Content uploaded by J.C. Hanekamp
Author content
All content in this area was uploaded by J.C. Hanekamp on Mar 07, 2022
Content may be subject to copyright.
KDW - een achterhaald concept met een ondeugdelijke wetenschappelijke onderbouwing (23-02-2022)
Jaap C. Hanekamp, hjaap@xs4all.nl; j.hanekamp@ucr.nl; www.jaaphanekamp.com
1
Kort samengevat, kritische depositiewaarden (KDW) zijn niet geschikt voor beleid omdat:
1. de definitie van KDW veel te onnauwkeurig is;
2. de idee van ‘depositie-schade’ onduidelijk is;
3. KDW voortkomen uit een veelheid aan studies met zeer uiteenlopende dosis-respons
methoden en eindpunten waardoor een bundeling tot één getal misleidend en onwe-
tenschappelijk is;
4. onontdekte en onbesproken onduidelijkheden, onvolkomenheden en onzekerheden
besloten liggen in de KDW;
5. ‘expert judgements’, die veel gebruikt worden bij de vaststelling van KDW, een veel
te grote stelligheid suggereren t.a.v. de vermeende juistheid van KDW, terwijl daar
geen externe onafhankelijke controlesystematiek voor bestaat.
Kritische Depositiewaarden
De net aangetreden Minister voor Natuur en Stikstof stelt in een brief van 11 februari aan de
Kamer (DGS/22029938) onder andere het volgende (met nadruk):
“… De stikstofaanpak bevat daarom naast stikstofbronmaatregelen ook natuurherstelmaatregelen
en richt zich daarnaast op een natuurinclusievere ruimtelijke inrichting. De kritische depositie-
waarden zijn zeer relevant voor de aanpak. Het zijn belangrijke wetenschappelijk onderbouwde
indicatoren voor het risico op verslechtering van natuur door stikstofdepositie. De synergie tus-
sen stikstofbronmaatregelen en natuurherstelmaatregelen op gebiedsniveau wordt geconcreti-
seerd via de natuurdoelanalyses die een belangrijke informatiebasis vormen voor de gebiedsplan-
nen. De op te richten ecologische autoriteit zal voor wetenschappelijke toetsing hiervan gaan zor-
gen. Ook de monitoringssystematiek van de stikstofaanpak is gericht op zowel de monitoring van
stikstof als de monitoring van natuur. Tevens wordt er continu gewerkt aan verbetering van het
systeem van meten en berekenen om de depositie op de natuur te bepalen. …”
De Kritische Depositiewaarden (KDW) blijven een centrale rol spelen in het natuurbeleid. Het is
de vraag of dat terecht is. Het korte antwoord is nee. De KDW kennen een fors aantal proble-
men en onzekerheden die tot op heden onbesproken zijn gebleven. Eerst de definitie van
KDW, zoals te vinden in het 2012-rapport Overzicht van kritische depositiewaarden voor stik-
stof, toegepast op habitattypen en leefgebieden van Natura 2000:
“de kritische depositie is een kwantitatieve schatting van de blootstelling aan één of meer veront-
reinigende stoffen, waar beneden geen significante schadelijke effecten optreden aan gespecifi-
ceerde gevoelige elementen in het milieu, volgens de huidige stand van kennis.”
De oorspronkelijke Engelse definitie leest als volgt (Nilsson, S.I. en P. Grennfelt (eds.), 1988. Cri-
tical Loads for Sulphur and Nitrogen. Miljørapport 1988:15, p. 28):
“A quantitive estimate of an exposure to deposition of N as NHx and/or Nox below which empiri-
cal detectable changes in ecosystem structure and function do not occur according to present
knowledge. In general, the ecosystem changes may range from episodic responses to processes
occurring over centuries.”
KDW - een achterhaald concept met een ondeugdelijke wetenschappelijke onderbouwing (23-02-2022)
Jaap C. Hanekamp, hjaap@xs4all.nl; j.hanekamp@ucr.nl; www.jaaphanekamp.com
2
Vragen
Beide definities roepen talloze nieuwe vragen op zoals: Over welke ‘schadelijke effecten’ heb-
ben we het eigenlijk? Bestaat er zoiets als géén-schade-door-stikstofdepositie-drempel-voor-eco-
systemen referentiepunt? Hoe moeten KDW in de tijd worden begrepen, gezien de opmerking
over ecologische processen van eeuwen? We zullen aan de hand van voorgelegde vragen één
en ander de revue laten passeren.
Hoe betrouwbaar zijn de KDW als grens voor de hoeveelheid stikstof die natuurgebieden aankun-
nen: waar zijn de KDW op gebaseerd en hoe stevig is de wetenschappelijke onderbouwing? Wat zijn
de belangrijkste onzekerheden? Wat is de oorzaak daarvan?
Ten eerste, stikstofdepositie wordt gemodelleerd. De precisie die KDW suggereren (in kg/mol
ha-1 jaar-1) als enkelvoudig getallen staat in geen verhouding tot de modelonzekerheden die de-
positieberekeningen met zich meebrengen. De KDW suggereren én vragen dus een precisie die
niet bestaat. Dit is nog maar het begin.
Ten tweede, KDW “zijn vastgesteld als unieke waarden en niet in de vorm van bandbreedtes of
onzekerheidsmarges” om het “(het risico op) verslechtering van habitats” te kunnen bepalen,
“bijvoorbeeld in vergunningprocedures”. “Deze unieke waarden moeten gezien worden als de
meest waarschijnlijke waarde gezien de huidige stand van kennis.” (p. 13) Dit is pseudoweten-
schap. KDW kunnen nooit als enkelvoudige risicogetallen worden geformuleerd of begrepen.
Wetenschappelijk onderzoek kan een dergelijke precisie nooit leveren. Het is verbazingwekkend
dat de wetenschappelijke gemeenschap dit als acceptabel heeft bestempeld, en de afgelopen
decennia nooit serieuze onzekerheidsanalyses heeft gepresenteerd (zie onze kritiek op een po-
ging daartoe) dan wel context geboden om deze getallen überhaupt inzichtelijk en begrijpelijk
te maken!
Ten derde, dát KDW worden uitgedrukt in enkelvoudige getallen, maskeert het wetenschappe-
lijk onderzoek, mét de bijbehorende onduidelijkheden, onvolkomenheden en onzekerheden,
waarop KDW zijn gebaseerd. Voorzichtig uitgedrukt zijn KDW veel te reductionistisch van aard
en suggereren een niet-bestaande precisie die nooit voort kan komen uit de onderliggende stu-
dies.
Laten we dit op rijtje zetten (zie Nitrogen Critical Loads: Critical Reflections on Past Experiments,
Ecological Endpoints and Uncertainties met een korte samenvatting in deze Letter to the Editor):
1. ‘Schade’ als gevolg van N-depositie is niet hetzelfde als gerapporteerde ‘ecologische
veranderingen’. Bovendien zijn veranderingen relatief in de context van bijvoorbeeld
sterk variërende geografische, ecologische, geohydrologische en klimatologische om-
standigheden.
2. Statistische significantie, die vrijwel altijd wordt gebruikt in KDW-studies, geeft nooit
uitsluitsel over het wel of niet kritisch-zijn van N-depositie. Welbeschouwd is het ge-
bruik van statische significaties als ‘schade-toets’ in KDW-studies slordig en onkundig.
3. Desalniettemin, elke ‘significante’ verandering in de gerapporteerde eindpunten ten
opzichte van de ‘controle’ wordt beschouwd als ‘kritisch’. Dit ongeacht of de ‘verande-
ring’ - bijvoorbeeld chemische plant samenstelling, groei(snelheid), aantallen soorten,
KDW - een achterhaald concept met een ondeugdelijke wetenschappelijke onderbouwing (23-02-2022)
Jaap C. Hanekamp, hjaap@xs4all.nl; j.hanekamp@ucr.nl; www.jaaphanekamp.com
3
en zo verder - daadwerkelijk van belang is dan wel beleidsmatig implementeerbaar zou
kunnen zijn óf als ‘schadelijk’ moet worden aangemerkt.
4. KDW zijn gecreëerd uit én observationele én experimentele studies met uiteenlopende
dosis-respons methoden en eindpunten. Dat maakt samenvoegen van dosis-respons
resultaten tot enkelvoudige KDW wetenschappelijk misleidend en uiteindelijk
onverdedigbaar.
5. Experimenteel werk - dosis-response studies - is gedaan op kleine plots - 10x10 of
20x20 cm2 en soms iets groter - gedurende een beperkte tijd. Resultaten van dergelijke
studies zijn opgeschaald naar veel grotere oppervlaktes zonder de bijbehorende onze-
kerheden op te schalen. Hieronder staat een onbegrijpelijk voorbeeld van een ‘papie-
ren opschaling’ zonder vermelding daarvan (verder, zie mijn blogpost Natuur en Stik-
stof - meer over kritische depositie).
De linker figuur is afkomstig uit het 1999-onderzoek van Carroll et al. (New Phytologist 141(3): 423-
431) met experimentele grammen N-depositie per m2 per jaar. De rechter figuur is de grafiek van
Carroll et al. afgedrukt in Empirical Critical Loads for Nitrogen Expert Workshop Berne (2002), maar
dan, zonder vermelding, opgeschaald naar kg N-depositie per ha per jaar!
6. Achtergronddeposities van N in KDW-studies worden vrijwel altijd als
(jaar)gemiddelden gegeven, zonder onzekerheden. Variabiliteit en seizoensinvloeden
worden niet meegenomen. Controle aan de hand van achtergronddeposities is
daarmee moeilijk, zo niet onmogelijk.
7. Daarnaast bestaat er geen uniformiteit in de rapportages van achtergronddeposities
van N. Soms worden gemiddelden van natte depositie gerapporteerd, soms droge,
soms allebei.
8. ‘Expert judgements’, die veel gebruikt worden bij de vaststelling van KDW, suggereren
een veel te grote stelligheid t.a.v. de vermeende juistheid van KDW, terwijl daar geen
externe onafhankelijke controle systematiek voor bestaat.
KDW - een achterhaald concept met een ondeugdelijke wetenschappelijke onderbouwing (23-02-2022)
Jaap C. Hanekamp, hjaap@xs4all.nl; j.hanekamp@ucr.nl; www.jaaphanekamp.com
4
Kortom: de onduidelijkheden, onvolkomenheden en onzekerheden in KDW zijn legio. Opscha-
ling van klein experimenteel werk naar natuurgebieden en zelfs regio’s, bijvoorbeeld, introdu-
ceert vele onzekerheden die nooit naar (wetenschappelijk) behoren zijn geadresseerd. In de
eerder genoemde studie Nitrogen Critical Loads: Critical Reflections on Past Experiments, Eco-
logical Endpoints and Uncertainties, gaan we uitgebreid in op de KDW.
Zijn de KDW goed genoeg om beleid op te baseren? Wat zijn de implicaties van de onzekerheden
voor het stikstofbeleid?
Nee. De KDW zijn niet geschikt om beleid op te baseren. Gezien bovenstaande kunnen KDW
niet voorspellend werken ten aanzien van geïmplementeerd stikstofbeleid en de staat van in-
standhouding van beoogde natuur. Bovendien ontbreken maatschappelijke kosten-baten analy-
ses; die moeten sowieso plaatsvinden (zie de motie Geurts en Harbers, 2020) gezien de enorme
uitgaven die gereserveerd zijn met hooguit een symbolische resultaat, dat wil zeggen een ge-
modelleerde depositieverlaging die in verhouding wordt gebracht met KDW.
Wat is er nodig om de kwaliteit van de KDW te vergroten? Als u een ruim budget zou krijgen om de
kwaliteit van die waarden te vergroten, waar zou u dan als eerste op inzetten?
De eerste vraag kan alleen maar beantwoord worden als men bereid is onderzoekers van buiten
het huidige KDW-discours bij het onderzoek te betrekken. Anders is de kans op innovatie nul
(zie bijvoorbeeld deze Greenpeace ‘studie’). Daarnaast moet men a priori bereid zijn, als on-
derzoek dat uitwijst, KDW als risicoconstruct en beleidsinstrument te schrappen. De vragen
zoals nu gesteld suggereren de instandhouding van KDW, terwijl onderzoek, volgens de weten-
schappelijke mores, ook het tegendeel kan uitwijzen. Inzicht in KDW vraagt in ieder geval om
grootschalige langjarige experimenten die kunnen leiden tot implementeerbaar beleid, met
scherp omlijnde ecologische eindpunten en goed gedocumenteerde achtergronddeposities.