Dwadzieścia lat minęło... I co dalej? O kluczowych wyzwaniach w ramach współczesnych stosunków Chiny – NATO

Abstract

Rok 1949 to początek istnienia dwóch podmiotów stosunków międzynarodowych, które przetrwały czasy zimnej wojny i na dobre wniknęły w krajobraz międzynarodowej polityki – mowa rzecz jasna o Sojuszu Północnoatlantyckim oraz Chińskiej Republice Ludowej. Przy czym NATO od kilkunastu lat stara się znaleźć dla siebie nowe miejsce w świecie, zaś Chiny konsekwentnie pną się w górę i już wkrótce czekać je będzie pełnoskalowa konfrontacja o miano globalnego hegemona. Niezależnie od tego czy Stany Zjednoczone ulegną pretendentowi i na świecie zapanuje Pax Sinica, czy też obronią swoje przywództwo, to z dużą dozą prawdopodobieństwa możemy założyć, że Sojusz odegra w tym starciu istotną rolę. Jest to jednak kwestia przynajmniej dwóch – trzech dekad nim do takiego konfliktu dojdzie, natomiast o „chińskim zagrożeniu” mówi się w NATO już teraz i mówi się o nim co raz głośniej w kontekście kilku istotnych punktów zapalnych. Zatem celem niniejszej pracy będzie identyfikacja kluczowych wyzwań w ramach stosunków chińsko-natowskich, jak i próba wskazania przyszłych kierunków ich ewolucji. Na chwilę obecną takimi najważniejszymi zagadnieniami jest zainteresowanie NATO kontynentem azjatyckim (którą Chiny co raz bardziej postrzegają jako własną strefę wpływów), rosnące zaangażowanie Chin w Arktyce czy powtarzające się ataki w cyberprzestrzeni o chińskiej proweniencji. Kwestią istotną, ale jednak wtórną są działania Pekinu na rzecz osłabienia więzi transatlantyckich i zneutralizowania europejskich członków Paktu. Niniejsza praca jest w dużej mierze opracowaniem o charakterze opisowym – stworzonym w oparciu o opracowania naukowe i analizy polskich i zagranicznych badaczy – z wykorzystaniem metody historycznej i monograficznej.

Full text

Marcin Adamczyk
Instytut Studiów Międzynarodowych
Uniwersytet Wrocławski
Dwadzieścia lat minęło…
I co dalej? O kluczowych wyzwaniach
w ramach współczesnych stosunków
Chiny–NATO
Twenty years have passed… So what happens
next? Key challenges in modern China–NATO
Relations
Abstrakt
Rok 1949 to początek istnienia dwóch podmiotów stosunków międzynarodo-
wych, które przetrwały czasy zimnej wojny ina dobre wniknęły wkrajobraz
międzynarodowej polityki – mowa rzecz jasna oSojuszu Północnoatlantyc-
kim oraz Chińskiej Republice Ludowej. Przy czym NATO od kilkunastu lat
starasię znaleźć dla siebie nowe miejsce wświecie, zaś Chiny konsekwentnie
pnąsię w górę ijuż wkrótce czekać je będzie pełnoskalowa konfrontacja
omiano globalnego hegemona. Niezależnie od tego, czy Stany Zjednoczo-
ne ulegną pretendentowi ina świecie zapanuje Pax Sinica, czy też obronią

182 Marcin Adamczyk
swoje przywództwo, to zdużą dozą prawdopodobieństwa możemy założyć,
że Sojusz odegra wtym starciu istotną rolę. Jest jednak kwestią przynajmniej
dwóch–trzech dekad, nim do takiego konfliktu dojdzie, natomiast o„chińskim
zagrożeniu” mówisię w NATO już teraz icoraz głośniej. Celem niniejszej
pracy będzie zatem identyfikacja kluczowych wyzwań wramach stosunków
chińsko-natowskich, jak ipróba wskazania przyszłych kierunków ich ewolucji.
Na chwilę obecną takimi najważniejszymi zagadnieniami są zainteresowanie
NATO kontynentem azjatyckim (który Chiny coraz bardziej postrzegają
jako własną strefę wpływów), rosnące zaangażowanie Chin w Arktyce czy
powtarzającesię ataki wcyberprzestrzeni ochińskiej proweniencji. Kwestią
istotną, ale jednak wtórną są działania Pekinu na rzecz osłabienia więzi trans-
atlantyckich izneutralizowania europejskich członków Paktu. Niniejsza praca
jest wdużej mierze opracowaniem o charakterze opisowym – stworzonym
woparciu o opracowania naukowe ianalizy polskich oraz zagranicznych
badaczy – zwykorzystaniem metody historycznej imonograficznej.
Słowa kluczowe: NATO, Chiny, cyberbezpieczeństwo, Arktyka, Afganistan,
Huawei
Abstract
e year 1949 marked the beginning of the existence of two subjects of inter-
national relations, which survived the Cold War and entered the international
political landscape for good – the North Atlantic Alliance and the People’s
Republic of China. At the same time, NATO has been trying to find anew
place for itself in the world for several years, and China is consistently climb-
ing upwards and will soon face a full-scale confrontation called the global
hegemony. Whether the United States succumbs to the contender and Pax
Sinica dominates the world or defends its leadership, it is very likely that we
can assume that the Alliance will play an important role in this clash. However,
it is aquestion of at least two or three decades before such aconflict occurs,
and the ‘Chinese threat’ is already being talked about in NATO and is being
talked about more and more loudly in the context of several important hot
spots. erefore, the aim of this work will be to identify key challenges within
the framework of China–NATO relations, as well as to try to indicate the future
directions of their evolution. At the moment, such key issues are NATO’s inter-
est in the Asian continent (which China increasingly sees as its own sphere of

183
Dwadzieścia lat minęło… I co dalej?
influence), China’s growing involvement in the Arctic, and repeated attacks in
China’s provenance cyberspace. Beijing’s efforts to weaken transatlantic ties and
neutralize European members of the Pact are important but secondary issues.
is paper is largely adescriptive study based on scientific studies and analyses
of Polish and foreign researchers, using historical and monographic methods.
Keywords: NATO, China, cybersecurity, Arctic, Afganistan, Huawei
Wprowadzenie
Rok 2019 to siedemdziesiąte urodziny dwóch ważnych członków społecz-
ności międzynarodowej sensu stricto – organizacji Paktu Północnoatlantyc-
kiego oraz Chińskiej Republiki Ludowej. Truizmem będzie stwierdzenie, że
od 1949roku świat bardzosię zmienił – jednakże niewątpliwie takie są fakty
ioba te podmioty stosunków międzynarodowych muszą na nowo odnaleźć
wnim swoje miejsce. NATO po zakończeniu zimnej wojny iupadku natural-
nego wroga wpostaci ZSRR iUkładu Warszawskiego coraz bardziej kierowało
swoje zainteresowanie ku Wschodowi – włączając wswoje szeregi kolejne
państwa zza „żelaznej kurtyny” oraz angażującsię winterwencję humanitarną
wJugosławii (operacja Allied Force1), stabilizację i odbudowę Afganistanu
po obaleniu Talibanu (misja ISAF2) czy wreszcie wpokonanie tzw. Państwa
Islamskiego (PI, ISIS, Daesh) na syryjsko-irackim pograniczu3. Wtym samym
czasie Chiny, konsekwentnie budując swoją potęgę gospodarczą (druga po
USA gospodarką świata – awans z jedenastego miejsca wprzeciągu trzech
dekad4) iwojskową (największe po Stanach Zjednoczonych wydatki militar-
1 Zob. M. Marszałek, Sojusznicza operacja „Allied Force” Przebieg – ocena –
wnioski, Toruń 2009.
2 Zob. B. Górka-Winter, Operacja stabilizacyjna NATO wAfganistanie, „Sprawy
Międzynarodowe” 2006, nr3, s.101–116; M. Lakomy, Misja International Security
Assistance Force wAfganistanie jako wyzwanie dla bezpieczeństwa międzynarodo-
wego, „Studia Politicae Universitatis Silesiensis” 2013, nr11, s.194–230.
3 Zob. e Global Coalition Against Daesh, NATO’s contribution towards the
Global Coalition against Daesh, https://theglobalcoalition.org/en/natos-contribu-
tion-towards-the-global-coalition-against-daesh/ [dostęp: 10.10.2019].
4 e World Bank, World Development Indicators, https://databank.worldbank.
org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD/1ff4a498/Popular-Indicators# [dostęp: 10.10.2019].

184 Marcin Adamczyk
ne5), stawałysię mocarstwem ohegemonicznych aspiracjach i globalnych
interesach – co niechybnie prędzej czy później musiało doprowadzić do
przecięcia się ścieżek Organizacji Paktu Północnoatlantyckiego iPaństwa
Środka6. Niewątpliwie mocarstwowe dążenia Chin wznacznym stopniu
determinują stan ich relacji zSojuszem7. Upodstaw takowego założenia
leży inne, mówiące, iż ChRL chcąc staćsię primus inter pares społeczności
międzynarodowej, najprawdopodobniej nie uniknie militarnej konfrontacji
ze Stanami Zjednoczonymi8. Trudno przy tym wyobrazić sobie taki rozwój
wypadków, wktórym zbrojny konflikt obu mocarstw będzie miał miejsce
przy zachowaniu zupełnej neutralności europejskich członków NATO. Pe-
kin zdaje sobie sprawę zistnienia problemu idlatego od lat ma nadzieje na
poluzowanie więzi transatlantyckich (lub mówiąc bardziej dosadnie: wbicie
klina pomiędzy Europę aUSA)9. Wtym kontekście należy mieć na uwadze
fakt, iż wśród członków Paktu istotne obawy budzą szczególnie agresywne
5 Stockholm International Peace Research Institute, SIPRI Military Expenditure
Database, https://www.sipri.org/databases/milex [dostęp: 10.10.2019].
6 P. Nowak, NATO poprzez pryzmat wybranych teorii geopolitycznych, e-book
2017, s.105; C. Lin, China’s Pivot West – Opportunities for Cooperative Security, [w:]
A. Moens, B.A. Smith-Windsor (red.), NATO and Asia-Pacific, Rzym 2016, s.219 inn.
7 Por. K. Miszczak, Unia Europejska iChińska Republika Ludowa – partnerzy
globalnego bezpieczeństwa?, „Bezpieczeństwo Narodowe” 2014, nr32, s.116–117.
8 Należy pamiętać, iż zarówno hegemonia brytyjska, jak iamerykańska naro-
dziłysię wwyniku wojen ocharakterze hegemonicznym – odpowiednio po wojnach
napoleońskich oraz IiIIwojnie światowej (które wtym kontekście należy postrzegać
jako jeden konflikt zdługim okresem zawieszenia broni).
9 Choć niektóre zporuszanych aspektów dotyczyć będą bezpośrednio Unii Eu-
ropejskiej (jak chociażby embargo na sprzedaż broni do Chin), to jednak ze względu
na fakt, że większość europejskich członków NATO to również członkowie UE
(lub państwa blisko współpracujące z jedną lub drugą organizacją), autor będzie
traktował te kwestie łącznie. Za takim ujęciem zagadnienia stoją również założenia
paradygmatu neorealistycznego (w ramach którego autorsię porusza) odnośnie do
kluczowej roli państw jako aktorów stosunków międzynarodowych irealistyczna
percepcja organizacji międzynarodowych jako zaledwie wyrazicieli woli państw je
tworzących: por. A. Dudek, Użyteczność analitycznego eklektyzmu w badaniu sto-
sunków Polski zRosją, „Stosunki Międzynarodowe – International Relations” 2016,
nr2, t.52, s.49.

185
Dwadzieścia lat minęło… I co dalej?
działania ChRL wcyberprzestrzeni10 oraz chińskie plany ekspansji wArktyce.
Powyższe zagadnienia zostaną rozwinięte wkolejnych podrozdziałach, zaś
wcześnie autor nakreśli pokrótce historię stosunków chińsko-natowskich, jak
iprzybliży problem misji NATO wAfganistanie. Była ona pierwszą okazją
do bliskich kontaktów na linii Pekin–Mons, atakże ciekawym case study
nt. chińskiej perspektywy obecności Paktu wbliskim sąsiedztwie izarazem
naturalnej strefie wpływów, jaką stanowi dla tego mocarstwa Azja Centralna.
Celem niniejszej pracy jest zatem identyfikacja kluczowych zagadnień iwy-
zwań wramach stosunków NATO–Chiny, jak ipróba wskazania przyszłych
kierunków ich ewolucji. Jest to w dużej mierze opracowanie ocharakterze
opisowym – stworzone woparciu oopracowania naukowe ianalizy polskich
izagranicznych badaczy – z wykorzystaniem metody historycznej imono-
graficznej.
Od Belgradu po dziś
Relacje Chin iPaktu Północnoatlantyckiego z oczywistych względów
przez większą część zimnej wojny ipraktycznie całe lata 90. ubiegłego wie-
ku praktycznie nie istniały. Nieszczęśliwy traf (a dokładniej wywiadowcza
pomyłka) chciał, że do ich faktycznego nawiązania doszło wdramatycznych
okolicznościach zbombardowania przez natowskie samoloty ambasady ChRL
wBelgradzie w 1999roku. Już dwa lata później globalna wojna z terrory-
zmem zaprowadziła siły Paktu do granic samych Chin – zatem naturalną
koleją rzeczy było spotkanie chińskiego ambasadora w Brukseli z sekreta-
rzem generalnym NATO Georgem Robertsonem w2002roku – na którym
omawiano istotę izasady funkcjonowania Sojuszu, a także założenia misji
ISAF wAfganistanie. W2007roku wkwaterze głównej Paktu gościł dyrektor
generalny chińskiego MSZ, aprzewodniczący Komitetu Wojskowego NATO
generał Ray Henault publicznie ogłosił, że Sojusz chciałby nawiązać nie tyl-
ko relacje polityczne, ale iwojskowe zChinami. Do 2010roku zwizytą do
ChRL udałsię zastępca sekretarza generalnego (Deputy Secretary General)
Claudio Bisogniero (grudzień 2009), atakże dwukrotnie zastępca sekretarza
generalnego ds. politycznych ibezpieczeństwa (Assistant Secretary General
for Political Affairs and Security Policy). Ponadto wczerwcu 2010 do Brukseli
10 M. Karnitschnig, For NATO, China is the new Russia, https://www.politico.
eu/article/for-nato-china-is-the-new-russia/ [dostęp: 11.10.2019].

186 Marcin Adamczyk
przybyła delegacja wyższej rangi oficerów Chińskiej Armii Ludowo-Wyzwo-
leńczej (ChALW). Rozmowy najprawdopodobniej okazały się owocne, bo
już w2011 roku zespół chińskich okrętów po raz pierwszy dołączył do sił
Sojuszu wramach antypirackiej operacji Ocean Shield wZatoce Adeńskiej11.
Wkolejnym roku delegacja natowskich wojskowych pod przewodnictwem
dyrektora Międzynarodowego Sztabu Wojskowego generała porucznika
Jurgena Bornemanna udałasię do Chin, gdzie spotkała się zwysokiej rangi
urzędnikami w ministerstwie obrony oraz wizytowała tamtejsze jednostki
wojskowe. Pierwsza połowa drugiej dekady lat dwutysięcznych to prawdo-
podobnie okres najdalej idącego zbliżenia na linii Mons–Pekin. To właśnie
w2012 roku Anders Fogh Rasmussen podczas przemówienia w Chatham
House stwierdził, iż Sojusz potrzebuje bardziej aktywnego dialogu i po-
szerzonej współpracy z Chinami wcelu zapewnienia pokoju i stabilności
międzynarodowej12. Notabene już trzy lata wcześniej w podobnym tonie
wypowiadał jego zastępca Claudio Bisogniero13. Zperspektywy dnia dzisiej-
szego iwydarzeń, których obecnie jesteśmy świadkami (krwawe zamieszki
wHongkongu czy amerykańsko-chińska wojna handlowa oraz globalna
pandemia, o której sprokurowanie obwinia się Chiny), słowa sekretarza
generalnego ijego zastępcy pachną daleko posuniętą naiwnością. Należy
jednak pamiętać, iż NATO było ówcześnie uwikłane wprzewlekłą wojnę
partyzancką ustóp Hindukuszu oraz borykałosię zkolejnymi reperkusjami
11 Stenogram zwysłuchania Christiny Lin przed United States-China Econom-
ic and Security Review Commission w Kongresie Stanów Zjednoczonych wdniu
19kwietnia 2012, s. 3; M. Kjeldsen, F.A. Petersen, China and NATO: Room for
Partnership?, [w:] T.Flockhart (red.), Cooperative Security: NATO’s Partnership
Policy in aChanging World, Kopenhaga 2014, s.92–93. Przy czym należy pamiętać,
iż chińskie okręty prowadzą działania wymierzone wpiratów grasujących na akwe-
nach położonych wokolicy Rogu Afryki już od grudnia 2008 roku: M. Adamczyk,
Globalizacja rodem zChin – nowa jakość wświatowej polityce czy utarte schematy?,
[w:] M. Soboń, M. Habowski, G. Tokarz (red.), Szkice zpolityki bezpieczeństwa imyśli
politycznej, s.129; T.Szubrycht, Morze, bezpieczeństwo morskie imarynarka wojenna
wchińskich dokumentach strategicznych, „Rocznik Bezpieczeństwa Międzynarodo-
wego” 2016, t.10, nr1, s.93.
12 M. Kjeldsen, F.A. Petersen, op.cit., s.87.
13 A. Gruszczak, Czy NATO jest jeszcze potrzebne? Nieortodoksyjne spojrzenie
na strategię Sojuszu Północnoatlantyckiego na przykładzie konfliktu afgańskiego,
„Rocznik Bezpieczeństwa Międzynarodowego” 2009–2010, t.4, s.50.

187
Dwadzieścia lat minęło… I co dalej?
tzw. arabskiej wiosny wpostaci choćby wojen domowych wLibii iSyrii14. Na
dodatek Stany Zjednoczone wramach zainicjowanego przez Baracka Obamę
„zwrotu (pivot/rebalance) ku Azji15” skupiały większość swoich wysiłków na
Dalekim Wschodzie iich zainteresowanie problemami Europy oraz Bliskiego
Wschodu znacząco spadało. Wtakich okolicznościach nadzieja europejskich
członków Paktu na rychłe zaangażowaniesię Państwo Środka wzapewnienie
światowego pokoju ibezpieczeństwa nie była niczym szczególnie dziwnym,
awspomniana wypowiedź sekretarza Rasmussena wgruncie rzeczy oddawała
panujące ówcześnie nastroje16.
Mamy jednakrok 2019 i nowego sekretarza generalnego NATO Jensa
Stoltenberga, który na konferencji prasowej podczas podróży do Australii
wymienia długą listę zagrożeń, jakie Chiny stanowić mogą dla bezpieczeństwa
globalnego17. Co tak bardzo zmieniłosię przez ostatnie siedem lat, że Państwo
Środka stałosię dla Paktu nieomalże nowym Związkiem Radzieckim18? Przede
wszystkim zmieniłysię same Chiny – nowy przewodniczący Xi Jinping zrywa
po 2012 roku zdotychczasową doktryną „utrzymywania niskiego profilu”
iwchińskiej polityce pojawiasię nowa jakość. Oto Pekin zaostrza kurs wspra-
14 Zob. A. Rusinek, Implikacje Arabskiej Wiosny dla bezpieczeństwa wAfryce
północnej iw regionie Sahelu, „Krakowskie Studia Międzynarodowe” 2012, nr1,
s.192–206; M. Lakomy, Wewnętrzne izewnętrzne uwarunkowania wojny domowej
wSyrii, „Studia Polityczne” 2013, nr31, s.217–245.
15 Zob. J. Davidson, The U.S. „Pivot to Asia”, „American Journal of Chinese
Studies” 2014, t.21, s.77–82; M.J. Green, e Legacy of Obama’s „Pivot” to Asia,
https://foreignpolicy.com/2016/09/03/the-legacy-of-obamas-pivot-to-asia/ [dostęp:
11.10.2019]; J. Ford, e Pivot to Asia Was Obama’s Biggest Mistake, https://thediplo-
mat.com/2017/01/the-pivot-to-asia-was-obamas-biggest-mistake/ [dostęp: 11.10.2019].
16 Por. R.D. iele, Enabling Cooperation via Common Situational Awareness –
Pragmatic Considerations on NATO–China Cooperation, „ISPSW Strategy Series:
Focus on Defense and International Security” 2013, nr220, s.2; T. Kamiński, Miejsce
Chin wpolityce bezpieczeństwa Unii Europejskiej, „Azja–Pacyfik” 2006, nr9, s.32.
17 J. Mair, C. Packham, NATO needs to address China’s rise, says Stoltenberg,
https://www.reuters.com/article/us-australia-nato/nato-needs-to-address-chinas-
rise-says-stoltenberg-idUSKCN1UX0YX [dostęp: 11.10.2019]; J. Gehrke, NATO chief
says alliance must prepare ‘to address the rise of China’, https://www.washingtonex-
aminer.com/policy/defense-national-security/nato-chief-says-alliance-must-prepare-
to-address-the-rise-of-china [dostęp: 11.10.2019].
18 M. Karnitschnig, op.cit.

188 Marcin Adamczyk
wie spornych wysepek na Morzach Wschodnio- iPołudniowochińskim, tworzy
pierwsze zamorskie bazy wojskowe, modernizuje i rozbudowuje marynarkę
wojenną (w tym również ookręty lotnicze idesantowe – ostricte ofensywnym
przeznaczeniu), ale przede wszystkim inicjuje globalny projekt geopolityczny
Nowego Jedwabnego Szlaku19. Także itym razem słowa sekretarza generalnego
NATO nie stoją bynajmniej wopozycji do powszechnie panujących wśród
członków Sojuszu nastrojów20. Cofnijmy się jednak na chwilę okilkanaście
lat, gdy wojska Sojuszu po raz pierwszy na dłużej pojawiły się nad chińską
granicą, co zmusiło obie strony do nawiązania bliższych relacji.
NATO w Afganistanie – chiński punkt widzenia
Zaangażowanie Sojuszu Północnoatlantyckiego u stóp Hindukuszu było
jednym ze skutków zamachów terrorystycznych z 11 września 2001 roku na
budynki WTC i Pentagonu. Ich głównym architektem był współpracujący
zreżimem afgańskich Talibów (a przynajmniej działający za ich wiedzą iprzy
zapewnionej ochronie) Usama ibn Ladin. Bezpośrednio po atakach uruchomiony
został artykuł 5. traktatu waszyngtońskiego, zaś po odrzuceniu przez władzę
wKabulu ultimatum (wzywającego m.in. do wydania przywódcy Al-Kaidy)
Stany Zjednoczone wraz zsojusznikami 7 października 2001 roku rozpoczęły
oficjalnie działania bojowe w Afganistanie. Jeszcze tego samego roku – na
przełomie listopada igrudnia – podczas konferencji w Bonn podjęto decyzję
outworzeniu Międzynarodowych Sił Wsparcia Bezpieczeństwa (ISAF)21, które
oficjalnie powołane zostały rezolucją Rady Bezpieczeństwa ONZ już 20 grud-
nia. Niecałe dwa lata później (formalnie 11 sierpnia 2003roku) bezpośrednie
dowództwo nad operacją ISAF przejęło NATO22.
Stosunek Chin wobec pojawienia się Paktu uswoich granic był ambi-
walentny. Zjednej strony ChRL zpowodu obaw przed dalszą radykalizacją
19 M. Adamczyk, op.cit., s.125–129.
20 Zob. M. Svárovský, P. Zvejniece, A. Tamasauskas, Russia and China through
eyes of NATO and EU intelligence agencies, Praga 2019, s.18–19.
21 Ich głównym celem miało być zaprowadzenie pokoju, stabilizacja oraz od-
budowa kraju.
22 K. Kwapisz, Wkład PKW w kształtowanie bezpieczeństwa w Afganistanie
wlatach 2001–2010, „Obronność – Zeszyty Naukowe Wydziału Zarządzania iDo-
wodzenia Akademii Obrony Narodowej” 2014, nr1 (9), s.103, 105–106.

189
Dwadzieścia lat minęło… I co dalej?
własnych muzułmanów zSinciangu23 nie utrzymywała relacji zrządem
Talibów, anawet wspierała walczący z nimi „Sojusz Północny” – azatem
obalenie przez międzynarodową koalicję rządzącego Afganistanem reżimu
było jej zdecydowanie na rękę24. Zdrugiej jednak strony za Wielkim Murem
przyjęto zniepokojem obecność amerykańskich wojsk wpobliżu strategicznie
ważnej dla tego państwa (punkt tranzytowy izagłębie surowcowe) prowincji25.
WChRL wciąż żywy jest bowiem strach przed rzekomo możliwymi próbami
oderwania przez Zachód niektórych regionów kraju (jak właśnie Sinciang,
Tybet czy Hongkong) pod pretekstem konieczności ochrony praw człowieka
czy poszanowania idei samostanowienia narodów26. Ponadto wPekinie za-
częto obawiać się, iż Afganistan staniesię przyczółkiem do dalszej natowskiej
penetracji Azji Centralnej27. Ostatecznie w Państwie Środka przyjęto jednak
zulgą fakt, iż operacja wAfganistanie prowadzona była pod auspicjami ONZ,
adowództwo nad siłami ISAF objęło NATO, anie działające samodzielnie
23 Zob. T. Szyszlak, Czynnik religijny wkonfliktach etnicznych na przykładzie
konfliktu ujgursko-chińskiego, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk
Lądowych” 2012, nr2 (164), s.167–181; M. Adamczyk, Problem terroryzmu islamskie-
go wChinach wkontekście dążeń niepodległościowych Ujgurów, [w:] M.Kopczewski,
D.Sienkiewicz (red.), Edukacja warunkiem bezpieczeństwa wXXIw. Służby mundu-
rowe wsystemie bezpieczeństwa publicznego, Koszalin 2016, s.13–24; M.Adamczyk,
op.cit.
24 W. Zaborowski, Polityka Chin wobec Afganistanu w kontekście zakończenia
misji ISAF, „Bezpieczeństwo Narodowe” 2012, nr23–24, s.143; J.Z. Ludwig, Sino-
-Afghan Relations in the Twenty-First Century: From Uncertainty to Engagement?,
„Griffith Asia Quarterly” 2015, t. 3, nr 1, s.39; J. Szczudlik-Tatar, China’s Evolving
Stance on Afghanistan: Towards More Robust Diplomacy with „Chinese Characte-
ristics”, „PISM Strategic Files” 2014, nr22 (58), s.2–3.
25 W. Zaborowski, op.cit., s.143; E. Wishnick, Post-2014 Afghanistan Policy and
the Limitations of China’s Global Role, „Central Asian Affairs” 2014, nr1, s. 139;
A. Habova, NATO Eastward Enlargement: Strategic Implications for Eurasia, Sofia
2005, s.10–11.
26 M. Adamczyk, Relacje chińsko-ukraińskie ichińsko-rosyjskie na tle postawy
Chińskiej Republiki Ludowej wobec Majdanu ianeksji Krymu, „Wschodnioznastwo”
2015, s.30; M. Kostrzewa, Chiny wobec reformy NATO, http://geopolityka.org/ana-
lizy/marek-kostrzewa-chiny-wobec-reformy-nato [dostęp: 15.10.2019].
27 B. Janusz-Pawletta, Miejsce krajów Azji Centralnej wpolityce NATO iperspekty-
wy współpracy, „Rocznik Bezpieczeństwa Międzynarodowego” 2007, t.2, s.108–118.

190 Marcin Adamczyk
Stany Zjednoczone28. Warto jednak pamiętać, iż wPaństwie Środka wciąż
pokutuje przeświadczenie, że Sojusz to nieomal narzędzie imperialnej poli-
tyki Stanów Zjednoczonych29 ito USA narzuca agendę działania NATO czy
percepcję zagrożeń – pogląd ten, jak wiadomo, rozmija się jednak w dużej
mierze zrzeczywistością30.
Zakrawać na ironię może jednak fakt, iż zapewne to właśnie Chiny
wdługookresowej perspektywie staną się głównym beneficjentem obalenia
Talibanu. Już krótko po zakończeniu wojny koncerny ZTE iHuawei zmoder-
nizowały sieć telefoniczną wKabulu, achińskie firmy budowlane naprawiały
ibudowały drogi, szpitale, szkoły czy systemy nawadniające31. Szerokim echem
odbiłosię ponadto uzyskanie w2007roku przez państwowe przedsiębiorstwo
China Metallurgical Group Corporation (CMGC) koncesji na wydobycie mie-
dzi wprowincji Logar za 3,5 mld dolarów. Chińczycy postanowili za prawo
do trzydziestoletniej eksploatacji pola Mes Aynak zapłacić miliard dolarów
więcej (sic!) niż firmy zachodnie – wtle przewijałysię oskarżenia okorupcję
na gigantyczną skalę (minister górnictwa Afganistanu Mohammad Ibrahim
Adel miał otrzymać nawet 30 milionów dolarów łapówki)32. W 2011roku
kolejna korporacja zza Wielkiego Muru – China National Petroleum Cor-
poration (CNPC) – uzyskała koncesję na poszukiwanie ieksploatację złóż
ropy igazu ziemnego wdorzeczu Amu-darii33. Amerykańska administra-
cja starałasię robić dobrą minę do złej gry, argumentując, że zwycięstwo
amerykańskiego koncernu mogłoby stworzyć wrażenie, iż USA najechały
28 J.Z. Ludwig, op.cit., s.45; W. Zaborowski, op.cit., s.147; Ł. Jureńczyk, Wsparcie
rozwojowe iwspółpraca gospodarcza Chińskiej Republiki Ludowej zAfganistanem,
„Roczniki Humanistyczne” 2017, t.65, nr9, s.33 inn.
29 M. Kjeldsen, F.A. Petersen, op.cit., s. 88, 96; T. Dmochowski, Chińska Re-
publika Ludowa wobec rozpadu ZSRR ipowstania nowych państw wprzestrzeni
postradzieckiej, „Gdańskie Studia Azji Wschodniej” 2012, nr1, s.13.
30 M. Czajkowski, Obrona przeciwrakietowa NATO jako czynnik wzmacniający
transatlantycką więź wdziedzinie bezpieczeństwa, „Krakowskie Studia Międzyna-
rodowe” 2014, nr4, s.99–100.
31 J.Z. Ludwig, op.cit., s. 46–47; W. Zaborowski, op.cit., s. 145; J. Szczudlik-
-Tatar, op.cit., s.4.
32 J.Z. Ludwig, op.cit., s.47; A. Gruszczak, op.cit., s.49; W. Zaborowski, op.cit.,
s.147; Ł. Jureńczyk, op.cit., s.34–35; J. Szczudlik-Tatar, op.cit., s.3.
33 J.Z. Ludwig, op.cit., s. 49–50; W. Zaborowski, op.cit., s. 149; Ł. Jureńczyk,
op.cit., s.35; J. Szczudlik-Tatar, op.cit., s.3.

191
Dwadzieścia lat minęło… I co dalej?
Afganistan dla jego surowców, apoza tym chińskie inwestycje doprowadzą
do ożywienia gospodarczego kraju izapewne przyciągną kolejnych inwesto-
rów. Nie sposób jednak nie odnieść wrażenia, że NATO, walcząc ztalibską
rebelią, de facto przetarło drogę chińskiej ekspansji gospodarczej wAfgani-
stanie – choć jednocześnie Chiny konsekwentnie stroniły od zaangażowa-
niasię wzaprowadzenie pokoju ibezpieczeństwa pod Hindukuszem34. Stąd
stosunek Pekinu wobec całkowitego wycofania NATO iUSA zAfganistanu
jest równie ambiwalentny jak wcześniej wobec wkroczenia – zjednej strony
Chiny chciałyby pozbyćsię Sojuszu z Afganistanu (a najlepiej przy okazji
zcałej Azji), zdrugiej zaś obawiająsię ponownej destabilizacji kraju, gdyby
całkowite wycofanie wojsk Zachodu nastąpiło zbyt szybko i bez trwałego
uspokojenia sytuacji35. Wnajlepszym razie ChRL musiałaby wziąć na swoje
barki część odpowiedzialności za utrzymanie pokoju wAfganistanie– przy-
najmniej wprowincjach, wktórych znajdująsię kluczowe inwestycje zpunku
chińskiej strategii bezpieczeństwa surowcowego36. Scenariusz najgorszy to
ponowne przekształceniesię Afganistanu wregionalnego rozsadnika islam-
skiego terroryzmu oraz stałe zagrożenie dla chińskiej obecności gospodarczej
wAzji Środkowej – co itak prędzej czy później zmusi Pekin do większego
zaangażowaniasię wzapewnienie bezpieczeństwa wregionie.
Europejscy członkowie NATO
wobec rosnącej potęgi Chin
Pakt Północnoatlantycki, adokładnie jego europejscy członkowie, to
niewątpliwie cenny zasób wpotencjalnym konflikcie oświatowe przywódz-
two pomiędzy Stanami Zjednoczonymi aChinami – zarówno militarny37,
jak igospodarczy (Europa odpowiada za mniej więcej 20% chińskiego oraz
34 W. Zaborowski, op.cit., s.148; A. Gruszczak, op.cit., s.49–50; J. Szczudlik-
-Tatar, op.cit., s.6.
35 J. Szczudlik-Tatar, op.cit., s.1; M. Kjeldsen, F.A. Petersen, op.cit., s.95; D.Rank,
Leveraging US–China Cooperation to Build a Regional Consensus on Afghanistan,
Waszyngton 2018, s.7.
36 W. Zaborowski, op.cit., s.151.
37 Zob. D.C. Gompert, A.S. Cevallos, C.L. Garafola, War with China: inking
rough the Unthinkable, Santa Monica 2016, passim.

192 Marcin Adamczyk
amerykańskiego eksportu)38. Wsparcie czy chociażby życzliwa neutralność
mogą zatem mieć niebagatelne znaczenie dla jednej lub drugiej strony kon-
fliktu – zczego Pekin doskonale sobie zdaje sprawę idlatego starasię wmiarę
możliwości wpłynąć na rozluźnienie transatlantyckich więzi39. Prawdopodob-
nie najlepsza jak do tej pory ku temu okazja nadarzyłasię po amerykańskiej
inwazji na Irak w2003roku – jednostronna akcja Waszyngtonu doprowadziła
do znaczącego pogorszenia stosunków USA z częścią „starych członków”
NATO – na czele zFrancją iNiemcami40. ZChin płynęły głosy opotrzebie
dalszego rozszerzenia i wzmocnienia Unii Europejskiej oraz nawołujące
do wspólnego z Pekinem przeciwstawieniasię przez państwa europejskie
amerykańskiemu unilateralizmowi41. Szeroko mówiło się też ozniesieniu
przez Unię Europejską nałożonego embarga na eksport uzbrojenia do Chin
po masakrze na Placu Niebiańskiego Spokoju (deklaracją Rady Europejskiej
zMadrytu). Przodujące wwezwaniach do zniesienia zakazu Paryż, Rzym,
Madryt iBerlin wskazywały, że zasadniczo nie przystaje on do aktualnego
stanu relacji zChinami (strategiczne partnerstwo zUE), apoza tym ChRL
jest zupełnie innym państwem, niż było wczerwcu 1989roku42. Po słowach
38 e World Integrated Trade Solution (WITS), China Exports By Country
and Region 2017, https://wits.worldbank.org/CountryProfile/en/Country/CHN/
Year/2017/TradeFlow/Export [dostęp: 20.10.2019]; e World Integrated Trade
Solution (WITS), United States Exports By Country and Region 2017, https://wits.
worldbank.org/CountryProfile/en/Country/USA/Year/2017/TradeFlow/Export
[dostęp: 20.10.2019].
39 Z. Bechná, B.A. ayer, NATO’s New Role: Te Alliance’s Response to aRising
China, „Naval War College Review”, t.69, nr3, s.66.
40 Zob. W. Haumann, T. Petersen, German Public Opinion on the Iraq Conflict:
APassing Crisis with the USA or a Lasting Departure?, „International Journal of
Public Opinion Research” 2004, t.16, nr3, s.311–330; E. Demollari, Germany and
its Influential Role in the Iraq Issue. Start of Cracks in Relations between Germany
and the US?, „Revista de Științe Politice” 2015, nr47, s.236–244; S. Walt, „Iran is
the main beneficiary of the Iraq War”, https://www.theeuropean.de/en/stephen-walt-
-3/6617-ten-years-after-the-iraq-invasion [dostęp: 20.10.2019].
41 D. Scott, China and the EU: AStrategic Axis for the Twenty-First Century?,
„International Relations” 2007, t.21, nr1, s.33–34.
42 K. Gorgol, Kluczowe problemy polityczne w dialogu UE zChRL na progu
XXIwieku, „Forum Politologiczne” 2008, t.8, s.378; T. Kamiński, Sypiając ze smo-
kiem. Polityka Unii Europejskiej wobec Chin, Łódź 2015, s.134 i nn.; K. Hołdak,

193
Dwadzieścia lat minęło… I co dalej?
Javiera Solany, iż embargo mogłoby zostać cofnięte jeszcze w2005roku,
Waszyngton zmuszony został podjąć szeroko zakrojoną ofensywę dyplo-
matyczną, wktórą zaangażowałsię także Kongres oraz amerykańskie me-
dia– zza oceanu docierały do Europy wyraźne sygnały, iż zniesienie zakazu
naraża amerykańskie interesy ibezpieczeństwo wAzji oraz może poważnie
zaszkodzić jedności transatlantyckiej43. Niewątpliwie wizja, wktórej broń
oeuropejskiej proweniencji zostanie wykorzystana podczas chińskiej in-
wazji na Tajwan do zabijania amerykańskich żołnierzy broniących wyspy44,
ostudziła zapał europejskich członków NATO do zniesienia embarga –
wczym zapewne znaczący udział miały również zmiany na szczytach władzy
wNiemczech iFrancji45. Do tematu cofnięcia zakazu już później zasadniczo
nie wracano, zaś wPekinie ową nagłą woltę Europy uznano za przejaw chęci
naprawy stosunków zUSA kosztem relacji z Chinami46. Interesujące jest
natomiast to, iż wchińskich mediach anglojęzycznych (a zatem wdużej
mierze skierowanych do odbiorców spoza Chin) wciąż co rusz pojawiająsię
głosy, że Sojusz Północnoatlantycki jest instytucją przestarzałą i powinien
zostać rozwiązany wraz zkońcem zimnej wojny47. Należy przy tym mieć na
uwadze, że wPaństwie Środka media będące własnością państwa ido tego
poddane głębokiej kontroli (cenzurze) to wgruncie rzeczy jeden zkanałów
dyplomacji izarazem narzędzie walki informacyjnej48.
A.Konarzewska, Stosunki Unii Europejskiej zChinami, „Bezpieczeństwo Narodowe”
2007, nr5–6, s.283.
43 K. Gorgol, op.cit., s.380–381; T. Kamiński, Sypiając ze smokiem…, op.cit.,
s.138–139, 141; idem, Miejsce Chin…, op.cit., s.41–42; K. Hołdak, A. Konarzewska,
op.cit., s.284 inn.
44 Należy pamiętać, iż Pekin nigdy wprost nie wykluczył użycia przemocy wcelu
przyłączenia „zbuntowanej” prowincji do ojczyzny.
45 K. Gorgol, op.cit., s.380–381; T. Kamiński, Sypiając ze smokiem…, op.cit., s.139.
46 T. Kamiński, Sypiając ze smokiem…, op.cit., s.141.
47 Z. He, Is NATO needed in today’s international order?, http://www.globaltimes.
cn/content/1145493.shtml [dostęp: 22.10.2019]; J. Shen, As NATO turns 70, questions
arise about its continued feasibility, http://www.globaltimes.cn/content/1144564.
shtml [dostęp: 22.10.2019]; Global Times, NATO allies pressured like Warsaw Pact,
http://www.globaltimes.cn/content/1138627.shtml [dostęp: 22.10.2019].
48 M. Adamczyk, K. Baraniuk, Media iorganizacje kulturalne jako wybrane sposoby
chińskiego oddziaływania międzynarodowego, „Wschodnioznastwo” 2017, s.272–277.

194 Marcin Adamczyk
Analizując kwestię percepcji rosnącej potęgi Chin wśród członków NATO,
nie można zapomnieć, iż o ile wUSA o potrzebie powstrzymywania ChRL
mówiłosię już na przełomie wieków – Gerge W. Bush szedł do wyborów
zhasłem „strategicznej konkurencji zChinami49 – otyle wEuropie nawet wpo-
łowie bieżącej dekady Państwo Środka wciąż nie było postrzegane jako źródło
potencjalnych zagrożeń dla bezpieczeństwa europejskiego50. Stary Kontynent
uparcie wierzył, że jeszcze przez długie lata będzie mógł prowadzić dochodowe
interesy zPaństwem Środka51, bez potrzeby oglądaniasię na implikacje wzrostu
chińskiej potęgi czy nieskrywane już ambicje mocarstwowe52. Pekin dobrze
opanował przy tym korzystanie zrosyjskich wzorców wkwestii rozgrywania
idzielenia państw europejskich53 – wydaje się, że ten sam schemat miał zo-
stać zastosowany względem relacji transatlantyckich. Jednakże przez ostatnie
2–3lata świadomość „chińskiego zagrożenia” ze strony europejskich członków
NATO znacząco wzrosła54 – czego najlepszym wyrazem jest przytoczone
wcześniej przemówienie sekretarza generalnego Sojuszu. Nie bez znaczenia
dla tej zmiany była asertywna (czy nawet agresywna) polityka ChRL względem
wysepek na Morzach Wschodnio- iPołudniowochińskim. Nawet pomimo tego,
iż interesy europejskich członków Paktu są wAzji Wschodniej generalnie dość
ograniczone, bezpieczeństwo i stabilność wregionie czy wolność żeglugi są
zpunktu widzenia całego NATO kluczowe55. Samo ChRL poważnie traktuje
49 M. Adamczyk, Wkierunku podważenia statusu państwa hegemonicznego: hi-
storia stosunków chińsko-amerykańskich do 2010roku, „Symbolae Europaeae” 2016,
t.9, nr1, s.54–55.
50 Z. Bechná, B.A. ayer, op.cit., s.68–69, 74; T. Kamiński, Sypiając ze smokiem…,
op.cit., s.141; idem, Miejsce Chin…, op.cit., s.41; K. Hołdak, A. Konarzewska, op.cit.,
s.292 inn.
51 T. Kamiński, Sypiając ze smokiem…, op.cit., s.69–79.
52 M. Adamczyk, Smok nad Dnieprem. Chiny wrelacjach zBiałorusią iUkrainą
po 2010roku, Sobótka 2018, s.18.
53 M. Kjeldsen, F.A. Petersen, op.cit., s. 97; K. Hołdak, A. Konarzewska, op.cit.,
s.296; M. Krukowska, Partnerstwo strategiczne UE–Chiny: doświadczenia, nowe otwar-
cie, „Kwartalnik Kolegium Ekonomiczno-Społecznego. Studia iPrace” 2015, nr4, s.34.
54 M. Karnitschnig, op.cit.; H. Legarda, M. Nouwens, NATO Needs aChina Policy,
https://thediplomat.com/2019/07/nato-needs-a-china-policy/ [dostęp: 22.10.2019].
55 Z. Bechná, B.A. ayer, op.cit., s.75; M. Karnitschnig, op.cit.; M. Kaczmarski,
Niezbędny partner drugoplanowy. Europa wpolityce Chin wokresie rządów Xi Jinpinga,

195
Dwadzieścia lat minęło… I co dalej?
rosnące od kilku lat zainteresowanie Sojuszu sprawami Azji iPacyfiku56 oraz
baczniesię temu przygląda i stanowczo reaguje na wszelkie słowa krytyki pod
swoim adresem57. Warto mieć jednak na uwadze, iż dla większości członków
NATO dużo bardziej istotnym problemem w relacjach zPaństwem Środka
(ado tego bezpośrednio uderzającym winteresy na ich własnym podwórku)
jest wzmożone zainteresowanie tego państwa Arktyką czy rosnąca liczba in-
cydentów wcyberprzestrzeni o(najprawdopodobniej) chińskiej proweniencji,
anie problem Tajwanu czy sporów terytorialnych Chin zsąsiadami.
NATO wobec cyberzagrożeń o chińskiej proweniencji
Chińskie ofensywne działania wcyberprzestrzeni to w dużej mierze
szpiegostwo przemysłowe nastawione na kradzież technologii, które mają
wspomóc modernizację chińskich sił zbrojnych czy przemysłu58. Niektórzy
analitycy uważają, iż potencjał ofensywny tego państwa wcyberprzestrzeni
może być największy na świecie59 – problemem jest oczywiście precyzyjne
wskazanie, które podmioty działają na rzecz rządu, a które firm prywat-
nych czy po prostu zpobudek patriotycznych. Na chwilę obecną istnieją
przynajmniej dwie – wgruncie rzeczy wzajemniesię wykluczające – teorie
na ten temat. Joe McReynolds zthink tanku Jamestown Fundation uważa,
iż zarówno wojskowi, jak i cywilni pracownicy etatowi oraz specjaliści na
„Prace OSW” 2016, nr56, s.21; M. Hribernik, e Path Ahead for NATO Partnerships
in the Asia–Pacific, „Atlantic Voices” 2013, t.3, nr8, s.7.
56 Zob. M. Kaczmarski, op.cit., s.20–22; M. Hribernik, op.cit., s.2 i nn.;
N.Chaban, P. Bacon, J. Burton, V. Vernygora, Introduction, „Asian Security” 2018,
t.14, s. 2; T. Fallon, NATO and Its Limits in the Asia–Pacific, „China Brief” 2013,
t.13, nr14, s.8–11.
57 M. Kaczmarski, op.cit., s.20, 22; Y. Wang, NATO interference in Asia–Pacific
affairs driven by survival instinct, http://www.globaltimes.cn/content/1073803.shtml
[dostęp: 24.10.2019].
58 M. Adamczyk, Cyberszpiegostwo w relacjach chińsko-amerykańskich wkon-
tekście potencjalnej zmiany światowego hegemona, [w:] T. Dębowski (red.), Cyber-
bezpieczeństwo wyzwaniem XXI wieku, Łódź–Wrocław 2018, s.90, 97.
59 Zob. P. Borkowski, Koncepcja cyberbezpieczeństwa wujęciu Chińskiej Republiki
Ludowej – wybrane aspekty, „Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego” 2015, t. 7,
nr13, s.49–59.

196 Marcin Adamczyk
kontraktach działają na rzecz ipod nadzorem władz centralnych. Natomiast
korporacja FireEye zajmującasię bezpieczeństwem sieciowym uważa, iż
liczne chińskie ataki wcyberprzestrzeni, nieskoordynowane działania woj-
ska, instytucji cywilnych, prywatnych firm itzw. hacktywistów – wszyscy
oni działają wgruncie rzeczy niezależnie ibez nadzoru60. Drugą ztych tez
potwierdzać może znaczący spadek liczby ataków ochińskiej proweniencji
wraz zrozpoczęciem przez Xi Jinpinga głośnej kampanii antykorupcyjnej
wpołowie obecnej dekady – analitycy amerykańscy uważają, iż dotknęła ona
m.in. oficerów, którzy sprzedawali usługi wojskowych „oddziałów hakerskich”
prywatnym firmom, aktóre wten sposób uzyskiwały relatywnie tani dostęp
do potrzebnych im zachodnich technologii61. Nie sposób oczywiście dokład-
nie określić ilości ataków czy ich skutków – raporty niezależnych organizacji
czy wycieki tajnych raportów agencji wywiadowczych to zasadniczo jedyne
źródła, jakimi dysponujemy. Na ich podstawie możemy założyć, że od połowy
lat dwutysięcznych do mniej więcej 2015roku Chiny były wjakimś stopniu
odpowiedzialne za kilkadziesiąt do nawet ponad stu ataków miesięcznie na
państwa członkowskie NATO. Od 2015roku liczba wykrytych ataków istot-
nie zmniejszyłasię (do mniej niż 10 miesięcznie), choć jednocześnie wzrósł
stopień ich wyrafinowania. Mniej więcej 2/3 spośród nich wymierzonych
było wStany Zjednoczone, reszta zaś wKanadę i europejskich członków
Paktu (głównie Wielką Brytanię, Francję iNiemcy – państwa najbardziej
zaawansowane technologicznie). Straty ztego tytułu były szacowane nawet
na kilkadziesiąt miliardów dolarów rocznie62.
W 2016roku na szczycie Paktu Północnoatlantyckiego w Warszawie
cyberprzestrzeń została uznana za kolejny obszar prowadzenia przyszłych
działań wojennych63, zaś jeszcze w2014roku Sojusz włączył obronę przed
60 Ibidem, s.92–93; M. Adamczyk, K. Baraniuk, Wywiad Chińskiej Republiki Ludo-
wej – zarys struktur imetod działalności, „Studia Orientalne” 2017, nr2 (12), s.46–47.
61 M. Adamczyk, K. Baraniuk, Wywiad Chińskiej Republiki…, op.cit., s.48–49.
62 M. Adamczyk, Cyberszpiegostwo wrelacjach…, op.cit., s.91–94, 96; M.Adam-
czyk, K.Baraniuk, Wywiad Chińskiej Republiki…, op.cit., s.47–49; J. Burton, NATO’s
cyber defence: strategic challenges and institutional adaptation, „Defence Studies”
2015, t.15, s.300.
63 L. Brent, Rola NATO wcyberprzestrzeni, https://www.nato.int/docu/re-
view/2019/Also-in-2019/natos-role-in-cyberspace-alliance-defence/PL/index.htm
[dostęp: 24.10.2019]; A. Kozłowski, NATO wcyberprzestrzeni po szczycie w War-

197
Dwadzieścia lat minęło… I co dalej?
cyberatakami w ramy kolektywnej obrony64. Możliwość zastosowania ar-
tykułu 5 traktatu waszyngtońskiego wprzypadku poważnego ataku cyber-
netycznego to niewątpliwie istotny argument wrękach państw NATO,
oczym wstanowczym tonie przypomniał pod koniec sierpnia 2019 roku
Jens Stoltenberg65. Choć wciąż jeszcze istnieje problem atrybucji66, to jed-
nak słowa sekretarza generalnego są interesującym świadectwem rosnącej
asertywności NATO wkwestii zagrożeń tego rodzaju atakami przeprowa-
dzanymi/inspirowanymi przez państwa nieprzyjazne względem Sojuszu.
Mając na względzie liczne cyberataki orosyjskim ichińskim pochodzeniu67,
warto zastanowić się, gdzie przebiega owa „czerwona linia”, po której prze-
kroczeniu Pakt uzna za stosowne stanowczo zareagować. Czy wyłączenie
zasilania wszpitalu, które doprowadzi do śmierci kilkunastu–kilkudziesięciu
pacjentów, będzie wystarczającym powodem? Raczej nie, choć zapewne
atak kinetyczny idoszczętne zniszczenie tego samego szpitala połączone
zpodobną liczbą ofiar wymogłoby zdecydowanie bardziej stanowczą reak-
cję. Zdrugiej strony jak NATO miałoby potencjalnie odpowiedzieć na tego
typu atak ze strony wspomnianej Rosji czy Chin? Szczególnie że natowska
doktryna walki wcyberprzestrzeni jest zgruntu defensywna68. Należy przy
szawie, https://www.cyberdefence24.pl/nato-w-cyberprzestrzeni-po-szczycie-w-
-warszawie [dostęp: 24.10.2019].
64 L. Brent, op.cit.; A. Kozłowski, op.cit.
65 R. Mendick, Cyber attack on NHS would trigger full Nato response, says
alliance’s general secretary, https://www.telegraph.co.uk/news/2019/08/27/cyber-
attack-nhs-would-trigger-full-nato-response-says-alliances/ [dostęp: 24.10.2019].
66 Zob. B. Misztal, Problem z przypisaniem cyberincydentu jego sprawcom,
https://www.cyberdefence24.pl/problem-z-przypisaniem-cyberincydentu-jego-
sprawcom [dostęp: 24.10.2019].
67 M. Svárovský, P. Zvejniece, A. Tamasauskas, op.cit., s. 18; J. Burton, op.cit.,
s. 300–310; D. Boffey, EU to run war games to prepare for Russian and Chinese
cyber-attacks, https://www.theguardian.com/technology/2019/jun/27/eu-war-games-
prepare-russia-china-cyber-attacks [dostęp: 24.10.2019]; D.C. Alexander, Cyber reats
Against the North Atlantic Treaty Organization (NATO) and Selected Responses,
„İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi” 2014, t.1, nr2, s.7–8, 14 inn.
68 J. Burton, op.cit., s.308 inn.; zob. więcej: D.C. Alexander, op.cit., s.20 inn.; J.De-
reń, A. Rabiak, NATO aaspekty bezpieczeństwa wcyberprzestrzeni, [w:] M. Górka (red.),
Cyberbezpieczeństwo jako podstawa bezpiecznego państwa ispołeczeństwa wXXIwieku,
Warszawa 2014, s.202–221.

198 Marcin Adamczyk
tym mieć na uwadze, iż choć ofiarami chińskich ataków cybernetycznych
padają wzdecydowanej większości podmioty ze Stanów Zjednoczonych, to
jest to jednak pod wieloma względami problem dotykający całości Sojuszu.
Zdaniem autora potrzeba wypracowania dalszych i przy tym skutecznych
rozwiązań jest nagląca. Być może należałoby zwiększyć ofensywne zdolności
Paktu wtym zakresie oraz wdrożyć jakiś rodzaj „doktryny elastycznego re-
agowania” wcyberprzestrzeni – co mogłoby zniechęcić państwa trzecie do
inicjowania czy wspierania tego typu ataków. Jednakże wtej kwestii są po-
między USA aeuropejskimi członkami NATO istotne rozbieżności – Europa
stawia na bardziej miękkie podejście, podczas gdy za oceanem kładzie się
nacisk na odpowiednie zdolności ofensywne69. Choć nie można zaprzeczyć,
że dialog czy „traktaty rozbrojeniowe” wrodzaju porozumienia Obama–Xi
dotyczące ograniczenia ataków wcyberprzestrzeni70 są krokiem wdobrą
stronę, to jednak wątpliwe jest, aby były one rozwiązaniem wystarczającym
zpunktu widzenia bezpieczeństwa Sojuszu.
Innym zagadnieniem związanym z kwestią cyberbezpieczeństwa w re-
lacjach Chiny–Pakt Północnoatlantycki jest budowa wpaństwach NATO
tzw. sieci 5G iudziału wniej chińskiej korporacji Huawei – podejrzewanej
oszpiegostwo na rzecz rządu ChRL71. Stany Zjednoczone naciskają na swoich
europejskich sojuszników, aby ci wykluczyli firmę zprzetargów, co jednak
spotykasię ztwardym oporem części znich72. Jak już wspomniano, Europa
zdecydowanie rzadziej padała jak do tej pory ofiarą chińskich cyberataków,
zatem skłonność do przedłożenia kwestii bezpieczeństwa ponad interesy
69 J. Burton, op.cit., s.310 inn.
70 M. Adamczyk, Cyberszpiegostwo wrelacjach…, op.cit., s.95–97; M. Adamczyk,
K.Baraniuk, Wywiad Chińskiej Republiki…, op.cit., s.48.
71 Zob. K. Kaska, H. Beckvard, T. Minárik, Huawei, 5G and China as aSecurity
reat, Tallinn 2019; M. Antosiewicz, Czy Huawei szpieguje nas na zlecenie chińskiego
rządu? „Zagrożenie jest duże”, https://www.newsweek.pl/swiat/czy-huawei-szpieguje-
nas-na-zlecenie-chinskiego-rzadu-zagrozenie-jest-duze/xy58gy5 [dostęp: 24.10.2019].
72 S. Vavra, U.S. Secretary of Defense urges NATO allies to block Chinese-built
5G tech, https://www.cyberscoop.com/u-s-secretary-defense-urges-nato-allies-block-
chinese-built-5g-tech/ [dostęp: 26.10.2019]; K. Popławski, Niemcy otwarte na udział
koncernu Huawei w5G, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2019-10-23/
niemcy-otwarte-na-udzial-koncernu-huawei-w-5g [dostęp: 26.10.2019]; E. Bratt-
berg, Time for NATO to Talk About China, https://carnegieeurope.eu/strategiceu-
rope/78684 [dostęp: 26.10.2019].

199
Dwadzieścia lat minęło… I co dalej?
biznesowe jest na Starym Kontynencie dużo mniejsza niż za oceanem. Nie
sposób bowiem wykluczyć, że chińskie władze (jak to mają w zwyczaju)
zastosowałyby w takiej sytuacji jakiś rodzaj retorsji względem europejskich
koncernów – zaś Berlin czy Paryż nie chcą ryzykować utraty chińskiego
rynku73. Argumentacja Waszyngtonu, iż wykorzystanie infrastruktury tele-
komunikacyjnej zbudowanej w oparciu opodzespoły produkowane przez
Huawei może narazić bezpieczeństwo wymiany informacji wramach NATO
czy nawet skłonić USA do ograniczenia współpracy wywiadowczej zpaństwa-
mi, które taką infrastrukturę posiadają, nie we wszystkich państwach trafiła
na podatny grunt74. Uwidacznia się tu wspomniana już wcześniej kluczowa
bolączka Sojuszu w postaci braku spójności pomiędzy europejskimi i pół-
nocnoamerykańskimi członkami organizacji – którą Pekin, wzorującsię na
polityce Rosji, znakomicie nauczył się wykorzystywać. Choć państwa takie
jak Niemcy czy Francja już coraz poważniej traktują zagrożenia związane
zmocarstwowymi ambicjami Chin, to wciąż brak im motywacji do podjęcia
niezbędnych działań. Za takowe działania należałoby uznać ograniczenie do-
stępu chińskich korporacji do udziału wbudowie strategicznej infrastruktury
czy rozpoczęcie wspólnych prac nad alternatywą dla chińskich rozwiązań,
które zaowocują na przyszłość75.
Smok wkracza do Arktyki
Chiny od 1925roku są sygnatariuszem Traktatu spistbergeńskiego,
w1996roku stałysię członkiem Międzynarodowego Komitetu Badań Ark-
tycznych (The International Arctic Science Committee), aw 2013roku
stałym obserwatorem Rady Arktycznej. Swój pierwszy lodołamacz ChRL
kupiły jeszcze w1993roku na Ukrainie, aw 2009roku rozpoczęły budowę
73 K. Popławski, op.cit.
74 Ibidem; K. Kaska, H. Beckvard, T. Minárik, op.cit., s. 15; Warto przy tym
podkreślić, że rząd Niemiec idzie wtej kwestii pod prąd nawet zaleceniom własnej
służby wywiadowczej (BND): P. Donahue, German Spy Chief Says Huawei Can’t
Be ‘Fully Trusted’ in 5G, https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-29/
german-spy-chief-says-huawei-can-t-be-fully-trusted-in-5g [dostęp: 29.10.2019].
75 D.A. Andelman, NATO countries need to stop China from winning the 5G
race, https://edition.cnn.com/2019/04/15/perspectives/huawei-5g-nato/index.html
[dostęp: 26.10.2019].

200 Marcin Adamczyk
kolejnego (oba onapędzie konwencjonalnym), wmiędzyczasie na Spitsber-
genie założono natomiast pierwszą chińską stację badawczą wArktyce. Pekin
docenia znaczenie Dalekiej Północy w kontekście możliwości zapewnienia
sobie bezpieczeństwa surowcowego (uniezależnienie się od dostaw ropy
igazu z rejonu Zatoki Perskiej) czy zachowania swobody i bezpieczeństwa
żeglugi (ograniczenie tzw. dylematu malakijskiego). Warto przypomnieć, iż,
jak oszacowała Amerykańska Służba Geologiczna, wArktyce znajdowaćsię
może do 30% nieodkrytych zasobów gazu ziemnego ido 15% ropy naftowej.
Jednocześnie żegluga tzw. Północną Drogą Morską może skrócić konieczny
do pokonania przez statki iokręty dystans nawet opołowę76.
Oczywistym jest, iż chińska ekspansja wArktyce nie pozostawiła NATO
obojętnym – warto zaznaczyć, iż w tej kwestii spójność wramach Sojuszu
wydajesię jednak większa niż wprzypadku choćby kwestii cyberbezpieczeń-
stwa77. Członkowie Paktu (po obu stronach Oceanu Atlantyckiego) obawiają
się, iż Chiny mogą dążyć do budowy baz wojskowych wregionie78 irozmiesz-
czenia własnych wojsk blisko północnej flanki NATO79. Zdrugiej strony to
wciąż rosyjska aktywność na Dalekiej Północy80 wzbudza największe obawy
Sojuszu ito głównie dzięki niej NATO ponownie zainteresowałosię Arktyką
76 Zob. M. Adamczyk, Smok wArktyce – współczesne Chiny iich pierwsza ark-
tyczna biała księga, „Wschodnioznastwo” 2019, s. 143–144, 146 i nn.
77 S. Meredith, NATO is carefully monitoring the ‘security implications’ of
China’s increased presence in the Arctic, https://www.cnbc.com/2019/08/07/chi-
na-nato-is-monitoring-beijings-increased-presence-in-the-arctic-circle.html [dostęp:
26.10.2019]; J. Marson, China reat Rises to NATO’s Agenda, https://www.wsj.
com/articles/china-threat-rises-to-natos-agenda-11554225508 [dostęp: 26.10.2019].
78 D. Hinshaw, J. Page, How the Pentagon Countered China’s Designs on Green-
land, https://www.wsj.com/articles/how-the-pentagon-countered-chinas-designs-
on-greenland-11549812296 [dostęp: 26.10.2019].
79 A. Bartkiewicz, NATO: Obserwujemy rosnącą obecność Chin w Arktyce,
https://www.rp.pl/Polityka/190809534-NATO-Obserwujemy-rosnaca-obec-
nosc-Chin-w-Arktyce.html [dostęp: 26.10.2019]; S. Johnson, L. Wroughton, Pompeo:
Russia is ‘aggressive’ in Arctic, China’s work there also needs watching, https://www.
arctictoday.com/pompeo-russia-is-aggressive-in-arctic-chinas-work-there-also-
needs-watching/ [dostęp: 26.10.2019].
80 Zob. M. Dąbrowski, Rosyjski apetyt na Arktykę [ANALIZA], https://www.
defence24.pl/rosyjski-apetyt-na-arktyke-analiza [dostęp: 26.10.2019].

201
Dwadzieścia lat minęło… I co dalej?
pod koniec ubiegłej dekady81. Nie należysię zatem raczej spodziewać, aby
kwestia rosnącego chińskiego zainteresowania regionem wnajbliższym czasie
stałasię kluczowym zagadnieniem zpunktu widzenia Sojuszu, choć należy
mieć na uwadze, iż ma on świadomość potencjalnych zagrożeń ztego tytu-
łu. Ponadto głosy nawołujące do wzmocnienia arktycznej obecności NATO
płyną nie tylko zWaszyngtonu (który, co oczywiste, postrzega Daleką Pół-
noc jako kolejny obszar konfrontacji zChinami – stąd niedawna propozycja
prezydenta Donalda Trumpa odkupienia Grenlandii od Danii), ale również
zpaństw europejskich82.
Podsumowanie
Choć zpowyższej lektury wyłaniasię dość ponury obraz dwudziestu lat
relacji Chiny–NATO, to nie można jednak nie wspomnieć, iż w pewnych
obszarach, jak zwalczanie terroryzmu, piractwa morskiego czy przemytu nar-
kotyków oraz zapobieganie proliferacji broni masowego rażenia, współpraca
układałasię zasadniczo poprawnie83. Mogłoby to wpewnych okolicznościach
stanowić dobry prognostyk izarazem punkt wyjścia do szerszej kooperacji
wprzyszłości czy utworzenia rady NATO–Chiny84. Wątpliwe jednak, aby
stałosię to wdłuższej perspektywie możliwe. Musimy mieć przede wszystkim
na uwadze, że stosunki na linii Pekin–Mons są obecnie (i wperspektywie de-
kady lub dwóch na pewno będą) determinowane przez mocarstwowe ambicje
Chin oraz nieuchronne ich zderzenie zhegemonią amerykańską. Choć, jak
wielokrotnie sygnalizowano, część europejskich członków NATO chciałaby
trzymaćsię na uboczu chińsko-amerykańskiego starcia, to jest to jednak zwie-
lu powodów niewykonalne. Chińska agresywna polityka wAzji czy rosnące
zainteresowanie Arktyką budzą obawy wielu spośród nich – zarówno owłasne
bezpieczeństwo, jak i zapewnienie swobody żeglugi czy wolności wymiany
81 O. Podvorna, T. Zhovtenko, NATO Arctic Policy in Statu Nascendi, „Romanian
Political Science Review” 2019, t.19, nr2, s.174 inn.
82 A. Wieslander, It’s Time for NATO to Engage in the Arctic, https://www.
defenseone.com/ideas/2019/09/its-time-nato-arctic/159887/ [dostęp: 26.10.2019].
83 Zob. C. Lin, op.cit., s.225 inn.; R.D. iele, op.cit., s. 5 i nn.; M. Kjeldsen,
F.A.Petersen, op.cit., s.94 inn.; T. Kamiński, Miejsce Chin…, op.cit., s.39–40.
84 Zob. B. Pavel, I. Brzezinski, It’s Time for aNATO–China Council, https://www.de-
fenseone.com/ideas/2019/08/its-time-nato-china-council/159326/ [dostęp: 29.10.2019].

202 Marcin Adamczyk
handlowej. Chiny od lat karzą zachodnie koncerny za politykę ich rządów
(choćby za spotkania z przebywającym na przymusowej emigracji Dalajla-
mą). Warto zastanowićsię, jak będzie wyglądać chińska polityka, gdy potęga
państwa jeszcze się zwiększy. Nietrudno wyobrazić sobie sytuację, wktórej
Pekin będzie próbował wymóc na europejskich członkach Paktu zerwanie
relacji handlowych zUSA czy Japonią. Pytanie, czy Europa jest gotowa, aby
temu przeciwdziałać? Ponadto coraz trudniej negować fakt, że kolejne ataki
cybernetyczne ochińskiej proweniencji bezpośrednio uderzają w interesy
praktycznie wszystkich członków Sojuszu, przynosząc im wymierne straty
finansowe. Zdrugiej strony relacje transatlantyckie wostatnich latach nie
układająsię najlepiej, więc Paryż czy Berlin starająsię do równoważenia Chin
wciągnąć Rosję – co jeszcze bardziej pogarsza itak napięte relacje ze Stanami
Zjednoczonymi oraz staje istotnym powodem do niepokoju wśród wschodnich
członków Paktu (Polski czy państw bałtyckich). Co istotne, wPekinie istnieje
świadomość znaczenia NATO dla pomyślnego zwycięstwa w rywalizacji ze
Stanami Zjednoczonymi. Chińska polityka względem Sojuszu zakłada zatem
zarówno jego dyskredytację85, jak iosłabienie relacji transatlantyckich (poprzez
przeciągnięcie na swoją stronę choćby Francji czy Niemiec) czy wreszcie po-
wstrzymanie Paktu od dalszego angażowaniasię wsprawy Azji. Opostępach
wrealizacji pierwszego celu ciężko wyrokować bez dogłębnych badań (jak
wprzypadku większości narzędzi soft power). W przypadku drugiego celu
Chinom niewątpliwie sprzyja wielce nietypowa polityka Donalda Trumpa
względem europejskich sojuszników – choć jednocześnie nie można zaprze-
czyć, że nie są to pierwsze niesnaski włonie Sojuszu, aten wciąż trwa. Trzeci
cel będzie Pekinowi zapewne osiągnąć najtrudniej – szczególnie teraz, gdy
wNATO istnieje rosnąca świadomość mocarstwowych ambicji ChRL iwynika-
jących zeń zagrożeń dla interesów większości członków Sojuszu. Chcąc zatem
jednym zdaniem spuentować niniejszy wywód, należałoby chyba użyć znanej
maksymy mówiącej, że wrelacjach natowsko-chińskich „lepiej już było…”.
Bibliografia
Adamczyk M., Baraniuk K., Media i organizacje kulturalne jako wybrane sposo-
by chińskiego oddziaływania międzynarodowego, „Wschodnioznastwo” 2017,
s.269–283.
85 NATO wielokrotnie wchińskich mediach było określane mianem reliktu
zimnej wojny, apotrzeba jego istnienia kwestionowana.

203
Dwadzieścia lat minęło… I co dalej?
Adamczyk M., Baraniuk K., Wywiad Chińskiej Republiki Ludowej – zarys struktur
imetod działalności, „Studia Orientalne” 2017, nr2 (12), s.34–58.
Adamczyk M., Cyberszpiegostwo w relacjach chińsko-amerykańskich wkontekście
potencjalnej zmiany światowego hegemona, [w:] T. Dębowski (red.), Cyberbez-
pieczeństwo wyzwaniem XXI wieku, Łódź–Wrocław 2018, s.85–105.
Adamczyk M., Globalizacja rodem zChin – nowa jakość wświatowej polityce czy
utarte schematy?, [w:] M. Soboń, M. Habowski, G. Tokarz (red.), Szkice zpolityki
bezpieczeństwa imyśli politycznej, s.123–139.
Adamczyk M., Problem terroryzmu islamskiego wChinach wkontekście dążeń nie-
podległościowych Ujgurów, [w:] M. Kopczewski, D. Sienkiewicz (red.), Edukacja
warunkiem bezpieczeństwa wXXIw. Służby mundurowe wsystemie bezpieczeń-
stwa publicznego, Koszalin 2016, s.13–24.
Adamczyk M., Relacje chińsko-ukraińskie ichińsko-rosyjskie na tle postawy Chiń-
skiej Republiki Ludowej wobec Majdanu ianeksji Krymu, „Wschodnioznastwo”
2015, s.25–37.
Adamczyk M., Smok nad Dnieprem. Chiny wrelacjach zBiałorusią iUkrainą po
2010roku, Sobótka 2018.
Adamczyk M., Smok wArktyce – współczesne Chiny iich pierwsza arktyczna biała
księga, „Wschodnioznastwo” 2019, s. 137–155.
Adamczyk M., Wkierunku podważenia statusu państwa hegemonicznego: historia
stosunków chińsko-amerykańskich do 2010roku, „Symbolae Europaeae” 2016,
t.9, nr1, s.47–60.
Andelman D.A., NATO countries need to stop China from winning the 5G race,
https://edition.cnn.com/2019/04/15/perspectives/huawei-5g-nato/index.html.
Bartkiewicz A., NATO: Obserwujemy rosnącą obecność Chin w Arktyce, https://
www.rp.pl/Polityka/190809534-NATO-Obserwujemy-rosnaca-obecnosc-Chin-
w-Arktyce.html.
Bechná Z., ayer B.A., NATO’s New Role: Te Alliance’s Response to aRising China,
„Naval War College Review”, t.69, nr3, s.65–81.
Borkowski P., Koncepcja cyberbezpieczeństwa w ujęciu Chińskiej Republiki Ludo-
wej – wybrane aspekty, „Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego” 2015, t.7,
nr13, s.49–59.
Brattberg E., Time for NATO to Talk About China, https://carnegieeurope.eu/stra-
tegiceurope/78684.
Brent L., Rola NATO wcyberprzestrzeni, https://www.nato.int/docu/review/2019/
Also-in-2019/natos-role-in-cyberspace-alliance-defence/PL/index.htm.

204 Marcin Adamczyk
Burton J., NATO’s cyber defence: strategic challenges and institutional adaptation,
„Defence Studies” 2015, t.15, s.300, 310.
Chaban N., Bacon P., Burton J., Vernygora V., Introduction, „Asian Security” 2018,
t.14, s.1–7.
Czajkowski M., Obrona przeciwrakietowa NATO jako czynnik wzmacniający trans-
atlantycką więź wdziedzinie bezpieczeństwa, „Krakowskie Studia Międzynaro-
dowe” 2014, nr4, s.91–110.
Davidson J., e U.S. „Pivot to Asia”, „American Journal of Chinese Studies” 2014,
t.21, s.77–82.
Demollari E., Germany and its Influential Role in the Iraq Issue. Start of Cracks
in Relations between Germany and the US?, „Revista de Științe Politice” 2015,
nr47, s.236–244.
Dereń J., Rabiak A., NATO aaspekty bezpieczeństwa wcyberprzestrzeni, [w:] M.Górka
(red.), Cyberbezpieczeństwo jako podstawa bezpiecznego państwa ispołeczeństwa
wXXIwieku, Warszawa 2014, s.202–221.
Dmochowski T., Chińska Republika Ludowa wobec rozpadu ZSRR ipowstania no-
wych państw wprzestrzeni postradzieckiej, „Gdańskie Studia Azji Wschodniej”
2012, nr1, s.12–24.
Donahue P., German Spy Chief Says Huawei Can’t Be ‘Fully Trusted’ in 5G, https://
www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-29/german-spy-chief-says-huawei-
can-t-be-fully-trusted-in-5g.
Dudek A., Użyteczność analitycznego eklektyzmu wbadaniu stosunków Polski zRosją,
„Stosunki Międzynarodowe – International Relations” 2016, nr2, t.52, s.39–70.
Fallon T., NATO and Its Limits in the Asia–Pacific, „China Brief” 2013, t.13, nr14,
s.8–11.
Ford J., The Pivot to Asia Was Obama’s Biggest Mistake, https://thediplomat.
com/2017/01/the-pivot-to-asia-was-obamas-biggest-mistake/.
Gehrke J., NATO chief says alliance must prepare ‘to address the rise of China’,
https://www.washingtonexaminer.com/policy/defense-national-security/nato-
chief-says-alliance-must-prepare-to-address-the-rise-of-china.
Global Times, NATO allies pressured like Warsaw Pact, http://www.globaltimes.cn/
content/1138627.shtml.
Gompert D.C., Cevallos A.S., Garafola C.L., War with China: inking rough the
Unthinkable, Santa Monica 2016.

205
Dwadzieścia lat minęło… I co dalej?
Gorgol K., Kluczowe problemy polityczne wdialogu UE zChRL na progu XXI wieku,
„Forum Politologiczne” 2008, t.8, s.367–403.
Górka-Winter B., Operacja stabilizacyjna NATO wAfganistanie, „Sprawy Między-
narodowe” 2006, nr3, s.101–116.
Green M.J., The Legacy of Obama’s „Pivot” to Asia, https://foreignpolicy.
com/2016/09/03/the-legacy-of-obamas-pivot-to-asia/.
Gruszczak A., Czy NATO jest jeszcze potrzebne? Nieortodoksyjne spojrzenie na
strategię Sojuszu Północnoatlantyckiego na przykładzie konfliktu afgańskiego,
„Rocznik Bezpieczeństwa Międzynarodowego” 2009–2010, t.4, s.37–54.
Habova A., NATO Eastward Enlargement: Strategic Implications for Eurasia, Sofia
2005.
Haumann W., Petersen T., German Public Opinion on the Iraq Conflict: APassing
Crisis with the USA or aLasting Departure?, „International Journal of Public
Opinion Research” 2004, t.16, nr3, s.311–330.
He Z., Is NATO needed in today’s international order?, http://www.globaltimes.cn/
content/1145493.shtml.
Hinshaw D., Page J., How the Pentagon Countered China’s Designs on Greenland,
https://www.wsj.com/articles/how-the-pentagon-countered-chinas-designs-on-
greenland-11549812296.
Hołdak K., Konarzewska A., Stosunki Unii Europejskiej zChinami, „Bezpieczeństwo
Narodowe” 2007, nr5–6, s.278–300.
Hribernik M., e Path Ahead for NATO Partnerships in the Asia–Pacific, „Atlantic
Voices” 2013, t.3, nr8, s.2–9.
Janusz-Pawletta B., Miejsce krajów Azji Centralnej wpolityce NATO iperspektywy
współpracy, „Rocznik Bezpieczeństwa Międzynarodowego” 2007, t.2, s.108–118.
Johnson S., Wroughton L., Pompeo: Russia is ‘aggressive’ in Arctic, China’s work there
also needs watching, https://www.arctictoday.com/pompeo-russia-is-aggressive-
in-arctic-chinas-work-there-also-needs-watching/.
Jureńczyk Ł., Wsparcie rozwojowe iwspółpraca gospodarcza Chińskiej Republiki
Ludowej zAfganistanem, „Roczniki Humanistyczne” 2017, t.65, nr9, s.29–45.
Kaczmarski M., Niezbędny partner drugoplanowy. Europa wpolityce Chin wokresie
rządów Xi Jinpinga, „Prace OSW” 2016, nr56, s.1–31.
Kamiński T., Miejsce Chin wpolityce bezpieczeństwa Unii Europejskiej, „Azja-Pacyfik”
2006, nr9, s.30–48.
Kamiński T., Sypiając ze smokiem. Polityka Unii Europejskiej wobec Chin, Łódź 2015.

206 Marcin Adamczyk
Karnitschnig M., For NATO, China is the new Russia, https://www.politico.eu/article/
for-nato-china-is-the-new-russia/.
Karnitschnig M., NATO odkrywa na swoje 70. urodziny, że już nie Rosja, tylko Chiny
są jego głównym wrogiem, https://wiadomosci.onet.pl/politico/nato-odkrywa-
na-swoje-70-urodziny-ze-juz-nie-rosja-tylko-chiny-sa-jego-glownym/xvywyp8.
Kaska K., Beckvard H., Minárik T., Huawei, 5G and China as a Security reat,
Tallinn 2019.
Kjeldsen M., Petersen F.A., China and NATO: Room for Partnership?, [w:] T. Floc-
khart (red.), Cooperative Security: NATO’s Partnership Policy in aChanging
World, Kopenhaga 2014, s.87–98.
Kostrzewa M., Chiny wobec reformy NATO, http://geopolityka.org/analizy/marek-
-kostrzewa-chiny-wobec-reformy-nato.
Kozłowski A., NATO wcyberprzestrzeni po szczycie w Warszawie, https://www.
cyberdefence24.pl/nato-w-cyberprzestrzeni-po-szczycie-w-warszawie.
Krukowska M., Partnerstwo strategiczne UE–Chiny: doświadczenia, nowe otwarcie,
„Kwartalnik Kolegium Ekonomiczno-Społecznego. Studia iPrace” 2015, nr4,
s.29–52.
Kwapisz K., Wkład PKW wkształtowanie bezpieczeństwa wAfganistanie wlatach
2001 – 2010, „Obronność – Zeszyty Naukowe Wydziału Zarządzania iDowo-
dzenia Akademii Obrony Narodowej” 2014, nr1 (9), s.102–113.
Lakomy M., Misja International Security Assistance Force wAfganistanie jako wy-
zwanie dla bezpieczeństwa międzynarodowego, „Studia Politicae Universitatis
Silesiensis” 2013, nr11, s.194–230.
Lakomy M., Wewnętrzne izewnętrzne uwarunkowania wojny domowej wSyrii,
„Studia Polityczne” 2013, nr31, s.217–245.
Legarda H., Nouwens M., NATO Needs aChina Policy, https://thediplomat.
com/2019/07/nato-needs-a-china-policy/.
Lin C., China’s Pivot West – Opportunities for Cooperative Security, [w:] A. Moens,
B.A. Smith-Windsor (red.), NATO and Asia–Pacific, Rzym 2016, s.219–235.
Ludwig J.Z., Sino-Afghan Relations in the Twenty-First Century: From Uncertainty
to Engagement?, „Griffith Asia Quarterly” 2015, t.3, nr1, s.38–61.
Mair J., Packham C., NATO needs to address China’s rise, says Stoltenberg, https://
www.reuters.com/article/us-australia-nato/nato-needs-to-address-chinas-rise-
says-stoltenberg-idUSKCN1UX0YX.
Marson J., China reat Rises to NATO’s Agenda, https://www.wsj.com/articles/
china-threat-rises-to-natos-agenda-11554225508.

207
Dwadzieścia lat minęło… I co dalej?
Marszałek M., Sojusznicza operacja „Allied Force” Przebieg – ocena – wnioski,
Toruń 2009.
Mendick R., Cyber attack on NHS would trigger full Nato response, says alliance’s
general secretary, https://www.telegraph.co.uk/news/2019/08/27/cyber-attack-
nhs-would-trigger-full-nato-response-says-alliances/.
Meredith S., NATO is carefully monitoring the ‘security implications’ of China’s
increased presence in the Arctic, https://www.cnbc.com/2019/08/07/china-nato-
is-monitoring-beijings-increased-presence-in-the-arctic-circle.html.
Miszczak K., Unia Europejska iChińska Republika Ludowa – partnerzy globalnego
bezpieczeństwa?, „Bezpieczeństwo Narodowe” 2014, nr32, s.107–124.
Misztal B., Problem z przypisaniem cyberincydentu jego sprawcom, https://www.
cyberdefence24.pl/problem-z-przypisaniem-cyberincydentu-jego-sprawcom.
Nowak P., NATO poprzez pryzmat wybranych teorii geopolitycznych, e-book 2017.
Pavel B., Brzezinski I., It’s Time for aNATO–China Council, https://www.defenseone.
com/ideas/2019/08/its-time-nato-china-council/159326/.
Podvorna O., Zhovtenko T., NATO Arctic Policy in Statu Nascendi, „Romanian
Political Science Review” 2019, t.19, nr2, s.163–186.
Popławski K., Niemcy otwarte na udział koncernu Huawei w5G, https://www.osw.
waw.pl/pl/publikacje/analizy/2019-10-23/niemcy-otwarte-na-udzial-koncernu-
-huawei-w-5g.
Rank D., Leveraging US–China Cooperation to Build aRegional Consensus on
Afghanistan, Waszyngton 2018.
Rusinek A., Implikacje Arabskiej Wiosny dla bezpieczeństwa wAfryce północnej
iwregionie Sahelu, „Krakowskie Studia Międzynarodowe” 2012, nr1, s.192–206.
Shen J., As NATO turns 70, questions arise about its continued feasibility, http://
www.globaltimes.cn/content/1144564.shtml.
Stenogram zwysłuchania Christiny Lin przed United States–China Economic and Se-
curity Review Commission wKongresie Stanów Zjednoczonych wdniu 19kwietnia
2012.
Stockholm International Peace Research Institute, SIPRI Military Expenditure Da-
tabase, https://www.sipri.org/databases/milex.
Svárovský M., Zvejniece P., Tamasauskas A., Russia and China through eyes of NATO
and EU intelligence agencies, Praga 2019.
Szczudlik-Tatar J., China’s Evolving Stance on Afghanistan: Towards More Robust Di-
plomacy with “Chinese Characteristics”, „PISM Strategic Files” 2014, nr22(58),
s.1–6.

208 Marcin Adamczyk
Szubrycht T., Morze, bezpieczeństwo morskie i marynarka wojenna wchińskich
dokumentach strategicznych, „Rocznik Bezpieczeństwa Międzynarodowego”
2016, t.10, nr1, s.82–103.
Szyszlak T., Czynnik religijny wkonfliktach etnicznych na przykładzie konfliktu
ujgursko – chińskiego, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk
Lądowych” 2012, nr2 (164), s.167–181.
The Global Coalition Against Daesh, NATO’s contribution towards the Global
Coalition against Daesh, https://theglobalcoalition.org/en/natos-contribution-
towards-the-global-coalition-against-daesh/.
e World Bank, World Development Indicators, https://databank.worldbank.org/
indicator/NY.GDP.MKTP.CD/1ff4a498/Popular-Indicators#.
e World Integrated Trade Solution (WITS), China Exports By Country and Region
2017, https://wits.worldbank.org/CountryProfile/en/Country/CHN/Year/2017/
TradeFlow/Export.
e World Integrated Trade Solution (WITS), United States Exports By Country
and Region 2017, https://wits.worldbank.org/CountryProfile/en/Country/USA/
Year/2017/TradeFlow/Export.
iele R.D., Enabling Cooperation via Common Situational Awareness – Pragmatic
Considerations on NATO–China Cooperation, „ISPSW Strategy Series: Focus
on Defense and International Security” 2013, nr220, s.1–9.
Vavra S., U.S. Secretary of Defense urges NATO allies to block Chinese-built 5G tech,
https://www.cyberscoop.com/u-s-secretary-defense-urges-nato-allies-block-
chinese-built-5g-tech/.
Walt S., „Iran is the main beneficiary of the Iraq War”, https://www.theeuropean.
de/en/stephen-walt--3/6617-ten-years-after-the-iraq-invasion.
Wang Y., NATO interference in Asia–Pacific affairs driven by survival instinct, http://
www.globaltimes.cn/content/1073803.shtml.
Wieslander A., It’s Time for NATO to Engage in the Arctic, https://www.defenseone.
com/ideas/2019/09/its-time-nato-arctic/159887/.
Wishnick E., Post-2014 Afghanistan Policy and the Limitations of China’s Global
Role, „Central Asian Affairs” 2014, nr1, s.133–152.
Zaborowski W., Polityka Chin wobec Afganistanu w kontekście zakończenia misji
ISAF, „Bezpieczeństwo Narodowe” 2012, nr23–24, s.141–164.