Analiza wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie X przeciwko État belge, C 930/19. Rola TSUE we wzmacnianiu ochrony ofiar przemocy domowej

Abstract

Opracowanie stanowi glosę aprobującą orzeczenia w sprawie X przeciwko État belge C 930/19. W orzeczeniu Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej dokonał wykładni art. 13 dyrektywy obywatelskiej w kontekście zachowania prawa pobytu przez członka rodziny obywatela Unii, który jest obywatelem państwa trzeciego i przed wszczęciem postępowania rozwodowego był ofiarą przemocy domowej. Do tej pory TSUE tylko raz rozpatrywał pytanie prejudycjalne dotyczące wykładni tego artykułu – w sprawie N.A. Trybunał zmienił w orzeczeniu w sprawie X swoją dotychczasową linię orzeczniczą i uznał, że zachowanie prawa pochodnego pobytu przez małżonka – obywatela państwa trzeciego, który był ofiarą przemocy domowej, w sytuacji gdy współmałżonek – obywatel Unii opuścił państwo goszczące i nie zostało jeszcze wszczęte postępowanie rozwodowe, umożliwia udzielenie ochrony ofierze przemocy i tym samym jest zgodne z art. 1 Karty Praw Podstawowych, gwarantującym nienaruszalną godność człowieka.

Full text

319
ISSN: 1897-7146; eISSN: 2719-4264;
https://doi.org/10.31743/sp.13397
https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.pl
STUDIA PRAWNICZE KUL
1 (89) 2022
Analiza wyroku Trybunału Sprawiedliwości
Unii Europejskiej wsprawie X przeciwko État belge,
C 930/19. Rola TSUE we wzmacnianiu ochrony
oar przemocy domowej
The analysis of the Court of Justice of the European Union judgment in case X
v État belge, C 930/19. The role of The Court in enhancing the protection for the victims
of domestic violence
Анализ решения Суда Европейского Союза по делу X против État belge,
C 930/19. Роль Суда Европейского Союза в усилении защиты жертв домашнего
насилия
Аналіз рішення Судy Справедливості Європейського Союзу у справі X v. État belge,
C 930/19. Роль СCЄС у посиленні захисту жертв домашнього насильства
ANNA KOSIŃSKA
Dr hab.
, prof.
Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II
e-mail:
anna.kosinska@kul.pl
, https://orcid.org/
0000-0002-0915-874X
Streszczenie: Opracowanie stanowi glosę aprobującą orzeczenia wsprawie X przeciwko État belge C 930/19.
Worzeczeniu Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej dokonał wykładni art. 13 dyrektywy 2004/38/WE Par-
lamentu Europejskiego iRady zdnia 29 kwietnia 2004 r. wkontekście zachowania prawa pobytu przez członka
rodziny obywatela Unii Europejskiej, który jest obywatelem państwa trzeciego iprzed wszczęciem postępowa-
nia rozwodowego był oarą przemocy domowej. Do tej pory TSUE tylko raz rozpatrywał pytanie prejudycjalne
dotyczące wykładni tego artykułu – wsprawie N.A. Trybunał zmienił worzeczeniu wsprawie X swoją dotychcza-
sową linię orzeczniczą iuznał, że zachowanie prawa pochodnego pobytu przez małżonka – obywatela państwa
trzeciego, który był oarą przemocy domowej, wsytuacji gdy współmałżonek – obywatel UE opuścił państwo
goszczące inie zostało jeszcze wszczęte postępowanie rozwodowe, umożliwia udzielenie ochrony oerze prze-
mocy itym samym jest zgodne zart. 1 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, gwarantującym nienaruszal-
ną godność człowieka.
Słowa kluczowe: obywatelstwo Unii Europejskiej, członek rodziny obywatela Unii Europejskiej, rozwód, dyrekty-
wa obywatelska, oara przemocy domowej
Summary: The paper presents the approving critical analysis of the judgment in case X v État belge C 930/19.
In the discussed ruling the Court of Justice of the European Union has interpreted Article 13 of the Citizenship
Directive (2004/38/WE) in the light of saving of the right to stay in ahost Member State of the family member
of the EU citizen who is athird-country national and who was avictim of domestic violence before ling for
adivorce. Until the present court opinion, this Article has been deliberated on only once – in the case N.A. In the
discussed case The Court has changed its case law and stated that the right to stay of the family member who
is non-EUnational but aspouse to the EU national and also avictim of domestic violence shall equally include
situations when the EU national had left the host Member State but the divorce proceedings have not been
initiated yet. This interpretation guarantees the victim the needed protection and is in accordance with Article 1
of the Charter of Fundamental Rights.
Key words: EU Citizenship, family member of EU national, divorce, citizenship directive, victim of domestic violence

320
Anna Kosińska
STUDIA PRAWNICZE KUL 1 (89) 2022
Резюме: Исследование представляет собой одобрительный комментарий к решению по делу X против
État belge C 930/19. В этом решении Суд Европейского Союза интерпретировал статью 13 Директивы
2004/38/WE о праве граждан Союза и членов их семей свободно передвигаться и проживать на террито-
рии государств-членов в контексте сохранения права на проживание членом семьи гражданина Союза,
который является гражданином третьей страны и стал жертвой домашнего насилия до начала процедуры
развода. До настоящего времени Суд Европейского Союза только один раз рассматривал преюдициаль-
ный вопрос, касающийся толкования этой статьи – в деле N.A. В своем решении по делу X суд изменил
свою предыдущую практику и постановил, что сохранение производного права на проживание за супру-
гом из страны, не являющейся членом ЕС, который стал жертвой домашнего насилия, в ситуации, когда
супруг-гражданин ЕС покинул принимающее государство, а процедура развода еще не была начата, по-
зволяет предоставить защиту жертве насилия и, таким образом, соответствует статье 1 Хартии Европей-
ского союза об Основных правах, которая гарантирует неприкосновенность человеческого достоинства.
Ключевые слова: гражданство Союза, член семьи гражданина ЕС, развод, Директива 2004/38/WE, жертва
домашнего насилия
Резюме: Дослідження є науковим коментарем, який схвалює рішення у справі X v. État belge C 930/19.
Урішенні Суд Справедливості Європейського Союзу розтлумачив ст. 13 директиви про громадян у контексті
збереження права на проживання членом сім’ї громадянина Союзу, який є громадянином третьої країни
і став жертвою домашнього насильства до відкриття процедури про розлучення. До цього часу СCЄС
розглядав лише один раз тлумачення цієї статті – у справі N.A. У рішенні у справі X СCЄС змінив свою
попередню судову практику і постановив, що збереження права на проживання одного з подружжя – який
є громадянином третьої країни iстав жертвою домашнього насильства, у ситуації, коли другий з подружжя –
громадянин ЄС залишив приймаючу державу, а шлюборозлучний процес ще не відкрито, забезпечує захист
жертви насильства і, таким чином, відповідає ст. 1 Хартії основоположних прав, що гарантує недоторканну
людську гідність.
Ключові слова: громадянство ЄС, член сім’ї громадянина ЄС, розлучення, директивa про громадян, жертва
домашнього насильства
Wstęp
Celem glosy jest analiza orzeczenia Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
(TSUE) w sprawie przeciwko État belge
1
, w którym TSUE zbadał zgodność art. 13
dyrektywy 2004/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia
2004 r.
2
, zwanej dyrektywą obywatelską, z art. 21 Karty praw podstawowych Unii
Europejskiej
3
. Trybunał w wyroku dokonał również wykładni art. 13 dyrektywy
1 Wyrok TSUE zdnia 2 września 2021 r. wsprawie X przeciwko État belge, C 930/19, ECLI:EU:C:2021:657
(dalej: wyrok wsprawie C 930/19).
2 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego iRady 2004/38/WE zdnia 29 kwietnia 2004 r. wsprawie prawa
obywateli Unii iczłonków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się ipobytu na terytorium Państw
Członkowskich, zmieniająca rozporządzenie (EWG) nr 1612/68 i uchylająca dyrektywy 64/221/EWG,
68/360/EWG, 72/194/EWG, 73/148/EWG, 75/34/EWG, 75/35/EWG, 90/364/EWG, 90/365/EWG i93/96/EWG.
Tekst mający znaczenie dla EOG, Dz. Urz. UE L 158 z30.04.2004, s.77–123.
3 Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, Dz. Urz. UE C 202 z7.06.2016, s. 389–405.

321
Analiza wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej
STUDIA PRAWNICZE KUL 1 (89) 2022
obywatelskiej w kontekście zachowania prawa pobytu przez członka rodziny oby-
watela Unii, który jest obywatelem państwa trzeciego i przed wszczęciem postępo-
wania rozwodowego był ofiarą przemocy domowej.
1. Analizowane prawo Unii Europejskiej ipostępowanie krajowe
W analizowanej sprawie pytanie prejudycjalne do TSUE skierował belgijski sąd
ds. cudzoziemców (Conseil du Contentieux des Etrangers).
Zgodnie zprawem Unii Europejskiej obywatele unijni mają zagwarantowane
traktatowo prawo do swobodnego przemieszczania się (art. 20 ust. 2 lit. a)Traktatu
ofunkcjonowaniu Unii Europejskiej)
4
– celem wzmocnienia tej swobody iuści-
ślenia warunków, w jakich prawo swobodnego przemieszczania się przysługuje,
legislator unijny przyjął dyrektywę 2004/38/WE. Dyrektywa ta przyznaje również
określone prawa członkom rodziny obywateli unijnych, wtym również członkom
rodziny będącym obywatelami państw trzecich.
Zgodnie z art. 7 dyrektywy obywatele UE mają prawo pobytu w goszczą-
cympaństwie członkowskim przez okres dłuższy niż 3 miesiące, jeśli podejmują
wtym państwie pracę lub posiadają wystarczające zasoby, aby nie stanowić obciąże-
nia dla systemu opieki społecznej tego państwa. Zprawa pobytu korzystają również
członkowie rodziny obywatela UE.
Prawo UE chroni również prawa członków rodziny niebędących obywatelami
wprzypadku rozwodu zobywatelem UE. Zgodnie zart. 13 ust. 2 dyrektywy rozwód
nie prowadzi do utraty ich prawa pobytowego, jeżeli:
„a) przed rozpoczęciem postępowania rozwodowego lub postępowania wspra-
wie unieważnienia lub ustaniem zarejestrowanego związku partnerskiego, októ-
rym mowa wart. 2 ust. 2 lit. b), małżeństwo lub zarejestrowany związek partnerski
trwały co najmniej trzy lata, wtym jeden rok wprzyjmującym Państwie Członkow-
skim; lub
[…]
c) istnieją szczególnie trudne okoliczności, na przykład fakt bycia oarą prze-
mocy domowej wtrakcie trwania małżeństwa lub zarejestrowanego związku part-
nerskiego […]”.
Osoby takie zachowują prawo pobytu, jeżeli pracują wgoszczącym państwie
członkowskim lub posiadają wystarczające środki pieniężne i ubezpieczenie
4 Traktat ofunkcjonowaniu Unii Europejskiej, wersja skonsolidowana, Dz. Urz. UE C 202 z7.06.2016, s. 47.

322
Anna Kosińska
STUDIA PRAWNICZE KUL 1 (89) 2022
zdrowotne, aby nie stanowić obciążenia dla systemu pomocy społecznej państwa
goszczącego. Takie prawo pobytu jest możliwe do zachowania wyłącznie na indy-
widualnej podstawie
5
.
Natomiast zgodnie z art. 37 dyrektywy obywatelskiej państwa członkowskie
mogą ustanawiać mniej restrykcyjne przepisy wtym zakresie.
Zachowania prawa pobytu na terytorium państwa unijnego dotyczy również
art. 15 ust. 3 dyrektywy 2003/86/WE wsprawie łączenia rodzin
6
. Zgodnie znim,
wprzypadku rozwodu obywateli państw trzecich:
„[…] samoistny dokument pobytowy może zostać wydany, po złożeniu wnio-
sku, jeśli jest wymagany, osobom, które przybyły na mocy łączenia rodziny. Pań-
stwa Członkowskie ustanawiają przepisy zapewniające udzielenie samoistnego do-
kumentu pobytowego wprzypadku szczególnie trudnych warunków.
2. Warunki odnoszące się do udzielenia iokresu ważności samoistnego doku-
mentu pobytowego ustanawiane są przez prawo krajowe”.
Przepisy dyrektywy obywatelskiej zostały implementowane do belgijskiej usta-
wy ocudzoziemcach zdnia 15 grudnia 1980 r.
7
Zgodnie zjej artykułem 42 mini-
ster właściwy ds. cudzoziemców (lub wskazany przez niego organ) może zakończyć
prawo pobytu członka rodziny obywatela UE – obywatela państwa trzeciego wcią-
gu 5 lat od uznania tego prawa pobytowego, jeśli doszło do rozwodu zobywatelem
UE. Zgodnie jednak zprawem belgijskim prawo pobytu nie zostanie zakończone
wsytuacji, gdy cudzoziemiec wykaże istnienie trudnych okoliczności osobistych,
np. faktu, że był oarą przemocy domowej. Cudzoziemiec taki musi jednak świad-
czyć pracę na terytorium państwa belgijskiego bądź posiadać wystarczające środki
do życia iubezpieczenie zdrowotne
8
.
Przepisy dyrektywy w sprawie łączenia rodzin, chroniące obywateli państw
trzecich w przypadku rozwodu, zostały implementowane do prawa belgijskiego
poprzez art. 11 § 2 ustawy ocudzoziemcach z dnia 15 grudnia 1980 r. Zgodnie
zprzepisami ustawy właściwy minister bądź wskazany przez niego organ może za-
kończyć prawopobytu obywatela państwa trzeciego wciągu 5 lat od wydania decy-
zji legalizującej pobyt, jeśli pomiędzy członkami połączonej rodziny nie istnieją już
5 Art. 13 zd. ostatnie dyrektywy 2004/38/WE.
6 Dyrektywa Rady 2003/86/WE zdnia 22 września 2003 r. wsprawie prawa do łączenia rodzin, Dz. Urz.UE
L 251 z3.10.2003, s. 12–18.
7 Ustawa zdnia 15 grudnia 1980 r. owjeździe na terytorium, pobycie, osiedlaniu się iwydalaniu cudzo-
ziemców, Belgisch Staatsblad z31.12.1980, s. 14584.
8 Pkt 10 wyroku wsprawie 930/19.

323
Analiza wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej
STUDIA PRAWNICZE KUL 1 (89) 2022
faktyczne więzi małżeńskie. Prawo pobytu może jednak zostać zachowane wsytua-
cji, gdy cudzoziemiec wykaże, że był oarą przemocy domowej
9
.
Postępowanie główne wanalizowanej sprawie dotyczyło obywatela Algierii, któ-
ry zawarł w2010 r. związek małżeński zobywatelką Francji. W2012 r. dołączył
do żony, która mieszkała wBelgii. W2013 r. Panu X wydano kartę pobytu ważną
do 3 grudnia 2018 r. W2015 r. nastąpił rozpad pożycia małżeńskiego, zaś żona
Pana X wyjechała zcórką do Francji. Wzwiązku ztym organy belgijskie zakończyły
w2016r. prawo pobytu Pana X. Cudzoziemiec zaskarżył tę decyzję, podnosząc, że
był oarą przemocy domowej ijego prawo pobytu powinno być zachowane na pod-
stawie art. 42 ustawy ocudzoziemcach. Sąd rozpatrujący odwołanie Pana X zakoń-
czył jednak jego prawo pobytu ze względu na fakt, że nie przedstawił on dowodów
na posiadanie wystarczających środków utrzymania. Cudzoziemiec zaskarżył tę
decyzję do sądu ds. cudzoziemców 26 stycznia 2018 r. Na marginesie należy dodać,
że cudzoziemiec wniósł wlipcu 2018 r. pozew orozwód, który został orzeczony
24lipca 2018 r.
10
Sąd ds. cudzoziemców rozpatrujący odwołanie od decyzji kończącej jego pra-
wo pobytu na terytorium Belgii zwrócił uwagę, że cudzoziemcy – eksmałżonkowie
obywateli UE znajdują się wświetle prawa UE wgorszej sytuacji niż cudzoziemcy–
eksmałżonkowie, którzy przybyli na terytorium UE wprocesie łączenia rodziny.
Aby zachować swoje prawo pobytu, rozwiedziony obywatel państwa trzeciego–
wświetle dyrektywy 2004/38/WE – musi bowiem wykazać, że posiada wystarcza-
jące dochody bądź zasoby pieniężne iubezpieczenie zdrowotne, aby nie stanowić
obciążenia dla systemu pomocy społecznej państwa goszczącego. Natomiast roz-
wiedziony cudzoziemiec wświetle przepisów dyrektywy 2003/86/WE może sko-
rzystać zprawa zachowania pobytu, wykazując wyłącznie, że był oarą przemocy
domowej.
Tym samym sąd krajowy powziął wątpliwość, czy wświetle prawa UE, awszczegól-
ności art. 13 ust. 1 i2 dyrektywy 2004/38/WE iart. 15 ust. 3 dyrektywy 2003/86/WE,
nie dochodzi do odmiennego traktowania obywateli państw trzecich
11
izwrócił się
zpytaniem prejudycjalnym do TSUE
12
.
9 Pkt 11 wyroku wsprawie 930/19.
10 Pkt 22 wyroku wsprawie 930/19.
11 Pkt 20 wyroku wsprawie 930/19.
12 Wniosek owydanie orzeczenia wtrybie prejudycjalnym złożony przez Conseil du Contentieux des
Étrangers (Belgia) wdniu 20 grudnia 2019 r. – X/Państwo belgijskie (Sprawa C 930/19), Dz. Urz. UE
C 77 z9.03.2020, s. 30–31.

324
Anna Kosińska
STUDIA PRAWNICZE KUL 1 (89) 2022
2. Opinia Rzecznika Generalnego
Niezwykle interesującą i bogatą merytorycznie opinię przedstawił w glosowanej
sprawie Rzecznik Generalny TSUE Maciej Szpunar
13
. Zgodnie z art. 252 Traktatu
o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE): „Zadaniem rzecznika generalnego
jest publiczne przedstawianie, przy zachowaniu całkowitej bezstronności i nieza-
leżności, uzasadnionych opinii w sprawach, które zgodnie ze Statutem Trybunału
Sprawiedliwości Unii Europejskiej wymagają jego zaangażowania”. Opinie Rzecz-
ników nie są wiążące dla Trybunału, jednak, jak zauważają Agnieszka Frąckowiak-
-Adamska i Paweł Bańczyk, „z reguły uzasadnienia wyroku TS są bardziej lako-
niczne niż opinia rzecznika generalnego, przez co tok rozumowania TS może być
mniej czytelny”
14
. Z tego też względu, mimo że opinia rzecznika nie ma charakteru
wiążącego dla TSUE, celowe jest przytoczenie kluczowych argumentów podnoszo-
nych w tej opinii.
Rzecznik po pierwsze zwrócił uwagę, że zadane pytanie prejudycjalne umożliwi
Trybunałowi uściślenie wyroków wsprawach N.A.
15
oraz Singh
16
wkontekście wpro-
wadzonych wprawie UE iwpaństwach członkowskich zmian prawnych dotyczących
przyznanej ochrony oarom przemocy domowej
17
. Rzecznik jasno wyraził również
swoje wątpliwości co do wykładni przepisów dyrektywy obywatelskiej dokonanej
przez TSUE wsprawie Singh – zdaniem Rzecznika dokonywanie łącznej wykładni
przepisów art. 12 i13 dyrektywy 2004/38/WE było nieuzasadnione isprzeczne zce-
lami aktu prawnego, ponieważ dyrektywa wyraźnie rozróżnia dwa rodzaje wyjaz-
du obywatela Unii zkraju goszczącego – wyjazd zwykły iwyjazd wcelu rozwodu
18
.
Rzecznik stanął też na stanowisku, że wyjazd tymczasowy małżonka – obywatela UE
zkraju goszczącego nie może stanowić podstawy do automatycznej utraty pochod-
nego prawa pobytu przez małżonka – obywatela państwa trzeciego iwkażdych oko-
licznościach „zależy od badania indywidualnego przypadku”
19
.
13 Opinia Rzecznika Generalnego TSUE Macieja Szpunara przedstawiona wdniu 22 marca 2021 r.
Sprawa C 930/19, X przeciwko État belge, ECLI:EU:C:2021:225 (dalej: opinia Rzecznika Generalnego
wsprawie C 930/19).
14 A. Frąckowiak-Adamska, P. Bańczyk, Formułowanie pytań prejudycjalnych do Trybunału Sprawiedli-
wości Unii Europejskiej. Praktyczny przewodnik, Warszawa 2020, s. 48.
15 Wyrok TSUE zdnia 30 czerwca 2016 r. wsprawie Secretary of State for the Home Department prze-
ciwko N.A., C 115/15, ECLI:EU:C:2016:487 (dalej: wyrok wsprawie C 115/15).
16 Wyrok TSUE zdnia 16 lipca 2015 r. wsprawie Kuldip Singh iin. przeciwko Minister for Justice and
Equality, C 218/14, ECLI:EU:C:2015:476.
17 Pkt 4 opinii Rzecznika Generalnego wsprawie C 930/19. Zob. również pkt 80 tejże opinii.
18 Pkt 51 i57 opinii Rzecznika Generalnego wsprawie C 930/19.
19 Pkt 62, 65–66 opinii Rzecznika Generalnego wsprawie C 930/19.

325
Analiza wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej
STUDIA PRAWNICZE KUL 1 (89) 2022
Konieczność uściślenia dotychczasowej linii orzeczniczej Rzecznik powiązał też
zargumentem uwzględnienia rozwoju prawa. Zwrócił uwagę na funkcjonowanie
w systemie prawa UE dyrektywy 2012/29/UE, która umożliwia udzielenie sku-
tecznej ochrony oarom przemocy domowej
20
. Mimo że, co Rzecznik podkreśla
wswojej opinii, dyrektywa ta nie dotyczy warunków pobytu oary przestępstwa
wgoszczącym państwie członkowskim, to wocenie Rzecznika należy dokonać wy-
kładni systemowej przepisów dyrektywy obywatelskiej wświetle obowiązujących
wUE przepisów chroniących oary przemocy, tak aby zagwarantować spójność
systemu prawnego UE
21
.
3. Pytanie prejudycjalne iodpowiedzi TSUE
Trybunał, w związku z zadanym pytaniem prejudycjalnym, zdecydował się zbadać
ważność art. 13 ust. 2 dyrektywy obywatelskiej w świetle art. 20 i 21 Karty praw
podstawowych Unii Europejskiej
22
i udzielić odpowiedzi na pytanie, czy prawo-
dawca Unii wprowadził różnicę w traktowaniu obywateli państw trzecich – eks-
małżonków obywateli UE oraz obywateli państw trzecich – eksmałżonków, którzy
przybyli do UE w drodze łączenia rodziny.
Trybunał wpierwszej kolejności dokonał wykładni art. 13 ust. 2 lit. c) akapit1
dyrektywy 2004/38/WE, badając dopuszczalność zadanego pytania i to, czy ma
ono związek ze stanem faktycznym przedstawionym przez sąd krajowy. Trybunał
podkreślił, że przepis ten reguluje wyjątkowy przypadek, wktórym możliwe jest
zachowanie pobytu przez cudzoziemca, który przestaje być obywatelem Unii Eu-
ropejskiej. Celem tego przepisu jest przyznanie ochrony prawnej na indywidualnej
podstawie
23
iochrona ta może być zastosowana wobec obywateli państw trzecich
jedynie wprzypadku orzeczenia prawomocnego rozwodu.
20 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego iRady 2012/29/UE zdnia 25 października 2012 r. ustanawiają-
ca normy minimalne wzakresie praw, wsparcia iochrony oar przestępstw oraz zastępująca decyzję
ramową Rady 2001/220/WSiSW, Dz. Urz. UE L 315 z14.11.2012, s. 57–73.
21 Pkt 97 opinii Rzecznika Generalnego wsprawie C 930/19. Zob. również pkt 101 i103 tejże opinii,
wktórych Rzecznik wramach wykładni systemowej odnosi się do art. 1 Karty praw podstawowych
Unii Europejskiej, gwarantującego godność każdej osobie ludzkiej, oraz do przepisów Konwencji
Rady Europy ozapobieganiu izwalczaniu przemocy wobec kobiet iprzemocy domowej, sporządzo-
nej wStambule dnia 11 maja 2011 r., Dz. U. z2015 r. poz. 961.
22 Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, Dz. Urz. UE C 202 z7.06.2016, s. 389–405.
23 Pkt 36 wyroku wsprawie C 930/19. Zob. wyrok wsprawie C 115/15, pkt 45.

326
Anna Kosińska
STUDIA PRAWNICZE KUL 1 (89) 2022
Trybunał wdotychczasowej linii orzeczniczej stał na stanowisku, że przed roz-
poczęciem postępowania rozwodowego wmomencie wyjazdu z kraju goszczącego
obywatela Unii, obywatel państwa trzeciego traci pochodne prawo pobytu
24
. Jednak-
że wocenie TSUE wsytuacji, gdy małżonek – cudzoziemiec jest oarą przemocy
domowej (sytuacja określona wart. 13 ust. 2 lit. c) dyrektywy 2004/38/WE), pozba-
wienie takiego małżonka prawa pobytu byłoby sprzeczne zcelem przepisu, który
ma zapewniać ochronę oerze
25
. Tym samym TSUE wsprawie X dokonał zmiany
dotychczasowej linii orzeczniczej, uznając, że postępowanie rozwodowe pomiędzy
obywatelem UE aobywatelem państwa trzeciego – oarą przemocy domowej może
zostać wszczęte po wyjeździe obywatela UE zpaństwa goszczącego, oile postępowa-
nie to zostanie wszczęte wrozsądnym terminie od wyjazdu
26
. Taka wykładnia przepi-
su ma wocenie TSUE zagwarantować zasadę pewności prawa. Zdaniem TSUE taka
interpretacja służy również gwarancji, że obywatel państwa trzeciego będący oarą
przemocy domowej będzie miał rozsądny czas na podjęcie decyzji oewentualnym
rozwodzie lub osiedleniu się na podstawie prawa do pochodnego pobytu wkraju
członkowskim, do którego wyjechał małżonek – obywatel UE
27
.
Udzielając pozytywnej odpowiedzi na pytanie odopuszczalność pytania pre-
judycjalnego, TSUE uznał co prawda, że cudzoziemiec złożył pozew rozwodowy
dopiero trzy lata po opuszczeniu przez żonę terytorium Belgii, co nie może być
uznane za rozsądny termin
28
. Jednak wocenie TSUE prawo belgijskie transponu-
jące przepisy dyrektywy obywatelskiej gwarantuje obywatelowi państwa trzeciego
będącemu wtakiej sytuacji jak Pan X zachowanie prawa pobytu przy spełnieniu
określonych prawem przesłanek (tj. posiadania źródła utrzymania).
Sąd odsyłający zwrócił się do TSUE ozbadanie zgodności przepisów dyrektywy
obywatelskiej idyrektywy wsprawie łączenia rodzin wświetle przepisów art. 20 i21
Karty praw podstawowych Unii Europejskiej. Trybunał uznał, że zasada niedyskrymi-
nacji, wyrażona wart. 21 Karty, dotyczy jedynie różnego traktowania obywateli państw
członkowskich inie ma zastosowania do obywateli państw trzecich. Tym samym TSUE
24 Wyrok TSUE zdnia 16 lipca 2015 r. wsprawie Kuldip Singh iin. przeciwko Minister for Justice and
Equality, C 218/14, ECLI:EU:C:2015:476, pkt 62.
25 Pkt 42 wyroku wsprawie C 930/19. Zob. również opinię Rzecznika Generalnego wsprawie C 930/19,
pkt 87 i88.
26 Pkt 43 wyroku wsprawie C 930/19. Zob. wcześniejsze stanowisko TSUE – wyrok wsprawie C 115/15, pkt 51.
27 Pkt 44 wyroku wsprawie C 930/19. Jak wynika zdotychczasowej linii orzeczniczej TSUE, małżonek–
obywatel państwa trzeciego może zachować prawo pobytu, nawet jeśli nie zamieszkuje stale zoby-
watelem UE – zob. wyrok TSWE zdnia 13 lutego 1985 r. wsprawie Aissatou Diatta przeciwko Land
Berlin, C 267/83, ECLI:EU:C:1985:67, pkt 20 i21; wyrok TSUE zdnia 8 listopada 2012 r. wsprawie
Yoshikazu Iida przeciwko Stadt Ulm, C 40/11, ECLI:EU:C:2012:691, pkt 58.
28 Pkt 45 wyroku wsprawie C 930/19.

327
Analiza wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej
STUDIA PRAWNICZE KUL 1 (89) 2022
uznał, że zbada przedstawione mu wpytaniu prejudycjalnym przepisy jedynie wświetle
art. 20 Karty, tj. zasady równości wobec prawa
29
. Wstępna analiza przepisów wykazała
wocenie TSUE, że ustanawiają one różny reżim iróżne przesłanki korzystania zupraw-
nień wnich przewidzianych. Stąd wocenie składu orzekającego zasadne było zbada-
nie, czy obywatele państw trzecich objęci reżimem art.13 ust.2 dyrektywy 2004/30/
WE ireżimem art. 15 ust. 3 dyrektywy 2003/86/WE znajdują się wsytuacji podobnej
wzakresie utrzymania ich prawa pobytu iczy tym samym możliwe jest stwierdzenie na-
ruszenia zart. 20 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej
30
. Aby zbadać istnienie
sytuacji podobnej (relewantnej), TSUE zanalizował kolejno cele poddawanych analizie
przepisów, dziedziny objęte zakresem obowiązywania dyrektyw, przedmiot dyrektyw
oraz ich cele izakres uznania przyznany państwom członkowskim.
Trybunał uznał, że art. 13 ust. 2 dyrektywy 2004/38/WE i art. 15 ust. 3 dy-
rektywy 2003/86/WE łączy ten sam cel, jakim ma być ochrona członka rodziny,
będącego oarą przemocy domowej. TSUE uznał jednak, że wdalszej kolejności
należy zbadać dziedziny życia społecznego, jakie swoim zakresem obowiązywania
obejmują dwie analizowane dyrektywy. Tu TSUE podkreślił, że celem dyrektywy
obywatelskiej jest wzmocnienie traktatowej swobody przepływu osób itym samym
prawa, jakie zdyrektywy wywodzą obywatele państw trzecich, nie mają charakteru
autonomicznego, ale charakter pochodny. Z kolei dyrektywa wsprawie łączenia
rodzin jest instrumentem wspólnej polityki migracyjnej UE iprzyznaje autono-
miczne prawa obywatelom państw trzecich. Zakres dziedzin objętych reżimem dy-
rektyw jest zatem różny.
Podobnie jeśli chodzi oprzedmiot dyrektyw, to TSUE podkreślił, że dyrektywa oby-
watelska dotyczy wykonywania przez obywateli UE (iwkonsekwencji członków ich ro-
dzin) prawa swobodnego przemieszania się, podczas gdy dyrektywa 2003/86/WE okre-
śla warunki wykonywania prawa do łączenia rodzin. Ich przedmiot jest zatem różny.
Co do celów dyrektywy 2004/38/WE TSUE zauważył, że jej podstawowym ce-
lem jest ułatwienie korzystania zprawa do swobodnego przemieszania się, zaś cel
ochrony iintegracji członków rodziny ma znaczenie drugorzędne
31
. Cel dyrektywy
2003/86/WE został określony wjej motywie 4 jako umożliwienie życia rodzinnego
przez łączenie rodziny ijej integrację ze społeczeństwem państwa członkowskiego.
Cele obu dyrektyw nie są zatem tożsame.
Oceniając zakres uznania przyznany przez analizowane przepisy dyrektywy
państwom członkowskim, TSUE uznał, dokonując wykładni werbalnej, że zakres
29 Pkt 56 wyroku wsprawie C 930/19.
30 Pkt 67 wyroku wsprawie C 930/19.
31 Pkt 82 wyroku wsprawie C 930/19.

328
Anna Kosińska
STUDIA PRAWNICZE KUL 1 (89) 2022
ten jest znacznie szerszy wprzypadku dyrektywy 2003/86/WE, gdyż jej art. 15 ust.4
stanowi, że „Warunki odnoszące się do udzielenia iokresu ważności samoistnego
dokumentu pobytowego ustanawiane są przez prawo krajowe”.
Woparciu odokonaną wykładnię TSUE uznał, że obywatele państw trzecich–
eksmałżonkowie obywateli UE będący oarami przemocy domowej nie znajdu-
ją się wporównywalnej sytuacji do obywateli państw trzecich będących oarami
przemocy domowej ieksmałżonkami obywateli państw trzecich.
4. Ocena glosowanego wyroku
Glosowany wyrok ma szczególne znaczenie dla wykładni i stosowania dyrektywy
obywatelskiej w państwach członkowskich z dwóch zasadniczych powodów.
Po pierwsze Trybunał wwyroku dokonał zmiany dotychczasowej linii orzecz-
niczej. Jako wstępną uwagę należy podnieść, że TSUE wypracował bogatą linię
orzeczniczą odnoszącą się do dyrektywy obywatelskiej iunormowanych tam praw
członków rodziny obywateli UE
32
.
Szczególnie istotny dla glosowanej sprawy, dotyczącej wistocie zachowania pra-
wa pobytu przez członka obywatela UE będącego obywatelem państwa trzeciego
na podstawie art. 13 dyrektywy 2004/38/WE
33
, był wyrok wsprawie Diatta
34
. Spra-
wa dotyczyła stanu faktycznego, wktórym małżonkowie – obywatel UE iobywatel
państwa trzeciego – pozostawali wseparacji. Dyrektywa obywatelska nie regulu-
je statusu członków rodziny pozostających wseparacji
35
, jednak TSUE stanął na
stanowisku, że para wciąż pozostaje małżeństwem, małżonek – obywatel państwa
trzeciego zachowuje prawo pobytu nawet wsytuacji, gdy nie mieszka już zmałżon-
kiem – obywatelem UE
36
. Jak słusznie zauważa Tomasz Sieniow: „Rozstrzygnięcie
32 S. Biernat, Obywatelstwo Unii Europejskiej, w: Podstawy iźródła prawa Unii Europejskiej, red. tegoż,
Warszawa 2020, s. 617 i nast.; A. Yong, e Rise and Decline of Fundamental Rights, Oxford 2020,
s.5–6. Duże znaczenie miało orzeczenie wsprawie Zambrano, wktórym TSUE uznał, że obywa-
telstwo unijne jest niezależną prawną podstawą dla praw obywateli UE – zob. wyrok TSUE zdnia
8marca 2011 r. wsprawie Gerardo Ruiz Zambrano przeciwko Oce national de l’emploi (ONEm),
C 34/09, ECLI:EU:C:2011:124. Zob. również: D.E. Harasimiuk, Skuteczne korzystanie zprawa pobytu
przez obywateli UE iczłonków ich rodzin, Ius Novum 2016, t. 10, nr 1, s. 63–78.
33 Zob. J. Bucińska, Status prawny członka rodziny obywatela Unii Europejskiej, Roczniki Nauk Praw-
nych2009, t. 19, nr 2, s. 69.
34 Wyrok TSWE zdnia 13 lutego 1985 r. wsprawie Aissatou Diatta przeciwko Land Berlin, C 267/83,
ECLI:EU:C:1985:67.
35 I. Wróbel, Status prawny obywatela państwa trzeciego wUnii Europejskiej, Warszawa 2007, s. 275.
36 G. Clayton, G. Firth, Immigration and Asylum Law, Oxford 2018, s. 124.

329
Analiza wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej
STUDIA PRAWNICZE KUL 1 (89) 2022
Trybunału zapobiegło trudnej sytuacji, wktórej niezadowolony zmałżeństwa oby-
watel państwa członkowskiego UE mógłby doprowadzić do wydalenia zterytorium
Unii swojego współmałżonka przez sam fakt wyrzucenia go zdomu”
37
.
Prawo UE, poprzez przepisy dyrektywy obywatelskiej deniujące członka ro-
dziny obywatela UE igwarantujące członkom rodziny prawo zachowania poby-
tu, chroni wistocie prawo podstawowe do poszanowania życia prywatnego iro-
dzinnego. Przestrzeganie tego prawa zagwarantowane jest przez art. 7 Karty praw
podstawowych Unii Europejskiej, zaś zgodnie zwyjaśnieniami do Karty iart. 52
ust. 3 Karty ochrona przyznana przez UE jest tożsama zochroną zagwarantowa-
ną wKonwencji oOchronie Praw Człowieka iPodstawowych Wolności
38
. Doko-
nując zatem wykładni celowościowej przepisów dyrektywy obywatelskiej, prawo
UE chroni zart. 7 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej członka rodziny
obywatela UE – małżonka będącego obywatelem państwa trzeciego do momentu
ustania małżeństwa wprzypadku, gdy rodzina taka nie posiada dzieci. Wprzypad-
ku gdy obywatel unijny posiada dzieci ztakiego małżeństwa, ochrona rozciąga się
na zstępnych również po zakończeniu małżeństwa idotyczyć może również eks-
małżonka– obywatela państwa trzeciego, który sprawuje nad dziećmi opiekę bądź
też ma prawo do kontaktów zdziećmi. Szeroko na temat ochrony życia rodzinne-
go ipowiązania gwarancji prawa unijnego ze standardami Konwencji oOchronie
Praw Człowieka iPodstawowych Wolności wypowiedział się TSUE wsprawie De-
reci, która dotyczyła małżeństw zawartych przez obywateli państw trzecich zoby-
watelami Austrii. Sąd krajowy wtej sprawie nie widział przesłanek do zastosowania
przepisów dyrektywy obywatelskiej, gdyż obywatele Austrii nigdy nie korzystali
zunijnej swobody przemieszczania się. Trybunał wwyroku zauważył, że: „Wni-
niejszej sprawie zatem, jeżeli sąd krajowy uzna wświetle okoliczności sporówwpo-
stępowaniu przed sądem krajowym, że przedstawiona mu sytuacja skarżących
37 Prawo materialne Unii Europejskiej wzarysie, red. E. Krzysztok, A. Kuś, Lublin 2011, s. 85.
38 Konwencja oOchronie Praw Człowieka iPodstawowych Wolności sporządzona wRzymie dnia 4li-
stopada 1950 r., zmieniona następnie Protokołami nr 3, 5 i8 oraz uzupełniona Protokołem nr 2,
Dz.U. z1993 r. Nr 61, poz. 284. Zgodnie zart. 6 ust. 3 Traktatu ofunkcjonowaniu Unii Europejskiej:
„Prawa podstawowe, zagwarantowane weuropejskiej Konwencji oochronie praw człowieka ipodsta-
wowych wolności oraz wynikające ztradycji konstytucyjnych wspólnych Państwom Członkowskim,
stanowią część prawa Unii jako zasady ogólne prawa”. Zgodnie z art. 52 ust. 3 Karty praw podsta-
wowych Unii Europejskiej: „Wzakresie, wjakim niniejsza Karta zawiera prawa, które odpowiadają
prawom zagwarantowanym weuropejskiej Konwencji oochronie praw człowieka ipodstawowych
wolności, ich znaczenie izakres są takie same jak praw przyznanych przez tę konwencję. Niniejsze
postanowienie nie stanowi przeszkody, aby prawo Unii przyznawało szerszą ochronę”. Zob. R. Costi-
gan, R. Stone, Civil Liberties and Human Rights, Oxford 2017, s. 229 inast.; S. Peers, Family Reunion
and Community Law, w: Europe’s Area of Freedom, Security and Justice, red. N. Walker, Oxford 2006,
s. 145–146; A. Yong, e Rise and Decline…, s. 67.

330
Anna Kosińska
STUDIA PRAWNICZE KUL 1 (89) 2022
wpostępowaniu przed sądem krajowym podlega zakresowi prawa Unii, to będzie
musiał zbadać, czy odmowa prawa pobytu tym skarżącym wpostępowaniu przed
sądem krajowym narusza prawo do ochrony życia prywatnego irodzinnego, októ-
rym mowa wart. 7 karty. Jeżeli natomiast uzna, że ta sytuacja nie podlega zakreso-
wi zastosowania prawa Unii, to będzie wówczas musiał dokonać analizy wświetle
art. 8 ust. 1 EKPC”
39
. Tym samym Trybunał, niejako pośrednio, zagwarantował
małżeństwom mieszanym będącym stronami wniniejszej sprawie ochronę poprzez
art. 7 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej lub 8 Konwencji o Ochronie
Praw Człowieka iPodstawowych Wolności.
Glosowany wyrok dotyczy wykładni art. 13 ust. 2 lit. c) dyrektywy 2004/38/WE.
Do tej pory TSUE tylko raz rozpatrywał pytanie prejudycjalne dotyczące wykładni
tego artykułu – wsprawie N.A. Zasadne jednak jest odwołanie się wpierwszej ko-
lejności do wyroku Trybunału wsprawie Singh, wktórym TSUE dokonał wykładni
art. 13 ust. 2 dyrektywy 2004/38/WE wświetle zachowania prawa pobytu przez
małżonka będącego obywatelem państwa trzeciego wsytuacji rozwodu. Wsprawie
Singh TSUE stanął na stanowisku, że małżonek – obywatel państwa trzeciego traci
pochodne prawo pobytu wsytuacji, gdy jego małżonek – obywatel UE wyjeżdża
zpaństwa członkowskiego dotychczasowego pobytu przed wszczęciem postępowa-
nia rozwodowego. Wydaje się zasadne wkontekście tego orzeczenia twierdzenie
Rzecznika Generalnego TSUE Macieja Szpunara, który wswojej opinii uznał, że
wykładnia dokonana wsprawie Singh jest „co najmniej dyskusyjna”
40
. Rzecznik
zwraca uwagę, że zwykładni werbalnej art. 13 dyrektywy obywatelskiej wżaden
sposób nie wynika warunek pozostania obywatela Unii w przyjmującym pań-
stwie członkowskim do momentu wszczęcia postępowania rozwodowego, aby jego
współmałżonek zachował prawo pobytowe
41
. Zdaniem Rzecznika Generalnego
Trybunał dodał nowy warunek dotyczący zachowania pochodnego prawa pobytu
wdrodze swojego orzecznictwa. Wocenie Rzecznika, zktórą się zgadzam, TSUE
dokonał łącznej wykładni art. 12 i13 dyrektywy, mimo że jej art. 12 wżaden spo-
sób nie dotyczy problematyki rozwodu. Ponadto Rzecznik zwrócił uwagę, że utrata
przez współmałżonka – obywatela państwa trzeciego pochodnego prawa pobytu
nie ma nigdy charakteru automatycznego, zaś wyjazd małżonka – obywatela UE
39 Pkt 72 wyroku TSUE zdnia 15 listopada 2011 r. wsprawie Murat Dereci iinni przeciwko Bunde-
sministerium für Inneres, C 256/11, ECLI:EU:C:2011:734. Zob. również: K. Kruma, EU Citizenship,
Nationality and Migrant Status. An Ongoing Challenge, Leiden–Boston 2014, s. 235.
40 Pkt 46 opinii Rzecznika Generalnego wsprawie C 930/19.
41 Pkt 47 opinii Rzecznika Generalnego wsprawie C 930/19.

331
Analiza wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej
STUDIA PRAWNICZE KUL 1 (89) 2022
zpaństwa goszczącego w celu rozwodu nie może skutkować utratą pochodnego
prawa pobytu
42
.
Orzeczeniem, które dotyczyło bezpośrednio oar przemocy domowej izacho-
wania ich prawa pobytowego, awięc sytuacji faktycznej analogicznej jak wspra-
wie X, był wyrok w sprawie N.A.
43
Sprawa dotyczyła małżeństwa Pakistanki
i Niemca, zamieszkujących w Zjednoczonym Królestwie. Żona była oarą prze-
mocy domowej, zaś małżonek wyjechał zpaństwa goszczącego przed wszczęciem
postępowania rozwodowego. TSUE uznał w sprawie N.A., że „Wykładnię art. 13
ust. 2 akapit pierwszy lit. c) dyrektywy 2004/38/WE należy interpretować wten
sposób, że obywatel państwa trzeciego, który rozwiódł się zobywatelem Unii, który
wtrakcie trwania małżeństwa dopuszczał się wobec niego aktów przemocy domo-
wej, nie może zachować prawa pobytu wprzyjmującym państwie członkowskim
na podstawie tego przepisu, jeżeli postępowanie rozwodowe zostało wszczęte do-
piero po wyjeździe owego małżonka będącego obywatelem Unii ztego państwa
członkowskiego”
44
. Taka interpretacja pochodnego prawa pobytu może budzić po-
ważne wątpliwości i, jak podkreśla się wdoktrynie, prowadzić do sytuacji, wktórej
obywatel UE może zastraszać małżonka – obywatela państwa trzeciego, którego
prawo pobytu zależy od momentu wszczęcia postępowania rozwodowego
45
.
Tym bardziej cenna wydaje się, po przytoczeniu wyroków wsprawie Singh iN.A,
wykładnia art. 13 dyrektywy obywatelskiej dokonana przez TSUE wsprawieX. Za-
chowanie prawa pochodnego pobytu przez małżonka – obywatela państwa trze-
ciego, który był oarą przemocy domowej, wsytuacji gdy współmałżonek– oby-
watel UE opuścił państwo goszczące inie zostało jeszcze wszczęte postepowanie
rozwodowe, umożliwia udzielenie ochrony oerze przemocy itym samym zgodne
jest zart. 1 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, gwarantującym nienaru-
szalną godność człowieka
46
. Trybunał wsprawie X uznał, że postępowanie rozwo-
dowe po wyjeździe małżonka – obywatela UE powinno być wszczęte wrozsądnym
terminie. Pojęcie rozsądnego terminu będzie przedmiotem interpretacji dla sądów
krajowych wkonkretnych sprawach izcałą pewnością określenie takiego terminu
będzie miało indywidualne podstawy dla każdej sprawy, ze względu na wrażliwość
oar – stron postępowania oraz różne stany faktyczne.
Dokonanie zmiany linii orzeczniczej wydaje się szczególnie cenne ze względu
na fakt, że dotyczy ona grupy podwójnie wrażliwej – obywateli państw trzecich
42 Pkt 75 opinii Rzecznika Generalnego wsprawie C 930/19.
43 Wyrok wsprawie C 115/15.
44 Sentencja wyroku wsprawie C 115/15, tiret 1.
45 K. Hylten-Cavallius, EU Citizenship at the Edges of Freedom of Movement, Oxford 2020, s. 65.
46 Pkt 101 opinii Rzecznika Generalnego wsprawie C 930/19.

332
Anna Kosińska
STUDIA PRAWNICZE KUL 1 (89) 2022
doświadczających przemocy domowej. Szczęśliwie, jak podkreśla się wdoktrynie,
„Trybunał nie uważa się za związanego własnym orzecznictwem”
47
itaka zmiana na
korzyść pokrzywdzonych była możliwa.
Po drugie TSUE dokonał wyraźnego rozgraniczenia pomiędzy prawami gwa-
rantowanymi w prawie UE obywatelom Unii Europejskiej
48
aprawami obywate-
li państw trzecich. Dokonując porównania przepisów dyrektywy obywatelskiej
idyrektywy wsprawie łączenia rodzin wświetle zasady równości, TSUE wyraźnie
uznał, że analizowane dyrektywy mają różny przedmiot icel. Tym samym glosowa-
ne orzeczenie wyraźnie zwraca uwagę na dwa reżimy prawne ustanowione przez
ustawodawcę UE – reżim dyrektywy obywatelskiej, której celem jest ułatwienie
swobody przepływu
49
, ireżim dyrektywy wsprawie łączenia rodzin, której celem
jest integracja rodzin imigrantów
50
. Dyrektywa wsprawie łączenia rodzin stanowi
instrument przyjmowany w ramach przestrzeni wolności, bezpieczeństwa ispra-
wiedliwości, będącej kompetencją dzieloną zgodnie zart. 4 Traktatu ofunkcjono-
waniu Unii Europejskiej
51
.
Glosowane orzeczenie zwraca również uwagę na wyjątkowy status obywatel-
stwa UE, które jest źródłem praw pierwotnych obywateli oraz praw ocharakterze
pochodnym obywateli państw trzecich – członków rodziny obywatela UE
52
. Zna-
czenie obywatelstwa UE dla praw jednostki podkreślone zostało już worzeczeniu
wsprawie Zambrano
53
. Wdoktrynie podkreśla się również, że obywatelstwo unijne
47 P. Marcisz, Koncepcja tworzenia prawa przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, Warszawa
2015, s. 187.
48 Na ten temat zob. S. Greer, J. Gerards, R. Slowe, Human Rights in the Council of Europe and the Euro-
pean Union. Achievements, Trends and Challenges, Cambridge 2019, s. 353.
49 Wdoktrynie podkreśla się również cel dyrektywy obywatelskiej jako prawo do bycia zintegrowanym
jako obywatel UE – zob. K. Hylten-Cavallius, EU Citizenship…, s. 27.
50 Na marginesie warto tylko zauważyć, że wpierwotnym zamierzeniu ustawodawcy unijnego łączenie
rodzin również miało służyć rozwojowi rynku wewnętrznego poprzez możliwość legalnego idługo-
terminowego pozostawania na rynkach pracy wpaństwach członkowskich obywateli państw trzecich,
którym umożliwiono sprowadzanie ich rodzin – zob. S. Castles, M.J. Miller, Migracje we współczes-
nym świecie, tłum. A. Gąsior-Niemiec, Warszawa 2011, s. 132. Zob. również: I. Wróbel, Status prawny
obywatela…, s. 282.
51 M. Szwarc, Zasada kompetencji powierzonych ikategorie kompetencji, w: Podstawy iźródła prawa…, s. 397.
52 Na temat praw obywateli UE zob. A. Domagała, Prawa jednostek wynikające zobywatelstwa Unii, w:
Ochrona praw podstawowych wUnii Europejskiej. Wybrane zagadnienia, red. I. Florczak, Warszawa
2009, s. 127; zob. również: E.F. Isin, Claiming European Citizenship, w: Enacting European Union Citi-
zenship, red. E.F. Isin, M. Saward, Cambridge 2013, s. 19–46.
53 Pkt 41 i42 wyroku TSUE zdnia 8 marca 2011 r. wsprawie Gerardo Ruiz Zambrano przeciwko Oce
national de l’emploi (ONEm), C 34/09, ECLI:EU:C:2011:124. Zgodnie znimi: „Trybunał miał wiele
razy okazję stwierdzić, że status obywatela Unii ma stanowić podstawowy status obywateli państw
członkowskich […]. Wtych okolicznościach art. 20 TFUE sprzeciwia się przepisom krajowym, któ-
rych skutkiem byłoby pozbawienie obywateli Unii skutecznego korzystania zistoty praw przyznanych

333
Analiza wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej
STUDIA PRAWNICZE KUL 1 (89) 2022
pełni rolę podobną do praw podstawowych, co skutkuje szczególnie silną ochroną
obywateli UE wprawie unijnym
54
.
W doktrynie obywatelstwo UE jest ujmowane jako instrument zapewniający
„amore human oriented approach” (co wtłumaczeniu można uznać za podejście
zorientowane na potrzeby człowieka) w UE itym samym skupienie na osobach
jako podmiotach prawa, anie tylko na czynnikach ekonomicznych
55
. Prawo do
swobody przepływu jest również określane przez doktrynę jako prawo człowieka
56
istąd gwarantuje ono również prawa pochodne dla członków rodziny obywateli UE
oraz skutkować może, jak wprzypadku art. 13 ust. 2 lit. c) dyrektywy 2004/38/WE,
kompleksową ochroną członków rodziny będących oarami przemocy.
Zakończenie
W glosowanym orzeczeniu TSUE dokonał szczególnie istotnej dla ochrony ofiar
przemocy domowej korekty dotychczasowej linii orzeczniczej, uznając, że obywatel
im wzwiązku ze statusem obywatela Unii”. Wswojej opinii Rzecznik Generalna Eleanor Sharpston
podkreśliła, że „Trybunał musi dokonać wielu trudnych iważnych rozstrzygnięć. […] Na wyższym
poziomie abstrakcji, czy korzystanie zpraw przysługujących obywatelowi Unii, tak jak korzystanie
z klasycznych ekonomicznych «swobód», uzależnione jest od dobrowolnego przemieszczenia się
(jakkolwiek byłoby ono przypadkowe, drugoplanowe czy marginalne) poprzez jakieś granice przed
wysunięciem roszczenia wynikającego ztych praw? Czy może jednak, aby określić prawa iobowiązki
wynikające zobywatelstwa Unii, należy spojrzeć wprzyszłość, anie wstecz? Kwestię tę można także
ująć wtrochę inny sposób: czy obywatelstwo Unii jest po prostu nieekonomiczną wersją tego samego
ogólnego rodzaju praw do swobodnego przepływu, które od dawna przysługują osobom gospodarczo
aktywnym oraz osobom posiadającym niezależne środki utrzymania? Czy może oznacza to coś bar-
dziej radykalnego: prawdziwe obywatelstwo, zktórego wynika jednolity zespół praw iobowiązków
wUnii jako przestrzeni prawa, gdzie szacunek dla praw podstawowych musi koniecznie stanowić jej
integralną część?”. Opinia Rzecznika Generalnego TSUE Eleanor Sharpston przedstawiona wdniu
30 września 2010 r. Sprawa C 34/09, Gerardo Ruiz Zambrano przeciwko Oce national de l’emploi
(ONEM), ECLI:EU:C:2010:560.
54 A. Yong, e Rise and Decline…, s. 4; S. Iglesias-Sanchez, ACitizenship Right to Stay? e Right not to
Move in aUnion Based on Free Movement, w: EU Citienship and Federalism. e Role of Rights, red.
D.Kochenov, Cambridge 2017, s. 387.
55 S. Reynolds, Union Citizenship. Placing Limitations on aHuman-Centred Approach?, w: e Human
Face of the European Union. Are EU Law and Policy Humane Enough?, red. N. Ferreira, D. Kotakopo-
ulou, Cambridge 2016, s. 155.
56 R. Perruchoud, State Sovereignty and Freedom of Movement, w: Foundations of International Migration
Law, red. B. Opeskin, R. Perruchoud, J. Redpath-Cross, Cambridge 2012, s. 126; C. Berneri, e Court
of Justice of the European Union, EU Citizenship and Residence Rights of ird Country National Family
Members, w: EU Citizenship and Free Movement Rights. Taking Supranational Citizenship Seriously,
red. S. Mantu, P. Minderhoud, E. Guild, Leiden–Boston 2020, s. 58.

334
Anna Kosińska
STUDIA PRAWNICZE KUL 1 (89) 2022
państwa trzeciego, będący małżonkiem obywatela UE i ofiarą przemocy domowej,
zachowuje pochodne prawo pobytu w państwie goszczącym również w przypadku
wyjazdu małżonka z kraju goszczącego przed rozpoczęciem postępowania rozwo-
dowego, o ile postępowanie rozpocznie się w rozsądnym terminie po wyjeździe.
Na marginesie niniejszych rozważań należy zwrócić uwagę na kluczowe, wmo-
jej ocenie, znaczenie opinii Rzecznika Generalnego TSUE Macieja Szpunara wni-
niejszej sprawie. Rzecznik Generalny dokonał wopinii szczegółowej analizy do-
tychczasowej linii orzeczniczej izasugerował konieczność jej zmiany – wnioski te
zostały skonsumowane przez TSUE worzeczeniu.
Wykładnia dokonana przez TSUE wsprawie X ma również szczególne zna-
czenie wkontekście ochrony prawa pobytu obywateli państw trzecich ichroni ich
przed statusem nieregularnego migranta, atym samym umożliwia uniknięcie wy-
kluczenia zochrony ekonomicznej isocjalnej
57
.
Analiza wyroku wsprawie X potwierdza zatem szczególną rolę TSUE wochro-
nie praw podstawowych wynikających zobywatelstwa unijnego
58
.
Bibliograa
Biernat S., Obywatelstwo Unii Europejskiej, w: Podstawy i źródła prawa Unii Europejskiej,
red.S.Biernat, Warszawa 2020.
Berneri C., e Court of Justice of the European Union, EU Citizenship and Residence Rights
of ird Country National Family Members, w: EU Citizenship and Free Movement Rights.
Taking Supranational Citizenship Seriously, red. S. Mantu, P. Minderhoud, E. Guild, Le-
iden–Boston 2020.
Bucińska J., Status prawny członka rodziny obywatela Unii Europejskiej, Roczniki Nauk Praw-
nych 2009, t. 19, nr 2.
Castles S., Miller M.J., Migracje we współczesnym świecie, tłum. A. Gąsior-Niemiec, Warsza-
wa 2011.
Clayton G., Firth G., Immigration and Asylum Law, Oxford 2018.
Costigan R., Stone R., Civil Liberties and Human Rights, Oxford 2017.
Dawson M., e Governance of EU Fundamental Rights, Cambridge 2018.
57 B.M. Queiroz, Illegally Staying in the EU. An Analysis of Illegality in EU Migration Law, Oxford 2020,
s. 48. Zob. również: M. Gijsberts, P. Scheepers, M. Coenders, Exclusion of Legal Migrants in Western
Europe, w: Nationalism and Exclusion of Migrants. Cross-National Comparisons, red. M. Gijsberts,
L.Hagendoorn, P. Scheepers, London–New York 2017, s. 121.
58 S. Greer, J. Gerards, R. Slowe, Human Rights…, s. 294. Zob. również: M. Dawson, e Governance of
EU Fundamental Rights, Cambridge 2018, s. 47.

335
Analiza wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej
STUDIA PRAWNICZE KUL 1 (89) 2022
Domagała A., Prawa jednostek wynikające zobywatelstwa Unii, w: Ochrona praw podstawo-
wych wUnii Europejskiej. Wybrane zagadnienia, red. I. Florczak, Warszawa 2009.
Frąckowiak-Adamska A., Bańczyk P., Formułowanie pytań prejudycjalnych do Trybunału
Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Praktyczny przewodnik, Warszawa 2020.
Gijsberts M., Scheepers P., Coenders M., Exclusion of Legal Migrants in Western Europe, w:
Nationalism and Exclusion of Migrants. Cross-National Comparisons, red. M. Gijsberts,
L.Hagendoorn, P. Scheepers, London–New York 2017.
Greer S., Gerards J., Slowe R., Human Rights in the Council of Europe and the European
Union. Achievements, Trends and Challenges, Cambridge 2019.
Harasimiuk D.E., Skuteczne korzystanie zprawa pobytu przez obywateli UE iczłonków ich
rodzin, Ius Novum 2016, t. 10, nr 1.
Hylten-Cavallius K., EU Citizenship at the Edges of Freedom of Movement, Oxford 2020.
Iglesias-Sanchez S., ACitizenship Right to Stay? e Right not to Move in aUnion Based on
Free Movement, w: EU Citienship and Federalism. e Role of Rights, red. D. Kochenov,
Cambridge 2017.
Isin E.F., Claiming European Citizenship, w: Enacting European Union Citizenship, red.E.F.Isin,
M. Saward, Cambridge 2013.
Kruma K., EU Citizenship, Nationality and Migrant Status. An Ongoing Challenge, Leiden–
Boston 2014.
Marcisz P., Koncepcja tworzenia prawa przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej,
Warszawa 2015.
Peers S., Family Reunion and Community Law, w: Europe’s Area of Freedom, Security and
Justice, red. N. Walker, Oxford 2006.
Perruchoud R., State Sovereignty and Freedom of Movement, w: Foundations of International
Migration Law, red. B. Opeskin, R. Perruchoud, J. Redpath-Cross, Cambridge 2012.
Prawo materialne Unii Europejskiej wzarysie, red. E. Krzysztok, A. Kuś, Lublin 2011.
Queiroz B.M., Illegally Staying in the EU. An Analysis of Illegality in EU Migration Law, Ox-
ford 2020.
Reynolds S., Union Citizenship. Placing Limitations on aHuman-Centred Approach?, w: e
Human Face of the European Union. Are EU Law and Policy Humane Enough?, red.N.Fer-
reira, D. Kotakopoulou, Cambridge 2016.
Szwarc M., Zasada kompetencji powierzonych ikategorie kompetencji, w: Podstawy iźródła
prawa Unii Europejskiej, red. S. Biernat, Warszawa 2020.
Wróbel I., Status prawny obywatela państwa trzeciego wUnii Europejskiej, Warszawa 2007.
Yong A., e Rise and Decline of Fundamental Rights, Oxford 2020.