki Partisinin beden eğitimi ve spor politikaları ve uygulamaları (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü
  • Bayram Sivaz
  • Ali
Sivaz, Bayram Ali. (2016). İttihat ve Terakki Partisinin beden eğitimi ve spor politikaları ve uygulamaları (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
İdman aleminde kırk sene
  • Selim Tarcan
  • Sırrı
Tarcan, Selim Sırrı. (1923). İdman aleminde kırk sene. Terbiye ve Oyun Mecmuası, 12(7).
Cumhuriyet döneminde spor (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü
  • S S Tüfek
Tüfek, S. S. (2019). Cumhuriyet döneminde spor (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
Osmanlı'dan Cumhuriyet'e geçiş süreci ve erken cumhuriyet dönemi Türkiye'sinde modern sporun kuruluşu
  • B Yarar
Yarar, B. (2014). Osmanlı'dan Cumhuriyet'e geçiş süreci ve erken cumhuriyet dönemi Türkiye'sinde modern sporun kuruluşu, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (21), 301-317.
  • Gaziantep Gazetesi
Gaziantep Gazetesi (1934). 5 (310). 1 Teşrinievvel(Ekim), 5 (312). 8 Teşrinievvel(Ekim), 5 (313). 11
6 (383). 9 Sonkanun(Şubat), 6 (394). 3 Nisan, 6 (397). 24 Nisan
  • Gaziantep Gazetesi
Gaziantep Gazetesi (1936). 6 (383). 9 Sonkanun(Şubat), 6 (394). 3 Nisan, 6 (397). 24 Nisan, 6 (398). 1
14 (973). 9 Ocak, 14 (980)
  • Gaziantep Gazetesi
Gaziantep Gazetesi (1945). 14 (973). 9 Ocak, 14 (980). 16 Ocak.
3 (215). 6 Nisan, 3 (220)
  • Yeni Gaziantep
Yeni Gaziantep Gazetesi (1943). 3 (215). 6 Nisan, 3 (220). 23 Nisan.
  • Maraş Vilayet
Maraş Vilayet Gazetesi (1944). (533). 20 Ocak, (534). 27 Ocak, (536). 10 Şubat, (537). 17 Şubat, (539). 2
3 Şubat, (602). 26 Mayıs, (607). 30 Haziran
  • Maraş Vilayet
Maraş Vilayet Gazetesi (1945). (583). 13 Ocak, (586). 3 Şubat, (602). 26 Mayıs, (607). 30 Haziran, (608). 7
  • Maraş Postası
Maraş Postası (1948). (100). 2 Nisan, (107). 19 Nisan, (128). 7 Haziran, (131). 14 Haziran, (140). 5
27 Aralık, (89). 8 Mart Maraş'ın Sesi
  • Temmuz
Temmuz, (147). 21 Temmuz, (161). 25 Ağustos, (200). 27 Aralık, (89). 8 Mart Maraş'ın Sesi (1956). 1 (98). 17 Ağustos.