Final Scientific Report: Project OITI- Investigating the endemic and threatened entomofauna in Oiti and Tymfristos

Abstract

The current technical report presents the results of a research project in two Natura 2000 sites, namely the National Park of Oeta Mountain (GR2440004) and Tymphristos mountain (GR2430001). OITI project concerned the Orthoptera community of the two mountains and specifically their endemic and/or threatened species. It presents the objectives of the study, the methods and protocols used during fieldwork, and the research findings as follows: overview of the threats and pressures recorded in the study area, inventory of the recorded orthoptera fauna in the two protected areas, a thorough ecological overview of target species, presenting their conservation status (distribution, population status, habitat preferences , pressures and threats). The study suggests the inclusion of 11 important orthoptera species in the Standard Data Forms (SDFs) of the Natura 2000 sites, evaluates the ecological importance of the study area in terms of Orthoptera fauna conservation, and provides an evaluation of the pressures/threats that need to be addressed. It concludes to a conservation guideline relevant to (a) providing permissions for projects that cause land use change on target species habitats, such as renewable or tourist infrastructure, (b) livestock grazing management, (c) biomonitoring of target species, (d) Natura 2000 area expansion.

Full text

Παραδοτέο 4: Τελική επιστημονική έκθεση
Έργο ΟΙΤΙ - Υπηρεσίες διερεύνησης της ενδημικής και απειλούμενης εντομοπανίδας στην Οίτη και στον
Τυμφρηστό
Ιωάννινα, 15/2/2022
Κατή, Β., Στεφανίδης, Α., Τζωρτζακάκη, Ο, Φωτιάδης Γ., Willemse L.
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης

2
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Η παρούσα μελέτη υπό τον τίτλο «Υπηρεσίες διερεύνησης της ενδημικής και απειλούμενης
εντομοπανίδας στην Οίτη και στον Τυμφρηστό» εκπονήθηκε από το Εργαστήριο Διατήρησης της
Βιοποικιλότητας του Τμήματος Βιολογικών Εφαρμογών & Τεχνολογιών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων στο
πλαίσιο υλοποίησης του Υποέργου 1: «Διαχειριστικές δράσεις για την προστασία και διατήρηση της
βιοποικιλότητας» της Πράξης «ΕΠΙΧΟΡΗΓΗΣΗ ΤΟΥ ΦΟΡΕΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΕΘΝΙΚΟΥ ΔΡΥΜΟΥ ΟΙΤΗΣ, ΚΟΙΛΑΔΑΣ
ΣΠΕΡΧΕΙΟΥ ΚΑΙ ΜΑΛΙΑΚΟΥ ΚΟΛΠΟΥ ΓΙΑ ΔΡΑΣΕΙΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ, ΕΙΔΩΝ ΚΑΙ
ΟΙΚΟΤΟΠΩΝ» με κωδικό ΟΠΣ (MIS) 5032589.
Αναθέτουσα Αρχή: Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Οίτης, Κοιλάδας Σπερχειού και Μαλιακού Κόλπου.
Η πλήρης αναφορά είναι:
Κατή, Β., Στεφανίδης, Α., Τζωρτζακάκη, Ο, Φωτιάδης Γ., Willemse L. 2022. Παραδοτέο Π4: Τελική
επιστημονική έκθεση. Έργο: «Υπηρεσίες διερεύνησης της ενδημικής και απειλούμενης εντομοπανίδας στην
Οίτη και στον Τυμφρηστό». Εργαστήριο Διατήρησης της Βιοποικιλότητας. Τμήμα Βιολογικών Εφαρμογών
και Τεχνολογιών. Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων Αναθετούσα Αρχή Φ.Δ. Εθνικού Δρυμού Οίτης, Κοιλάδας
Σπερχειού και Μαλιακού Κόλπου. 56 σελ.
Φωτογραφίες εξωφύλλου
● Oropodisma tymphrestosi - @Βασιλική Κατή 2021

3
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Περιεχόμενα
1. Εισαγωγή-στόχοι μελέτης ..................................................................................... 5
2. Μέθοδοι & έρευνα πεδίου .................................................................................... 6
2.1. Μεθοδολογικό πλαίσιο ...................................................................................................................... 6
2.2. Χωρική οργάνωση της δειγματοληψίας............................................................................................. 8
3. Πιέσεις και απειλές ............................................................................................. 13
4. Κατάλογος ειδών Ορθοπτέρων ........................................................................... 14
5. Κυρια είδη-στόχοι ............................................................................................... 16
Parnassiana tymphrestos (ΕΝ) ................................................................................................................ 16
Oropodisma tymphrestosi (ΕΝ) ............................................................................................................... 21
Poecilimon soulion (ΕΝ) ........................................................................................................................... 26
Paracaloptenus caloptenoides (ΝΤ) ......................................................................................................... 27
6. Δευτερεύοντα είδη-στόχοι .................................................................................. 29
Celes variabilis (ΝΤ) ................................................................................................................................. 29
Chorthippus willemsei (LC) ...................................................................................................................... 30
Eupholidoptera megastyla (LC) ............................................................................................................... 32
Notostaurus anatolicus (ΝΤ) .................................................................................................................... 33
Ovaliptila krueperi (ΝΤ) ........................................................................................................................... 34
Poecilimon veluchianus (LC) .................................................................................................................... 35
Psorodonotus macedonicus (ΝΤ) ............................................................................................................ 36
Rhacocleis graeca (LC) ............................................................................................................................. 37
Rhacocleis lithoscirtetes (VU) .................................................................................................................. 38
Troglophilus zoiai (ΝΤ) ............................................................................................................................. 40
7. Τυποποιημένα έντυπα αναφοράς δικτύου Natura 2000 ...................................... 42
8. Σύνοψη............................................................................................................... 43
Σημασία της περιοχής μελέτης ............................................................................................................... 43
Αξιολόγηση πιέσεων/απειλών ................................................................................................................ 44
9. Διαχειριστικά μέτρα ........................................................................................... 45
1. Γνωμοδοτήσεις που αφορούν αλλαγή χρήσης γης στα ενδιαιτήματα των ειδών ......................... 45
2. Διαχείριση βόσκησης .......................................................................................................................... 46
3. Βιοπαρακολούθηση των ειδών-στόχων .............................................................................................. 47
4. Επέκταση δικτύου Natura 2000 ......................................................................................................... 48
10. Βιβλιογραφία ..................................................................................................... 48

4
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
11. Παράρτημα Ι: Φωτογραφίες εργασιών πεδίου .................................................... 52
12. Παράρτημα ΙΙ: Τυπικά ενδιαιτήματα ειδών στόχων ............................................. 55
Τυπικά ενδιαιτήματα P. tymphrestos ...................................................................................................... 55
Τυπικά ενδιαιτήματα O. tymphrestosi .................................................................................................... 56

5
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ-ΣΤΟΧΟΙ ΜΕΛΕΤΗΣ
Σκοπός της έργου αποτελεί η επικαιροποίηση του καταλόγου της εντομοπανίδας των Ορθοπτέρων, η
επιβεβαίωση της παρουσίας και εν γένει η βελτίωση της οικολογικής γνώσης για 14 σημαντικά είδη
Ορθοπτέρων που έχουν αναφερθεί στα όρη Οίτη και Τυμφρηστός (Πίνακας 1), τα οποία είναι είτε ενδημικά
της Ελλάδας (10 είδη), είτε απειλούμενα με βάση τα κριτήρια της IUCN (ΕΝ-VU-NT: εννέα είδη), είτε είδη
του Παραρτήματος ΙΙ της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ (ένα είδος) και άρα κοινοτικού ενδιαφέροντος διατήρησης,
είτε συνδυασμός των παραπάνω, ήτοι 6 είδη ενδημικά και απειλούμενα. Η έρευνα εστίασε πρωτίστως στη
μελέτη τριών ειδών-στόχων Oropodisma tymphrestosi, Parnassiana tymphrestos και Poecilimon soulion που
είναι ενδημικά και κινδυνεύοντα (ΕΝ) και δευτερευόντως στο είδος Paracaloptenus caloptenoides ως είδος
ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος, τα οποία και ορίζονται ως τα κύρια είδη-στόχοι του έργου (Πίνακας 1). Η
παρούσα επιστημονική έκθεση αποτελεί την τελική επιστημονική έκθεση του έργου και συνοψίζει τα
αποτελέσματα αυτού (Δράση 6).
Οι επιμέρους στόχοι του έργου είναι οι εξής:
a. Η επικαιροποίηση του καταλόγου των ειδών Ορθοπτέρων στην περιοχή μελέτης: περιοχές Natura
2000 GR2440004 (Οίτη) και GR2430001 (Τυμφρηστός).
b. Η διερεύνηση της παρουσίας των 14 ειδών-στόχων με εκτίμηση της σχετικής τους αφθονίας στις
δειγματοληπτικές θέσεις και αναφορά στις τυχόν πιέσεις/απειλές που δέχονται.
c. Η εκτίμηση της κατανομής και της ποιότητας του ενδιαιτήματος των τριών ενδημικών και
κινδυνευόντων (EN) ειδών στο όρος Οίτη και το όρος Τυμφρηστός: Oropodisma tymphrestosi,
Parnassiana tymphrestos, Poecilimon soulion.
d. Η επιστημονικά τεκμηριωμένη πρόταση διαχειριστικών δράσεων για τα τρία ενδημικά και
κινδυνεύοντα (EN) είδη Oropodisma tymphrestosi, Parnassiana tymphrestos, Poecilimon soulion,
καθώς επίσης για το Paracaloptenus caloptenoides (Οδηγία 92/43/ΕΟΚ, Παράρτημα ΙΙ), όπως και για
όποια άλλα είδη είναι εφικτό.
Δεδομένης της μεγάλης σπανιότητας των ειδών-στόχων, των ιδιαίτερων οικολογικών απαιτήσεών τους
και της περιορισμένης στο χρόνο εμφάνισής τους (φαινολογία), η έρευνα πεδίου ήταν ιδιαίτερα
επιτυχής. O Πίνακας 1 συνοψίζει τα αποτελέσματα της έρευνας ως προς την επιβεβαιωμένη παρουσία
των ειδών στόχων. Η έρευνα κατέληξε στην καταγραφή τριών εκ των τεσσάρων κύριων ειδών-στόχων
και πέντε εκ των δέκα δευτερευόντων ειδών-στόχων (Πίνακας 1). Δύο είδη θεωρούνται πως πρέπει να
αφαιρεθούν από τη λίστα των ειδών της περιοχής μελέτης, καθώς η παρουσία τους θεωρείται απίθανη
(Πίνακας 1).

6
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Πίνακας 1: Είδη Ορθοπτέρων που αποτέλεσαν αντικείμενο της μελέτης και σημασία της περιοχής μελέτης
(GR2440004 & GR2430001) με βάση την παγκόσμια αξιολόγηση της κατάστασής τους (IUCN), τον ενδημισμό
τους και την παρουσία τους στα υπό μελέτη όρη.
Όνομα είδους
Οδηγία
92/43/ΕΟΚ
Ενδημικό
IUCN
Οίτη
Τυμφρηστός
Κύρια
είδη στόχοι
Π
Oropodisma tymphrestosi
Ε
EN
Χ
Χ
Π
Parnassiana tymphrestos
Ε
EN
Χ
Χ
-
Poecilimon soulion
Ε
EN
x
Π
Paracaloptenus caloptenoides
Παρ. ΙΙ
LC
Χ
Δευτερεύοντα
είδη στόχοι
-
Celes variabilis
NT
x
Π
Chorthippus willemsei
Ε
LC
Χ
Χ
Π
Eupholidoptera megastyla
Ε
LC
Χ
Χ
Α
Notostaurus anatolicus
NT
x
-
Ovaliptila krueperi
Ε
NT
x
x
Π
Poecilimon veluchianus
Ε
LC
Χ
Π
Psorodonotus macedonicus
NT
Χ
x
-
Rhacocleis graeca
Ε
LC
x
Π
Rhacocleis lithoscirtetes
Ε
VU
Χ
Α
Troglophilus zoiai
Ε
NT
x
Π: Επιβεβαιωμένη παρουσία κατά την έρευνα πεδίου του 2021. Α: Απίθανη παρουσία στην περιοχή μελέτης. –: Πιθανή
παρουσία στην περιοχή μελέτης αλλά μη καταγραφή. Χ: καταγραφή τον Αύγουστο του 2021. x: βιβλιογραφική αναφορά.
Κατηγορίες IUCN: EN: Κινδυνεύον (Endangered). VU: Τρωτό (Vulnerable). NT: Σχεδόν απειλούμενο (Near Threatened). LC:
Μειωμένου Ενδιαφέροντος (Least Concerned).
2. ΜΕΘΟΔΟΙ & ΕΡΕΥΝΑ ΠΕΔΙΟΥ
2.1. Μεθοδολογικό πλαίσιο
Κατά την έρευνα πεδίου υιοθετήθηκαν μεθοδολογικές προσεγγίσεις που επέτρεψαν αφενός τη γρήγορη
συλλογή δεδομένων παρουσίας/απουσίας για την εύρεση της κατανομής των ειδών-στόχων εντός των
περιοχών μελέτης και αφετέρου την εκτίμηση της πληθυσμιακής τους κατάστασης και των
πιέσεων/απειλών που υφίστανται σε κάθε περιοχή Natura 2000.
Ομάδα έργου
Η έρευνα πεδίου πραγματοποιήθηκε από πέντε ερευνητές: την Καθ. Βασιλική Κατή (Επ. Υπεύθυνη έργου,
Βιολόγο, εντομολόγο), τον Επικ. Καθ. Γιώργο Φωτιάδη (Δασολόγο, βοτανικό), τη Δρ. Όλγα Τζωρτζακάκη
(Βιολόγο, εντομολόγο), τον κ. Luc Willemse (εντομολόγο), και τον κ. Αποστόλη Στεφανίδης (Βιολόγο, Υπ. Διδ.
Παν/μίου Ιωαννίνων με αντικείμενο διατριβής την οικολογία των Ορθοπτέρων στην περιοχή μελέτης).
Χρονική περίοδος
Όλες οι δειγματοληψίες έλαβαν χώρα την περίοδο 9-16 Αυγούστου του 2021. Η περίοδος Ιουλίου-
Αυγούστου είναι η ιδανική φαινολογικά χρονική περίοδος κατά την οποία η πλειονότητα των ειδών
βρίσκονται σε ενήλικο στάδιο της ζωής τους και ιδιαίτερα στα υψηλά υψόμετρα (Willemse, 1985; Willemse

7
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
et al., 2018). Ορισμένα είδη, όπως τα είδη του γένους Poecilimon και το είδος Ovaliptila krueperi δεν
αναμενόταν να καταγραφούν λόγω της πρωιμότερης φαινολογίας τους στην περιοχή μελέτης.
Δειγματοληψία: Μέθοδοι Q και P
Η σύλληψη των ατόμων πραγματοποιήθηκε με τη χρήση απόχης (Gardiner et al., 2005; Wheater, 2020). Η
αναγνώριση ειδών Ορθοπτέρων πραγματοποιήθηκε in situ με τη χρήση κλείδας και οδηγού πεδίου
(Willemse, 1985; Willemse et al., 2018) και επιβεβαιώθηκε και στο εργαστήριο φωτογραφικά, και
στερεοσκοπικά σε λίγες περιπτώσεις. Για τη φωτογράφηση των ειδών έγινε φωτογράφηση με τη χρήση
φακού macro Nikon 105mm (Β. Κατή). Πραγματοποιήθηκε δειγματοληψία των κυρίαρχων φυτικών ειδών
και η αναγνώρισή τους πραγματοποιήθηκε in situ ή και στερεοσκοπικά στο εργαστήριο (Γ. Φωτιάδης).
Χρησιμοποιήθηκαν δύο δειγματοληπτικές μέθοδοι. Συνολικά, πραγματοποιήθηκαν 65 δειγματοληψίες, με
31 εξ αυτών να ακολουθούν τη μέθοδο των τετραγώνων 100m2 (Q) και 34 με τη μέθοδο των σημείων (P)
(Πίνακας 2).
P-Μέθοδος σημειακής καταμέτρησης.
Πραγματοποιήθηκε δειγματοληψία -ορισμένου χρόνου (time constrained visits) διάρκειας 10min από δύο
ερευνητές. Έγιναν συνολικά σε 34 σημεία, εκ των οποίων 20 στην Οίτη και 14 στον Τυμφρηστό (Πίνακας 2),
καλύπτοντας ένα μεγάλο εύρος μικροενδιαιτημάτων. Η μέθοδος χρησιμοποιείται ευρύτατα ως μια γρήγορη
μέθοδος για τη διερεύνηση της παρουσίας/απουσίας σπάνιων ειδών και την κάλυψη μεγαλύτερης έκτασης,
ώστε να αυξηθεί η πιθανότητα καταγραφής τους. Πραγματοποιήθηκε ενεργητική διερεύνηση της
παρουσίας των ειδών σε κάθε θέση, με ανάδευση φυλλοστρωμνής (Ovaliptila sp.), ενεργητική διερεύνηση
κάτω από πέτρες (Oropodisma sp., Ovaliptila sp.), ανάδευση χαμηλών θάμνων με χρήση προστατευτικών
γαντιών (Parnassiana sp.), αναζήτηση σε χαμηλούς ή ψηλούς θάμνους (Eupholidoptera sp., Poecilimon sp.,
Rhacocleis sp.), ανάλογα με τα χαρακτηριστικά του ενδιαιτήματος σε κάθε θέση.
Q-Μέθοδος του τετραγώνου (quadrat).
Οριοθετήθηκε τετράγωνο 10x10m με τη βοήθεια μετροταινίας εντός του οποίου έγινε συλλογή δεδομένων
σχετικής αφθονίας των Ορθοπτέρων, χρησιμοποιώντας τις εξής κλάσεις αφθονίας για κάθε ένα από τα είδη-
στόχους: 0: 0 άτομα, 1: 1 άτομο, 2: 2-10 άτομα, 3: 11-50 άτομα, 4: >50 άτομα. Συνολικά πραγματοποιήθηκε
δειγματοληψία σε 31 τετράγωνα, 21 στο όρος Οίτη και 10 στο όρος Τυμφρηστός.
Πραγματοποιήθηκαν συνολικά 31 τετράγωνα 100m2 (Q), εκ των οποίων 20 στην Οίτη και 11 στον Τυμφρηστό
(Πίνακας 2).
Πίνακας 2. Ο αριθμός των επιφανειών στις περιοχές μελέτης για κάθε μια από τις δειγματοληπτικές
μεθόδους.
Περιοχή μελέτης
Natura
Q-τετράγωνα
P-σημεία
Σύνολο
Όρος Οίτη
GR2440004
20
20
40
Όρος Τυμφρηστός
GR2430001
11
14
25
Σύνολο
2
31
34
65

8
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Πρωτόκολλο περιβαλλοντικών παραμέτρων
Κατά τη διενέργεια των δειγματοληψιών συλλέχθηκαν επιπλέον δεδομένα περιβαλλοντικών παραμέτρων
ως προς το γενικό τύπο βλάστησης και τις πιέσεις/απειλές, καθώς και λεπτομερέστερη καταγραφή των
περιβαλλοντικών παραμέτρων εντός των τετραγώνων. Τα 34 πρωτόκολλα P που συλλέχθηκαν
περιλάμβαναν 6 χωρία (1-6) ενώ τα 31 πρωτόκολλα Q των τετραγώνων περιλάμβαναν επιπλέον άλλα 5
χωρία (1-11):
1. Όνομα παρατηρητή
2. Κωδικός περιοχής Natura 2000
3. Συντεταγμένες θέσης δειγματοληψίας σε σύστημα WGS84 (δεκαδικές μοίρες)
4. Ημερομηνία
5. Κωδικός βιοτόπου
6. Κωδικός πίεσης/απειλής
7. Κάλυψη της βλάστησης από δέντρα (>2m) και θάμνους (0,5-2m)
8. Κάλυψη του εδάφους από βράχια, πέτρες, γυμνό έδαφος και πόες
9. Μέσο ύψος ποών (cm)
10. Περιγραφή του βιοτόπου με ελεύθερο κείμενο σε έκταση 1ha με κέντρο το κέντρο του τετραγώνου
11. Κυρίαρχα είδη φυτών εντός του κάθε τετραγώνου.
H κωδικοποίηση των βιοτόπων (χωρίο 5) ήταν η εξής: 1-Λιβάδια, 2-Αγροτικά-καλλιέργειες, 3-Δέντρο-
καλλιέργειες, 4-Αγροτικά μωσαϊκά, 5-Κωνοφόρα δάση, 6-Φυλλοβόλα δάση, 7-Μικτά δάση, 8-Θαμνώνες, 9-
Φρύγανα, 10-Υδροχαρής, 11-Αστικό περιβάλλον. Η κωδικοποίηση του τύπου πίεσης/απειλής (χωρίο 6) ήταν
η εξής: 1α- Βόσκηση από βοοειδή, 1β-Βόσκηση από αιγοπρόβατα, 2-Ποδοπάτημα από ζώα, 3-Χορτοκοπή,
4-Λιπάσματα/εντομοκτόνα/φυτοφάρμακα, 5-Εγκατάλειψη βοσκοτόπων, 6-Αφαίρεση φυτοφρακτών σε
αγροτικά, 7-Εγκατάλειψη αγροτικής γης – δάσωση, 8-Δρόμος, 9-Υλοτομία, 10-Φωτιά, 11-Εναπόθεση
αδρανών υλικών-μπάζα, 12-Εναπόθεση απορριμμάτων, 13-Αποστράγγιση, 14-Απόληψη νερού (από πηγή),
15-Κτιριακές υποδομές, 16-Υπαίθριες δραστηριότητες, 17-Αιολικό πάρκο, 18-Άλλο (περιγραφή).
2.2. Χωρική οργάνωση της δειγματοληψίας
Τύποι βλάστησης
Η ένταση της δειγματοληψίας ήταν μεγαλύτερη στα λιβαδικά ενδιαιτήματα, τα οποία προτιμώνται από τα
είδη-στόχους, ενώ επιπλέον καλύφθηκαν εν μέρει θαμνώνες, διάκενα σε δάση κωνοφόρων (δάση ελάτης)
και λιγότερο αγροτικά μωσαϊκά και η υδροχαρής βλάστηση (Εικόνα 1).
Τύποι οικοτόπων
Συνολικά οι δύο περιοχές Natura που ερευνήθηκαν αποτελούνται από 31 τύπους οικοτόπων (Εικόνα 2). Οι
καταγραφές έλαβαν χώρα σε αντιπροσωπευτικά ενδιαιτήματα των Ορθοπτέρων με βάση την οικολογία
τους (Εικόνα 1), τα οποία αντιστοιχούσαν σε 11 διαφορετικούς οικοτόπων. Το μεγαλύτερο μέρος των
δειγματοληψιών πραγματοποιήθηκε κυρίως στους οικοτόπους 951Β-δάση ελληνικής ελάτης (A.
cephalonica) (25%), 4090- ενδημικοί ορο-μεσογειακοί ερεικώνες (23%), 6230-χλοώδεις διαπλάσεις με
Nardus της ορεινής ζώνης (17%), ενώ καλύφτηκε επαρκώς και η γειτνιάζουσα περιοχή με το δίκτυο Natura
2000 (18% δειγματοληψιών) (Εικόνα 2, 3).

9
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Εικόνα 2. Χάρτης με τις
θέσεις δειγματοληψίας
των ορθοπτέρων.
Απεικονίζονται τα όρια
των περιοχών Natura
(GR2430001 &
GR2440004), οι τύποι
οικοτόπων, καθώς και η
μέθοδος (P ή Q) που
ακολουθήθηκε στην
εκάστοτε θέση.
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
1-Λιβάδι 4-Αγροτικό
μωσαικό
5-Κωνοφόρο
δάσος
8-Θαμνώνας 10-Υδροχαρής
Οίτη Τυμφρηστός
Εικόνα 1. Δειγματοληπτική
ένταση (% δειγματοληπτικών
επιφανειών) στους βασικούς
τύπους βλάστησης στις
περιοχές Natura 2000
GR2440004 (Οίτη) και
GR2430001 (Τυμφρηστός)
κατά την έρευνα πεδίου
Ορθοπτέρων τον Αύγουστο του
2021.

10
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Εικόνα 3. Τα ποσοστά κατανομής των θέσεων δειγματοληψιών στους διαφορετικούς τύπους οικοτόπων των
περιοχών μελέτης (GR2430001 & GR2440004).
Υψομετρική διαβάθμιση
Προτεραιότητα δόθηκε στην κάλυψη των ενδιαιτημάτων στα υψηλά υψόμετρα άνω των 1500m για την
εύρεση των κύριων ειδών-στόχων, με βάση τις γνωστές οικολογικές προτιμήσεις των ειδών από τη διεθνή
βιβλιογραφία και την πρότερη εμπειρία των ερευνητών. Συνολικά πραγματοποιήθηκε δειγματοληψία σε 65
θέσεις, εκ των οποίων το ένα τρίτο τοποθετήθηκε σε υψόμετρα 1000 – 1500m, και τα δύο τρίτα σε
υψόμετρα άνω των 1500 - 2000m. Συγκεκριμένα, στην Οίτη συλλέχθηκαν δεδομένα από 40
δειγματοληπτικές θέσεις, εκ των οποίων το 75% άνω των 1500m, στον Τυμφρηστό συλλέχθηκαν δεδομένα
από 25 δειγματοληπτικές θέσεις, εκ των οποίων το 56% άνω των 1500m. Η μέθοδος των τετραγώνων (Q)
χρησιμοποιήθηκε κυρίως στην ανώτερη υψομετρική ζώνη (>1500m), ενώ η δειγματοληψία μέσω σημειακής
καταμέτρησης (P) χρησιμοποιήθηκε κυρίως στα χαμηλότερα υψόμετρα για τη συμπλήρωση του καταλόγου
των ειδών και την καταγραφή των δευτερευόντων ειδών-στόχων. Ειδικά στον Τυμφρηστό καλύφθηκαν
επαρκώς τα χαμηλότερα υψόμετρα με τη μέθοδο των σημείων (P) για τον εντοπισμό του είδους P.
caloptenoides (Πίνακας 3).
Πίνακας 3. Ένταση και χωρική κάλυψη της δειγματοληψίας στην Οίτη και τον Τυμφρηστό ως προς το
υψόμετρο και τη μέθοδο δειγματοληψίας Q (Quadrat) και P (Point).
Υψόμετρο (m)
GR2440004 - Οίτη
GR2430001 - Τυμφρηστός
Σύνολο
Ποσοστό
(%)
Q
P
Σύνολο
Q
P
Σύνολο
1000-1500
1
9
10
0
11
11
21
32
1500-2000
19
11
20
11
3
14
44
68
Σύνολο
20
20
40
11
13
25
65
100

11
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Εικόνα 5. Κατανομή των δειγματοληπτικών επιφανειών τετραγώνων (Q) και σημειακών καταμετρήσεων (P)
στις δύο υψομετρικές ζώνες στις περιοχές Natura 2000 GR2440004 (Οίτη) και GR2430001 (Τυμφρηστός)
κατά την έρευνα πεδίου Ορθοπτέρων τον Αύγουστο του 2021.
10 11
30
14
0
10
20
30
40
50
Οίτη
Τυμφρηστός
Αριθμός δειγματοληπτικών
επιφανειών
1000-1500 m
1500-2000 m
0
2
4
6
8
10
12
14
Αριθμός δειγματοληπτικών επιφανειών
Υψομετρική ζώνη
Οίτη-P Οίτη-Q Τυμφρηστός-P Τυμφρηστός-Q
Εικόνα 4. Κατανομή των δειγματοληπτικών επιφανειών των Ορθοπτέρων (τετραγώνων Q και σημειακών
καταμετρήσεων P) στην υψομετρική διαβάθμιση 1000m έως 2000m στις περιοχές Natura 2000 GR2440004
(Οίτη) και GR2430001 (Τυμφρηστός) κατά την έρευνα πεδίου τον Αύγουστο του 2021.

12
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Εικόνα 6. Χάρτης με απεικόνιση της υψομετρικής διαβάθμισης (ψηφιακό μοντέλο εδάφους DEM) και τις
θέσεις δειγματοληψίας στις δύο περιοχές Natura (GR2430001 & GR2440004).

13
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
3. ΠΙΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΕΙΛΕΣ
Οι πιέσεις και οι απειλές στις περιοχές μελέτης εκτιμήθηκαν ποιοτικά από τους ερευνητές. Συνολικά
καταγράφηκαν 6 πιέσεις σε 28 θέσεις δειγματοληψίας. Οι πιέσεις που κυριαρχούσαν κατά βάση
αφορούσαν τη βόσκηση από βοοειδή και αιγοπρόβατα (Εικόνα 7). Η βόσκηση θεωρείται ένας από τους
πλέον καθοριστικούς ανθρωπογενείς παράγοντες που επιδρούν τόσο στην ποικιλότητα των Ορθοπτέρων,
όσο και στην σύνθεση των βιοκοινοτήτων τους (Fabriciusová et al., 2011; Quinn and Walgenbach, 1990),
λόγω των αλλαγών που προκαλούν στη δομή και τη σύνθεση της βλάστησης (Holmes et al., 1979; Jauregui
et al., 2008). Η βόσκηση μπορεί να έχει ετερογενείς επιπτώσεις στις βιοκοινότητες ανάλογα με την ένταση,
την περιοδικότητα και την χωροχρονική έκταση, αλλά και την ταυτότητα των ζώων (βοοειδή, αιγοπρόβατα)
(Batáry et al., 2007; Fabriciusová et al., 2011; Jauregui et al., 2008). Βόσκηση υψηλής έντασης είτε από
αιγοπρόβατα (Jauregui et al., 2008) είτε βοοειδή (Kruess and Tscharntke, 2002) μπορεί να αποτελέσει
παράγοντα όχλησης για τα περισσότερα είδη Ορθοπτέρων. Από την άλλη πλευρά, η πλήρης εγκατάλειψη
της βόσκησης μπορεί να είναι ιδιαίτερα επιβλαβής για τις βιοκοινότητες Ορθοπτέρων που βασίζονται στις
ανοιχτές χορτολιβαδικές εκτάσεις (Gardiner, 2018). Για τον λόγο αυτό, είναι ωφέλιμη η ύπαρξη της σε ήπια
μορφή, καθώς έτσι μπορεί να συμβάλλει στην ετερογένεια ενός οικοσυστήματος (Kati et al., 2012),
δημιουργώντας ένα μωσαϊκό βλάστησης πυκνών και ψηλών χόρτων, που εναλλάσσεται με τμήματα
μικρότερης κάλυψης από χόρτα, ευνοώντας τη διατήρηση κάποιων ειδών Ορθοπτέρων (Jauregui et al.,
2008; Wingerden et al., 1992). Επίσης, θεωρείται απαραίτητη σε συνδυασμό με άλλες ανθρωπογενείς
δραστηριότητες όπως η χορτοκοπή για τη διατήρηση των ημι-φυσικών λιβαδικών εκτάσεων, οι οποίες
αποτελούν το σημαντικότερο τύπο ενδιαιτήματος για τα Ορθόπτερα (Marini et al., 2009; Steck et al., 2007a).
Εικόνα 7. Οι πιέσεις και απειλές που καταγράφηκαν στις θέσεις δειγματοληψίας των περιοχών με
κωδικούς GR2440004 και GR2430001.

14
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
4. ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΙΔΩΝ ΟΡΘΟΠΤΕΡΩΝ
Από τα 71 είδη που έχουν αναφερθεί στην ευρύτερη περιοχή μελέτης, συνολικά καταγράφηκαν 41 είδη
ορθοπτέρων (58%) στην περιοχή της Οίτης (GR2440004) και του Τυμφρηστού (GR2430001) (Πίνακας 4) τα
οποία αντιπροσωπεύουν και τις 2 μεγάλες υποτάξεις Ορθοπτέρων (Εικόνα 8). Οι κύριες οικογένειες που
επικρατούν είναι αυτές των Acrididae και των Tettigoniidae, ενώ συνολικά τα είδη εκπροσωπούν 5 εκ των
12 οικογενειών που υπάρχουν στην Ελλάδα (Εικόνα 9). Στην περιοχή καταγράφηκαν 6 ενδημικά είδη της
Ελλάδας και 3 είδη που είναι και ενδημικά και κινδυνεύοντα (EN-VU) σύμφωνα με την IUCN (IUCN, 2016).
Επιπλέον, στην περιοχή βρέθηκε το είδος P. caloptenoides που περιλαμβάνεται στο Παράρτημα ΙΙ της
Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ (Πίνακας 5).
Εικόνα 8. Αριθμός ειδών στις δύο μεγάλες Υποτάξεις Ορθοπτέρων.
Εικόνα 9. Ποσοστά ειδών ανά οικογένεια Ορθοπτέρων που βρέθηκαν στην περιοχή μελέτης.

15
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Πίνακας 4. Κατάλογος των 71 ειδών Ορθοπτέρων της περιοχής μελέτης, με αναφορά στα 41 είδη
Ορθοπτέρων των οποίων η παρουσία επιβεβαιώθηκε κατά τη διάρκεια των δειγματοληψιών του 2021. Η
Οίτη περιλαμβάνει την περιοχή Natura 2000 GR2440004 και τμήμα εκτός αυτής, ενώ ο Τυμφρηστός
ταυτίζεται με την περιοχή GR2430001. ⚫ Επιβεβαιωμένη παρουσία.  Παρουσία από τη βιβλιογραφία
(Willemse et al., 2018).
Είδη
Οίτη
Τυμφρηστός
Είδη
Οίτη
Τυμφρηστός
Acrida ungarica
○
Paracaloptenus caloptenoides
●
●
Acrometopa servillea
●
○
Pachytrachis trachilis
●
Aiolopus strepens
●
●
Parnassiana tymphrestos
●
●
Anacridium aegyptium
○
Pezotettix giornae
●
○
Arcyptera labiata
●
Pholidoptera femorata
○
○
Arcyptera microptera
○
Pholidoptera stankoi
○
Bradyporus oniscus
○
Platycleis affinis
●
Bucephaloptera bucephala
○
Platycleis albopunctata
●
○
Calliptamus barbarus
○
Platycleis escalerai
○
Calliptamus italicus
●
Platycleis intermedia
○
Celes variabilis
○
Poecilimon chopardi
○
Chorthippus biguttulus
●
●
Poecilimon soulion
○
Chorthippus bornhalmi
●
●
Poecilimon veluchianus
○
●
Chorthippus dichrous
●
Poecilimon zimmeri
●
Chorthippus mollis
●
●
Polysarcus denticauda
○
Chorthippus willemsei
●
●
Pseudochorthippus parallelus
●
○
Decticus albifrons
○
Psorodonotus macedonicus
●
○
Decticus verrucivorus
●
○
Rhacocleis germanica
●
○
Dociostaurus brevicollis
●
○
Rhacocleis graeca
○
Euchorthippus declivus
●
●
Rhacocleis lithoscirtetes
●
Eupholidoptera megastyla
●
○
Saga hellenica
○
Euthystira brachyptera
○
Sepiana sepium
●
Gampsocleis abbreviata
○
Stauroderus scalaris
●
○
Gomphocerus sibiricus
○
Stenobothrus fischeri
●
○
Gryllus campestris
●
Stenobothrus rubicundulus
●
●
Incertana incerta
○
Tessellana orina
○
●
Locusta migratoria
○
Tetrix depressa
●
Metaplastes ornatus
○
Tettigonia caudata
○
Metrioptera tsirojanni
○
Tettigonia viridissima
○
○
Myrmeleotettix maculatus
●
Troglophilus zoiai
○
Notostaurus anatolicus
○
Tylopsis lilifolia
●
Oecanthus pellucens
●
○
Vichetia oblongicollis
●
Oedaleus decorus
○
Oedipoda caerulescens
●
○
Oedipoda germanica
●
●
Omocestus rufipes
●
○
Omocestus
haemorrhoidalis
●
Oropodisma tymphrestosi
●
●
Ovaliptila krueperi
○
○

16
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Πίνακας 5. Τα είδη Ορθοπτέρων που καταγράφηκαν στην περιοχή μελέτης στις θερινές δειγματοληψίες του
2021, με υψηλή αξία διατήρησης.
Όνομα είδους
Οδηγία
92/43/ΕΟΚ
Ενδημικό
IUCN
Parnassiana tymphrestos
Ε
EN
Oropodisma tymphrestosi
Ε
EN
Paracaloptenus caloptenoides
Παρ. ΙΙ
LC
Chorthippus willemsei
Ε
LC
Eupholidoptera megastyla
Ε
LC
Poecilimon veluchianus
Ε
LC
Rhacocleis lithoscirtetes
Ε
VU
EN: Κινδυνεύον (Endangered). VU: Τρωτό (Vulnerable). LC: Μειωμένου Ενδιαφέροντος (Least Concerned)
5. ΚΥΡΙΑ ΕΙΔΗ-ΣΤΟΧΟΙ
Στο χωρίο αυτό παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της έρευνας πεδίου και για τα ενδημικά και κινδυνεύοντα
είδη Oropodisma tymphrestosi και Parnassiana tymphrestos. Για κάθε είδος δίνεται μια συνολική
ανασκόπηση ως εξής: συστηματική κατάταξη, χρησιμοποιώντας την ταξινόμηση και ονοματολογία από το
https://orthoptera.speciesfile.org/, βιολογικός κύκλος, κατανομή και εύρος κατανομής, πληθυσμιακή
κατάσταση και τάση, ενδιαίτημα, πιέσεις και απειλές, κατηγορία κινδύνου/ καθεστώς προστασίας. Τα
αποτελέσματα της έρευνας παρουσιάζονται συνδυαστικά και επικαιροποιώντας την υπάρχουσα γνώση ως
προς τη διεθνή αξιολόγηση του είδους (IUCN), ώστε να υπογραμμίζεται η συνεισφορά της παρούσας
έρευνας στη διατήρηση του είδους σε παγκόσμια κλίμακα. Για το είδος P. soulion δίνεται μια γενικότερη
ανασκόπηση καθώς δεν καταγράφηκε στην περιοχή μελέτης, όπως και για το είδος P. caloptenoides το οποίο
καταγράφηκε περιστασιακά.
Parnassiana tymphrestos (ΕΝ)
Συστηματική κατάταξη
Φύλο: Αρθρόποδα. Κλάση: Insecta. Τάξη: Orthoptera. Υποτάξη:
Ensifera. Οικογένεια: Tettigoniidae. Είδος: Parnassiana
tymphrestos (Zeuner, 1941). Αγγλική ονομασία: Tymphrestos
Greek Bush-cricket. Προτεινόμενη ελληνική ονομασία:
Παρνασιάνα του Τυμφρηστού.
Κατηγορία κινδύνου
Κινδυνεύον–EN (Endangered) σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο
επίπεδο, σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Κόκκινο Κατάλογο των
Ορθοπτέρων (Hochkirch et al., 2016b) και την παγκόσμια
αξιολόγηση ως προς τα κριτήρια της IUCN (Willemse et al.,
2016b). Τα κριτήρια κατάταξής του σε αυτήν την κατηγορία
είναι B1ab(iii,v)+2ab(iii,v). Το εύρος κατανομής του είναι <5.000 km2 (Β1), η κατανομή του είναι

17
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
περιορισμένη <500 km2 (B2). Επιπλέον ο πληθυσμός του είναι
έντονα κατακερματισμένος με μόνο δυο διακριτές περιοχές
(locations) που επηρεάζονται ανεξάρτητα η μία από την άλλη
από την άσκηση πιέσεων/απειλών (a), ενώ η εκτιμώμενη
πληθυσμιακή του τάση είναι συνεχόμενα πτωτική λόγω της
υποβάθμισης του ενδιαιτήματός του (iii) και της πτωτικής τάσης
του αριθμού των ενήλικων ατόμων (v).
Βιολογικός κύκλος
Ημιμετάβολο έντομο που εμφανίζει ενήλικα άτομα από τον
Ιούλιο έως και τον Σεπτέμβριο.
Κατανομή
Είναι στενο-ενδημικό είδος με το σύνολο του παγκόσμιου
πληθυσμού του περιλαμβάνεται αποκλειστικά στις δυο
περιοχές Οίτη και Τυμφρηστός. Με βάση την παγκόσμια
αξιολόγηση του είδους ως προς τα κριτήρια της IUCN (Willemse
et al., 2016b), η κατανομή του περιορίζεται σε 28-100km2 (Area
of Occupancy-AOO), ενώ το εύρος της κατανομής του (Extent of occurrence-EOO) είναι 188km2.
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τις θερινές καταγραφές του 2021 στο πλαίσιο του παρόντος έργου (19 θέσεις
παρουσίας), σε συνδυασμό με πρότερα στοιχεία του Εργαστηρίου (Β. Κατή & L. Willemse) για το έτος 2019
(7 θέσεις παρουσίας) και 4 θέσεις παρουσίας από τη βιβλιογραφική ανασκόπηση που πραγματοποιήθηκε
στο πλαίσιο του παρόντος προγράμματος (https://www.gbif.org/), η εκτιμώμενη κατανομή του είδους είναι
46,36 km2. Η κατανομή του είναι συγκεκριμένα έκτασης 45,55km2 στο όρος Οίτη, εκ των οποίων 24,63km2
εμπίπτουν εντός του δικτύου Natura 2000 και 20,92km2 εκτός σε παρακείμενες περιοχές στο νότιο τμήμα
του Δρυμού (Εικόνα 10). Πολύ πιο περιορισμένη είναι η κατανομή του είδους στο όρος Τυμφρηστός με
έκταση 0,81km2 (Εικόνα 11). Σημειώνεται πως περαιτέρω έρευνα είναι επιθυμητή για την ολοκλήρωση του
χάρτη κατανομής του είδους στην Ελλάδα.

18
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Εικόνα 10. Η εκτιμώμενη κατανομή του P. tymphrestos για την περιοχή της Οίτης (45,55km2) σύμφωνα με
τα δεδομένα από τη βιβλιογραφική ανασκόπηση, τις δειγματοληψίες του 2021 και στοιχεία της ΕΥ (Β. Κατή).
Εικόνα 11. Η εκτιμώμενη κατανομή του P. tymphrestos για την περιοχή του Τυμφρηστού 0,81km2 σύμφωνα
με τις δειγματοληψίες του 2021.

19
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Ενδιαίτημα
Με βάση τη βιβλιογραφία (Willemse et al., 2018), είναι είδος των μεγάλων υψομέτρων που απαντάται σε
υψόμετρα 1500-1900m και σε λιβαδικά ενδιαιτήματα. Προτιμά ανοικτές πετρώδεις βουνοπλαγιές που
καλύπτονται από χόρτα και χαμηλούς αγκαθωτούς θάμνους. Κατά τη διάρκεια της μέρας τα άτομα του
είδους έχει αναφερθεί ότι κρύβονται σε αγκαθωτούς θάμνους, όπως οι θάμνοι του γένους Astragalus.
Υψόμετρο: Με βάση τα αποτελέσματα της έρευνας, το είδος όντως βρέθηκε σε υψόμετρο από 1542m έως
1935m αποκλειστικά σε λιβαδικά ενδιαιτήματα.
Οικότοποι: Εντοπίστηκε συγκεκριμένα εντός των εξής οικοτόπων της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ, θεωρώντας την
κείμενη χαρτογράφηση εντός των περιοχών Natura 2000:
❑ Οικότοπος προτεραιότητας 6230 «Χλοώδεις διαπλάσεις με Nardus σε πυριτικά υποστρώματα της
ορεινής ζώνης (και υποορεινής ζώνης στην ηπειρωτική Ευρώπη)» (6 εγγραφές παρουσίας από τις
12 εντός Natura 2000). Ο οικότοπος εμφανίζεται σε υψόμετρα άνω των 1600m σε τοποθεσίες
επίπεδες ή με ελαφρά κλίση (5-10%) όπου μπορεί και συσσωρεύεται σημαντική ποσότητα εδάφους
και διατηρούνται υψηλά επίπεδα υγρασίας για μεγάλο μέρος της θερινής περιόδου. Ο βαθμός
διατήρησης του οικοτόπου 6230 είναι ικανοποιητικός (Α) στην Οίτη και μη ικανοποιητικός στον
Τυμφρηστός (Β) με βάση τα Τυποποιημένα Έντυπα Αναφοράς των δύο περιοχών (SDF 2020a, b).
❑ Οικότοπος 4090 «Ενδημικοί ορο-μεσογειακοί ερεικώνες» (4 εγγραφές παρουσίας από τις 12 εντός
Natura 2000). Βασικό χαρακτηριστικό του οικοτόπου 4090 είναι οι ακανθώδεις ημιθάμνοι σε
σφαιρόμορφοες ή προσκεφαλοειδείς αποικίες, με καλύψεις 30-70% και συχνά παρουσία γυμνού
εδάφους ανάμεσά τους. Ο οικότοπος 4090 καλύπτει έκταση 166,868ha στην Οίτη και έχει
ικανοποιητικό βαθμό διατήρησης (Α), ενώ στον Τυμφρηστό καλύπτει έκταση 1825,1ha με μη
ικανοποιητικό βαθμό διατήρησης (Β) (SDF 2020a, b). Το είδος παρουσίαζε έντονα κρυπτική
συμπεριφορά παραμένοντας στη βάση των ακανθωδών θάμνων από όπου γινόταν αντιληπτό μόνο
με έντονη ανάδευση του θάμνου.
❑ Οικότοπος 951Β «Δάση Ελληνικής Ελάτης» (2 εγγραφές παρουσίας από τις 12 εντός Natura 2000).
Παρότι το είδος είναι θερμόφιλο και είναι γνωστό πως προτιμά ανοιχτά λιβάδια, εντοπίστηκε και
σε μεγάλα λιβαδικά ξέφωτα εντός ελατοδασών, ως προς την κείμενη χαρτογράφηση των
οικοτόπων» στον Εθνικό Δρυμό της Οίτης.
Τοπογραφία: Όσον αφορά στους μικροπεριβαλλοντικούς παράγοντες, που καταγράφηκαν εντός των
τετραγώνων με παρουσία του είδους, το είδος παρατηρήθηκε σε ελαφρά επικλινείς πλαγιές με μέση κλίση
19% και σε ποικιλία εκθέσεων: Βόρειων (25%), Νότιων (19%), Ανατολικών (31%) και Δυτικών (25%).
Βλάστηση/υπόστρωμα: Το είδος επέλεγε μικροενδιαιτήματα με μεγάλη κάλυψη ποώδους βλάστησης της
τάξεως του 58%, με σημαντική παρουσία ξυλωδών ποών και χαμηλών θάμνων της τάξεως του 17%, όπως οι
θάμνοι του γένους Astragalus, ενώ μικρότερη ήταν η κάλυψη πετρώδους υποστρώματος (9%), γυμνού
εδάφους (8%), βράχων (7%) και σχεδόν απούσα η παρουσία δέντρων (1%). Επέλεγε επίσης
μικροενδιαιτήματα με ικανοποιητικό ύψος ποώδους βλάστησης της τάξεως του 17cm. Οι μεγαλύτεροι
πληθυσμοί καταγράφηκαν σε ενδιαιτήματα με ύψος ποώδους βλάστησης περί των 20 cm, ενώ δεν
παρατηρήθηκε σε περιοχές με έντονη βόσκηση που οδηγούσε σε πολύ χαμηλό ύψος βλάστησης κάτω των
3cm. Τα κυρίαρχα είδη φυτών εντός των επιφανειών που βρέθηκε το είδος είναι τα εξής: Astragalus
angustifolius Hyparrhenia hirta, Drypis spinsa, Festuca jeanphertii, και Stipa bromoides.

20
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Πληθυσμιακή κατάσταση
Με βάση την αξιολόγηση της IUCN, η παγκόσμια πληθυσμιακή του τάση είναι πτωτική και οι πληθυσμοί του
μικροί και απομονωμένοι με μικρή ή χωρίς καθόλου γενετική ροή μεταξύ τους. Ο πληθυσμός του θεωρείται
έντονα κατακερματισμένος (severely fragmented) (Willemse et al., 2016b). Το πληθυσμιακό του μέγεθος
είναι άγνωστο.
Με βάση τα αποτελέσματα της έρευνάς μας, η πληθυσμιακή κατάσταση του είδους το έτος 2021 ήταν
ικανοποιητική για το όρος Οίτη. Ο πληθυσμός της Οίτης φαίνεται πως είναι σε καλή κατάσταση διατήρησης,
καθώς το είδος καταγράφηκε στο 38% των θέσεων δειγματοληψίας και σε κάποιες περιπτώσεις που το
ενδιαίτημα ήταν κατάλληλο η πληθυσμιακή πυκνότητα ξεπερνούσε τα 11 άτομα/100τ.μ. Αντίθετα, λιγότερο
ικανοποιητική είναι η πληθυσμιακή κατάσταση στο όρος Τυμφρηστός όπου το είδος ήταν πιο σπάνιο, όπου
και καταγράφηκε μόνο στο 16% των θέσεων δειγματοληψίας και εμφάνιζε μικρότερη πληθυσμιακή
πυκνότητα στις θέσεις καταγραφής.
Πιέσεις και Απειλές
Η πτωτική πληθυσμιακή του τάση αποδίδεται
κυρίως στην υποβάθμιση του ενδιαιτήματός
του από τη βόσκηση αιγοπροβάτων κατά τους
θερινούς μήνες, και πρόσφατα από τη βόσκηση
βοοειδών, καθώς η κτηνοτροφία των βοοειδών
αντικαθιστά αυτή των αιγοπροβάτων στους
ορεινούς βοσκοτόπους (Willemse et al.,
2016b). To γεγονός αυτό επιβεβαιώνεται από
τα δεδομένα που συλλέχθηκαν στις θερινές
δειγματοληψίες του 2021. Συγκεκριμένα,
βόσκηση παρατηρήθηκε στην πλειονότητα των
επιφανειών όπου καταγράφηκε το είδος (63%)
από βοοειδή (37%) και αιγοπρόβατα (26%).
Επίσης, σε μια θέση καταγράφηκαν ως
παράγοντας πίεσης οι τεχνητές υποδομές του
χιονοδρομικού κέντρου του Τυμφρηστού
(Εικόνα 11). Αν υπάρξει επέκταση των τεχνητών
Parnassiana tymphrestos
Οίτη [40 Δ.Ε.]
Τυμφρηστός [25 Δ.Ε.]
Σύνολο [65]
Αρ. θέσεων καταγραφής
15
4
19
Συχνότητα παρουσίας
38%
16%
29%
Οίτη [20 Q]
Τυμφρηστός [11 Q]
Κλάσεις αφθονίας
0
1
2
3
4
0
1
2
3
4
Αριθμός θέσεων ανά κλάση
2
2
5
6
0
1
0
2
1
0
0: απουσία, 1: 1 άτομο, 2: 2-10 άτομα, 3: 11-50 άτομα, 4: >50 άτομα
26%
37%
5%
32%
Βόσκηση από αιγοπρόβατα Βόσκηση από βοοειδή
Τεχνητή επιφάνεια Καμία απειλή
Εικόνα 10. Οι πιέσεις/απειλές που καταγράφηκαν στις
επιφάνειες παρουσίας του P. tymphrestos κατά τις
θερινές δειγματοληψίες του 2021.

21
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
επιφανειών και επακόλουθη απώλεια των ενδιαιτημάτων του είδους, θα επιταχυνθεί η πτωτική
πληθυσμιακή του τάση. To είδος έχει περιορισμένη ικανότητα πτήσης, γεγονός που καθιστά τον πληθυσμό
του ευάλωτο στις αλλαγές του ενδιαιτήματός του. Δεν αποτελεί αντικείμενο εμπορίας ή άλλης χρήσης
(Willemse et al., 2016b). Δεν εφαρμόζονται μέτρα διαχείρισης.
Oropodisma tymphrestosi (ΕΝ)
Συστηματική κατάταξη
Φύλο: Αρθρόποδα. Κλάση: Insecta. Τάξη: Orthoptera.
Υποτάξη: Caelifera. Οικογένεια: Acrididae. Είδος:
Oropodisma tymphrestosi (Willemse, 1972). Αγγλική
ονομασία: Tymprhestos mountain grasshopper.
Προτεινόμενη Ελληνική ονομασία: Οροποδίσμα του
Τυμφρηστού.
Κατηγορία κινδύνου
Κινδυνεύον–EN (Endangered) σε ευρωπαϊκό και
παγκόσμιο επίπεδο, σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Κόκκινο
Κατάλογο των Ορθοπτέρων (Hochkirch et al., 2016b) και
την παγκόσμια αξιολόγηση ως προς τα κριτήρια της IUCN
(Willemse et al., 2016i).Τα κριτήρια κατάταξής του σε αυτήν
την κατηγορία είναι B1ab(iii,v)+2ab(iii,v). Το εύρος
κατανομής του είναι <5.000 km2 (Β1), η κατανομή του είναι
περιορισμένη <500 km2(B2). Επιπλέον ο πληθυσμός του είναι
έντονα κατακερματισμένος με μόνο τρεις διακριτές περιοχές
που επηρεάζονται ανεξάρτητα η μία από την άλλη από την
άσκηση πιέσεων/απειλών (locations) (a), ενώ η εκτιμώμενη
πληθυσμιακή του τάση είναι συνεχόμενη πτωτική λόγω της
υποβάθμισης του ενδιαιτήματός του (iii) και του πτωτικής
τάσης του αριθμού ενήλικων ατόμων (v).
Βιολογικός κύκλος
Ημιμετάβολο έντομο που εμφανίζει ενήλικα άτομα από τον
Ιούλιο έως και τον Σεπτέμβριο.
Κατανομή
H κατανομή του περιορίζεται σε 20-50 km2 (Area of
Occupancy-AOO). Το εύρος κατανομής του είναι 495 km2 (Extent of occurrence-EOO) (Willemse et al., 2016i).
Είναι στενο-ενδημικό είδος που έχει αναφερθεί μόνο σε τρία βουνά της Ελλάδας: Οίτη, Τυμφρηστός και
Βαρδούσια.
Σύμφωνα με τις θερινές καταγραφές του 2021 στο πλαίσιο του παρόντος έργου (13 θέσεις παρουσίας), σε
συνδυασμό με πρότερα στοιχεία του Εργαστηρίου (Β. Κατή) για το έτος 2019 (6 θέσεις παρουσίας) η

22
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
εκτιμώμενη κατανομή του είδους είναι περί των 13,7 km2, με την υποσημείωση πως η παγκόσμια κατανομή
του είναι ευρύτερη καθώς περιλαμβάνει και τα Βαρδούσια. Συγκεκριμένα η κατανομή του εντός της
περιοχής Natura 2000 του Εθνικού Δρυμού της Οίτης ήταν 9,41 km2 και 1,76 km2 εκτός του Natura 2000
(σύνολο 11,17km2 στο όρος Οίτη) (Εικόνα 12), ενώ η κατανομή του στο Τυμφρηστό ήταν σαφώς μικρότερη,
έκτασης 1,9km2 (Εικόνα 13). Δεν βρέθηκαν άλλες συντεταγμένες θέσεων στη βιβλιογραφική ανασκόπηση
που πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια του παρόντος προγράμματος.
Εικόνα 11. Η εκτιμώμενη κατανομή του O. tymphrestosi για την περιοχή της Οίτης σύμφωνα με τα δεδομένα
από τις δειγματοληψίες του 2021 και στοιχεία της ΕΥ (Β. Κατή).

23
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Εικόνα 13. Η εκτιμώμενη κατανομή του O. tymphrestosi για την περιοχή του Τυμφρηστού σύμφωνα με τα
δεδομένα από τις δειγματοληψίες του 2021.
Ενδιαίτημα
Με βάση τη βιβλιογραφία (Willemse et al., 2018), είναι είδος των μεγάλων υψομέτρων που απαντάται σε
υψόμετρα 1750-2100m και σε λιβαδικά και βραχώδη ενδιαιτήματα. Προτιμά ανοιχτές βουνοπλαγιές με
πετρώδες υπόστρωμα και αραιή βλάστηση, σάρες, αλλά και μη πετρώδεις πλαγιές με πυκνή κάλυψη
χαμηλών χόρτων.
Υψόμετρο: Με βάση τα αποτελέσματα της έρευνας, το είδος όντως βρέθηκε σε υψόμετρο από 1613m έως
1935m αποκλειστικά σε λιβαδικά ενδιαιτήματα.
Οικότοποι: Εντοπίστηκε συγκεκριμένα εντός των εξής οικοτόπων της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ, θεωρώντας την
κείμενη χαρτογράφηση εντός των περιοχών Natura 2000:
❑ Οικότοπος 4090 «Ενδημικοί ορο-μεσογειακοί ερεικώνες» (4 εγγραφές παρουσίας από τις 9 εντός
Natura 2000). Βασικό χαρακτηριστικό του οικοτόπου 4090 είναι οι ακανθώδεις ημιθάμνοι σε
σφαιρόμορφοες ή προσκεφαλοειδείς αποικίες, με καλύψεις 30-70% και συχνά παρουσία γυμνού
εδάφους ανάμεσά τους. Ο οικότοπος 4090 καλύπτει έκταση 166,868ha στην Οίτη και έχει
ικανοποιητικό βαθμό διατήρησης (Α), ενώ στον Τυμφρηστό καλύπτει έκταση 1825,1ha με μη
ικανοποιητικό βαθμό διατήρησης (Β). Το είδος παρουσίαζε έντονα κρυπτική συμπεριφορά
παραμένοντας στη βάση των ακανθωδών θάμνων από όπου γινόταν αντιληπτό μόνο με έντονη
ανάδευση του θάμνου.
❑ Οικότοπος προτεραιότητας 6230 «Χλοώδεις διαπλάσεις με Nardus σε πυριτικά υποστρώματα της
ορεινής ζώνης (και υποορεινής ζώνης στην ηπειρωτική Ευρώπη)» (4 εγγραφές παρουσίας από τις 9
εντός Natura 2000). Ο οικότοπος εμφανίζεται σε υψόμετρα άνω των 1600m σε τοποθεσίες επίπεδες

24
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
ή με ελαφρά κλίση (5-10%) όπου μπορεί και συσσωρεύεται σημαντική ποσότητα εδάφους και
διατηρούνται υψηλά επίπεδα υγρασίας για μεγάλο μέρος της θερινής περιόδου. Ο βαθμός
διατήρησης του οικοτόπου 6230 είναι ικανοποιητικός (Α) στην Οίτη και μη ικανοποιητικός στον
Τυμφρηστός (Β) με βάση τα Τυποποιημένα Έντυπα Αναφοράς των δύο περιοχών (SDF 2020a, b).
❑ Μία εγγραφή παρουσίας του είδους (1 εγγραφή παρουσίας από τις 9 εντός Natura 2000).
σημειώθηκε σε οικότοπο 951Β (Δάση Ελληνικής Ελάτης).
Τοπογραφία: Όσον αφορά στους μικροπεριβαλλοντικούς παράγοντες, που καταγράφηκαν εντός των
τετραγώνων με παρουσία του είδους, το είδος παρατηρήθηκε σε ελαφρά έως έντονα επικλινείς πλαγιές με
μέση κλίση της τάξεως του 22% που έφταναν όμως και σε κλίση 39%.
Βλάστηση/υπόστρωμα: Το είδος επέλεγε μικροενδιαιτήματα με μεγάλη κάλυψη ποώδους βλάστησης της
τάξεως του 75% και μικρότερη κάλυψη γυμνών εδαφών της τάξεως του 9%, ενώ η κάλυψη σε πέτρες και
βράχια έφτασε το 17%. Επέλεγε επίσης μικροενδιαιτήματα με ικανοποιητικό ύψος ποώδους βλάστησης της
τάξεως του 18cm. Τα κυρίαρχα είδη φυτών εντός των επιφανειών που βρέθηκε το είδος είναι τα εξής:
Astragalus cylleneus, Festuca jeanphertii, Urtica dioica, Astragalus angustifolius, Festuca jeanphertii και Stipa
bromoides.
Πληθυσμιακή κατάσταση:
Με βάση τη βιβλιογραφία, η πληθυσμιακή του τάση είναι πτωτική και οι πληθυσμοί του μικροί και
απομονωμένοι με μικρή ή χωρίς καθόλου γενετική ροή μεταξύ τους (Willemse et al., 2016i). Επομένως, ο
πληθυσμός του θεωρείται έντονα κατακερματισμένος (severely fragmented). Ο πληθυσμός του είναι
άγνωστος.
Η παρουσία του είδους επιβεβαιώθηκε στην περιοχή μελέτης. Με βάση τα αποτελέσματα της έρευνάς μας,
η πληθυσμιακή κατάσταση του είδους το έτος 2021 ήταν αρκετά ικανοποιητική για το όρος Οίτη. Ο
πληθυσμός της Οίτης φαίνεται πως είναι σε αρκετά καλή κατάσταση διατήρησης, καθώς το είδος
καταγράφηκε στο 23% των θέσεων δειγματοληψίας και σε κάποιες περιπτώσεις που το ενδιαίτημα ήταν
κατάλληλο η πληθυσμιακή πυκνότητα ξεπερνούσε τα 11 άτομα/100τ.μ. Η πληθυσμιακή του κατάσταση
είναι λιγότερο ικανοποιητική στο όρος Τυμφρηστός όπου το είδος ήταν πιο σπάνιο, με συχνότητα
καταγραφής 16% των θέσεων δειγματοληψίας και σαφώς χαμηλότερη πληθυσμιακή πυκνότητα στις θέσεις
καταγραφής.
Oropodisma tymphrestosi
Οίτη [40 Δ.Ε]
Τυμφρηστός [25 Δ.Ε.]
Σύνολο [65]
Αρ. θέσεων καταγραφής
9
4
13
Συχνότητα παρουσίας
23%
16%
20%
Οίτη [20 Q]
Τυμφρηστός [11 Q]
Κλάσεις αφθονίας
0
1
2
3
4
0
1
2
3
4
Αριθμός θέσεων ανά κλάση
12
1
2
5
0
7
0
3
1
0
0: απουσία, 1: 1 άτομο, 2: 2-10 άτομα, 3: 11-50 άτομα, 4: >50 άτομα

25
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Πιέσεις και Απειλές
Η πτωτική πληθυσμιακή του τάση αποδίδεται κυρίως στην
υποβάθμιση του ενδιαιτήματός του από την έντονη
βόσκηση βοοειδών στα τρία βουνά που ενδιαιτεί, και
πιθανόν στην επέκταση των τεχνητών επιφανειών κυρίως
στο όρος Τυμφρηστός όπου λειτουργεί χιονοδρομικό κέντρο
(Willemse et al., 2016i).
Σύμφωνα και με τα δεδομένα που συλλέχθηκαν στις θερινές
δειγματοληψίες του 2021, η βόσκηση ήταν παρούσα στην
πλειονότητα των επιφανειών όπου καταγράφηκε το είδος
(67%). Βόσκηση παρατηρήθηκε στο μεγαλύτερο μέρος της,
κυρίως από βοοειδή (42%), ενώ σε κάποιες επιφάνειες και
από αιγοπρόβατα (25%) (Εικόνα 13). To είδος δεν έχει
ικανότητα πτήσης, γεγονός που καθιστά τον πληθυσμό του
ευάλωτο στις αλλαγές του ενδιαιτήματός του.
25%
42%
33%
Βόσκηση από αιγοπρόβατα
Βόσκηση από βοοειδή
Καμία απειλή
Εικόνα 12. Οι πιέσεις/απειλές που
καταγράφηκαν στις επιφάνειες παρουσίας
του O. tymphrestosi κατά τις θερινές
δειγματοληψίες του 2021.

26
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Poecilimon soulion (ΕΝ)
Συστηματική κατάταξη
Φύλο: Αρθρόποδα. Κλάση: Insecta. Τάξη: Orthoptera. Υποτάξη:
Ensifera. Οικογένεια: Tettigoniidae. Είδος: Poecilimon soulion
(Willemse, 1987). Αγγλική ονομασία: Soulion Bright Bush-cricket.
Προτεινόμενη Ελληνική Ονομασία: Ποικιλείμων του Σουλίου.
Κατηγορία κινδύνου
Κινδυνεύον–EN (Endangered) σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο,
σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Κόκκινο Κατάλογο των Ορθοπτέρων (Hochkirch et al., 2016b) και την παγκόσμια
αξιολόγηση ως προς τα κριτήρια της IUCN (Willemse et al., 2016c). Τα κριτήρια κατάταξής του σε αυτήν την
κατηγορία είναι B1ab(iii,v)+2ab(iii,v). Το εύρος κατανομής του είναι <5.000 km2 (Β1), η κατανομή του είναι
περιορισμένη <500km2(B2). Επιπλέον ο πληθυσμός του είναι έντονα κατακερματισμένος με μόνο τρεις
διακριτές περιοχές που επηρεάζονται ανεξάρτητα η μία από την άλλη από την άσκηση πιέσεων/απειλών
(locations) (a), ενώ η εκτιμώμενη πληθυσμιακή του τάση είναι συνεχόμενη πτωτική λόγω της υποβάθμισης
του ενδιαιτήματός του (iii) και της πτωτικής τάσης του αριθμού ενήλικών ατόμων (v). Η διαχείριση της
βόσκησης θεωρείται ως το βασικό μέτρο προστασίας για τη διατήρησή του.
Βιολογικός κύκλος
Ημιμετάβολο έντομο που εμφανίζει ενήλικα άτομα από τον Ιούνιο έως και τον Σεπτέμβριο.
Κατανομή
H κατανομή του είναι 300 km2 (Area of Occupancy-AOO) και το
εύρος κατανομής του είναι 2.652km2 (Extent of occurrence-EOO).
Είναι στενο-ενδημικό είδος που έχει αναφερθεί σε τρία βουνά της
Ελλάδας: όρος Τυμφρηστός, όρη Σουλίου και όρος Τόμαρος
(Willemse et al., 2016c). Η κατανομή και το εύρος κατανομής του
επομένως αφορούν τόσο στην Ελλάδα όσο και σε όλον τον κόσμο,
λόγω ενδημισμού. Το είδος δεν καταγράφηκε στην περιοχή
μελέτης και δεν υπάρχουν νέα δεδομένα για την κατανομή του.
Ενδιαίτημα
Σε θαμνώδη ορεινά οικοσυστήματα, σε υψόμετρο 900-2000m.
Πληθυσμιακή κατάσταση
Η πληθυσμιακή του τάση είναι πτωτική και οι πληθυσμοί του μικροί
και απομονωμένοι με μικρή ή χωρίς καθόλου γενετική ροή μεταξύ
τους (Willemse et al., 2016c). Επομένως, ο πληθυσμός του
θεωρείται να είναι έντονα κατακερματισμένος (severely
fragmented). Το πληθυσμιακό του μέγεθος είναι άγνωστο. Το είδος θεωρείται σπάνιο σε όλο το εύρος
κατανομής του.
Poecilimon soulion
©Klaus-Gerhard Heller

27
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Δεν καταγράφηκε στην περιοχή μελέτης κατά την έρευνα πεδίου τον Αύγουστο του 2021. Η απουσία του
αποδίδεται είτε στην πρωιμότερη φαινολογία του, ή στην σπανιότητά του στο εύρος κατανομής του. Στο
παρελθόν, είχε παρατηρηθεί στην περιοχή μελέτης το μήνα Ιούνιο. Επομένως δεν υπάρχει επικαιροποίηση
ως προς την κατανομή του ή νέα οικολογική γνώση ως προς τα ενδιαιτήματά του και την πληθυσμιακή του
κατάσταση
Πιέσεις και Απειλές
Η πτωτική πληθυσμιακή του τάση αποδίδεται κυρίως στην υποβάθμιση του ενδιαιτήματός του από τη
βόσκηση κατά τους θερινούς μήνες. Ωστόσο, η σοβαρότητα των πιέσεων δεν είναι γνωστή και η επίδρασή
τους στους πληθυσμούς του είδους χρήζει περαιτέρω διερεύνησης. Η τουριστική ανάπτυξη είναι επίσης μια
πιθανή μελλοντική απειλή για το είδος (Willemse et al., 2016c). To είδος δεν έχει ικανότητα πτήσης, γεγονός
που καθιστά τον πληθυσμό του ευάλωτο στις αλλαγές του ενδιαιτήματός του. Δεν αποτελεί αντικείμενο
εμπορίας ή άλλης χρήσης. Δεν εφαρμόζονται διαχειριστικά μέτρα.
.
Paracaloptenus caloptenoides (ΝΤ)
Συστηματική κατάταξη
Φύλο: Αρθρόποδα. Κλάση: Insecta. Τάξη: Orthoptera. Υποτάξη:
Caelifera. Οικογένεια: Acrididae. Είδος: Paracaloptenus
caloptenoides (Brunner von Wattenwyl, 1861). Αγγλική ονομασία:
Balkan Pincer Grasshopper.
Κατηγορία κινδύνου/καθεστώς προστασίας
Είδος του Παραρτήματος ΙΙ και ΙV της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ και στην
κατηγορία κινδύνου NT (σχεδόν απειλούμενο) με βάση τον
Ευρωπαϊκό Κόκκινο Κατάλογο των Ορθοπτέρων και την παγκόσμια
αξιολόγηση της IUCN (Hochkirch et al., 2016a; Hochkirch et al.,
2016b) λόγω της περιορισμένης κατανομής του και της
συνεχόμενης πτωτικής τάσης του πληθυσμού του (κριτήριο B2).
Βιολογικός κύκλος
Ημιμετάβολο έντομο που εμφανίζει ενήλικα άτομα από τον Ιούλιο
έως και τον Σεπτέμβριο.
Κατανομή
Η κατανομή του είδους είναι 1.200-3.500km2 (Area of Occupancy-
AOO) και το εύρος κατανομής: 92.550km2 (Extent of occurrence-
EOO) (Hochkirch et al., 2016a). Το είδος είναι ευρέως διαδεδομένο
από την κεντρική Ευρώπη (Αυστρία, Ουγγαρία και Σλοβακία), έως
και νότια στα Βαλκάνια και το ευρωπαϊκό τμήμα της Τουρκίας. Έχει
ευρεία κατανομή και στην Ελλάδα, όπου απαντάται σε 16 βουνά. Συγκεκριμένα εντοπίζεται στα Ιόνια νησιά,
Paracaloptenus caloptenoides

28
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
σε βόρειες περιοχές της ηπειρωτικής χώρας, αλλά και νοτιοδυτικά, φθάνοντας μέχρι και την Πελοπόννησο
(Willemse et al., 2018). Ο χάρτης κατανομής του εξήχθη από τα γεωχωρικά αρχεία της 4ης Έκθεση Αναφοράς
της Ελλάδας ως προς το άρθρο 17 της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ για την περίοδο 2013-2018 (ΥΠΕΝ, 2019). Η
παρουσία του είδους επιβεβαιώθηκε στην περιοχή μελέτης στο Όρος Τυμφρηστός. Το είδος δεν
καταγράφηκε στην Οίτη και συνεπώς η περιοχή θεωρείται εκτός εύρους κατανομής του είδους
Ενδιαίτημα
Ενδιαιτεί σε λιβαδικά και βραχώδη ενδιαιτήματα (Hochkirch et al., 2016a). Στην Ελλάδα προτιμά ξηρά
ενδιαιτήματα, με προτίμηση στα ανοιχτά δρυοδάση με Μεσογειακό θαμνώδη υποόροφο και
φυλλοστρωμνή (Kati et al., 2004). Συναντάται επίσης σε δασικά ξέφωτα, σε ανωδασικά λιβάδια, σε
μεσογειακούς θαμνώνες, ενώ πολλές φορές έχει παρατηρηθεί στις παρυφές δασών και δασικών δρόμων,
σε μια υψομετρική διαβάθμιση από 200 έως 1.800m (Kati and Willemse, 2007). Στην περιοχή μελέτης
βρέθηκε σε παρυφές ελατοδάσους (οικότοπος 951Β) και σε παρυφές δρόμου με ανθρωπογενή παρέμβαση
(οικότοπος 1025) σε υψόμετρο 1300-1360m μόνο στο όρος Τυμφρηστός.
Πληθυσμιακή κατάσταση:
Ο παγκόσμιος πληθυσμός του είναι σε πτωτική τάση, ενώ έχει ή τείνει να εξαφανισθεί από ορισμένες
Ευρωπαϊκές χώρες (Hochkirch et al., 2016a). Στην Ελλάδα, η κατάσταση διατήρησης με βάση την τελευταία
Έκθεση Αναφοράς είναι U1 (=), δηλαδή το είδος έχει σταθερή πληθυσμιακή τάση και η κατάστασή του είναι
Μη Ικανοποιητική-Ανεπαρκής (Inadequate) (ΥΠΕΝ, 2019).
Στον Τυμφρηστό εντοπίστηκε μόνο σε δύο θέσεις (2% των δειγματοληπτικών θέσεων) στην υψομετρική
ζώνη 1300-1400m (2 θέσεις σημειακής καταγραφής) με ένα-δύο θηλυκά άτομα στην κάθε περίπτωση.
Πιέσεις και Απειλές
Σε παγκόσμιο επίπεδο, η εγκατάλειψη της κτηνοτροφίας και η δάσωση είναι οι σημαντικότερες πιέσεις-
απειλές για το είδος, καθώς και η αστικοποίηση και η χρήση φυτοφαρμάκων. Απειλείται ακόμη από τη
χορτοκοπή με βαριά μηχανήματα και την υπερβόσκηση, καθώς και από τον υπερπληθυσμό άγριων
οπληφόρων που βόσκουν στα ενδιαιτήματά του (Hochkirch et al., 2016a; Krištín et al., 2014). To είδος δεν
έχει ικανότητα πτήσης, γεγονός που καθιστά τον πληθυσμό του ευάλωτο στις αλλαγές του ενδιαιτήματός
του. Στην Ελλάδα, σε γειτονικές περιοχές όπως τα Τζουμέρκα, στις πιέσεις συγκαταλέγονται η υπερβόσκηση
και η μη βόσκηση καθώς και η εγκατάλειψη της υπαίθρου με την επερχόμενη δάσωση των ανοιχτών
λιβαδικών εκτάσεων (Kati and Willemse, 2007). Δεν αποτελεί αντικείμενο εμπορίας ή άλλης χρήσης.
Διαχειριστικά μέτρα δεν υφίστανται.
Paracaloptenus caloptenoides
Οίτη [40 Δ.Ε.]
Τυμφρηστός [25 Δ.Ε.]
Σύνολο [65]
Αρ. θέσεων καταγραφής
0
2
2
Συχνότητα παρουσίας
2%
8%
3%
Οίτη [20 Q]
Τυμφρηστός [11 Q]
Κλάσεις αφθονίας
0
1
2
3
4
0
1
2
3
4
Αριθμός θέσεων ανά κλάση
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
0: απουσία, 1: 1 άτομο, 2: 2-10 άτομα, 3: 11-50 άτομα, 4>50 άτομα

29
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
6. ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΝΤΑ ΕΙΔΗ-ΣΤΟΧΟΙ
Ακολουθεί μια ανασκόπηση και περιγραφή 14 σημαντικών ειδών Ορθοπτέρων της περιοχής μελέτης
(Πίνακας 1). Για κάθε είδος παρουσιάζεται: η συστηματική του κατάταξη, χρησιμοποιώντας την ταξινόμηση
και ονοματολογία από το https://orthoptera.speciesfile.org/, το ενδιαίτημά του, ο βιολογικός του κύκλος, η
κατανομή και το εύρος κατανομής του με βάση την υπάρχουσα γνώση, η πληθυσμιακή του κατάσταση και
η πληθυσμιακή του τάση, οι γνωστές μέχρι σήμερα πιέσεις και απειλές και το καθεστώς προστασίας του με
βάση τη διεθνή αξιολόγησή του ως προς τα κριτήρια της IUCN. Τέλος, για κάθε είδος παρουσιάζονται τα
αποτελέσματα της έρευνας, ως προς την καταγραφή του ή μη στην περιοχή μελέτης, τη συχνότητα
παρουσίας του και τη συχνότητα καταγραφής τους στις πληθυσμιακές κλάσεις που χρησιμοποιήθηκαν στο
πλαίσιο της έρευνας πεδίου του 2021. 0: απουσία, 1: 1 άτομο, 2: 2-10 άτομα, 3: 11-50 άτομα, 4: >50 άτομα,
χρησιμοποιώντας τα δεδομένα των τετραγώνων (Q).
Celes variabilis (ΝΤ)
Συστηματική κατάταξη: Φύλο: Αρθρόποδα. Κλάση: Insecta. Τάξη:
Orthoptera. Υποτάξη: Caelifera. Οικογένεια: Acrididae. Είδος: Celes
variabilis (Pallas, 1771). Αγγλική ονομασία: Black Grasshopper.
Προτεινόμενη Ελληνική ονομασία. Μαύρη ακρίδα.
Κατηγορία κινδύνου: Είδος σχεδόν απειλούμενο – NT (Near Threatened)
σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Κόκκινο Κατάλογο των Ορθοπτέρων και την
παγκόσμια αξιολόγηση της IUCN, ενώ στην Ευρωπαϊκή Ένωση (28 κράτη
μέλη) η κατηγορία κινδύνου είναι Τρωτό (VU) λόγω της μικρότερης
έκτασης κατανομής (650-2300 km2) (Hochkirch et al., 2016b; Hochkirch
et al., 2016c).
Βιολογικός κύκλος: Ημιμετάβολο έντομο που εμφανίζει ενήλικα άτομα
από τον Ιούνιο έως και τον Αύγουστο.
Κατανομή: H κατανομή του είναι 2.000-3.000km2 (Area of Occupancy-AOO) και το εύρος κατανομής του
6.665.160km2 (Extent of occurrence-EOO). Είδος με ευρεία εξάπλωση από τα Πυρηναία έως και την Κεντρική
Ασία. Στο δυτικό τμήμα της Ευρώπης η παρουσία του είδους επιβεβαιώνεται μόνο από τα Πυρηναία, τη
νότια Γαλλία και τη βόρεια Ιταλία. Το όριο της κατανομής του βόρεια είναι στην Αυστρία και τη βόρεια
Ουγγαρία (Hochkirch et al., 2016c). Στην Ελλάδα δεν είναι γνωστή η έκταση της κατανομής και του εύρους
κατανομής του, αλλά είναι είδος με ευρεία εξάπλωση στην ηπειρωτική χώρα πλην Πελοποννήσου και
νησιών (Willemse et al., 2018). Στην Ελλάδα έχει καταγραφεί σε 14 περιοχές του δικτύου Natura 2000 (Kati,
2020).
Ενδιαίτημα: Σε περιοχές με ξηρή και ανοιχτή βλάστηση, σε υψόμετρο 590-1700m (Willemse et al., 2018).
Πληθυσμιακή κατάσταση: Ο πληθυσμός του είδους μειώνεται στην Ευρώπη και επομένως η τρέχουσα
πληθυσμιακή τάση συνολικά είναι πτωτική. Στην Ελλάδα έχει αναφερθεί μείωση των πληθυσμών του είδους
ως απόκριση στην αύξηση της βόσκησης των βοοειδών (Hochkirch et al., 2016c). Ο συνολικός πληθυσμός

30
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
θεωρείται ιδιαίτερα κατακερματισμένος, καθώς οι υποπληθυσμοί είναι πολύ μικροί και απομονωμένοι
ακόμη και σε περιοχές όπου το είδος είναι πιο κοινό όπως η Βουλγαρία και η Ελλάδα.
Πιέσεις και απειλές: Οι κύριες πιέσεις-απειλές για το είδος είναι η εντατικοποίηση της εκμετάλλευσης της
γης, συμπεριλαμβάνοντας την υπερβόσκηση, τη χρήση των λιπασμάτων, και τη μετατροπή του
ενδιαιτήματός του σε καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Στις απειλές συγκαταλέγεται και η εγκατάλειψη της
υπαίθρου με την επερχόμενη δάσωση λιβαδικών εκτάσεων (Hochkirch et al., 2016c). To είδος έχει
περιορισμένη ικανότητα πτήσης, γεγονός που καθιστά τον πληθυσμό του ευάλωτο στις αλλαγές του
ενδιαιτήματός του. Δεν αποτελεί αντικείμενο εμπορίας ή άλλης χρήσης.
Διαχειριστικά μέτρα: Δεν υφίστανται.
Ερευνητικά αποτελέσματα: Το είδος έχει αναφερθεί στην Οίτη στο παρελθόν (Kati, 2020), αλλά δεν
καταγράφηκε κατά την έρευνα πεδίου του 2021, παρότι καλύφθηκε μεγάλος αριθμός των ενδιαιτημάτων
του είδους στο υψομετρικό εύρος που απαντάται και εντός κατάλληλης φαινολογικής περιόδου. Αν και το
είδος μπορεί να εμφανίζει μεγαλύτερους πληθυσμούς το μήνα Ιούλιο, θεωρείται σπάνιο στην Οίτη. Δεν έχει
αναφερθεί στο παρελθόν, ούτε καταγράφηκε το 2021 στο όρος Τυμφρηστός.
Chorthippus willemsei (LC)
Συστηματική κατάταξη: Φύλο: Αρθρόποδα. Κλάση:
Insecta. Τάξη: Orthoptera. Υποτάξη: Caelifera.
Οικογένεια: Acrididae. Είδος: Chorthippus willemsei (Harz,
1971). Αγγλική ονομασία: Willemse’s grasshopper.
Προτεινόμενη ελληνική ονομασία: Χορθίππος του
Willemse.
Κατηγορία κινδύνου: Ενδημικό είδος μειωμένου
ενδιαφέροντος – LC (Least Concern) σύμφωνα με τον
Ευρωπαϊκό Κόκκινο Κατάλογο των Ορθοπτέρων
(Hochkirch et al., 2016b) και την παγκόσμια αξιολόγηση
της IUCN (Willemse et al., 2016h).
Βιολογικός κύκλος: Ημιμετάβολο έντομο που εμφανίζει
ενήλικα άτομα από τον Ιούλιο έως και τον Αύγουστο.

31
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Κατανομή: Είδος ενδημικό της Ελλάδας και της Αλβανίας. Εξαπλώνεται στα βουνά της οροσειράς της
Πίνδου, τα βουνά της Στερεάς Ελλάδας και της
Πελοποννήσου, μέχρι και τον Ταΰγετο στο νότο. Η
έκταση κατανομής του δεν είναι γνωστή, το παγκόσμιο
εύρος κατανομή του είναι 29.400km2 (Extent of
occurrence-EOO) και 19.000 km2 στην Ελλάδα (Willemse
et al., 2016h).
Ενδιαίτημα: Απαντάται σε μεγάλο υψομετρικό εύρος
(700-2000 m), σε ξέφωτα και παρυφές δασών, λιβαδικά
ενδιαιτήματα με χαμηλή βλάστηση, ή και πετρώδη
υποστρώματα, καθώς και σε παλιές καλλιέργειες και
ανοιχτούς θαμνώνες (Willemse et al., 2018).
Πληθυσμιακή κατάσταση: Δεν είναι γνωστός ο
πληθυσμός του και η τάση του πληθυσμού του, αλλά
έχει ευρεία εξάπλωση και θεωρείται αρκετά κοινό.
Πιέσεις και Απειλές: Η βόσκηση αιγοπροβάτων δύναται
να είναι πίεση για το είδος τόσο μέσω της ίδιας της
βόσκησης όσο και μέσω του ποδοπατήματος της
βλάστησης, υποβαθμίζοντας το ενδιαίτημά του. Οι
επιπτώσεις δεν έχουν διερευνηθεί επαρκώς (Willemse
et al., 2016h). To είδος δεν έχει ικανότητα πτήσης, γεγονός που καθιστά τον πληθυσμό του ευάλωτο στις
αλλαγές του ενδιαιτήματός του. Δεν αποτελεί αντικείμενο εμπορίας ή άλλης χρήσης.
Διαχειριστικά μέτρα: Δεν υφίστανται.
Ερευνητικά αποτελέσματα: Η παρουσία του είδους επιβεβαιώθηκε στην περιοχή μελέτης στο 37% των
δειγματοληπτικών θέσεων (24 δειγματοληπτικές επιφάνειες – Δ.Ε.). Συγκεκριμένα καταγράφηκε στο 38%
των θέσεων (15 θέσεις) στο όρος Οίτη και στο 36% των θέσεων (9 θέσεις) στο όρος Τυμφρηστός σε ένα
υψομετρικό εύρος από 1430 έως 1945 m. Οι τοπικοί πληθυσμοί του ήταν σε καλή κατάσταση, καθώς στις
περισσότερες περιπτώσεις παρουσίαζαν μεγάλη πληθυσμιακή αφθονία εντός των τετραγώνων της
δειγματοληψίας (11-50 ή >50 άτομα). Συχνή ήταν η παρουσία του στα ανωδασικά λιβάδια (4090) με 10
εγγραφές παρουσίας, στα ξέφωτα ελατοδασών (951Β) με 5 εγγραφές παρουσίας, ενώ καταγράφηκε άπαξ
και στις χλοώδεις διαπλάσεις με Nardus (6230).
Chorthippus willemsei
Οίτη [40 Δ.Ε.]
Τυμφρηστός [25 Δ.Ε.]
Σύνολο [65]
Αρ. θέσεων καταγραφής
15
9
24
Συχνότητα παρουσίας
38%
36%
37%
Οίτη [20 Q]
Τυμφρηστός [11 Q]
Κλάσεις αφθονίας
0
1
2
3
4
0
1
2
3
4
Αριθμός θέσεων ανά κλάση
7
0
2
6
5
3
0
1
7
0
0: απουσία, 1: 1 άτομο, 2: 2-10 άτομα, 3: 11-50 άτομα, 4: >50 άτομα

32
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Eupholidoptera megastyla (LC)
Συστηματική κατάταξη: Φύλο: Αρθρόποδα. Κλάση:
Insecta. Τάξη: Orthoptera. Οικογένεια: Tettigoniidae.
Είδος: Eupholidoptera megastyla (Ramme, 1939).
Αγγλική ονομασία: Greek Marbled Bush-cricket.
Κατηγορία κινδύνου: Ενδημικό είδος μειωμένου
ενδιαφέροντος – LC (Least Concern) σε ευρωπαϊκό και
παγκόσμιο επίπεδο σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό
Κόκκινο Κατάλογο των Ορθοπτέρων (Hochkirch et al.,
2016b) και την παγκόσμια αξιολόγηση της IUCN
(Willemse et al., 2016a).
Βιολογικός κύκλος: Ημιμετάβολο έντομο που εμφανίζει
ενήλικα άτομα από τον Μάιο έως και τον Οκτώβριο.
Κατανομή: Ενδημικό της Ελλάδας. Ευρέως διαδεδομένο σε
όλη την ηπειρωτική Ελλάδα, εκτός από την Α. Μακεδονία και
Θράκη, απαντάται στην Πελοπόννησο, την Ιθάκη και τη
Ζάκυνθο, την Εύβοια, καθώς και τα νησιά Σκιάθος και
Σκόπελος (Willemse et al., 2016a). Η έκταση κατανομής του
δεν είναι γνωστή, αλλά το εύρος κατανομής του είναι
μεγάλο, της τάξεως των 89.950km2 (Extent of occurrence-
EOO). Το εύρος κατανομής στην Ελλάδα αποτελεί και το
παγκόσμιο εύρος κατανομής του είδους, λόγω ενδημισμού.
Ενδιαίτημα: Το είδος έχει παρατηρηθεί σε μεγάλο
υψομετρικό από 5m έως 1700m. Προτιμά θαμνώδη κυρίως
βλάστηση με τα είδη Rubus sp. σε χαμηλότερα υψόμετρα και
άρκευθους Juniperus sp. σε υψηλότερα υψόμετρα (Willemse
et al., 2016a), ενώ στην Ελλάδα έχει συχνά καταγραφεί και
σε πουρναρότοπους (Quercus coccifera) (Willemse et al.,
2018).
Πληθυσμιακή κατάσταση: Το πληθυσμιακό μέγεθος και η
πληθυσμιακή τάση του είδους είναι άγνωστες.
Πιέσεις και απειλές: Το είδος πιθανόν να απειλείται από τροποποιήσεις του φυσικού του οικοσυστήματος,
που προέρχονται κυρίως από την αύξηση της συχνότητας και της έντασης των πυρκαγιών στα ενδιαιτήματά
του. To είδος δεν έχει ικανότητα πτήσης, γεγονός που καθιστά τον πληθυσμό του ευάλωτο στις αλλαγές του
ενδιαιτήματός του. Δεν αποτελεί αντικείμενο εμπορίας ή άλλης χρήσης.
Διαχειριστικά μέτρα: Δεν υφίστανται.

33
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Ερευνητικά αποτελέσματα: Η παρουσία του είδους επιβεβαιώθηκε στην περιοχή μελέτης. Συγκεκριμένα
ένα άτομο καταγράφηκε σε μία θέση στο όρος Οίτη εκτός περιοχής Natura 2000, σε υψόμετρο 1576 m, ενώ
δεν εντοπίστηκε στο όρος Τυμφρηστός. Παρότι παρουσιάζει το μέγιστο των ενήλικων ατόμων νωρίτερα από
το μήνα Αύγουστο, θεωρείται σπάνιο εντός της περιοχής μελέτης.
Notostaurus anatolicus (ΝΤ)
Συστηματική κατάταξη: Φύλο: Αρθρόποδα. Κλάση: Insecta. Τάξη:
Orthoptera. Οικογένεια: Acrididae, Είδος: Notostaurus anatolicus
(Krauss, 1896). Αγγλική ονομασία: Anatolian cross-backed
grasshopper. Προτεινόμενη Ελληνική ονομασία: Νωτόσταυρος ο
ανατολικός.
Κατηγορία κινδύνου: Είδος σχεδόν απειλούμενο – NT (Near
Threatened) σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Κόκκινο Κατάλογο των
Ορθοπτέρων (Hochkirch et al., 2016b) και την ευρωπαϊκή
αξιολόγηση ως προς τα κριτήρια της IUCN (Hochkirch et al.,
2016d) λόγω της περιορισμένης κατανομής του στην Ευρώπη και
την πτωτική πληθυσμιακή του τάση καθώς και τη διαρκή
υποβάθμιση του ενδιαιτήματός του (Κριτήριο Β2).
Βιολογικός κύκλος: Ημιμετάβολο έντομο που εμφανίζει ενήλικα άτομα από τον Ιούνιο έως και τον
Σεπτέμβριο.
Κατανομή: H έκταση της κατανομής του στην Ευρώπη κυμαίνεται μεταξύ 1000 και 2000km2 (Area of
Occupancy-AOO) και το εκτιμώμενο εύρος κατανομής είναι 272.105 km2 (Extent of occurrence-EOO).
Εξαπλώνεται στη βόρεια Αφρική, τη νοτιοανατολική Ευρώπη και σε ζεστές περιοχές της Ασίας. Επίσης,
κατανέμεται στα νότια Βαλκάνια, καθώς και στο Ιράν και το Ισραήλ. Στην Ελλάδα η κατανομή του είδους
εκτείνεται από το ανατολικό τμήμα της ηπειρωτικής χώρας, στο βορειοανατολικό τμήμα της Πελοποννήσου
και στα νησιά Σάμος και Ικαρία (Willemse et al., 2018).
Ενδιαίτημα: Απαντάται σε ξηρά, βραχώδη ενδιαιτήματα και σε βραχολίβαδα με χαμηλή και αραιή ποώδη
βλάστηση ή και διάσπαρτους θάμνους, συνήθως στην υψομετρική ζώνη 50-500m (Hochkirch et al., 2016d).
Eupholidoptera megastyla
Οίτη [40 Δ.Ε.]
Τυμφρηστός [25 Δ.Ε.]
Σύνολο [65]
Αρ. θέσεων καταγραφής
1
0
1
Συχνότητα παρουσίας
3%
0%
2%
Οίτη [20 Q]
Τυμφρηστός [11 Q]
Κλάσεις αφθονίας
0
1
2
3
4
0
1
2
3
4
Αριθμός θέσεων ανά κλάση
0
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0: απουσία, 1: 1 άτομο, 2: 2-10 άτομα, 3: 11-50 άτομα, 4: >50 άτομα

34
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Πληθυσμιακή κατάσταση: Το μέγεθος του πληθυσμού είναι άγνωστο, αλλά η τάση του πληθυσμού του
είναι πτωτική σε παγκόσμιο επίπεδο (Hochkirch et al., 2016d). Στην Ευρώπη ο πληθυσμός αυτού του είδους
είναι κατακερματισμένος, αλλά ο κατακερματισμός δεν θεωρείται έντονος. Οι υποπληθυσμοί στο βόρειο
τμήμα της περιοχής του είναι συνήθως μικροί και πιθανώς φθίνουν. Ωστόσο, το είδος έχει αναφερθεί ως
παράσιτο σε καλλιέργειες? στο Ιράν με μεγάλους πληθυσμούς στην περιοχή αυτή. Δεν είναι γνωστό το
μέγεθος του πληθυσμού και η πληθυσμιακή τάση στην Ελλάδα.
Πιέσεις και Απειλές: Οποιεσδήποτε γεωργικές πρακτικές, ιδιαίτερα η κτηνοτροφία μέσω της
υπερβόσκησης, αποτελούν απειλή για το είδος. Μπορεί επίσης να επηρεαστεί αρνητικά από τη δάσωση και
τη χρήση φυτοφαρμάκων (Hochkirch et al., 2016d).
Διαχειριστικά μέτρα: Δεν υφίστανται.
Ερευνητικά αποτελέσματα: Το είδος είχε αναφερθεί στο όρος Οίτη, αλλά όχι στο όρος Τυμφρηστός
(Willemse et al., 2018). Η παρουσία του είδους δεν επιβεβαιώθηκε εντός του Εθνικού Δρυμού της Οίτης,
στην περιοχή του δικτύου Natura GR2440004, η οποία έχει έκταση 7117,5 ha και καλύπτει μια υψομετρική
διαβάθμιση από 400 έως 2116 m. Η παρουσία του είδους δεν θεωρείται πιθανή στην περιοχή μελέτης, σε
καμία από τις δύο περιοχές Natura 2000. Το είδος προτιμά ανοιχτές ξηρές εκτάσεις και βραχολίβαδα στην
υψομετρική ζώνη κάτω των 500m. Στην περιοχή Natura GR2430001 (Τυμφρηστός) δεν υφίστανται τέτοια
ενδιαιτήματα για το είδος, ενώ είτε δεν υφίστανται ή είναι ιδιαίτερα περιορισμένα στην περιοχή Natura
GR2440004 (Οίτη). Προτείνεται περαιτέρω διερεύνηση της παρουσίας στα χαμηλά υψόμετρα στον Εθνικό
Δρυμό Οίτης, ωστόσο η παρουσία του είδους θεωρείται απίθανη (Πίνακας 1).
Ovaliptila krueperi (ΝΤ)
Συστηματική κατάταξη: Φύλο: Αρθρόποδα. Κλάση:
Insecta. Τάξη: Orthoptera. Οικογένεια: Gryllidae. Είδος:
Ovaliptila krueperi (Pantel, 1890). Αγγλική ονομασία:
Parnassos Glandular Cricket.
Κατηγορία κινδύνου: Ενδημικό είδος μειωμένου
ενδιαφέροντος – LC (Least Concern) σε ευρωπαϊκό και
παγκόσμιο επίπεδο σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό
Κόκκινο Κατάλογο των Ορθοπτέρων (Hochkirch et al.,
2016d) και την παγκόσμια αξιολόγηση της IUCN
(Willemse et al., 2016j).
Βιολογικός κύκλος: Ημιμετάβολο έντομο που εμφανίζει
ενήλικα άτομα από τον Ιανουάριο έως και τον Ιούλιο.
Κατανομή: Ενδημικό είδος της Ελλάδας. Η έκταση
κατανομής του είναι άγνωστη, το εύρος κατανομής του
εκτιμάται σε 1906 km2 (Extent of occurrence-EOO).
Απαντάται στις ορεινές περιοχές της Στερεάς Ελλάδας,
ενώ πρόσφατα βρέθηκε και στην Πελοπόννησο
(Willemse et al., 2018).

35
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Eνδιαίτημα: Λίγες πληροφορίες είναι διαθέσιμες για το ενδιαίτημά του. Συνήθως τα άτομα κρύβονται κάτω
από πέτρες ή στη φυλλοστρωμνή και απαντώνται σε υψόμετρα από 700m έως 1600m (Willemse et al.,
2016j).
Πληθυσμιακή κατάσταση: Δεν υπάρχουν διαθέσιμες πληροφορίες για το μέγεθος και την τάση του
πληθυσμού. Είναι ένα σπάνιο και δύσκολα ανιχνεύσιμο είδος, για τον λόγο αυτό οι καταγραφές του
θεωρούνται υποεκτιμημένες (Willemse et al., 2016j).
Πιέσεις και Απειλές: Δεν υπάρχουν τεκμηριωμένες απειλές για το είδος, αλλά τα λατομεία ασβεστόλιθου
αποτελούν μια πιθανή απειλή.
Διαχειριστικά μέτρα: Δεν υφίστανται.
Ερευνητικά αποτελέσματα: Το είδος δεν καταγράφηκε στην περιοχή μελέτης. Ωστόσο, λόγω του κρυπτικού
του χαρακτήρα, της σπανιότητάς του και της πρωιμότερης φαινολογίας του η παρουσία του είναι πιθανή.
Poecilimon veluchianus (LC)
Συστηματική κατάταξη: Φύλο: Αρθρόποδα. Κλάση: Insecta.
Τάξη: Orthoptera. Οικογένεια: Tettigoniidae. Είδος: Poecilimon
veluchianus (Ramme, 1933). Αγγλική ονομασία: Veluchi Bright
Bush-cricket. Προτεινόμενη Ελληνική ονομασία. Ποικιλείμων
του Βελουχίου.
Κατηγορία κινδύνου: Ενδημικό είδος μειωμένου
ενδιαφέροντος – LC (Least Concern) σύμφωνα με τον
Ευρωπαϊκό Κόκκινο Κατάλογο των Ορθοπτέρων (Hochkirch et
al., 2016b) και την παγκόσμια αξιολόγηση της IUCN (Willemse
et al., 2016d).
Βιολογικός κύκλος: Ημιμετάβολο έντομο που εμφανίζει
ενήλικα άτομα από τον Μάιο έως και τον Ιούλιο.
Κατανομή: Ενδημικό είδος της Ελλάδας. Η έκταση της
κατανομής του δεν είναι γνωστή, αλλά το εύρος κατανομής του
εκτιμάται σε 103.66km2 (Extent of occurrence-EOO). Απαντάται
στο κεντρικό και το νοτιοανατολικό τμήμα κυρίως των
οροσειρών της ηπειρωτικής Ελλάδας (Willemse et al., 2016d).
Ενδιαίτημα: Συναντάται κυρίως σε θαμνώδη βλάστηση και στις
παρυφές των δρόμων, από χαμηλά (300m) έως και μεγάλα
(2000m) υψόμετρα.
Πληθυσμιακή κατάσταση: Το μέγεθος και η τάση του πληθυσμού είναι άγνωστα. Το είδος είναι ευρέως
διαδεδομένο και τοπικά άφθονο εντός του εύρους εξάπλωσής του. Επομένως, εκτιμάται ότι το μέγεθος του
πληθυσμού είναι αρκετά μεγάλο (Willemse et al., 2016d).

36
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Πιέσεις και Απειλές: Σε μεγαλύτερα υψόμετρα, η βόσκηση μπορεί να αποτελεί πίεση-απειλή. Οι επιπτώσεις
σε αυτό το είδος είναι άγνωστες, αλλά μπορεί να οδηγήσουν σε μείωση της έκτασης και της ποιότητας του
ενδιαιτήματός του. Σε χαμηλότερα υψόμετρα δεν υπάρχουν γνωστές απειλές (Willemse et al., 2016d).
Διαχειριστικά μέτρα: Δεν υφίστανται.
Ερευνητικά αποτελέσματα: Το είδος είχε αναφερθεί στο όρος Τυμφρηστός (Willemse et al., 2018).
Επιβεβαιώθηκε η παρουσία του, με την καταγραφή του σε μία θέση πλησίον του χιονοδρομικού κέντρου
Βελουχίου σε υψόμετρο 1852 m (ένα θηλυκό άτομο) κατά τη δειγματοληψία σημείου ορισμένου χρόνου
(P). Εκτιμάται πως το όρος Τυμφρηστός φιλοξενεί σημαντικό πληθυσμό του είδους, ενώ η σπανιότητά του
στις καταγραφές του Αυγούστου του 2021 οφείλεται μάλλον στην πρωιμότερη φαινολογία του (μέγιστο
Ιούνιο-Ιούλιο).
Psorodonotus macedonicus (ΝΤ)
Συστηματική κατάταξη: Φύλο: Αρθρόποδα. Κλάση: Insecta.
Τάξη: Orthoptera. Οικογένεια: Tettigoniidae. Είδος:
Psorodonotus macedonicus (Ramme, 1933). Αγγλική
ονομασία: Macedonian Walking Bush-cricket. Προτεινόμενη
Ελληνική ονομασία: Ψωρωδονώτης ο μακεδονικός.
Κατηγορία κινδύνου: Είδος σχεδόν απειλούμενο – NT (Near
Threatened) σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Κόκκινο Κατάλογο
των Ορθοπτέρων (Hochkirch et al., 2016b) και την
παγκόσμια αξιολόγηση ως προς τα κριτήρια της IUCN
(Chobanov et al., 2016), λόγω της αρκετά περιορισμένης
κατανομής του (κριτήριο Β) σε συνδυασμό με τη
συνεχόμενη υποβάθμιση του ενδιαιτήματός του.
Βιολογικός κύκλος: Ημιμετάβολο έντομο που εμφανίζει
ενήλικα άτομα από τον Ιούνιο έως και τον Αύγουστο.
Κατανομή: Είδος των Βαλκανίων. Η έκταση κατανομής του είναι 276-2.500km2 (Area of Occupancy-AOO) και
το εύρος κατανομής 84.642km2 (Extent of occurrence-EOO). Το είδος εντοπίζεται στα νοτιοδυτικά Βαλκάνια,
συμπεριλαμβάνοντας το Μαυροβούνιο, το Κόσοβο, τη Βόρεια Μακεδονία και την Αλβανία. Η κατανομή του
στην Ελλάδα εκτείνεται κυρίως κατά μήκος της Πίνδου, με το όρος της Οίτης να αποτελεί τη νοτιότερη
τοποθεσία του (Chobanov et al., 2016).
Ενδιαίτημα: Προτιμά περιοχές με πλούσια βλάστηση με ψηλά χόρτα, πόες και μικρούς θάμνους και
απαντάται σε μεσαία και μεγάλα υψόμετρα (1000-2125m).
Poecilimon veluchianus
Οίτη [40 Δ.Ε.]
Τυμφρηστός [25 Δ.Ε.]
Σύνολο [65]
Αρ. θέσεων καταγραφής
0
1
1
Συχνότητα παρουσίας
0%
4%
2%

37
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Πληθυσμιακή κατάσταση: Οι υποπληθυσμοί του είδους είναι
συνήθως μεγάλοι. Η πληθυσμιακή τάση είναι άγνωστη. Έχουν
παρατηρηθεί πληθυσμιακές εξάρσεις, επομένως είναι πιθανό
το μέγεθος του πληθυσμού του να παρουσιάζει έντονες
διακυμάνσεις (Chobanov et al., 2016).
Πιέσεις και Απειλές: Οι κύριες απειλές για το είδος σε όλα τα
Βαλκάνια είναι η καταστροφή των ενδιαιτημάτων του ως
αποτέλεσμα της επέκτασης της θαμνώδους βλάστησης (κυρίως
από Juniperus communis), η υπερβόσκηση, η ανάπτυξη
υποδομών, η αποστράγγιση ελωδών περιοχών και η εκτροπή
ποταμών. Στις νοτιότερες περιοχές, η κλιματική αλλαγή μπορεί
να οδηγήσει σε παρατεταμένη ξηρασία των
μικροενδιαιτημάτων του και στην εξαφάνιση υποπληθυσμών.
Διαχειριστικά μέτρα: Δεν υφίστανται.
Ερευνητικά αποτελέσματα: Το είδος είχε αναφερθεί στο όρος
Οίτη (Willemse et al., 2018). Επιβεβαιώθηκε η παρουσία του, με την καταγραφή του σε δυο θέσεις υγρών
λιβαδιών σε υψόμετρο 1600-1800m, μία θέση εντός του οικοτόπου προτεραιότητας 6230 και μία θέση σε
λιβαδικό ξέφωτο ελάτης. Η παρουσία του είναι ιδιαίτερα σπάνια στον Εθνικό Δρυμό Οίτης (5%) και οι
πληθυσμοί του μικροί. Με βάση την εμπειρία του L. Willemse, ο οποίος είχε επισκεφτεί τον Δρυμό προ
εικοσαετίας, οι πληθυσμοί του είδους ήταν πολύ μεγάλοι στον οικότοπο 6230, και η υποβάθμιση του
οικοτόπου από τη βόσκηση βοοειδών θεωρείται ως η κύρια αιτία για τη μείωση των πληθυσμών του είδους.
Rhacocleis graeca (LC)
Psorodonotus macedonicus
Οίτη [40 Δ.Ε.]
Τυμφρηστός [25 Δ.Ε.]
Σύνολο [65]
Αρ. θέσεων καταγραφής
2
0
2
Συχνότητα παρουσίας
5%
0%
3%
Οίτη [20 Q]
Τυμφρηστός [11 Q]
Κλάσεις αφθονίας
0
1
2
3
4
0
1
2
3
4
Αριθμός θέσεων ανά κλάση
0
2
0
0
0
0
0
0
0
0
0: απουσία, 1: 1 άτομο, 2: 2-10 άτομα, 3: 11-50 άτομα, 4: >50 άτομα

38
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Συστηματική κατάταξη: Φύλο: Αρθρόποδα. Κλάση:
Insecta. Τάξη: Orthoptera. Οικογένεια: Tettigoniidae.
Είδος: Rhacocleis graeca (Herrich-Schäffer, 1840).
Αγγλική ονομασία: Greek Bush-cricket. Προτεινόμενη
Ελληνική ονομασία: Ραχοκλείδης της Ελλάδας.
Κατηγορία κινδύνου: Ενδημικό είδος μειωμένου
ενδιαφέροντος – LC (Least Concern) σε ευρωπαϊκό και
παγκόσμιο επίπεδο σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Κόκκινο
Κατάλογο των Ορθοπτέρων (Hochkirch et al., 2016b) και
την παγκόσμια αξιολόγηση της IUCN (Willemse et al.,
2016e).
Βιολογικός κύκλος: Ημιμετάβολο έντομο που εμφανίζει
ενήλικα άτομα από τον Ιούλιο έως το Σεπτέμβριο.
Κατανομή: Ενδημικό είδος της Ελλάδας που εξαπλώνεται
στο κεντρικό και ανατολικό τμήμα της ηπειρωτικής
Ελλάδας, από την Θεσσαλία και προς τα νότια,
συμπεριλαμβάνοντας την Εύβοια, την Πελοπόννησο και
τα Κύθηρα (Willemse et al., 2016e). Η έκταση κατανομής
του δεν είναι γνωστή, αλλά το εύρος κατανομής του εκτιμάται σε 43.485km2 (Extent of occurrence-EOO).
Ενδιαίτημα: Σε ποικιλία ενδιαιτημάτων, από φρυγανικά οικοσυστήματα στο επίπεδο της θάλασσας έως
θαμνώδη ενδιαιτήματα σε υψόμετρο 1500m, με προτίμηση στα μεσαία υψόμετρα (Willemse et al., 2018).
Πληθυσμιακή κατάσταση: Δεν υπάρχουν δεδομένα σχετικά με το μέγεθος και την τάση του πληθυσμού του
Πιέσεις και απειλές: Το είδος πιθανόν να απειλείται από τροποποιήσεις του φυσικού του οικοσυστήματος,
που προέρχονται κυρίως από την αύξηση της συχνότητας και της έντασης των πυρκαγιών στα ενδιαιτήματά
του (Willemse et al., 2016e).
Διαχειριστικά μέτρα: Δεν υφίστανται.
Ερευνητικά αποτελέσματα: Το είδος είχε αναφερθεί στο όρος Οίτη (Willemse et al., 2018) αλλά δεν
επιβεβαιώθηκε η παρουσία του εντός του Εθνικού Δρυμού της Οίτης.
Rhacocleis lithoscirtetes (VU)
Συστηματική κατάταξη: Φύλο: Αρθρόποδα. Κλάση: Insecta. Τάξη: Orthoptera. Οικογένεια: Tettigoniidae.
Είδος: Rhacocleis lithoscirtetes (Willemse & Willemse, 2005). Αγγλική ονομασία: Stone-jumping Bush-cricket
Προτεινόμενη Ελληνική ονομασία: Ραχοκλείδης των πετρών.

39
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Κατηγορία κινδύνου: Ενδημικό είδος της Ελλάδας
στην κατηγορία Τρωτό – VU (Vulnerable) σύμφωνα
με τον Ευρωπαϊκό Κόκκινο Κατάλογο των
Ορθοπτέρων (Hochkirch et al., 2016b) και την
παγκόσμια αξιολόγηση της IUCN (Willemse et al.,
2016f). Το είδος κατατάσσεται ως Τρωτό με βάση
το κριτήριο D2. H κατανομή του είναι πιθανόν < 20
km2 και εκτιμώνται μόνο τρεις διακριτές περιοχές
(<5) που επηρεάζονται ανεξάρτητα η μία από την
άλλη από την άσκηση πιέσεων/απειλών. Ως εκ
τούτου, κάποια μελλοντική απειλή θα μπορούσε
να ανάγει το είδος γρήγορα στην κατηγορία
απειλής του κρισίμως κινδυνεύοντος είδους (CR) ή
στην εξαφάνισή του (EX), και για αυτό
κατατάσσεται στην κατηγορία του Τρωτού.
Βιολογικός κύκλος: Ημιμετάβολο έντομο που
εμφανίζεται τον Ιούλιο-Αύγουστο με φαινολογικό μέγιστο τον Αύγουστο.
Κατανομή: Η έκταση κατανομής του δεν είναι γνωστή αλλά το εύρος κατανομής του είναι περιορισμένο:
42km2 (Extent of occurrence-EOO). Το είδος είναι γνωστό μόνο από ελάχιστες τοποθεσίες στην ηπειρωτική
Ελλάδα, όλες στη Στερεά Ελλάδα: στην κορυφή Τσακαλάκι κοντά στην Άνω Χώρα Ναυπακτίας, κοντά στην
κορυφή Τριανταφυλλιά στο όρος Παναιτωλικό και τον Τυμφρηστό (Willemse and Willemse, 2005).
Ενδιαίτημα: Το είδος απαντάται σε σάρες, σε ξηρές
πετρώδεις βουνοπλαγιές με σημαντική κάλυψη βράχων και
πετρώδους υποστρώματος και με παρουσία ή μη
διάσπαρτων χαμηλών θάμνων, στην υψομετρική ζώνη
1200-1750 m. Κατά τη διάρκεια της ημέρας το είδος
κρύβεται μέσα στις πέτρες ή στις ρωγμές των βράχων και
είναι ιδιαίτερα κρυπτικό (Willemse and Willemse, 2005).
Πληθυσμιακή κατάσταση: Το μέγεθος και η τάση του
πληθυσμού αυτού του είδους είναι άγνωστα, καθώς έχει
καταγραφεί ελάχιστες φορές (Willemse et al., 2016f).
Πιέσεις και Απειλές: Το είδος βρίσκεται σε ορεινές
περιοχές όπου βόσκουν κτηνοτροφικά ζώα κατά τη
διάρκεια του καλοκαιριού. Ως αποτέλεσμα, οποιεσδήποτε
αλλαγές στο καθεστώς βόσκησης, εγκατάλειψη ή
εντατικοποίηση μπορεί να αποτελέσουν απειλή για αυτό το
είδος (Willemse et al., 2016f).
Διαχειριστικά μέτρα: Δεν υφίστανται.

40
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Ερευνητικά αποτελέσματα: Το είδος είχε αναφερθεί στο όρος Τυμφρηστός (Willemse et al., 2018) και
επιβεβαιώθηκε η παρουσία του σε δύο θέσεις, σε ποσοστό 8% των δειγματοληπτικών θέσεων του
Τυμφρηστού, στα ανωδασικά λιβάδια (4090) σε μικροενδιαιτήματα με σάρες σε υψόμετρο 1400-1700 m.
Παρότι σπάνιο, λόγω της κρυπτικότητάς του, είναι πιθανόν οι τοπικοί πληθυσμοί να είναι σε καλή
κατάσταση.
Troglophilus zoiai (ΝΤ)
Συστηματική κατάταξη: Φύλο: Αρθρόποδα.
Κλάση: Insecta. Τάξη: Orthoptera. Οικογένεια:
Rhaphidophoridae, Είδος: Troglophilus zoiai (Di
Russo, Rampini & Cobolli, 2014). Αγγλική
ονομασία: Zoia’s Cave-cricket.
Κατηγορία κινδύνου: Ενδημικό είδος σχεδόν
απειλούμενο – NT (Near Threatened) σε
ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο σύμφωνα με
τον Ευρωπαϊκό Κόκκινο Κατάλογο των
Ορθοπτέρων (Hochkirch et al., 2016b) και την
παγκόσμια αξιολόγηση της IUCN (Willemse et al.,
2016g).
Βιολογικός κύκλος: Ημιμετάβολο έντομο που
εμφανίζει ενήλικα άτομα από τον Ιανουάριο έως
και τον Ιούλιο.
Κατανομή: Ενδημικό είδος της Ελλάδας με
έκταση κατανομής 16km2 (Area of Occupancy-
AOO) και εύρος κατανομής 123km2 (Extent of
occurrence-EOO) (Willemse et al., 2016g). Το
είδος έγινε γνωστό στην επιστήμη πρόσφατα και η κατανομή του αφορά κυρίως ορεινές σπηλιές της νότιας
ηπειρωτικής Ελλάδας.
Rhacocleis lithoscirtetes
Οίτη [40 Δ.Ε.]
Τυμφρηστός [25 Δ.Ε.]
Σύνολο [65]
Αρ. θέσεων καταγραφής
0
2
2
Συχνότητα παρουσίας
0%
8%
3%
Οίτη [20 Q]
Τυμφρηστός [11 Q]
Κλάσεις αφθονίας
0
1
2
3
4
0
1
2
3
4
Αριθμός θέσεων ανά κλάση
0
0
0
0
0
0
1
1
0
0
0: απουσία, 1: 1 άτομο, 2: 2-10 άτομα, 3: 11-50 άτομα, 4: >50 άτομα

41
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Eνδιαίτημα: Σπηλαιόβιο (Willemse et al., 2018)
Πληθυσμιακή κατάσταση: Δεν υπάρχουν διαθέσιμες πληροφορίες για το μέγεθος και την τάση του
πληθυσμού.
Πιέσεις και Απειλές: Ένα από τα σπήλαια όπου εμφανίζεται το είδος βρίσκεται κοντά σε ένα λατομείο
ασβεστόλιθου. Εάν επεκταθούν οι δραστηριότητες μπορεί να οδηγήσει τον συγκεκριμένο υποπληθυσμό
στην εξαφάνιση. Η απειλή αυτή ωστόσο δεν αφορά τον υποπληθυσμό της περιοχής μελέτης (Willemse et
al., 2016g).
Διαχειριστικά μέτρα: Δεν υφίστανται.
Ερευνητικά αποτελέσματα: Το είδος είχε αναφερθεί στην ευρύτερη περιοχή μελέτης, στην σπηλιά
«Δρακοσπηλιά» του Εθνικού Δρυμού Παρνασσού (Alexiou et al., 2014). Δεν υπήρξαν αναφορές για σπήλαια
στην περιοχή του όρους Οίτη που θα μπορούσαν να φιλοξενούν πληθυσμό του είδους (Αλεξίου, προσωπική
επικοινωνία) και άρα η παρουσία του είδους στην περιοχή μελέτης θεωρείται απίθανη.

42
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
7. ΤΥΠΟΠΟΙΗΜΕΝΑ ΕΝΤΥΠΑ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΔΙΚΤΥΟΥ NATURA 2000
Απόρροια των αποτελεσμάτων της έρευνας είναι η επικαιροποίηση των τυποποιημένων εντύπων αναφοράς
(SDFs) των δύο περιοχών του δικτύου Natura 2000. Προτείνονται να επικαιροποιηθούν (SDF 2020 a, b) και
εισαχθούν τα παρακάτω είδη ως εξής:
Πίνακας 6: Προσθήκη σημαντικών ειδών Ορθοπτέρων στα Τυποποιημένα έντυπα αναφοράς των δύο
περιοχών Natura 2000. Cat.: Κατηγορία αφθονίας: C = common, R = rare, V = very rare, P = present. Κίνητρο:
A: National Red List data; B: Endemics; C: International Conventions; D: other reasons. Τα δεδομένα δεν είναι
ευαίσθητα και άρα δεν εφαρμόζεται το κριτήριο S (Sensitive). I: Inveterbrates
Σημειώνεται πως καθώς η επικαιροποίηση του κόκκινου καταλόγου των ειδών της Ελλάδας (Κίνητρο Α)
είναι σε εξέλιξη, τα είδη πρέπει να ενταχθούν με βάση την παγκόσμια αξιολόγησή τους, η οποία και
ταυτίζεται με την εθνική στα ενδημικά είδη (Κριτήριο D).
Περιοχή Natura
Είδος
Πληθυσμός
Κίνητρο
Ομάδα
Επιστημονικό όνομα
Cat
A
B
C
D
GR2440004
I
Parnassiana tymphrestos
C
X
X
GR2430001
I
Parnassiana tymphrestos
R
X
X
GR2440004
I
Oropodisma tymphrestosi
R
X
X
GR2430001
I
Oropodisma tymphrestosi
R
X
X
GR2430001
I
Poecilimon soulion
P
X
GR2440004
I
Celes variabilis
P
X
GR2440004
I
Chorthippus willemsei
C
X
GR2430001
I
Chorthippus willemsei
C
X
GR2440004
I
Eupholidoptera megastyla
VR
X
GR2430001
I
Eupholidoptera megastyla
P
X
GR2440004
I
Ovaliptila krueperi
P
X
GR2430001
I
Ovaliptila krueperi
P
X
GR2430001
I
Poecilimon veluchianus
P
X
GR2440004
I
Psorodonotus macedonicus
VR
X
GR2430001
I
Psorodonotus macedonicus
P
X
GR2440004
I
Rhacocleis graeca
P
X
GR2430001
I
Rhacocleis lithoscirtetes
R
X
X

43
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
8. ΣΥΝΟΨΗ
Σημασία της περιοχής μελέτης
Η σημασία της περιοχής μελέτης είναι ιδιαίτερα υψηλή για τη διατήρηση των Ορθοπτέρων της Ελλάδας,
καθώς εκτιμώνται πως απαντώνται 71 είδη, με επιβεβαιωμένη παρουσία 41 ειδών το έτος 2021 (Πίνακας
4). Η σημασία της περιοχής μελέτης είναι πολύ μεγάλη για τη διατήρηση της ενδημικής και απειλούμενης
εντομοπανίδας της Ελλάδας, καθώς επιβεβαιώθηκε η παρουσία 6 ενδημικών ειδών, ενός είδους του
Παραρτήματος ΙΙ της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ και 4 απειλούμενων ειδών ως προς τα κριτήρια της IUCN, με τρία
είδη να είναι και ενδημικά και απειλούμενα. Η σημασία της περιοχής μελέτης είναι πολύ μεγάλη για τη
διατήρηση της ενδημικής και απειλούμενης εντομοπανίδας της Ελλάδας. Ιδιαίτερα για το είδος P.
tymprhrestos, το οποίο είναι Κινδυνεύον και ενδημικό, με την παγκόσμια κατανομή του να περιορίζεται στο
όρος Οίτη και όρος Τυμφρηστός. Η περιοχή μελέτης φαίνεται πως παρέχει συχνά κατάλληλα ενδιαιτήματα
όπου φιλοξενούνται σημαντικοί πληθυσμοί του (Πίνακας 7, 8), ενώ απαιτείται κατάλληλη διαχείριση για τη
βελτίωση της πληθυσμιακής του κατάστασης και τη βελτίωση της κατηγορίας του κινδυνεύοντος είδους
παγκοσμίως από EN σε VU. Ιδιαίτερα σημαντική είναι περιοχή μελέτης για τη διατήρηση των παγκόσμιων
πληθυσμών του ενδημικού και Κινδυνεύοντος είδους O. tymprestosi, καθώς το όρος Οίτη και Τυμφρηστός,
μαζί με τα Βαρδούσια όρη φιλοξενούν τον παγκόσμιο πληθυσμό του. Η περιοχή μελέτης επίσης παρέχει
κατάλληλα ενδιαιτήματα για το είδος, ιδιαίτερα ο Εθνικός Δρυμός Οίτης (Πίνακας 7, 8), και μέτρα βελτίωσης
και διατήρησης του ενδιαιτήματός του θα είναι ιδιαίτερα σημαντικά για τη βελτίωση της παγκόσμιας
κατάστασης διατήρησής του από EN σε VU. Σημαντική επίσης είναι η περιοχή μελέτης για τη διατήρηση των
πληθυσμών του ενδημικού είδους C. willemsei, το οποίο ήταν αρκετά κοινό εντός της περιοχής μελέτης. Τα
λοιπά είδη εντοπίστηκαν πολύ πιο σπάνια (3-8%) εντός κάθε περιοχής και καταγράφηκαν με μικρό
πληθυσμό ενός ή λίγων ατόμων εντός του δειγματοληπτικού τετραγώνου Q (Πίνακας 7, 8). Πλην όμως η
περιοχή μελέτης συμβάλλει στη διατήρηση των παγκόσμιων πληθυσμών τους.
Πίνακας 7. Αριθμός δειγματοληπτικών θέσεων και συχνότητα καταγραφής των ειδών-στόχων στις δυο
περιοχές μελέτης, συμπεριλαμβάνοντας τις περιοχές του δικτύου Natura 2000 GR2440004 (Οίτη) και
GR2430001 (Τυμφρηστός), με αναφορά στην κατηγορία απειλής (EN-VU-NT-LC), τον ενδημισμό τους (*) και
την υπαγωγή τους στο Παράρτημα ΙΙ της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ (ΙΙ).
Είδη
Οίτη
Τυμφρηστός
Σύνολο
Ν
%
Ν
%
Ν
%
ΕΝ *
Parnassiana tymphrestos
15
38%
4
16%
19
29%
ΕΝ *
Oropodisma tymphrestosi
9
23%
4
16%
13
20%
LC II
Paracaloptenus caloptenοides
0
0%
2
8%
2
3%
LC*
Chorthippus willemsei
15
38%
9
36%
24
37%
LC*
Eupholidoptera megastyla
1
3%
0
0%
1
2%
LC*
Poecilimon veluchianus
0
0%
1
4%
1
2%
NT
Psorodonotus macedonicus
2
5%
0
0%
2
3%
VU*
Rhacocleis lithoscirtetes
0
0%
2
8%
2
3%

44
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Πίνακας 8. Αριθμός των καταγραφών του κάθε είδους εντός της κάθε κλάση αφθονίας εντός των
τετραγώνων Q όπου εντοπίστηκε. 0: απουσία, 1: 1 άτομο, 2: 2-10 άτομα, 3: 11-50 άτομα, 4: >50 άτομα.
Κλάσεις αφονίας
1
2
3
1
2
3
1
2
3
Είδη
Οίτη
Τυμφρηστός
Σύνολο
ΕΝ *
Parnassiana tymphrestos
2
5
6
1
0
2
3
5
8
ΕΝ *
Oropodisma tymphrestosi
1
2
5
0
0
3
1
2
8
LC*
Chorthippus willemsei
0
2
6
3
0
1
3
2
7
LC*
Eupholidoptera megastyla
1
0
0
0
0
0
1
0
0
NT
Psorodonotus macedonicus
2
0
0
0
0
0
2
0
0
VU*
Rhacocleis lithoscirtetes
0
0
0
1
1
0
1
1
0
Αξιολόγηση πιέσεων/απειλών
Με βάση τη μέχρι σήμερα γνώση για τα είδη, σε συνδυασμό με τα ερευνητικά αποτελέσματα των
δειγματοληψιών του 2021 (Εικόνα 7) οι γνωστές απειλές που οδηγούν σε απώλεια και υποβάθμιση
ενδιαιτήματος για τα σημαντικά είδη με επιβεβαιωμένη παρουσία στην περιοχή μελέτης είναι οι
ακόλουθες: (α) απώλεια ενδιαιτήματος από την αύξηση των τεχνητών επιφανειών μέσω επέκτασης
υποδομών οποιασδήποτε μορφής, (β) υποβάθμιση ενδιαιτήματος από υπερβόσκησης βοοειδών ή/και
αιγοπροβάτων, (γ) εγκατάλειψη βόσκησης και επερχόμενη δάσωση, και (δ) πυρκαγιές (Πίνακας 9).
Πίνακας 9: Σύνοψη πιέσεων/απειλών για τα σημαντικά είδη Ορθοπτέρων στην περιοχή μελέτης
Είδος
Ε
IUCN
Τεχνητές
επιφάνειες
Υπερβόσκηση
Εγκατάλειψη
βόσκησης-
δάσωση
Πυρκαγιές
Oropodisma tymphrestosi
Ε
EN
⚫
⚫
Parnassiana tymphrestos
Ε
EN
⚫
⚫
⚫
Poecilimon soulion
Ε
EN
⚫
⚫
Paracaloptenus caloptenoides *
LC
⚫
⚫
⚫
Celes variabilis
NT
⚫
⚫
⚫
Chorthippus willemsei
Ε
LC
⚫
⚫
Eupholidoptera megastyla
Ε
LC
⚫
Ovaliptila krueperi
Ε
NT
⚫
Poecilimon veluchianus
Ε
LC
⚫
Psorodonotus macedonicus
NT
⚫
⚫
⚫
Rhacocleis graeca
Ε
LC
⚫
Rhacocleis lithoscirtetes
Ε
VU
⚫
⚫
Η επέκταση των τεχνητών επιφανειών αποτελεί τη σπουδαιότερη απειλή για όλα τα είδη μέσω της άμεσης
απώλειας ενδιαιτήματος με τη μετατροπή των φυσικών ενδιαιτημάτων των ειδών σε τεχνητές επιφάνειες.
Στην περιοχή μελέτης η πίεση αυτή καταγράφηκε μόνο στην περιοχή του Τυμφρηστού ως δυνητική απειλή
για τα είδη με την επέκταση των τουριστικών υποδομών. Στην Οίτη δεν καταγράφηκε αυτού του είδους η
πίεση. Λόγω της μεγάλης αύξησης των υποδομών παραγωγής ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

45
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
στην Ελλάδα (Kati et al. 2021), επίσταται η προσοχή για τη διατήρηση των ενδιαιτημάτων των απειλούμενων
και ενδημικών ειδών Ορθοπτέρων της περιοχής μελέτης και την προστασία τους από την αλλαγή χρήσης
γης στο μέλλον. Η δεύτερη σε σπουδαιότητα απειλή, η οποία και είχε τη μεγαλύτερη συχνότητα εγγραφής
στην περιοχή μελέτης είναι η μη αειφορική βόσκηση στα ενδιαιτήματα των ειδών, και ιδιαίτερα από
βοοειδή. Έπεται η εγκατάλειψη της βόσκησης με αποτέλεσμα τη δάσωση των ανοιχτών λιβαδικών
εκτάσεων, και τη δημιουργία σκιερών δασικών ενδιαιτημάτων που δεν ευνοούν τα εν λόγω είδη, και οι
πυρκαγιές, ιδιαίτερα για τα είδη που εξαρτώνται από θαμνώδη βλάστηση (Πίνακας 8).
9. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ
Μέχρι σήμερα δεν εφαρμόζονται μέτρα διαχείρισης για κανένα από τα είδη-στόχους. Με βάση τα
αποτελέσματα της παρούσας έρευνας προτείνονται τα εξής ως μέτρα για τη διατήρηση και βελτίωση των
πληθυσμών των ειδών στην Οίτη και τον Τυμφρηστό.
1. Γνωμοδοτήσεις που αφορούν αλλαγή χρήσης γης στα ενδιαιτήματα των ειδών
Προτείνεται η χρήση των γεωχωρικών δεδομένων παρουσίας των σημαντικών ειδών Ορθοπτέρων που
παραδίδονται στην Αναθετούσα Αρχή για γνωμοδοτήσεις έργων που αφορούν στην περιοχή μελέτης. Τα
είδη αυτά δύνανται να απειληθούν από την απώλεια των ενδιαιτημάτων τους, λόγω της μετατροπής των
φυσικών ενδιαιτημάτων σε τεχνητές επιφάνειες. Η αλλαγή της χρήσης γης είναι ιδιαίτερα σημαντική απειλή
σήμερα στα ορεινά οικοσυστήματα λόγω της έντονης ανάπτυξης υποδομών ΑΠΕ στα μεγάλα υψόμετρα και
των συνοδών έργων οδοποιίας, ήτοι διαπλατύνσεις υπαρχόντων δρόμων ή διάνοιξη νέου οδικού δικτύου,
εργοτάξια και πλατείες στήριξης των πυλώνων των ανεμογεννητριών, τεχνητές επιφάνειες φωτοβολταϊκών
κτλ, ενώ πιθανά να συνάδει παρόμοιος κίνδυνος λόγω της επέκτασης τουριστικών εγκαταστάσεων, και εν
γένει κάθε έργου που ενέχει κατάληψη γης και επέκτασης τεχνητών επιφανειών.
Ένα είδος περιλαμβάνεται στο Παράρτημα ΙΙ της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ και πληροί το κριτήριο (α) με βάση τα
αναγραφόμενα στο άρθρο 10, παράγραφος 2 του Νόμου 3937/31-3-2011 (Διατήρηση της βιοποικιλότητας
και άλλες διατάξεις). Τα λοιπά 11 είδη αποτελούν είδη που θα πρέπει να προστατεύονται σε εθνικό επίπεδο
με κατάλληλα μέτρα διαχείρισης, καθώς πληρούν τα κριτήρια (β) ή/και (γ) ή/και (δ) με βάση τα
αναγραφόμενα στο άρθρο 10, παράγραφος 2 του Νόμου 3937/31-3-2011 (Διατήρηση της βιοποικιλότητας
και άλλες διατάξεις). Συγκεκριμένα, ο Νόμος προβλέπει: «Το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και
Κλιματικής Αλλαγής, σε συνεργασία με συναρμόδια Υπουργεία και άλλους αρμόδιους φορείς, εκπονεί και
εφαρμόζει σχέδια δράσης, δίνοντας προτεραιότητα: (α) Στα είδη των οποίων η προστασία και διαχείριση
επιβάλλεται από τις διεθνείς συμβάσεις που έχει κυρώσει η Ελλάδα, και από τη νομοθεσία της Ευρωπαϊκής
Ένωσης, (β) Στα είδη που περιλαμβάνονται στις κατηγορίες κινδύνου του εθνικού και των διεθνών κόκκινων
καταλόγων, (γ) Στα ενδημικά είδη, (δ) Στα είδη που παρουσιάζουν ιδιαίτερα κατακερματισμένη
κατανομή……». Επιπλέον θεωρείται παράνομη κάθε δράση βλάβης και άμεσης ή έμμεσης θανάτωσής των
ειδών με βάση τα όσα ο ίδιος Νόμος (3937/31-3-2011) προβλέπει στο άρθρο 11 (Προστασία της ενδημικής
βιοποικιλότητας), παράγραφος 2: «Για τη διατήρηση των ενδημικών ειδών χλωρίδας, πανίδας και άλλων
ομάδων οργανισμών, απαγορεύεται η αποκομιδή, συλλογή, κοπή, εκρίζωση, κατοχή, μεταφορά δειγμάτων
κάθε είδους, εμπορία, βλάβη, καταστροφή και η απευθείας ή έμμεση θανάτωσή τους, σε κάθε στάδιο του
βιολογικού τους κύκλου». Επιπλέον, για όσα είδη η κατανομή τους εμπίπτει εντός προστατευόμενων
περιοχών του δικτύου Natura 2000, ισχύουν τα προβλεπόμενα από τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες και η κείμενη
Εθνική Νομοθεσία για τις περιοχές του δικτύου Natura 2000, με ιδιαίτερη μνεία στο Νόμο 4014/21-9-2011

46
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
(Περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων και δραστηριοτήτων, ρύθμιση αυθαιρέτων σε συνάρτηση με
δημιουργία περιβαλλοντικού ισοζυγίου και άλλες διατάξεις αρμοδιότητας Υπουργείου Περιβάλλοντος).
Τα 12 είδη για τα οποία προτείνεται η θεώρησή τους σε επικείμενες γνωμοδοτήσεις με βάση την κείμενη
νομοθεσία είναι τα εξής, με αναφορά στα στοιχεία που είναι διαθέσιμα στην Αναθετούσα Αρχή και στο
κριτήριο ένταξής τους στην κείμενη νομοθεσία:
o Paracaloptenus caloptenoides (Παρ. ΙΙ 92/43/ΕΟΚ/ σημεία παρουσίας/ κριτήριο α)
o Parnassiana tymphrestos (ενδημικό και κινδυνεύον-EN/ χάρτης κατανομής/κριτήρια β-γ-δ)
o Oropodisma tymphrestosi (ενδημικό και κινδυνεύον-EN/ χάρτης κατανομής/κριτήρια β-γ-δ)
o Rhacocleis lithoscirtetes (Ενδημικό, Τρωτό-VU/ σημεία παρουσίας/κριτήρια β-γ-δ)
o Chorthippus willemsei (Ενδημικό/ σημεία παρουσίας/κριτήριο γ)
o Eupholidoptera megastyla (Ενδημικό/σημεία παρουσίας/κριτήριο γ)
o Poecilimon veluchianus (Ενδημικό/σημεία παρουσίας/κριτήριο γ)
o Psorodonotus macedonicus (Σχεδόν απειλούμενο-NT/σημεία παρουσίας/κριτήριο β)
o Poecilimon soulion (ενδημικό και κινδυνεύον-EN/ μη καταγεγραμμένη παρουσία/ κριτήρια β-γ-δ)
o Ovaliptila krueperi (Ενδημικό, Σχεδόν απειλούμενο-NT/ μη καταγεγραμμένη παρουσία/ κριτήρια β-γ)
o Rhacocleis graeca (Ενδημικό/ μη καταγεγραμμένη παρουσία/κριτήριο γ)
o Celes variabilis (Σχεδόν απειλούμενο-NT/ μη καταγεγραμμένη παρουσία/ κριτήριο β)
Επομένως, κάθε έργο το οποίο εμπίπτει εντός της κατανομής των ειδών Parnassiana tymphrestos και
Oropodisma tymphrestosi δεν πρέπει να λαμβάνει χώρα, καθώς προκαλεί απώλεια/υποβάθμιση των
ενδιαιτημάτων τους είτε στις θέσεις επιβεβαιωμένης παρουσίας, είτε σε κατάλληλα ενδιαιτήματα με
δυνητική παρουσία του είδους εντός της κατανομής του. Κάθε έργο που εμπίπτει εντός των σημείων
καταγεγραμμένης παρουσίας των λοιπών ειδών-στόχων που προστατεύονται από τη κείμενη νομοθεσία
δεν θα πρέπει να λαμβάνει χώρα. Σε κάθε περίπτωση, προτείνεται αυτοψία στο χώρο κατασκευής
προτεινόμενων έργων εντός της περιοχής μελέτης για την επιβεβαίωση της παρουσίας ή μη των ως άνω
ειδών.
2. Διαχείριση βόσκησης
Η βόσκηση είναι η πιο συχνή πίεση που καταγράφηκε στην περιοχή μελέτης για τα εν λόγω είδη και
ιδιαίτερα η βόσκηση από βοοειδή. Με βάση την εμπειρία στο πεδίο, θεωρούμε πως τα βοοειδή προκαλούν
υποβάθμιση στα ενδιαιτήματα των ειδών, αλλάζοντας τόσο το ύψος όσο και την μικροδομή της βλάστησης
λόγω αυξημένου βάρους και ποδοπατήματος και προτείνεται η απομάκρυνσή τους από τις περιοχές Natura
2000 με αντικατάσταση της παραδοσιακής εκτατικής αιγοπροβατοτροφίας. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει
να εφαρμοστεί ειδικό διαχειριστικό σχέδιο αειφορικής βόσκησης που να ορίζει την επιτρεπόμενη ένταση
βόσκησης για τη διατήρηση των ειδών και την αύξηση της κατανομής και των πληθυσμών τους με επίκεντρο
τα είδη P. tymphrestos και O. tymphrestosi . Η διαχείριση της βόσκησης θα πρέπει να καθορίζει τη φέρουσα
ικανότητα, ήτοι τον αριθμό και το είδος των κτηνοτροφικών ζώων ανά μονάδα επιφάνειας, καθώς η
υπερβόσκηση αλλά και η εγκατάλειψη της βόσκησης δρουν βλαπτικά για τα είδη των Ορθοπτέρων.
Σημειώνεται πως η εφαρμογή κατάλληλης έντασης βόσκησης με γνώμονα τα δύο κύρια είδη στόχους θα
ωφελήσει πολλαπλάσια όλη τη βιοκοινότητα των Ορθοπτέρων (Πίνακας 6) και τη λοιπή βιοποικιλότητα
(Κεφ. 3).

47
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
(α) Περιοχή εφαρμογής: Η περιοχή εφαρμογής του διαχειριστικού σχεδίου προτείνεται να περιλαμβάνει τη
ζώνη άνω των 1500 μ όπου καταγράφηκαν τα δύο κύρια είδη-στόχοι P. tymphrestos και O. tymphrestosi.
Έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην εφαρμογή του διαχειριστικού σχεδίου εντός της περιοχής κατανομής των
δύο ειδών (Εικόνα 10, 12), πλην όμως τα μέτρα θα πρέπει να εφαρμοστούν σε όλη την προτεινόμενη
περιοχή εφαρμογής, εξασφαλίζοντας τη δυνατότητα αποικισμού νέων μικροενδιαιτημάτων με αύξησης της
περιοχής κατανομής των ειδών και βελτίωση της πληθυσμιακής τους κατάστασης.
(β) Χαρτογράφηση και παρακολούθηση της βοσκητικής πίεσης: Προτείνεται η χαρτογράφηση της
βοσκητικής πίεσης με ενιαίο σταθερό τρόπο με χρήση της ενιαία διεθνούς μονάδας LSU-Livestock Unit. Στο
δείκτη LSU επί παραδείγματι ένα άτομο προβάτου ή κατσικιού ισοδυναμεί με 0.1 άτομο βοοειδούς που
παράγει 3.000 κιλά γάλα ετησίως (Eurostats 2022). Η χαρτογράφηση θα πρέπει να αφορά σε όλη την
περιοχή μελέτης, με επίκεντρο την περιοχή εφαρμογής και η βοσκητική πίεση να εξαχθεί με βάση τον
αριθμό και το είδος των κτηνοτροφικών ζώων (βοοειδή, αίγες, πρόβατα, ράτσα και διαχωρισμός ενήλικών
από ανήλικα), την ημερομηνία εισαγωγής και εξαγωγής των ζώων στο βοσκότοπο, λαμβάνοντας υπόψη
δεδομένα τουλάχιστον τριετίας. Τα δεδομένα θα πρέπει να είναι χωρικά.
(γ) Εφαρμογή βόσκησης για διατήρηση καλής κατάστασης ενδιαιτήματος ειδών: Με βάση τα αποτελέσματα
της έρευνάς μας η εφαρμογή της έντασης της βόσκησης θα πρέπει να αποσκοπεί (α) στη διατήρηση
ικανοποιητικού βαθμού κάλυψης της ποώδους βλάστησης σε ποσοστό της τάξεως του 75%, καθώς αυτός ο
βαθμός κάλυψης ευνοεί και τα δύο είδη στόχους. (β) στη διατήρηση ικανοποιητικού ύψους ποώδους
βλάστησης της τάξεως του 18cm, καθώς με βάση τα αποτελέσματα της έρευνας αυτό ύψος βλάστησης
ευνοεί τους πληθυσμούς και των δύο ειδών στόχων, (γ) στη διατήρηση της χλωρίδας όπως περιεγράφηκαν
στα ενδιαιτήματα των ειδών, με διατήρηση της παρουσίας των κυρίαρχων ειδών Astragalus angustifolius,
Festuca jeanphertii, και Stipa bromoides η οποία συνδέεται με τη φυσιογνωμία της βλάστησης στο
μικροενδιαίτημα των δύο ειδών-στόχων.
(δ) Εφαρμογή βόσκησης για διατήρηση δασικών ξέφωτων: Παρότι και τα δύο είδη είναι θερμόφιλα και
προτιμούν ανοιχτά λιβάδια, παρατηρήθηκαν σε ξέφωτα δασών ελληνικής ελάτης (οικότοπος 951Β) στον
Εθνικό Δρυμό της Οίτης. Είναι επομένως σημαντικό να διατηρηθεί η ανοιχτή δομή δάσους με την εφαρμογή
κατάλληλων επιπέδων βόσκησης αιγοπροβάτων, και να διατηρηθούν τα λιβαδικά ανοίγματα εντός των
ελατοδασών, για τη διατήρηση των πληθυσμών των δύο ειδών.
3. Βιοπαρακολούθηση των ειδών-στόχων
Προτείνεται η βιοπαρακολούθηση των ειδών στόχων στην περιοχή μελέτης σε επιλεγμένες θέσεις
δειγματοληψίας από τις 65 δειγματοληπτικές θέσεις που παραδόθηκαν ως γεωχωρικά δεδομένα. Λόγω της
κρυπτικότητας των ειδών-στόχων και της εξειδίκευσης που απαιτείται για την εκτίμηση των πληθυσμών,
προτείνεται η υιοθέτηση του πρωτοκόλου P - Μέθοδος σημειακής καταμέτρησης, όπου το προσωπικό του
Φ.Δ. θα πρέπει να πραγματοποιεί δειγματοληψία ορισμένου χρόνου (time constrained visits) διάρκειας
10min. Προτείνεται η κάλυψη 15 σημείων κατ’ ελάχιστο και η καταγραφή των δεδομένων
παρουσίας/απουσίας των ειδών-στόχων. Τα σημεία μπορεί να επιλεγούν από τη δεξαμενή των σημείων
παρουσίας των ειδών-στόχων και να εμπλουτιστούν με νέες θέσεις εκτός αυτών. Ο Πίνακας 10 παρουσιάζει
μια πρόταση των θέσεων δειγματοληψίας που θα μπορούσαν να επιλεγούν με έμφαση στα δύο κύρια είδη-
στόχους Ο χρόνος που απαιτείται ετησίως για ένα σύντομο πρόγραμμα βιοπαρακολούθησης εκτιμάται να
είναι 3 εργατοημέρες/ έτος. Επιπλέον προτείνεται στο Φ.Δ. να αναλάβει την καταγραφή και
παρακολούθηση του είδους P. caloptenoides στην περιοχή του Τυμφρηστού.

48
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Πίνακας 10: Προτεινόμενες θέσεις δειγματοληψίας για βιοπαρακολούθηση από το Φορέα Διαχείρισης.
Κωδικός Δ.
Επιφάνειας
Chorthippus
willemsei
Oropodisma
tymphrestosi
Parnassiana
tymphrestos
Psorodonotus
macedonicus
Ν
OIT_P_15
1
1
1
3
OIT_Q_1
1
1
1
3
OIT_Q_18
1
1
1
3
OIT_Q_19
1
1
1
3
OIT_Q_20
1
1
1
3
OIT_Q_6
1
1
1
3
OIT_P_13
1
1
2
OIT_Q_12
1
1
2
OIT_Q_16
1
1
2
OIT_Q_17
1
1
2
OIT_Q_4
1
1
2
OIT_Q_5
1
1
2
TYM_Q_10
1
1
1
3
TYM_P_6
1
1
2
TYM_Q_11
1
1
2
4. Επέκταση δικτύου Natura 2000
Τα ερευνητικά μας αποτελέσματα κατέδειξαν τη σημασία παρακείμενων περιοχών στο Εθνικό Δρυμό της
Οίτης για τη διατήρηση των δύο σημαντικών ειδών στόχων, καθώς το είδος P. tymphrestos εμφανίζεται σε
παρακείμενη περιοχή έκτασης 20,92 km2, και το είδος O. tymphrestosi σε παρακείμενη έκταση 1,76 km2,
νότια και ανατολικά του Εθνικού Δρυμού της Οίτης. Επομένως θα ήταν ιδιαίτερα σημαντικό μέτρο για τη
βελτίωση της πληθυσμιακής κατάστασης των δύο ειδών η επέκταση των ορίων του Εθνικού Δρυμού της
Οίτης νότια αυτού με βάση τους χάρτες κατανομής των ειδών (Εικόνα 10 και 12). Άλλωστε ο πρόσφατος
Οδηγός της Κομισιόν ως προς τη χρήση κριτηρίων για την επέκταση του δικτύου Natura 2000 και λοιπών
προστατευόμενων περιοχών αναφέρεται στα είδη των εθνικών και διεθνών κόκκινων καταλόγων της IUCN
(ΕC 2022).
10. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Alexiou, S., Bakolitsas, K., Di Russo, C., Latella, L., Rampini, M., and Zacharias, S. (2014). Biospeleological notes
on the caves of the Parnassos, Giona and Vardoussia mountains (Central Greece). Parnassiana Archives
2, 71-81.
Batáry, P., Orci, K.M., Báldi, A., Kleijn, D., Kisbenedek, T., and Erdős, S. (2007). Effects of local and landscape
scale and cattle grazing intensity on Orthoptera assemblages of the Hungarian Great Plain. Basic and
Applied Ecology 8, 280-290.

49
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Chobanov, D.P., Hochkirch, A., Iorgu, I.S., Ivkovic, S., Kristin, A., Lemonnier-Darcemont M., Pushkar, T., Sirin,
D., Skejo, J., Szovenyi, G., et al. (2016). Psorodonotus macedonicus. The IUCN Red List of Threatened
Species 2016: e.T68462466A85851404.
EC 2022. COMMISSION STAFF WORKING DOCUMENT Criteria and guidance for protected areas designations.
Brussels, 28.1.2022 SWD(2022) 23 final. https://www.actu-environnement.com/media/pdf/news-
39002-aires-protegees-document-orientation-commission-europeenne.pdf
Eurorstats (2022). https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-
explained/index.php?title=Glossary:Livestock_unit_(LSU)#:~:text=The%20livestock%20unit%2C%20a
bbreviated%20as,type%20of%20animal%20(see%20table
Fabriciusová, V., Kaňuch, P., and Krištín, A. (2011). Response of Orthoptera assemblages to management of
montane grasslands in the Western Carpathians. Biologia 66, 1127-1133.
Gardiner, T. (2018). Grazing and Orthoptera: A review. Journal of Orthoptera Research 27, 3-11.
Gardiner, T., Hill, J., and Chesmore, D. (2005). Review of the Methods Frequently Used to Estimate the
Abundance of Orthoptera in Grassland Ecosystems. Journal of Insect Conservation 9, 151-173.
Hochkirch, A., Chobanov, D.P., Zuna-Kratky, T., Kristin, A., Szovenyi, G., Lemonnier-Darcemont, M., Iorgu, I.S.,
Presa, J.J., Puskas, G., Willemse, L.P.M., et al. (2016a). Paracaloptenus caloptenoides. The IUCN Red
List of Threatened Species 2016: e.T15038916A74509440.
Hochkirch, A., Nieto, A., Criado, M.G., and al., e. (2016b). European Red List of grasshoppers, crickets and
bush-crickets. Publications Office of the European Union, Luxembourg.
Hochkirch, A., Szovenyi, G., Presa, J.J., Willemse, L.P.M., Lemonnier-Darcemont, M., Chobanov, D.P., Zuna-
Kratky, T., Tami, F., Iorgu, I.S., Defaut, B., et al. (2016c). Celes variabilis. The IUCN Red List of Threatened
Species 2016: e.T16084618A74225352.
Hochkirch, A., Willemse, L.P.M., Chobanov, D.P., Lemonnier-Darcemont, M., Vedenina, V., Skejo, J., Pushkar,
T., Ivkovic, S., Iorgu, I.S., Kristin, A., et al. (2016d). Notostaurus anatolicus. The IUCN Red List of
Threatened Species 2016: e.T16084411A74495514
Holmes, N., Smith, D., and Johnston, A. (1979). Effect of grazing by cattle on the abundance of grasshoppers
on fescue grassland. Rangeland Ecology & Management/Journal of Range Management Archives 32,
310-311
Jauregui, B.M., Rosa-Garcia, R., Garcia, U., WallisDeVries, M.F., Osoro, K., and Celaya, R. (2008). Effects of
stocking density and breed of goats on vegetation and grasshopper occurrence in heathlands.
Agriculture, ecosystems & environment 123, 219-224.
Kati, V., Dufrêne, M., Legakis, A., Grill, A., and Lebrun, P. (2004). Conservation management for Orthoptera
in the Dadia reserve, Greece. Biological Conservation 115, 33-44.
Kati, V., Willemse, L. (2020). Database of endemic and/or threatened Orthoptera species in the Natura 2000
sites of Greece.”Mendeley Data, v1{Kati, 2012 #66;Kati, 2004 #83}.

50
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Kati, V., Zografou, K., Tzirkalli, E., Chitos, T., and Willemse, L. (2012). Butterfly and grasshopper diversity
patterns in humid Mediterranean grasslands: the roles of disturbance and environmental factors.
Journal of Insect Conservation 16, 807-818.
Kati V, Kassara C, Vrontisi Z, Moustakas A. (2021). The biodiversity-wind energy-land use nexus in a global
biodiversity hotspot. Science of The Total Environment 768:144471.
Krištín, A., Iorgu, I., Heltai, M., Nagy, B., Lyushenko, J., Chumak, V., Holuša, J., Kočárek, P., Hochkirch, A., and
Kadlečík, J. (2014). Red List of grasshoppers, bush-crickets and crickets (Orthoptera) of the Carpathian
mountains. Carpathian Red List of Forest Habitats and Species (Banská Bystrica), pp. 186-199.
Kruess, A., and Tscharntke, T. (2002). Grazing intensity and the diversity of grasshoppers, butterflies, and
trap-nesting bees and wasps. Conservation Biology 16, 1570-1580.
Marini, L., Fontana, P., Battisti, A., and Gaston, K.J. (2009). Response of orthopteran diversity to
abandonment of semi-natural meadows. Agriculture, Ecosystems & Environment 132, 232-236.
Quinn, M.A., and Walgenbach, D. (1990). Influence of grazing history on the community structure of
grasshoppers of a mixed-grass prairie. Environmental Entomology 19, 1756-1766.
SDF. 2020a. Natura 2000 – Standard Data Form. GR2440004 - ETHNIKOS DRYMOS OITIS.
https://natura2000.eea.europa.eu/Natura2000/SDF.aspx?site=GR2440004. Προσβασιμο 1/2/2022
SDF. 2020b. Natura 2000 – Standard Data Form. GR2430001 - OROS TYMFRISTOS (VELOUCHI).
https://natura2000.eea.europa.eu/Natura2000/SDF.aspx?site=GR2430001. Προσβασιμο 1/2/2022
Steck, C.E., Bürgi, M., Bolliger, J., Kienast, F., Lehmann, A., and Gonseth, Y. (2007a). Conservation of
grasshopper diversity in a changing environment. Biological Conservation 138, 360-370.
Wheater, C.P., Bell, J.R., and Cook, P.A. (2020). Practical field ecology: a project guide (UK: John Wiley & Sons).
Willemse, F. (1985). Κλείδες προσδιορισμού των Ορθοπτέρων της Ελλάδας (Αθήνα: Ελληνική Ζωολογική
Εταιρεία).
Willemse, F., and Willemse, L. (2005). Two new cryptic aberrant species of Rhacocleis Fieber 1853, living
under stones in the mountains of Greece (Orthoptera, Tettigoniidae). Journal of Orthoptera Research
14, 161-172.
Willemse, L., Kleukers, R., and Odé, B. (2018). The grasshoppers of Greece (Leiden: EIS Kenniscentrum
Insecten & Naturalis Biodiversity Center).
Willemse, L.P.M., Hochkirch, A., Heller, K.-G., Kati, V., Papapavlou, K., and Tzirkalli, E. (2016a). Eupholidoptera
megastyla. The IUCN Red List of Threatened Species 2016: e.T45462624A45462686.
Willemse, L.P.M., Hochkirch, A., Heller, K.-G., Kati, V., Papapavlou, K., and Tzirkalli, E. (2016b). Parnassiana
tymphrestos. The IUCN Red List of Threatened Species 2016: e.T68450372A70624904.
Willemse, L.P.M., Hochkirch, A., Heller, K.-G., Kati, V., Papapavlou, K., and Tzirkalli, E. (2016c). Poecilimon
soulion. The IUCN Red List of Threatened Species 2016: e.T45466695A70590078. .

51
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Willemse, L.P.M., Hochkirch, A., Heller, K.-G., Kati, V., Papapavlou, K., and Tzirkalli, E. (2016d). Poecilimon
veluchianus. The IUCN Red List of Threatened Species 2016: e.T68459544A70592575.
Willemse, L.P.M., Hochkirch, A., Heller, K.-G., Kati, V., Papapavlou, K., and Tzirkalli, E. (2016e). Rhacocleis
graeca. The IUCN Red List of Threatened Species 2016: e.T44698070A70625186. .
Willemse, L.P.M., Hochkirch, A., Heller, K.-G., Kati, V., Papapavlou, K., and Tzirkalli, E. (2016f). Rhacocleis
lithoscirtetes. The IUCN Red List of Threatened Species 2016: e.T44698076A70625268
Willemse, L.P.M., Hochkirch, A., Heller, K.-G., Kati, V., Papapavlou, K., and Tzirkalli, E. (2016g). Troglophilus
zoiai. The IUCN Red List of Threatened Species 2016: e.T70613898A70613903. .
Willemse, L.P.M., Hochkirch, A., Kati, V., Papapavlou, K., Tzirkalli, E., and Heller, K.-G. (2016h). Chorthippus
willemsei. The IUCN Red List of Threatened Species 2016: e.T16084594A70565872.
Willemse, L.P.M., Hochkirch, A., Kati, V., Papapavlou, K., Tzirkalli, E., and Heller, K.-G. (2016i). Oropodisma
tymphrestosi. The IUCN Red List of Threatened Species 2016: e.T16084584A70566762
Willemse, L.P.M., Hochkirch, A., Kati, V., Papapavlou, K., Tzirkalli, E., and Heller, K.-G. (2016j). Ovaliptila
krueperi. The IUCN Red List of Threatened Species 2016: e.T69668585A69668595.
Wingerden, W.v., Kreveld, A.v., and Bongers, W. (1992). Analysis of species composition and abundance of
grasshoppers (Orth., Acrididae) in natural and fertilized grasslands. Journal of Applied Entomology 113,
138-152.
Κατή, Β., and Willemse, L. (2007). Ορθόπτερα. In Βιοποικιλότητα της προστατευόμενης περιοχής
Τζουμέρκων-Περιστερίου, Π. Δημόπουλος, and Β. Κατή, eds. (Τμήμα Διαχείρισης Περιβάλλοντος &
Φυσικών Πόρων. Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων), pp. 102-122.
ΥΠΕΝ (2019). 4η Εξαετής Έκθεση Αναφοράς της Ελλάδας (2013-2018) - Άρθρο 17 Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ.

52
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
11. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι: ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΠΕΔΙΟΥ
Φωτογραφικό αρχείο δειγματοληψιών στο όρος Οίτη και Τυμφρηστός: Αύγουστος 2021.
Δειγματοληψία
Ορθοπτέρων σε
ανωδασικό λιβάδι στην
Οίτη. Ερευνητές: Α.
Στεφανίδης, Ο.
Τζωρτζακάκη.
@ 2021 BCL
Οριοθέτηση
δειγματοληπτικού
τετραγώνου 10 m X 10
m με τη χρήση
μετροταινίας. Οίτη.
Ερευνητές: Α.
Στεφανίδης, Ο.
Τζωρτζακάκη, L.
Willemse.
@ 2021 BCL
Δειγματοληψία
παραμέτρων
βλάστησης εντός
τετραγώνου 10 m X
10 m σε
υπερβοσκημένο
ορεινό λιβάδι στην
Οίτη. Ερευνητές: Ο.
Τζωρτζακάκη
@ 2021. BCL

53
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Δειγματοληψία
ορθοπτέρων σε
ανωδασικό λιβάδι
της Οίτη. Ερευνητές:
Α. Στεφανίδης, Ο.
Τζωρτζακάκη
@ 2021 BCL
Ερευνητές σε
ξέφωτο
ελατοδάσους στην
Οίτη. Ερευνητές: Α.
Στεφανίδης, Ο.
Τζωρτζακάκη, Β.
Κατή.
@ 2021 BCL
Δειγματοληψία σε
βραχώδες ενδιαίτημα
σάρας στην Οίτη για την
ανεύρεση Oropodisma
tymphrestos. Ερευνητές:
Α. Στεφανίδης, Ο.
Τζωρτζακάκη,
@ 2021 BCL

54
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Η ομάδα εργασίας
στον Τυμφρηστό.
Ερευνητές: Β.
Κατή, Γ.
Φωτιάδης, L.
Willemse, Α.
Στεφανίδης
@ 2021 BCL
Ενδιαίτημα
ξέφωτου
ελάτης και
ανωδασικών
λιβαδιών
στον
Τυμφρηστό
@ 2021 BCL
Η ομάδα εργασίας
στον Τυμφρηστό.
Ερευνητές: Β. Κατή,
Ο. Τζωρτζακάκη, Α.
Στεφανίδης, Γ.
Φωτιάδης, L.
Willemse.
@ 2021 BCL

55
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
12. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ: ΤΥΠΙΚΑ ΕΝΔΙΑΙΤΗΜΑΤΑ ΕΙΔΩΝ ΣΤΟΧΩΝ
Τυπικά ενδιαιτήματα P. tymphrestos

56
Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Τυπικά ενδιαιτήματα O. tymphrestosi