Content uploaded by Lemye Zehirlioglu
Author content
All content in this area was uploaded by Lemye Zehirlioglu on Mar 26, 2022
Content may be subject to copyright.
ARAŞTIRMA MAKALESİ
HEMŞİRELERİN YAŞLILARA YÖNELİK TUTUMLARI VE ETKİLEYEN
FAKTÖRLERİN BELİRLENMESİ
DETERMINATION OF NURSES’ ATTITUDES TOWARDS THE OLD PEOPLE AND EFFECTING FACTORS
ÖZET
ABSTRACT
Amaç: Bu çalışma, hemşirelerin yaşlılara karşı tutumlarını ve
etkileyen faktörleri belirlemek amacıyla tanımlayıcı olarak yapıldı.
Gereç ve Yöntem: Araştırmaya bir üniversite hastanesinde çalışan
toplam 135 hemşire dahil edildi. Araştırma verilerinin toplanma-
sında, hemşirelere ait sosyodemografik özellikleri içeren form ve
hemşirelerin yaşlılara karşı tutumlarını belirlemek amacıyla “Ko-
gan Yaşlılara Yönelik Tutum Ölçeği” kullanıldı. Veriler araştırma-
cılar tarafından hemşirelerle görüşme yöntemi kullanılarak toplan-
dı. İstatistiksel analizlerde sayı yüzde dağılımları, ortalama ve
standart sapma analizleri, Tek Yönlü Varyans Analizi ve t- testi
kullanıldı.
Bulgular: Araştırmaya katılan hemşirelerin yaş ortalaması
28.32±7.45 ve %90.4’ü kadındır. Hemşirelerin %48.1’i sağlık
meslek lisesi mezunu ve %30.4’ü 1 yıl ve daha az zamandır hemşi-
re olarak çalışmaktadır. Hemşirelerin %44.4’ü eşi ve çocukları ile
birlikte, %33.3’ü anne ve babası ile birlikte yaşadığını ve %87.4’ü
birlikte yaşadığı herhangi bir yaşlının olmadığını, %12.6’sı büyük-
anne ve dedesi ile birlikte yaşadığını belirtti. Hemşirelerin yarıdan
fazlası (%65.9) yaşlı hastaya bakım verirken mutlu olduğunu ve
çok az bir kısmı ise (%3.7) yaşlı hastalara bakım verirken sinirlen-
diğini belirtti. Kogan Yaşlılara Yönelik Tutum ölçeğinden hemşire-
lerin aldıkları toplam puan ortalamasının 129.01±13.91 olduğu
saptandı. Hemşirelerin yaş, cinsiyet, eğitim düzeyi, çalışma yılı,
yaşlı bireyi ziyaret etme sıklığı ile Kogan Yaşlılara Yönelik Tutum
ölçeği toplam puanı arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı
bulunmadı. Hemşirelerin yaşlı hastalara bakım verirken mutlu
olma ve yaşlı hastalara bakım verirken sinirlenme durumu ile
Kogan Yaşlılara Yönelik Tutum ölçeği toplam puanı arasındaki
fark istatistiksel olarak anlamlı bulundu.
Sonuç: Çalışmamızda hemşirelerin yaşlılara karşı tutumlarının
düşük düzeyde pozitif olduğu saptandı. Fiziksel ve psikolojik
sağlık problemleri nedeniyle hastanede tedavi gören yaşlıların
bakımından sorumlu olan hemşirelerin yaşlıya bakım verme, yaşlı
ile iletişim kurma ve yaşlılık dönemi ile ilgili daha fazla bilinçlen-
dirilmesinin, farkındalıklarının artırılmasının, yaşlıya karşı pozitif
tutumun geliştirilmesinde katkıda bulunacaktır.
Anahtar Kelimeler: Hemşire, Kogan, tutum, yaşlı
Aim: This study was carried on as descriptive for the purpose of
determining the attitudes of nurses towards the old people and the
effecting factors.
Material and Method: The study was conducted on 135 nurses
working in a university hospital. The questionnaire consists of
questions on socio-demographic characteristics of the nurses and
“Kogan’s Attitudes Towards Old People Scale” was used for the
purpose of determining the attitudes of nurses towards the old
people. The data were collected by the researchers by using the
interview method with the nurses. Percentage distributions, average
and standard deviation analysis, One Way ANOVA variance anal-
ysis and t-test were used for statistical analysis.
Results: The age average of the participant nurses was 28.32±7.45
and 90.4% of them were woman. The 48.1% of the nurses graduat-
ed from health vocational school and 30.4% has been working for
1 year and less. 44.4% of the nurses stated that they lived with their
husband/wife and children, 33.3% stated that they lived with their
father and mother, 87.4% stated that there was no old person to live
with and 12.6% stated that they lived with their grandparents. More
than half of the nurses (65.9%) indicated that they were happy
while caring the old people, and a few number of them (3.7%)
stated that they were angry while caring the old people. In Kogan’s
Attitudes towards Old People Scale, the total point average of the
nurses was determined as 129.01±13.91. The difference between
Kogan’s Attitudes Towards Old People Scale and the age, sex,
educational level, working year, old people visiting frequency of
the nurses have not been found significantly statistically. The
difference between Kogan’s Attitudes towards Old People Scale
and the happiness and angry conditions of the nurses while caring
the old people has been found statistically significant.
Conclusion: In our study, it was determined that the attitudes of
the nurses towards the old people were positive in low level. It will
make a contribution to improve the positive attitude towards the
old people by raising awareness of the nurses, responsible for the
caring of old people, who receive treatment due to the physical and
physiological problems, about caring of elderly people, communi-
cation with them and old-age period.
Key Words: Attitude, Kogan, nurse, old people
Sorumlu Yazar: Yrd. Doç. Dr.Gülendam Hakverdioğlu Yönt,
Şifa Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü
Ankara Cad. No: 45 Bayraklı/ İZMİR
Tel: 0 232 308 00 00/ 4056
e-mail: gulendam.hakverdioglu@sifa.edu.tr
* Arş.Gör., Şifa Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşire-
lik Bölümü, İZMİR
** Yrd.Doç.Dr., Şifa Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi
Hemşirelik Bölümü, İZMİR
*** Hemşire, Şifa Üniversitesi Bornova Eğitim ve Araştırma
Hastanesi, İZMİR
Geliş Tarihi: 27.11.2014 Kabul Tarihi:14.07.2015
Zehirlioğlu, L.*, Yönt, G.H.**, Bayat, E.***, Günay, B.***
Zehirlioğlu ve ark, Hemşirelerin Yaşlılara Yönelik Tutumları ve Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi
Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik E-Dergisi (2015) Cilt:3, Sayı:1
11
GİRİŞ
Sağlık alanındaki teknolojik gelişmele-
rin, erken tanı ve tedavi yöntemlerinin ve
sağlığı koruyucu ve geliştirici önlemlerin
artması, sağlığı geliştirmeye yönelik hiz-
metlerin artması ile birlikte dünyada yaşlı
nüfus oranı giderek artmaktadır (1). Dünya
genelinde her geçen ay yaklaşık 800 bin
kişi yaşlılığa adım attığı belirtilmekte ve
(2) dünyada 2025 yılında 800 milyondan
fazla yaşlı insanın olacağı tahmin edilmek-
tedir (3). Türkiye İstatistik Kurumu’nun
verilerine göre, toplumun %7.1’ini 65 yaş
ve üstü bireyler oluşturmaktadır (4). Bu
oranın 2025 yılında %9.9’a yükseleceği
tahmin edilmektedir (5).
Yaşlı popülasyonun artması gelişmekte
olan ülkelerin en komplike sorunlarından
biri haline gelmiştir. Yaşlı nüfusun hızla
artması ile uzun yaşamın getirdiği yalnız-
lık, yoksulluk, özürlülük, kronik hastalık-
lar, bakım ve destek gereksinimi; yaşlı
sorunları ve yaşlılık hizmetlerinin tüm yön-
leri ile yeniden ele alınmasını gündeme
getirmiştir (6). Yaşlanma ile birlikte ortaya
çıkan olumsuz durumlardan biri de “yaşlı
ayrımcılığı” dır (7). Yaşlı ayrımcılığı teri-
mini gerontolog Robert Butler; ırk ayrım-
cılığı ve cinsiyet ayrımcılığı gibi eyleme
dönüşebilen bir ideoloji türü olarak tanım-
lamıştır (1). Yaşlı bireylere karşı tutumlar
toplumdan topluma değişebildiği gibi yaş,
cinsiyet, eğitim düzeyi gibi çeşitli faktörle-
rinde bu tutumları etkileyebileceği bilin-
mektedir. Türk toplumunun geleneksel
yapısında yaşlı bireyler genellikle aileleri
ile birlikte yaşamakta, çoğunlukla ölene
kadar çocuklarının yanında kalmakta ve
çok ciddi hastalığı veya yetersizliği olma-
dığı sürece yaşlının bakımları ailesi tara-
fından gerçekleştirilmektedir (8). Türk
kültüründe, yaşlıya saygı, yaşlının sözünü
dinleme ve sahip çıkma geleneksel ve de-
ğişmez bir beklenti iken; yaşlının toplum
içindeki statüsü ve saygınlığı günümüzde
değişmektedir. Birçok insan, yaşlıları za-
yıf, hasta ve dünyada topluma çok az katkı
yapan insanlar olarak algılamakta, sinema,
televizyon, reklamlar ve diğer medya kuru-
luşlarında da yaşlı insanların tanımı bu
şekilde yapılmaktadır. Bu duruma, yaşlılık/
yaşlanma sürecinin kişiler tarafından yeter-
siz ve eksik algılanmasının katkıda bulu-
nabileceği ve yaşlının bilgi, deneyim, inanç
ve motivasyonun da bu algılamaları etkile-
yebileceği belirtilmektedir (5).
Toplumun sosyokültürel yapısı, tutum
ve davranışlarındaki değişikliklerin yanın-
da bireylerin ve toplumun yaşlılığı algıla-
yışı, yaşlıya karşı tutumu, yaşlıya sunulan
sağlık hizmetlerine de yansımaktadır (7).
Yaşlanmayla birlikte, yalnızlık, fonksiyo-
nel yetersizlik, kronik hastalıklar ve geriat-
rik semptomlar (inkontinans, yeme bozuk-
lukları, demans, ilaç kullanım hataları) gibi
sorunların ve sağlık bakımına yönelik ge-
reksinimlerin artmasıyla birlikte, yaşlıların
sağlık bakım personeli ile karşılaşma sıklı-
ğı da artabilmektedir. Sağlık personelinin
yaşlı bakımı ile ilgili tutumu, eğitimi ve
bilgisi, yaşlıya vereceği bakımın kalitesini
etkileyebilmektedir. Yaşlı bireylere karşı
olumsuz tutumların, sağlık bakımı veren
meslek elemanları tarafından benimsendiği
(9,10) ve hemşirelerin büyük bir bölümü-
nün yaşlı hastalar yerine genç hastalarla
çalışmayı tercih ettikleri belirlenmiştir (3).
Genellikle yaşlılar, sağlık bakım hizmeti
veren kurumlar ve sağlık çalışanları tara-
fından yatak işgal eden, uzun süre hastane-
de yatışı gereken, hastanenin etkinliğini
azaltan ve tedavi edilemedikleri için de
sağlık sisteminde başarısızlık olarak nite-
lendirilen bir grup olarak tanımlanmaktadır
(24). Yaşlı bireylerin yakınmalarının ihmal
edilmesi, sağlıkları ve hayatlarıyla ilgili
aktif karar almalarının engellenmesi, sağlık
durumu ve tedaviyle ilgili yetersiz bilgi
verilmesi, gereksiz fiziksel kısıtlanmaların
yapılması yaşlılara karşı belirlenen olum-
suz tutumlardan bazılarıdır (11).Yapılan
bazı çalışmalarda ise, sağlık çalışanlarının
yaşlılara karşı olumlu tutumlara sahip ol-
dukları da saptanmıştır (12, 13). Hemşire-
lerin yaşlıya yönelik duygularının, düşün-
celerinin ve tutumlarının verdikleri bakı-
Zehirlioğlu ve ark, Hemşirelerin Yaşlılara Yönelik Tutumları ve Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi
Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik E-Dergisi (2015) Cilt:3, Sayı:1
12
mın kalitesini etkileyebileceği, hemşirele-
rin yaşlılara karşı tutumlarının pozitif yön-
de olmasının hemşirelik bakımının kalite-
sini arttıracağı düşünülmektedir.
GEREÇ VE YÖNTEM
Araştırmanın Tipi
Bu çalışma, hemşirelerin yaşlılara karşı
tutumlarını ve etkileyen faktörlerini belir-
lemek amacıyla tanımlayıcı olarak yapıl-
mıştır.
Araştırmanın Evreni ve Örneklemi
Araştırmanın evrenini bir üniversite
hastanesinde çalışan hemşireler oluştur-
muştur. Araştırmada evrenin hepsine ula-
şılmaya çalışılmış ve örneklem seçimine
gidilmemiştir. Araştırma kapsamında yer
alan 146 hemşireden, verilerinin toplandığı
süre içinde hastaneden çalışan toplam 135
hemşireye ulaşılmıştır. Sağlık problemi,
gebelik izni gibi nedenlerden dolayı 11
hemşireye ulaşılamadığı için araştırmaya
dahil edilememiştir.
Araştırmanın Sınırlılıkları
Araştırma sadece bir üniversite hastane-
sinde gerçekleştirildiği için çalışma sonuç-
larının sadece bu gruba genellenebilir ol-
ması araştırmanın sınırlılığıdır.
Araştırmanın Etik Boyutu
Araştırmanın yapılabilmesi için Üni-
versitenin etik kurulundan gerekli izinler
alınmıştır. Araştırmanın yapılacağı hasta-
neden de gerekli olan yazılı izinler alınmış-
tır. Araştırmaya katılmayı kabul eden hem-
şirelere araştırmanın amacı ve içeriği ile
ilgili gerekli bilgiler verildikten sonra,
araştırmaya katılmayı kabul edip etmediği
sorularak sözlü izinleri alınmıştır.
Verilerin Toplanması
Veriler araştırmacılar tarafından hemşi-
relerle yüzyüze görüşme yöntemi kullanı-
larak toplanmıştır.
Veri Toplama Araçları
Araştırma verilerinin toplanmasında,
hemşirelere ait sosyodemografik özellikleri
(yaş, cinsiyet, medeni durumu, çalışma
süresi, çalıştığı bölüm, eğitim durumu, aile
yapısı) ve yaşlılarla ilgili görüş ve dene-
yimlerini (yaşlıları ziyaret sıklığı, huzure-
vinde kalan tanıdığı, yaşlılara bakım verir-
ken yaşadığı duygular) içeren 15 soruluk
bir form ve hemşirelerin yaşlılara karşı
tutumlarını belirlemek amacıyla geliştiri-
len, “Kogan Yaşlılara Yönelik Tutum Öl-
çeği” kullanıldı. Ölçeğin Türkçe geçerlik
ve güvenirlik çalışması Erdemir ve ark. (5)
tarafından yapılmıştır. Ölçeğin Cronbach
alpha değeri 0.84, olumsuz maddeler için
0.79 ve olumlu maddeler için 0.77 olarak
hesaplanmıştır. Ölçek 17 olumlu ve 17
olumsuz madde olmak üzere toplam 34
maddeden oluşan iki boyutlu bir ölçme
aracı olup, kesinlikle katılmıyorum, katıl-
mıyorum, biraz katılmıyorum, biraz katılı-
yorum, katılıyorum ve kesinlikle katılıyo-
rum şeklinde 6’ lı likert tipindedir. Tek
numaralı sorular negatif ifade, çift numa-
ralı sorular ise pozitif ifade içermektedir.
Ölçeğin yapısı nedeniyle negatif ifadeler
sağdan sola 6- 5- 4- 3- 2- 1, pozitif ifadeler
ise; soldan sağa 1- 2- 3- 4- 5- 6 şeklinde
puanlanmaktadır. Tüm maddelerden elde
edilen puanlar toplanarak, toplam puana
ulaşılmaktadır. Olumsuz tutumları gösteren
ifadelerin puanlaması tersten hesaplanmak-
tadır. Ölçekten alınabilecek puan aralığı
34-204’dür. Ölçekten yüksek puan alınma-
sı yaşlıya karşı pozitif tutumu, düşük puan
alınması ise, yaşlıya karşı negatif tutumu
göstermektedir. Ölçekten alınan puanın
102 olması ise, yaşlıya karşı nötr tutum
sergilendiğini göstermektedir.
Verilerin Değerlendirilmesi
Verilerin değerlendirilmesinde SPSS
15.0 istatistik programı kullanıldı. Verile-
rin istatistiksel analizinde, Tek Yönlü Var-
yans Analizi, t- testi, sayı yüzde dağılımla-
rı, ortalama ve standart sapma değerleri
hesaplandı.
Zehirlioğlu ve ark, Hemşirelerin Yaşlılara Yönelik Tutumları ve Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi
Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik E-Dergisi (2015) Cilt:3, Sayı:1
13
BULGULAR
Hemşirelerin yaş ortalaması 28.32±7.45
olup, %90.4’ü kadın ve %51.9’u bekardır.
Hemşirelerin %48.1’i sağlık meslek lisesi
ve %39.3’ü lisans mezunu olup, %30.4’ü 1
yıl ve daha az süredir ve %25.9’u ise 10 yıl
ve daha fazla süredir hemşire olarak çalış-
maktadır. Araştırmaya katılan hemşirelerin
%40’ı serviste, %31.9’u yoğun bakım üni-
tesinde ve % 16.3’ü acil serviste çalışmak-
tadır. Hemşirelerin %44.4’ü eşi ve çocuk-
ları ile birlikte, %33.3’ü anne ve babası ile
birlikte yaşamaktadır. Çalışmamızda hem-
şirelerin %87.4’ü birlikte yaşadığı herhangi
bir yaşlının olmadığı, %12.6’sının büyü-
kanne ve dedesi ile birlikte yaşadığı sap-
tanmıştır. Hemşirelerin çok az bir kısmı
(%8.1) bakımından sorumlu olduğu bir
yaşlının (büyükanne/dede) olduğunu,
%25.9’u yaşlı akrabalarını ayda 1-2 defa
ziyarete gittiğini belirtirken, %81.5’i huzu-
revlerine ziyarete hiç gitmediklerini ifade
etmiştir. Yaşlılara bakım verirken neler
hissediyorsunuz sorusuna hemşirelerin
büyük bir çoğunluğu (%65.9) yaşlı hastaya
bakım verirken her zaman mutlu olduğunu,
%29.6’sı ise bazen mutlu olduğunu, hemşi-
relerin %75.6’sı yaşlı hastalara bakım ve-
rirken sinirlenmediğini belirtmiştir. Hemşi-
relerin yarısından fazlası (%63.8) kendisi-
nin yaşlanma sürecini düşündükçe korktu-
ğunu ifade etti.
Hemşirelerin Kogan Yaşlılara Yönelik
Tutum ölçeği toplam puan ortalamasının
129.01±13.91 (min: 104.00, max: 176.00)
olduğu saptanmıştır. Çalışmamızda, hemşi-
relerin cinsiyet (p=0.07), eğitim (p=0.97),
çalışma yılı (p=0.28), çalıştığı servis
(p=0.17), birlikte yaşadığı kişiler (p=0.07),
bakımından sorumlu olduğu yaşlı (p=0.06),
huzurevini ziyaret sıklığı (p=0.06), yaşlı
bir bireyi ziyaret sıklığı (p=0.87) ve kendi
yaşlanma sürecini düşündükçe korku ya-
şaması (p=0.38) ile Kogan Yaşlılara Yöne-
lik Tutum ölçeği toplam puanı arasındaki
fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmadı
(Tablo 1). Hemşirelerin yaşlı hastalara
bakım verirken mutlu olma (p=0.01) ve
yaşlı hastalara bakım verirken sinirlenme
(p=0.00) durumu ile Kogan Yaşlılara Yö-
nelik Tutum ölçeği toplam puanı arasında-
ki fark istatistiksel olarak anlamlı bulundu
(Tablo 1).
Zehirlioğlu ve ark, Hemşirelerin Yaşlılara Yönelik Tutumları ve Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi
Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik E-Dergisi (2015) Cilt:3, Sayı:1
14
Tablo 1: Hemşirelerin Tanıtıcı Özellikleri ile Kogan Yaşlılara Yönelik Tutum Ölçeği
Toplam Puan Ortalamalarının Karşılaştırılması
Hemşirelerin tanıtıcı özellikleri
n
SS
Analizler
Cinsiyet
Kadın
122
128.87
13.53
t= -.351
p= .72
Erkek
13
130.30
17.67
Eğitim
Lisans
53
129.20
13.81
F=.023
p=.97
Önlisans
17
129.41
13.58
SML
65
128.75
14.28
Çalışma süresi/ yıl
1 yıl ve daha az
41
127.12
13.62
F=1.284
p=.28
2-5
31
126.48
13.56
6-9
28
131.07
15.14
10 yıl ve üzeri
35
131.82
13.36
Çalıştığı birim
Klinik (dahiliye/cerrahi)
54
127.81
10.78
F=1.667
p=.17
Genel yoğun bakım
43
131.44
14.28
Ameliyathane
16
132.56
21.26
Acil
22
124.63
12.85
Bakımından sorumlu olduğu yaşlı
Var
11
131.00
14.44
t= .492
p= .62
Yok
124
128.83
13.91
Huzurevini ziyaret etme
Evet
25
133.72
15.50
t= 1.89
p= .06
Hayır
110
127.94
13.37
Bakım verirken sinirlenme durumu
Evet
5
114.60
8.38
F=6.851
p=.001
Hayır
102
131.26
14.41
Bazen
28
123.39
9.09
Bakım verirken mutlu olma durumu
Evet
89
131.46
14.04
F=4.466
p=.013
Hayır
6
120.83
21.29
Bazen
40
124.80
10.95
Zehirlioğlu ve ark, Hemşirelerin Yaşlılara Yönelik Tutumları ve Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi
Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik E-Dergisi (2015) Cilt:3, Sayı:1
15
TARTIŞMA
Yaşlılık döneminin üretken, sağlıklı ve
kaliteli geçirilmesinde yaşlının içinde bu-
lunduğu çevrenin ve birlikte yaşadığı in-
sanların rolü önemlidir. Bu nedenle yaşlı-
nın çevresini oluşturan insanların yaşlılara
karşı pozitif tutum içinde olmaları gerek-
mektedir. Toplumumuzda yaşlılar aileleri
veya çocukları tarafından ölene kadar ba-
kılmakta ve herhangi bir huzurevine veya
yaşlı bakım evlerine gönderilmemektedir.
Aileler sadece yaşlı birey ciddi hastalık
veya yetersizlik yaşadığı zaman, daha iyi
hizmet alabilmek amacıyla sağlık hizmet-
lerinden faydalanmaktadır. Ortalama ya-
şam süresinin uzaması ve yaşlıların genel
popülasyon içindeki oranlarının artması ile
birlikte sağlık problemleri ve yetersizlik-
lerde de artış görülmektedir. Sağlık perso-
nelinin, özellikle bakımdan sorumlu olan
hemşirelerin yaşlı bireylere karşı olumsuz
ön yargı, değer, inanç ve tutumları yaşlı
bireylere verilen bakımın kalitesine yansı-
maktadır (19).
Çalışmamızda hemşirelerin Kogan Yaş-
lılara Yönelik Tutum ölçek puan ortalama-
ları (129.01±13.91) düşük düzeyde pozitif
bulunmuştur. Hemşirelerin yaşlılara karşı
tutumu ile ilgili yapılan çalışmalarda da
farklı sonuçlar elde edilmiştir. Adıbelli ve
Kılıç (2013) tarafından hemşirelerle yapı-
lan bir çalışmada Kogan Yaşlılara Yönelik
Tutum ölçeği kullanılarak toplam puan
ortalaması 98.83±11.19 olarak belirtilmiş-
tir. Mellor ve ark. (13) tarafından hemşire-
lerin yaşlı bireylere karşı tutumlarını de-
ğerlendirmek için yapılan çalışmada ölçek
puan ortalamasının 173± 19.18 olduğu
belirtilmiştir. Liu ve ark. (14) tarafından 25
çalışma incelenerek yapılan sistematik bir
incelemede 2000 yılından bu yana yaşlılara
yönelik pozitif tutumun gittikçe azaldığı
saptanmıştır. Courtney ve ark. (15) tarafın-
dan yapılan literatür çalışmasında, hemşi-
relerin yaşlılara karşı pozitif tutumlarının
yanında negatif tutumlarının da olduğunu
tanımlanmıştır. Literatür sonuçları bizim
çalışmamızla benzerlik göstermektedir.
Çalışmamızda hemşirelerin yaş ve ça-
lışma süresi ile Kogan Yaşlılara Yönelik
Tutum ölçek toplam puanı arasında istatis-
tiksel olarak anlamlı fark bulunmamıştır.
Yapılan birçok çalışmada yaşın, yaşlıya
karşı tutumu etkilediği ve yaşın artması ile
birlikte yaşlılara karşı pozitif tutumların
arttığı saptanmıştır (16-18). Ünalan ve ark.
(19)’nın çalışmasında yaş, geriatri hastane-
sinde çalışma süresi ve meslekte çalışma
süresi ile yaşlılara karşı tutum ölçeği top-
lam puanı arasında anlamlı bir ilişkinin
olmadığı belirtilmiştir. Çalışmamızda cin-
siyet ile Kogan Yaşlılara Yönelik Tutum
ölçek toplam puanı arasında istatistiksel
olarak anlamlı fark bulunmamıştır. Tutum-
lar üzerine cinsiyetin etkisinin olduğu ça-
lışmaların yanında cinsiyetin tutumlar üze-
rine etkisinin olmadığını bildiren çalışma-
larda bulunmaktadır (19). Yapılan çalışma-
larda, yaşlılara karşı kadınların, erkeklere
oranla daha pozitif tutum sergiledikleri
belirtilmiştir (17,20,21). Başka çalışmalar-
da ise, cinsiyetler arasında yaşlı tutumu ile
ilgili farklılığın bulunmadığı belirtilmiştir
(8,11,22). Çalışmamızda hemşirelerin çok
az bir kısmının erkek olması nedeniyle
ölçek toplam puanı arasında cinsiyetler
arasında fark olmadığı düşünülmektedir.
Çalışmamızda istatistiksel olarak an-
lamlı olmasa da, hemşirelerin ölçekten
aldığı toplam puan ortalaması, eğitim dü-
zeyi arttıkça artmıştır. Gallagher ve ark.
(10) çalışmasında, hemşirelerin eğitim
düzeyi arttıkça yaşlılara karşı tutumlarının
daha pozitif olduğunu ancak bu sonucun
istatistiksel olarak anlamlı olmadığını be-
lirtmiştir. Çalışmalardaki bu sonuçların
anlamlı olmaması tutum ile eğitim ilişkisi-
nin karmaşık bir yapıya sahip olması ile
ilişkilendirilmiştir. Bakım gereksinimleri-
nin eğitimle anlaşılması garanti değildir
çünkü eğitim kişisel kazanımlardan oluş-
maktadır. Farklı bir çalışmada ise, hemşi-
relerin eğitim durumlarının yaşlıya karşı
tutumu etkilediği ve hemşirelerin büyük
bir çoğunluğu da (%80) yaşlıya yeterli
Zehirlioğlu ve ark, Hemşirelerin Yaşlılara Yönelik Tutumları ve Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi
Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik E-Dergisi (2015) Cilt:3, Sayı:1
16
bakım verebilmek ve pozitif tutum sergi-
lemek için yaşlılıkla ilgili özel eğitimlerin
verilmesi gerektiğini belirtmiştir (23). Ku-
lakçı (24) hemşirelik lisans birinci ve dör-
düncü sınıf öğrencilerinin yaşlılık ile ilgili
düşünce ve görüşleri ile ilgili yaptığı bir
çalışmada, dördüncü sınıf öğrencilerinin
birinci sınıf öğrencilerine göre yaşlılığa
yönelik daha olumlu düşünce ve görüşlere
sahip olduğunu, bu durumun dördüncü
sınıf öğrencilerinin ileri yaşta olmasından
ve eğitim düzeylerinin artmasından kay-
naklanabileceği belirtilmiştir. Hemşirelik
eğitim programlarında yaşlılıkla ilgili ders-
lerin yer almasının yaşlıya karşı olan pozi-
tif tutumu arttırdığı da belirtilmektedir
(25). Konu ile ilgili yapılan çalışmalarda
eğitim düzeyi arttıkça yaşlıya karşı pozitif
tutumun önemli ölçüde arttığı saptanmıştır
(11,15).
Araştırmaya katılan hemşirelerin büyük
bir çoğunluğu birlikte yaşadığı bir yaşlının
olmadığını, çok az bir kısmı ise bakımın-
dan sorumlu bir yaşlının olduğunu belirt-
miştir. Ayrıca hemşirelerin çoğunun yaşlı
akrabalarını çok az ziyarete gittiklerini ve
büyük bir çoğunluğunun huzurevinde ya-
şayan yaşlıları ziyarete gitmedikleri sap-
tanmıştır. Bu faktörlerin ölçekten alınan
puanları daha düşük yönde etkileyebileceği
düşünülmektedir. Kişinin kendi ailesinden
yaşlı birinin yaşadıklarına şahit olması,
ihtiyaçlarını ve beklentilerini gözlemleme-
si yaşlı hakkında bilinçlenmeyi beraberin-
de getirmekte ve profesyonel hayatında da
bu bilinçle hareket etmesini sağlayabil-
mektedir (19). Öğrencilerin yaşlılara karşı
tutumları ile ilgili yapılan bir çalışmada, iş
nedeniyle veya gönüllü olarak yaşlılara
bakım verenlerin vermeyenlere göre yaşlı-
lara karşı daha pozitif tutum içinde olduk-
ları saptanmıştır (20). Literatürde yapılan
her dört çalışmadan ikisinde yaşlıya bakım
vermenin ve yaşlı ile birlikte yaşamanın
yaşlıya karşı pozitif tutumları arttıracağı
saptanmıştır (17, 26). Yapılan bir çalışma-
da geniş aile yapısına sahip olan sağlık
çalışanlarının yaşlı ayrımcılığı tutum ölçe-
ğinden aldıkları puan ortalamaları, çekir-
dek aile yapısına sahip olan sağlık çalışan-
larına göre daha yüksek bulunmuştur. Aynı
çalışmada yaşamının herhangi bir döne-
minde aile içinde yaşlı ile birlikte yaşayan
sağlık çalışanlarının yaşlıya yönelik olum-
lu ayrımcılık puan ortalamalarının yaşa-
mayanlara göre anlamlı düzeyde yüksek
olduğu belirtilmiştir (19).
Yaşlılara bakım verirken neler hissedi-
yorsunuz sorusuna hemşirelerin büyük bir
çoğunluğu mutlu olduğunu ve yaşlı hasta-
lara bakım verirken sinirlenmediğini be-
lirtmiştir. Hemşirelerin yaşlı hastalara ba-
kım verirken yaşadığı duygular ile (mutlu
olma ve sinirlenme) ölçek toplam puanı
arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı
bulunmuştur. Yaşlı bireye bakım vermek-
ten mutlu olduğunu belirten hemşirelerin
ölçekten aldığı puan ortalamasının arttığı
saptanmıştır. Benzer şekilde yaşlı bireye
bakım verirken korktuğunu ve sinirlendi-
ğini belirten hemşirelerin ölçekten aldığı
puan ortalamalarının ise azaldığı saptan-
mıştır. Oyetunde ve ark. (23) tarafından
yapılan çalışmada benzer sonuçlar elde
edilmiş, araştırmaya katılan hemşirelerin
büyük bir çoğunluğunun yaşlıya bakım
verirken kendilerini iyi hissettikleri belir-
lenmiştir. Bu sonuçlar hemşirelerin yaşlıya
karşı tutumunun hemşirelik bakımını ve
bakımın kalitesini doğrudan etkilediğinin
göstergesi olarak düşünülmektedir.
Zehirlioğlu ve ark, Hemşirelerin Yaşlılara Yönelik Tutumları ve Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi
Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik E-Dergisi (2015) Cilt:3, Sayı:1
17
SONUÇ VE ÖNERİLER
Hemşirelerin yaşlılara karşı tutumları-
nın düşük düzeyde pozitif olduğu saptan-
mıştır. Hemşirelerin yaşlı hastalara bakım
verirken mutlu olma ve yaşlı hastalara ba-
kım verirken sinirlenme durumu ile Kogan
Yaşlılara Yönelik Tutum ölçeği toplam
puanı arasındaki fark istatistiksel olarak
anlamlı bulunmuştur.
Yaşlılığa bağlı fiziksel ve psikolojik
sağlık problemleri nedeniyle hastanede
tedavi gören yaşlıların bakımından sorum-
lu olan hemşirelerin bilinçlendirilmesi,
farkındalığın artırılması, pozitif tutum ge-
liştirmeye yönelik eğitimlerin verilmesi
gerektiği düşünülmektedir. Lisans düze-
yinde hemşirelik eğitim programlarına
geriatrik hasta bakımı ile ilgili derslerin
eklenmesi, hemşirelerin yaşlı bakımı/ sağ-
lığı ile ilgili sempozyum, panel ve kongre-
lere katılımlarının teşvik edilmesi, hemşi-
relerin yaşlılara karşı tutumlarının pozitif
yönde geliştirilmesi için önemlidir.
Çalışmanın daha büyük örneklem grup-
larında, farklı hastanelerde ve farklı servis-
lerde çalışan hemşireler dahil edilerek ya-
pılması ve yaşlılara karşı pozitif tutumu
geliştirmek amacıyla hemşirelere yönelik
hizmet içi eğitim programlarının planlan-
ması önerilmektedir.
KAYNAKLAR
1. Yılmaz E, Özkan S. Hemşirelik öğren-
cilerinin yaşlı ayrımcılığına ilişkin tu-
tumları. Maltepe Üniversitesi Hemşire-
lik Bilim ve Sanat Dergisi 2010;3(2):
35-53.
2. Maggi S, Steel K. Planning home care
services: which data do we need? Arc-
hives of Gerontology and Geriatrics
1996;22-23(8):493-498.
3. Duyan V, Gelbal S. Yaşlılara yönelik
tutum ölçeğinin bir grup üniversite öğ-
rencisi üzerinde Türkçeye uyarlama ça-
lışması. Turkish Journal of Geriatrics
2013;16(2):202-209.
4. TUIK, 2009 TUIK, 2009. (Türkiye
Istatistik Kurumu) (Turkish Statistical
Institute). Erişim: 01 Ocak 2015,
http://www.tuik.gov.tr/VeriBilgi.do?tb_
id=39&ust_id=11
5. Erdemir F, Kav S, Çıtak Akgün E, Ha-
noğlu Z, Karahan A. A Turkish version
of kogan’s attitude toward older people
(KAOP) scale: reliability and validity
assessment. Archives of Gerontology
and Geriatrics 2011;52:162-165.
6. Gökçe-Kutsal Y. Yaşlanan dünyanın
yaşlanan insanları, 65 yaş üzeri yaşam
rehberi, 1. Baskı. İstanbul: Meditime
Ltd. Şti; 2006;36-42.
7. Akdemir N, Çınar Fİ, Görgülü Ü. Per-
ception of old age and discrimination of
the elderly. Turkish Journal of Geriat-
rics 2007;10(4):215-222.
8. Cankurtaran M, Halil M, Ulger Z, Dağlı
N, Karaca B, Arıogul S. Influence of
medical education on students’ attitudes
towards the eldery. Journal of the Nati-
onal Medical Association 2006;98(9):
2006.
9. McLafferty I, Morrison F. Attitudes
towards hospitalized older adults. Jour-
nal of Advanced Nursing 2004;47(4):
446-53.
10. Gallagher S, Bennett KM, Halford JC.
A comparison of acute and long-term
health-care personnel’s attitudes
towards older adults. International Jour-
nal of Nursing Practice 2006;12:
273−279.
11. Doherty M, Mitchell EA, O’Neill S.
Attitudes of health care workers
towards older people in a rural popula-
tion: A survey using the Kogan Scale.
Nursing Research and Practice 2011;
Article ID 352627: 1-7.
12. Kang Y, Moyle W, Venturato L. Kore-
annurses’ attitudes towards older people
with dementia in acute care setting. In-
Zehirlioğlu ve ark, Hemşirelerin Yaşlılara Yönelik Tutumları ve Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi
Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik E-Dergisi (2015) Cilt:3, Sayı:1
18
ternational Journal of Older People
Nursing 2011;6(2):143-152.
13. Mellor P, Chew D, Greenhill J. Nurses’
attitudes toward elderly people and
knowledge of gerontologi care in a
mult-purpose health service (MPHS).
Australian Journal of Advanced Nur-
sing 2007;24(4):37-41.
14. Liu YE, Norman IJ, While AE. Nurses’
attitudes towards older people: A sys-
tematic review. International Journal of
Nursing Studies 2013;50(9):1271-1282.
15. Courtney M, Tong S, Walsh A. Acute-
care nurse’s attitudes toward older pati-
ents: a literature review. International
Journal of Nursing Practice 2000;6(2):
62-69.
16. McCracken A, Fitzwater E, Lockwood
M, Bjork T. Comparison of nursing stu-
dents’ attitudes toward the elderly in
Norwayand the United States. Educati-
onal Gerontology 1995;21:167-180.
17. Hweidi IM, Al-Hassan MA. Jordanian
nurses’ attitudes towards older patients
in the acute setting. Internationl Nursing
Review 2005;52(3):225-232.
18. Söderhamn O, Lindercrona C, Gustavs-
son SM. Attitudes toward older people
among nursing students and registered
nurses in Sweden. Nursing Education
Today 2001;21:225-229.
19. Ünalan D, Soyuer F, Elmalı F. Geriatri
merkezi çalışanlarında yaşlı tutumunun
değerlendirilmesi. Kafkas Journal Me-
dical Science 2012;2(3):115-120.
20. Adıbelli D, Kılıç D. Difficulties expe-
rienced by nurses in older patient care
and their attitudes toward the older pati-
ent. Nurse Education Today 2013;33,
1074-1078.
21. Wang CC, Liao WC, Kao MC, Chen
YJ, Lee MC, Lee MF, Yen CH.
Taiwanese medical and nursing student
interest levels in and attitudes towards
geriatrics. Annals of Academy of Medi-
cine, Singapore 2009;38(3):230-236.
22. Soyuer F, Ünalan D, Güleser N et al.
Sağlık meslek yüksekokulu öğrencileri-
nin yaşlı ayrımcılığına ilişkin tutumları
ve bu tutumların bazı demografik deği-
şikliklerle ilişkisi. Mersin Üniversitesi
Sağlık Bilimleri Dergisi 2010;3(2):20-
25.
23. Oyetunde MO, Ojo OO, Ojewale LY.
Nurses’ attitude towards the care of the
elderly: Implications forger onto logical
nursing training. Journal of Nursing
Education and Practice 2013;3(7):150-
158.
24. Kulakçı H. Hemşirelik lisans programı
birinci ve dördüncü sınıf öğrencilerinin
yaşlılık ve yaşlanmaya ilişkin düşünce-
lerinin ve görüşlerinin değerlendirilme-
si. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik
Yüksekokulu Elektronik Dergisi 2010;
3(1):15-22.
25. Cozort RW. Student nurses’ attitudes
regarding older adults: strategies for
fostering improvement through acade-
mia. Teaching and Learning in Nursing
2008;3(1):21-25.
26. Wu LL. A crosssectional survey of
student nurses’ attitudes and knowledge
about older people. Chinese Journal of
Gerontology 2011;31(5):848-850.
16.Ulusal İç Hastalıkları Kongresi, 15-19
Ekim 2014 Antalya poster bildiri olarak su-
nulmuştur.