DEĞERLENDİRME: 2020 YILI TÜRKİYE DOĞAL TAŞ SEKTÖRÜ (EVALUATION: 2020 TURKEY NATURAL STONE INDUSTRY)

Abstract

ZET Türkiye'de gelişen ve yenilenen ekonomik ortamda son yıllardaki göstergeler incelendiğinde doğal taş sektörünün yakaladığı ivmenin ve toplam maden ihracatındaki payının istikrarlı bir şekil-de arttığı görülmektedir. Bu yakalanan olumlu tablonun devamı için sektörün gelecek projeksiyonu iyi belirlenerek gerek siyasi gerekse yaşanan Covid-19 pandemisi gibi her türlü senaryoya hazırlıklı olunmalıdır. Bu nedenle öncelikle sektörün geçmişi ve gelişimi ortaya konmalı, 2020 yılı içerisinde yaşanan salgının sektör üzerindeki etkileri incelenmeli, alınması gereken önlemler ve yapılma-sı gereken yenilikler belirlenmelidir. Küresel dünya ekonomisinde bu tür salgınların yinelenmesi halinde olabilecek krizlerin sağlıklı yönetimi, mevcut duruma uyum sağlama ve dünyadaki doğal taş ihtiyacına sürdürebilir bir şekilde cevap verebilen bir sistem oluşturulmalıdır. Bu çalışma kap-samında doğal taşın ülkemizdeki durumu kısaca analiz edilerek gerek sağlık gerekse ticari anlamda küresel ölçekte tüm dünyayı olumsuz etkileyen Covid-19 pandemisinin Türkiye doğal taş sektörü-ne etkileri incelenmiş olup ilerleyen yıllar için bazı değerlendirme ve önerilerde bulunulmuştur. Anahtar Sözcükler: Doğal taş, İhracat, Pandemi, Covid-19. ABSTRACT When developing and innovating in the economic environment in Turkey examined indicators in recent years, ıt is observed that the acceleration caught by the natural stone industry and its share in total mineral exports have increased steadily. For the continuation of this positive picture, the future projection of the sector should be determined well and prepared for all kinds of scenarios such as the political and the Covid 19 pandemics experienced. For this reason, firstly, the history and development of the sector should be revealed, the effects of the epidemic on the sector should be examined, the measures to be taken and the innovations to be made should be determined. In the global world economy, a system should be established that can adapt to the current situation and sustainably respond to the need for natural stones in the world, for the healthy management of crises that may occur if such epidemics recur. In this study, the situation of natural stone in our country was briefly analyzed. It needs all over the world on a global scale as well as in the commercial sense adversely affect the health effects of Covidien-19 the natural stone sector in Turkey were examined pandemic. Some evaluations and suggestions have been made for the coming years.

Full text

MERSEM 2021
127
11 TH INTERNATIONAL MARBLE & NATURAL STONE CONGRESS AND EXHIBITION OF TURKEY 10-11 ARALIK 2021 DIYARBAKIR
DEĞERLENDİRME: 2020 YILI TÜRKİYE DOĞAL TAŞ SEKTÖRÜ
EVALUATION:2020TURKEYNATURALSTONEINDUSTRY
G.Ekincioğlu1*,D.Akbay2
1KırşehirAhiEvranÜniversitesi,KamanMeslekYüksekokulu,
MadencilikveMadenÇıkarmaBölümü
(*Sorumluyazar:gekincioglu@ahievran.edu.tr)
2 Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çan Meslek Yüksekokulu,
MadencilikveMadenÇıkarmaBölümü
ÖZET
Türkiye’de gelişen ve yenilenen ekonomik ortamda son yıllardaki göstergeler incelendiğinde
doğal taş sektörünün yakaladığı ivmenin ve toplam maden ihracatındaki payının istikrarlı bir şekil-
de arttığı görülmektedir. Bu yakalanan olumlu tablonun devamı için sektörün gelecek projeksiyonu
iyi belirlenerek gerek siyasi gerekse yaşanan Covid-19 pandemisi gibi her türlü senaryoya hazırlıklı
olunmalıdır. Bu nedenle öncelikle sektörün geçmişi ve gelişimi ortaya konmalı, 2020 yılı içerisinde
yaşanan salgının sektör üzerindeki etkileri incelenmeli, alınması gereken önlemler ve yapılma-
sı gereken yenilikler belirlenmelidir. Küresel dünya ekonomisinde bu tür salgınların yinelenmesi
halinde olabilecek krizlerin sağlıklı yönetimi, mevcut duruma uyum sağlama ve dünyadaki doğal
taş ihtiyacına sürdürebilir bir şekilde cevap verebilen bir sistem oluşturulmalıdır. Bu çalışma kap-
samında doğal taşın ülkemizdeki durumu kısaca analiz edilerek gerek sağlık gerekse ticari anlamda
küresel ölçekte tüm dünyayı olumsuz etkileyen Covid-19 pandemisinin Türkiye doğal taş sektörü-
ne etkileri incelenmiş olup ilerleyen yıllar için bazı değerlendirme ve önerilerde bulunulmuştur.
Anahtar Sözcükler: Doğal taş, İhracat, Pandemi, Covid-19.
ABSTRACT
When developing and innovating in the economic environment in Turkey examined indicators in
recent years, ıt is observed that the acceleration caught by the natural stone industry and its share
in total mineral exports have increased steadily. For the continuation of this positive picture, the fu-
ture projection of the sector should be determined well and prepared for all kinds of scenarios such
as the political and the Covid 19 pandemics experienced. For this reason, firstly, the history and
development of the sector should be revealed, the effects of the epidemic on the sector should
be examined, the measures to be taken and the innovations to be made should be determined. In
the global world economy, a system should be established that can adapt to the current situation
and sustainably respond to the need for natural stones in the world, for the healthy management
of crises that may occur if such epidemics recur. In this study, the situation of natural stone in our
country was briefly analyzed. It needs all over the world on a global scale as well as in the commer-
cial sense adversely affect the health effects of Covidien-19 the natural stone sector in Turkey were
examined pandemic. Some evaluations and suggestions have been made for the coming years.
Keywords: Natural stone, Export, Pandemic, Covid-19.

MERSEM 2021
128
TÜRKİYE 11. ULUSLARARASI MERMER VE DOĞAL TAŞ KONGRESİ VE SERGİSİ 10-11 ARALIK 2021 DIYARBAKIR
GİRİŞ
Küreselleşmeden dolayı dünyada meydana gelen değişimlerin etkisi çok hızlı olmaktadır. Dün-
yada küreselleşme sonucunda ulusal düzeyde meydana gelen politik gelişmelerin, ekonomik krizle-
rin, savaşların, salgın hastalıkların sonuçları ülke sınırlarını aşarak, sınır komşusu olmayan ülkelere
ulaşmaktadır. Ekonomik olarak birbirine muhtaç, ekonomik iş birliği içindeki ülkeler veya dışarıya
bağımlı ülkeler kırılgan ekonomileri yüzünden bu tür olaylardan olumsuz olarak etkilenmektedir-
ler. Türkiye gibi gelişmekte olan ülkeler küresel ölçekte yaşanan gelişmelerden etkilendikleri için
ekonomik anlamda güçlü olmalıdırlar. Küresel dünyada güce giden yol da ekonomik büyümeden
geçmektedir. Ekonomik olarak büyümeyi bir amaç olarak kabul eden gelişmekte olan ülkeler sahip
oldukları doğal kaynaklarını kullanarak hem zenginleşirler hem de gelişirler (Başol vd. 2005).
Dünya doğal taş oluşumlarının zengin bir şekilde bulunduğu Alp kuşağında yer alan Türkiye’de
sahip olduğu doğal taş zenginliğini kullanarak hem blok üretimi hem de doğal taş işleme tesisleri
ile dünyanın en önemli doğal taş üreticileri arasında yer almaktadır. Doğal taş endüstrisindeki ge-
niş hammadde olanakları, modern üretim yöntemleri kullanarak blok ve işlenmiş plaka üretimleri
ile küresel pazarlarda rekabet gücünü arttırmakta olup ülke ekonomisine her yıl yaklaşık 2 milyar
dolar gibi önemli katkı sağlamaktadır.
2019 yılı itibariyle Türkiye’nin toplam ihracatında madenciliğin payı %2,60 (4,3 milyar $) olarak
gerçekleşmiş olup toplam maden ihracatı içinde doğal taş ihracatının payı ise %43,74 (1,86 milyar
$) olarak meydana gelmiştir (TİM 2020). Türkiye’de gelişen ve yenilenen ekonomik ortamda son
yıllardaki veriler incelendiğinde doğal taş sektörünün yakaladığı ivme ortadadır. İşte bu nedenle
yakalanan ivme ve istikrarı sürdürebilmek için her türlü senaryoya hazırlıklı olunmalı ve sektörü
nelerin beklediğinin altı çizilmelidir.
Bu çalışma kapsamında da sektörün son yıllardaki gelişimi ile 2020 yılı içericisinde küresel öl-
çekte tüm dünyayı etkileyen Covid-19 pandemisinin Türkiye doğal taş sektörüne etkisi incelenmiş
olup Türkiye doğal taş sektörünü daha güçlü hale getirebilecek bazı değerlendirme ve önerilerde
bulunulmuştur.
2019 YILI TÜRKİYE DOĞAL TAŞ İHRACATI
Doğal taşların kolay işlenebilir olmaları, çevre şartlarına dayanıklı olmaları ve estetik görünüm-
leri tarih boyunca kullanılmalarında etkili olmuştur. Teknolojinin gelişmesiyle birlikte işlenemeyen
sert kayaçların işlenebilmesi, kayaçların plaka verme kabiliyetlerinin artması vb. gelişmelerle ve
de en önemlisi artan insan popülasyonu ve buna paralel olarak inşaat sektörünün gelişmesi ve
ihtiyaçlarının artması, doğal taş sektörünü hızlı bir şekilde tüm dünyada ve ülkemizde madenciliğin
lokomotifi haline getirmiştir (Adıgüzel ve Şengüler 2019).
Sektörde yaklaşık 2500 adet ruhsatlı doğal taş ocağı olup, bunların 1500 adedi aktif olarak çalış-
maktadır. KOBİ niteliğinde olmak üzere 200 kadar büyük tesis ile yaklaşık 9000 adet orta ve küçük
ölçekli işletme ve atölye sektörde faaliyet göstermektedir. Sektörde yaklaşık 180000 işçi ile 5000
teknik personel istihdam edilmektedir (TCKB 2018).
Doğal taş sektörü diğer sektörlere göre yüksek katma değere sahiptir. Sahip olduğu pazar iti-
bariyle ülkeye net döviz kazandıran sektörlerin arasındadır. Katma değeri yüksek diğer sektörlerde
ihracat sonrası döviz gelirinin %10’u ile %30’u arasında değişen bir oranı ülkeye kalırken doğal taş
sektöründe ihracattan elde edilen dövizin tamamı ülkeye kalmaktadır (Kocaman 2006, Adıgüzel ve
Şengüler 2019).

MERSEM 2021
129
11 TH INTERNATIONAL MARBLE & NATURAL STONE CONGRESS AND EXHIBITION OF TURKEY 10-11 ARALIK 2021 DIYARBAKIR
Ülkemizin 2013 ile 2019 yılları arasındaki doğal taş ticaret hacminin toplam maden ihracatı
içindeki yeri incelendiğinde %41 ile %49 arasında değiştiği görülmektedir. Başka bir ifadeyle yeraltı
kaynakları bakımından oldukça zengin olan ülkemizin maden ihracatının yarısına yakınını doğal taş
ihracatı oluşturmaktadır (Çizelge 1).
Çizelge 1. Yıllara göre Türkiye doğal taş ve maden ihracat değerleri (İMİB 2020)
Yıl
Maden İhracatı Doğal Taş İhracatı Doğal Taş/Maden
%
Milyon Ton Milyar
$Milyon Ton Milyar
$
2013 22,31 5,03 8,44 2,22 44,14
2014 21,21 4,64 7,37 2,13 45,85
2015 20,14 3,90 6,52 1,91 48,94
2016 20,43 3,79 6,52 1,81 47,67
2017 24,70 4,69 7,94 2,05 43,69
2018 26,33 4,56 7,46 1,91 41,83
2019 27,15 4,31 7,14 1,86 43,24
2020 27,88 4,27 6,46 1,74 40,75
2013 yılından bugüne kadar Türkiye doğal taş ihracatı 1,74-2,2 milyar dolar değerleri arasında de-
ğişmekte olup en düşük ihracatın 2015, 2016 ve 2020 yıllarında olduğu gözlenmiştir (Şekil 1). Bu yıllar
arasında hem maden ihracatında hem de doğal taş ihracatında bir düşüş meydana gelmiştir. Ancak
doğal taş ihracatındaki düşüşün toplam maden ihracatında meydana gelen azalışa göre daha az oldu-
ğu görülmektedir. 2015 ve 2016 yıllarındaki azalışın sebebi bu dönemde Çin Halk Cumhuriyeti’nin in-
şaat sektörüne verdiği teşvikleri kısmasıdır. 2020 yılındaki azalışın sebebi ise bu çalışmaya konu olmuş
Covid-19 pandemisinin ülke ekonomileri ve dünya ticareti üzerindeki olumsuz, küçültücü, daraltıcı
etkisidir.
Çizelge1.YıllaragöreTürkiyedoğaltaşvemadenihracatdeğerleri(İMİB2020)

Yıl
Madenİhracatı
DoğalTaşİhracatı
DoğalTaş/Maden
%
Milyon
Ton
Milyar
$
Milyon
Ton
Milyar
$
2013
22,31
5,03
8,44
2,22
44,14
2014
21,21
4,64
7,37
2,13
45,85
2015
20,14
3,90
6,52
1,91
48,94
2016
20,43
3,79
6,52
1,81
47,67
2017
24,70
4,69
7,94
2,05
43,69
2018
26,33
4,56
7,46
1,91
41,83
2019
27,15
4,31
7,14
1,86
43,24
2020
27,88
4,27
6,46
1,74
40,75

2013yılından bugüne kadar Türkiye doğaltaş ihracatı1,74-2,2 milyardolar değerleri arasında
değişmekteolupendüşükihracatın2015,2016ve2020yıllarındaolduğugözlenmiştir(Şekil1).Buyıllar
arasındahemmadenihracatındahemdedoğaltaşihracatındabirdüşüşmeydanagelmiştir.Ancakdoğal
taş ihracatındaki düşüşün toplam maden ihracatında meydana gelen azalışa göre daha az olduğu
görülmektedir. 2015 ve 2016 yıllarındakiazalışın sebebi bu dönemde Çin Halk Cumhuriyeti’nin inşaat
sektörüne verdiği teşvikleri kısmasıdır. 2020 yılındaki azalışın sebebi ise buçalışmaya konu olmuş
Covid-19 pandemisinin ülke ekonomileri ve dünya ticareti üzerindeki olumsuz, küçültücü, daraltıcı
etkisidir.



Şekil1.Türkiyedoğaltaş-madenihracatıdeğerlerivedoğaltaşihracatı/toplammadenihracatı(D/M)
oranı

2015, 2016ve 2020 yılları ihracat oranlarındaki düşüş, tek bir pazara bağlı kalmanın sektör
açısındannekadarriskliolduğununbirgöstergesiolaraktablodayerinialmıştır.İlerleyenyıllaraçısından
değerlendirildiğinde Türkiye doğal taş ihracatının çok büyük bir kısmını gerçekleştirdiği Çin Halk
Cumhuriyeti’nde yaşanacak olası bir ekonomik veya siyasi kriz, Çin Hükümetinin doğal taş ithalatını
kısıtlamasıyâda ithalatınıtamamen durdurmasıvb.durumlardaTürkdoğal taş sektörü olumsuz olarak
etkilenecektir.Nitekimbusenaryo2019yılısonlarındaÇinHalkCumhuriyeti’ninWuhankentindeortaya
çıkanve2020yılıiçerisindetümdünyadaetkiliolanCovid-19pandemisiylebirlikteyaşanmıştır.
2,22 2,13 1,91 1,81 2,05 1,91 1,86 1,74
5,03 4,64 3,90 3,79
4,69 4,56 4,31 4,27
44,14 45,85 48,94 47,67
43,69 41,83 43,24 40,75
0
10
20
30
40
50
60
0
1
2
3
4
5
6
2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
İhracatGeliri(milyarş)
Doğaltaş
/Maden
İhracat
Oranı%
DoğalTaş Maden DT/M
Şekil 1. Türkiye doğal taş -maden ihracatı değerleri ve doğal taş
ihracatı/toplam maden ihracatı (D/M) oranı

MERSEM 2021
130
TÜRKİYE 11. ULUSLARARASI MERMER VE DOĞAL TAŞ KONGRESİ VE SERGİSİ 10-11 ARALIK 2021 DIYARBAKIR
2015, 2016 ve 2020 yılları ihracat oranlarındaki düşüş, tek bir pazara bağlı kalmanın sektör
açısından ne kadar riskli olduğunun bir göstergesi olarak tabloda yerini almıştır. İlerleyen yıllar
açısından değerlendirildiğinde Türkiye doğal taş ihracatının çok büyük bir kısmını gerçekleştirdiği
Çin Halk Cumhuriyeti’nde yaşanacak olası bir ekonomik veya siyasi kriz, Çin Hükümetinin doğal taş
ithalatını kısıtlaması yâda ithalatını tamamen durdurması vb. durumlarda Türk doğal taş sektörü
olumsuz olarak etkilenecektir. Nitekim bu senaryo 2019 yılı sonlarında Çin Halk Cumhuriyeti’nin
Wuhan kentinde ortaya çıkan ve 2020 yılı içerisinde tüm dünyada etkili olan Covid-19 pandemisiy-
le birlikte yaşanmıştır.
Türkiye toplam doğal taş ihracatındaki en büyük pay son yıllarda da değişmeyerek Çin Halk
Cumhuriyeti’ne olmuştur (Çizelge 2). Çin Halk Cumhuriyeti’nin hemen arkasından Amerika Birle-
şik Devletleri gelmektedir. Bu iki ülkeyi izleyen Suudi Arabistan, Hindistan, İsrail ve diğer ülkelere
yapılan doğal taş ihracatının toplamı Çin Halk Cumhuriyeti’ne yapılan doğal taş ihracatının çok
gerisinde kalmaktadır.
Çizelge 2. Ülkeler bazında ihracat oranları (FOB) (%) (İMİB 2020)
Ülkeler 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Çin Halk
Cumhuriyeti 44,17 38,94 38,16 40,41 46,18 40,55 37,27 31,09
Amerika Birleşik Devletleri 13,41 15,22 17,03 15,96 14,37 15,69 15,34 18,72
Suudi Arabistan 4,27 5,20 5,96 6,61 5,11 5,55 6,73 8,02
Hindistan 2,09 2,61 3,30 3,05 4,15 4,73 4,93 3,54
İsrail 1,70 1,88 2,21 2,65 2,63 3,17 3,52 4,37
Fransa 0,00 2,37 2,30 2,50 2,53 2,91 3,32 3,88
Irak 5,17 5,28 4,26 3,95 3,11 3,27 3,43 3,61
Avustralya 1,12 1,50 1,64 1,72 1,75 2,09 2,13 2,43
Birleşik Arap Emirlikleri 2,02 2,23 2,57 2,69 2,57 2,83 2,13 2,09
Diğer 26,05 24,77 22,57 20,46 17,6 19,21 21,2 22,25
Blok ihracatında Çin Halk Cumhuriyeti, işlenmiş ürün ihracatında ise Amerika Birleşik Devletleri
Türkiye doğal taş sektörü açısından iki önemli pazardır. Şekil 2 ve Şekil 3 incelendiğinde her ne
kadar toplam ihracat miktarında ilk sıra da Çin Halk Cumhuriyeti (min. %47,36 – maks. %59,15)yer
alsa da Amerika Birleşik Devletleri’ne katma değeri daha yüksek işlenmiş plaka ihracat edilmesi
nedeni ile toplam doğal taş ihracatında elde edilen gelir içindeki payı daha yüksektir (min. %13,41-
maks. %17,13). Bu rakamlar açık şekilde katma değeri yüksek ürün ihracatının Türkiye ekonomisi
açısından önemini kanıtlar niteliktedir.

MERSEM 2021
131
11 TH INTERNATIONAL MARBLE & NATURAL STONE CONGRESS AND EXHIBITION OF TURKEY 10-11 ARALIK 2021 DIYARBAKIR
Türkiyetoplam doğal taş ihracatındaki en büyük pay son yıllarda da değişmeyerek Çin Halk
Cumhuriyeti’ne olmuştur (Çizelge 2). Çin Halk Cumhuriyeti’nin hemen arkasından Amerika Birleşik
Devletleri gelmektedir. Bu ikiülkeyi izleyen Suudi Arabistan, Hindistan, İsrail ve diğer ülkelere yapılan
doğal taş ihracatının toplamı Çin HalkCumhuriyeti’ne yapılan doğal taş ihracatının çok gerisinde
kalmaktadır.

Çizelge2.Ülkelerbazındaihracatoranları(FOB)(%)(İMİB2020)

Ülkeler
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
ÇinHalkCumhuriyeti
44,17
38,94
38,16
40,41
46,18
40,55
37,27
31,09
AmerikaBirleşikDevletleri
13,41
15,22
17,03
15,96
14,37
15,69
15,34
18,72
SuudiArabistan
4,27
5,20
5,96
6,61
5,11
5,55
6,73
8,02
Hindistan
2,09
2,61
3,30
3,05
4,15
4,73
4,93
3,54
İsrail
1,70
1,88
2,21
2,65
2,63
3,17
3,52
4,37
Fransa
0,00
2,37
2,30
2,50
2,53
2,91
3,32
3,88
Irak
5,17
5,28
4,26
3,95
3,11
3,27
3,43
3,61
Avustralya
1,12
1,50
1,64
1,72
1,75
2,09
2,13
2,43
BirleşikArapEmirlikleri
2,02
2,23
2,57
2,69
2,57
2,83
2,13
2,09
Diğer
26,05
24,77
22,57
20,46
17,6
19,21
21,2
22,25

Blokihracatında Çin Halk Cumhuriyeti,işlenmişürünihracatında ise Amerika BirleşikDevletleri
Türkiyedoğal taş sektörü açısından iki önemli pazardır. Şekil 2 ve Şekil3 incelendiğinde her ne kadar
toplam ihracat miktarında ilk sıra da ÇinHalk Cumhuriyeti (min. %4 7,36 – maks. %59,15)yer alsa da
AmerikaBirleşikDevletleri’nekatmadeğeridahayüksekişlenmişplakaihracatedilmesinedeniiletoplam
doğal taş ihracatında elde edilen gelir içindeki payı daha yüksektir (min. %13,41- maks. %17,13). Bu
rakamlaraçıkşekildekatmadeğeriyüksekürünihracatınınTürkiyeekonomisiaçısındanöneminikanıtlar
niteliktedir.



Şekil2.Toplamdoğaltaşihracatıgeliriiçindepaylar(FOB)(%)

44,17
38,94
38,16
40,41
46,18
40,55
37,27
31,29
13,41
15,22
17,03
15,96
14,37
15,69
15,34
18,47
42,42
45,84
44,81
43,63
39,45
43,76
47,39
49,99
0
10
20
30
40
50
60
2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
FOBihracatOranları%
ÇİNHALKCUMHURİYETİ AMERİKABİRLEŞİKDEVLETLERİ
DiğerÜlkeler
Şekil 2. Toplam doğal taş ihracatı geliri içinde paylar (FOB) (%)


Şekil3.Toplamdoğaltaşihracatıiçindepaylar(milyarton)(%)

2020YILITÜRKİYEDOĞALTAŞİHRACATI

TürkiyeiçindoğaltaşihracatpazarındahamblokveişlenmişüründeenbüyükikipazarolanÇin
HalkCumhuriyeti’neveAmerikaBirleşikDevletleri’neait2020yılırakamlarınınnasıldeğiştiğiÇizelge3’te
verilmiştir. Veriler incelendiğinde 201 9 Aralık ayında ortaya çıkan pandeminin merkezi olan Çin Halk
Cumhuriyeti’ne yapılan doğal taş ihracat rakamlarının 2020 Şubat ayından %50 civarında azaldığı
görülmektedir.ÇinHalkCumhuriyeti’negörenispetenpandeminindahageçulaştığıABD’yeyapılandoğal
taş ihracat rakamlarının ise 2020 Şubat ayında çok az bir düşüş gösterdiği fakat yükselen dolar kuru
nedeniyleihracatmiktarındakidüşüşüngelirtarafındaçokhissedilmediğigörülmektedir.ABD’yeyapılan
ihracat rakamlarının ciddi anlamda 2020 Mayıs ayında belirgin olarak düştüğü görülmektedir. 2020
HaziranayıverilerinebakıldığındaisepandeminintümdünyayayayıldığıülkeolanÇinHalkCumhuriyeti
veözellikleABD’depandemininetkisininhalahızkaybetmedendevamediyoroluşunarağmengeçenyılın
2019Haziranayısatışmiktarlarına(ton)yakınverileroluştuğugörülmektedir.BudaTürkiyeiçindoğaltaş
ihracatının normalleşme sürecinin başladığının kuvvetli sinyali olarak yorumlanmıştır. Fakat temmuz
ayında tüm dünyada etkisini gösteren Covid-19 pandemisinde yaşanan 2. dalga daralan ekonomileri
sıkıntıyasokmuştur.Budurumdoğaltaşpazarındayüksekstoklarlaçalışan,pandemiyekarşıoldukçasert
önlemleralanvekapanmalaryapanÇinHalkCumhuriyeti’neyapılanihracattadüşüşündevametmesine
sebepolmuştur.Dünyagenelinegöreönlemlerinçoksıkıuygulanmadığı,ekonomisiciddiorandadaralan,
seçimdönemiolması sebebiyle normalleşmeye erken geçen Amerika BirleşikDevletleri’neolan ihracat
rakamlarında ise artış devam etmiştir.Çin Halk Cumhuriyeti’ne yapılan doğal taş ihraçtı 2020 yılında
toplamda%21 azalırken, Amerika Birleşik Devletleri’neyapılan ihracat %22 oranında artış göstermiştir
(Çizelge3).

57,67
55,08
54,51
55,54
59,15
52,96
47,36
41,06
6,07
7,82
8,8
8,67
7,95
8,87
9,01
12,14
36,26
37,1
36,69
35,79
32,9
38,17
43,63
46,8
0
10
20
30
40
50
60
70
2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
MiktaraGöreİhracatOranları%
ÇİNHALKCUMHURİYETİ AMERİKABİRLEŞİKDEVLETLERİ
DiğerÜlkeler
Şekil 3. Toplam doğal taş ihracatı içinde paylar (milyar ton) (%)
2020 YILI TÜRKİYE DOĞAL TAŞ İHRACATI
Türkiye için doğal taş ihracat pazarında ham blok ve işlenmiş üründe en büyük iki pazar olan
Çin Halk Cumhuriyeti’ne ve Amerika Birleşik Devletleri’ne ait 2020 yılı rakamlarının nasıl değiştiği
Çizelge 3’te verilmiştir. Veriler incelendiğinde 2019 Aralık ayında ortaya çıkan pandeminin merkezi
olan Çin Halk Cumhuriyeti’ne yapılan doğal taş ihracat rakamlarının 2020 Şubat ayından %50 civa-
rında azaldığı görülmektedir. Çin Halk Cumhuriyeti’ne göre nispeten pandeminin daha geç ulaştığı
ABD’ye yapılan doğal taş ihracat rakamlarının ise 2020 Şubat ayında çok az bir düşüş gösterdiği
fakat yükselen dolar kuru nedeniyle ihracat miktarındaki düşüşün gelir tarafında çok hissedilme-
diği görülmektedir. ABD’ye yapılan ihracat rakamlarının ciddi anlamda 2020 Mayıs ayında belirgin
olarak düştüğü görülmektedir. 2020 Haziran ayı verilerine bakıldığında ise pandeminin tüm dün-
yaya yayıldığı ülke olan Çin Halk Cumhuriyeti ve özellikle ABD’de pandeminin etkisinin hala hız
kaybetmeden devam ediyor oluşuna rağmen geçen yılın 2019 Haziran ayı satış miktarlarına (ton)
yakın veriler oluştuğu görülmektedir. Bu da Türkiye için doğal taş ihracatının normalleşme süreci-
nin başladığının kuvvetli sinyali olarak yorumlanmıştır. Fakat temmuz ayında tüm dünyada etkisini
gösteren Covid-19 pandemisinde yaşanan 2. dalga daralan ekonomileri sıkıntıya sokmuştur. Bu
durum doğal taş pazarında yüksek stoklarla çalışan, pandemiye karşı oldukça sert önlemler alan ve
kapanmalar yapan Çin Halk Cumhuriyeti’ne yapılan ihracatta düşüşün devam etmesine sebep ol-
muştur. Dünya geneline göre önlemlerin çok sıkı uygulanmadığı, ekonomisi ciddi oranda daralan,

MERSEM 2021
132
TÜRKİYE 11. ULUSLARARASI MERMER VE DOĞAL TAŞ KONGRESİ VE SERGİSİ 10-11 ARALIK 2021 DIYARBAKIR
seçim dönemi olması sebebiyle normalleşmeye erken geçen Amerika Birleşik Devletleri’ne olan
ihracat rakamlarında ise artış devam etmiştir. Çin Halk Cumhuriyeti’ne yapılan doğal taş ihraçtı
2020 yılında toplamda %21 azalırken, Amerika Birleşik Devletleri’ne yapılan ihracat %22 oranında
artış göstermiştir (Çizelge 3).
Çizelge 3. Çin Halk Cumhuriyeti ve Amerika Birleşik Devletleri 2019-2020
yılları ihracat verileri (İMİB 2020)
2019 2020 Değişim, %
Çin ABD Çin ABD Çin ABD
Aylar
Miktar
Ton
×103
FOB
USD
×106
Miktar
Ton
×103
FOB
USD
×106
Miktar
Ton
×103
FOB
USD
×106
Miktar
Ton
×103
FOB
USD
×106
Miktar
Değer
%
FOB
Değer
%
Miktar
Değer
%
FOB
Değer
%
Ocak 289,1 56,1 50,9 22,0 290,6 58,6 48,7 22,3 14-4 2
Şubat 153,6 28,8 47,1 20,6 74,4 15,1 49,6 21,7 -52 -48 5 5
Mart 181,6 35,2 51,8 21,1 101,9 20,5 57,4 24,9 -44 -42 11 18
Nisan 299,1 62,2 54,3 22,9 221,5 45,4 49,5 20,4 -26 -27 -9 -11
Mayıs 437,6 91,3 67,8 31,2 181,7 36,6 46,6 17,7 -58 -60 -31 -43
Haziran 210,3 45,1 40,9 17,3 192,4 39,1 67,3 26,6 -9 -13 64 54
Temmuz 357,5 75,2 61,9 27,2 280,7 57,7 79,6 32,1 -21 -23 28 18
Ağustos 285,4 60,6 48,7 21,8 212,3 43,6 63,2 26,6 -26 -28 30 22
Eylül 309,6 64,7 54,4 24,6 293,7 60,3 77,4 31,8 -5 -7 42 29
Ekim 299,7 62,2 55,5 25,9 246,6 51,2 83,0 35,0 -18 -18 50 35
Kasım 298,7 61,6 54,9 25,8 304,1 61,9 87,5 34,2 20,5 61 33
Aralık 259,9 51,8 55,2 25,6 257,1 50,2 75,9 31,9 -1 -3 38 25
Toplam 3382,1 604,8 643,4 286 2657 540,2 785,7 325,2 -21 -11 22 14
Çizelge 4 ve Çizelge 5’te aylık bazda toplam doğal taş ihracat rakamları görülmektedir. Son
yedi yıl incelendiğinde doğal taş ihracat rakamlarının şubat ayında en düşük fakat mayıs ayında
gerek mevsim etkisine bağlı olarak ocakların açılmasıyla gerekse her yıl mart ayında düzenlenen
Uluslararası İzmir Doğal Taş ve Teknoloji fuarının etkisi ile yıl içindeki en yüksek seviyesine geldiği
görülmektedir. Fakat 2020 yılı pandemi etkisiyle doğal taş ihracatının Mayıs ayında yıl içindeki en
düşük seviyesinde olduğu görülmüştür. 2020 Haziran ayı verilerine bakıldığında geçen yılın 2019
Haziran ayı satış miktarlarının (ton) üzerinde rakamlar gerçekleştiği görülmektedir. Bu yükseliş eği-
liminin tüm dünyadaki normalleşme süreci ile doğru orantılı olarak yıl geneline yayılarak devam
ettiği görülmektedir. Hatta 2020 Mayıs ayında gerçekleşmesi beklenen fakat pandemi nedeniyle
gerçekleştirilemeyen ihracat miktarının “Gizli Mayıs Ayı İhracat Miktarı” olarak 2020 yılının kalan
altı ayındaki rakamlara pozitif etki ettiği düşünülmektedir.

MERSEM 2021
133
11 TH INTERNATIONAL MARBLE & NATURAL STONE CONGRESS AND EXHIBITION OF TURKEY 10-11 ARALIK 2021 DIYARBAKIR
Çizelge 4. Yıllara göre aylık bazda doğal taş ihracatı (FOB milyon $) (İMİB 2020)
Aylar 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Ocak 169,10 197,28 137,35 129,40 128,64 150,85 139,06 151,48
Şubat 114,54 128,85 114,62 103,81 118,23 119,46 115,52 108,17
Mart 132,58 147,41 117,07 127,94 138,37 139,39 122,26 116,20
Nisan 184,56 203,57 175,93 168,57 182,96 172,23 160,16 117,96
Mayıs 231,87 222,65 183,60 173,36 219,84 197,70 215,49 101,51
Haziran 205,64 201,99 199,40 167,87 199,18 166,48 114,09 134,60
Temmuz 223,37 183,71 185,48 128,14 173,72 177,11 184,71 176,14
Ağustos 179,21 163,59 168,87 186,69 201,41 142,79 150,80 134,75
Eylül 207,74 191,08 150,79 153,18 152,35 157,71 168,55 172,76
Ekim 183,72 150,87 155,89 161,15 182,65 176,55 167,89 180,45
Kasım 199,31 160,88 159,81 156,82 190,58 167,57 164,57 179,51
Aralık 190,74 176,34 157,44 148,59 160,16 140,45 161,15 163,48
TOPLAM 2222 2128 1906 1806 2048 1908 1864 1737
Çizelge 5. Yıllara göre aylık bazda doğal taş ihracatı (ton ×103) (İMİB 2020)
Aylar 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Ocak 660 716 440 475 476 594 553 573
Şubat 399 406 338 325 426 444 410 328
Mart 463 453 330 431 503 506 437 386
Nisan 707 699 590 609 730 668 630 437
Mayıs 982 811 642 625 853 796 845 395
Haziran 798 709 721 593 794 651 435 494
Temmuz 843 664 622 448 673 685 717 662
Ağustos 655 577 586 691 778 562 580 498
Eylül 772 707 561 595 593 626 653 668
Ekim 704 531 532 603 718 704 629 667
Kasım 754 544 576 594 753 683 641 721
Aralık 699 553 578 529 638 542 610 640
TOPLAM 8436 7370 6516 6518 7935 7461 7140 6469

MERSEM 2021
134
TÜRKİYE 11. ULUSLARARASI MERMER VE DOĞAL TAŞ KONGRESİ VE SERGİSİ 10-11 ARALIK 2021 DIYARBAKIR
TARTIŞMA VE SONUÇ
2019 yılı verileri incelediğine 695 milyon dolarlık ihracatı ile %32’lik kısmını kapsayan Çin Halk
Cumhuriyeti ve 286 milyon dolarlık kısmı ile %15’lik bir payı bulunan ABD, doğal taş ihracatımızın
toplamda %52’lik kısmını oluşturmaktadırlar. Bilindiği üzere Covid 19 salgını ilk olarak Çin Halk
Cumhuriyeti’nde görülmüş olup bu durumdan ekonomik olarak hem Çin Halk Cumhuriyeti hem de
ticari ilişki içerisinde olduğu başta ülkemiz olmak üzere tüm ülkeler etkilemiştir. Türkiye doğal taş
sektörünü sadece Çin Halk Cumhuriyeti etkilememiş olup pandeminin dünyada en etkili olduğu ve
önemli bir işlenmiş ürün pazarı olan ABD’yi de etkilemiştir. Türkiye doğal taş sektörü de blok satış
yaptığı Çin Halk Cumhuriyeti’nin, işlenmiş ürün satışı yaptığı ABD’nin pandeminin merkez iki ülkesi
olmasından dolayı fazlasıyla etkilenmiştir.
Doğal taş sektörünün gelişimi incelendiğinde Şubat aylarında her zaman mevsimsel etkiye bağlı
olarak ihracatta bir azalış meydana geldiği, mayıs ayında ise, mart ayı sonunda gerçekleşen marka
değeri yüksek “Uluslararası İzmir Doğal Taş ve Teknoloji Fuarı”nı takiben ilgili yılın en yüksek ih-
racat rakamlarına ulaşıldığı Çizelge 4 ve Çizelge 5’te açıkça görülmektedir. Ancak 2020 yılı ihracat
rakamları incelendiğinde miktar ve değer anlamında en yüksek kayıp oranları Mayıs ayında ger-
çekleşmiş olup bu dönemde toplamda Çin Halk Cumhuriyeti’ne yapılan ihracatta %52’lik, ABD’ye
yapılan ihracatta ise %31’lik, bir değer kaybının yaşandığı gözlenmiştir. Haziran ayında nerdeyse
2019 Haziran ayı satış miktarlarına (ton) yakın rakamlar gerçekleşmiştir. Döviz kurunda meydana
artıştan dolayı da satış miktarları daha az olmasına rağmen FOB ($) değerleri daha yüksek olmuş-
tur. Yılın geri kalanında normalleşme süreci ile birlikte oluşan rakamlar bir önce yıla göre daha
yüksek olarak gerçekleşmiştir.
Toplam doğal taş ihracat rakamında 2019 Mayıs ayına göre 2020 Mayıs ayında %53 bir azalış
gözlemlenirken, 2020 Haziran ayında 2019 Haziran ayına göre %14’lük bir artış gerçekleştiği görül-
mektedir. Yukarı yönlü bu trend yaşanan temmuz ve ağustos aylarında yavaşsa da devam etmiş ve
ama toplamda 2019 yılının gerisinde kalmıştır.
Ayrıca 2020 yılının toplam ihracat miktarı (ton) 2019 yılının toplam ihracat miktarına (ton)
oranla %9, FOB ($) verileri de %7 azalmıştır. Fakat döviz kurundaki artıştan dolayı TL cinsinden
gelir kaybı daha az olarak gerçekleşmiştir. Bu yüzden bilançoları TL cinsinden değerlendirmek ve
yorumlamak sektörü yanılgıya düşürecektir.
Çalışma kapsamında 2013-2020 yıllarındaki veriler kullanarak 2021 yılı için bir ihracat tahmini
yapılmış ve Çizelge 7’de verilmiştir. 2020 yılı için aylık bazda gerçekleşen ve tahmin edilen ihra-
cat rakamları incelendiğinde 2019 Aralık ayında başlayan pandeminin etkisinin şubat ayı itibariyle
olması beklenen ihracat rakamlarını etkilemeye başladığı ve 2020 yılı için beklenen değerlerin
altında kalmaya başladığı görülmektedir. Oluşan fark Şubat ayı için 72 bin ton iken, Mart ayında
68 bin ton, Nisan ayında 237 bin ton, Mayıs ayında 413 bin tona kadar çıkmıştır. Haziran ayında
normalleşme sürecinin etkisiyle aradaki farkta Haziran ve Temmuz ayları için bir düşüş olsa da
ağustos ayında 146 bin olarak gerçekleşmiştir. 2020 yılının ilk sekiz ayında gerçekleşemeyen ihra-
cat normalleşme süreci ile son dört aya yayılarak tahmin değerlerinin üstünde ihracat rakamları
oluşmuştur.
Covid-19 pandemi süreci ve 2020 yılının ihracat rakamları incelendiğinde önümüzdeki yıllar için
ezberlerin bozulacağı bir dönem içerisine girildiği açıktır. Sektörün bugüne kadar iki ülkeye bağımlı
kalması ve bu ülkelerin pandemiden en çok etkilenen ülkeler olması 2019 Ocak ayına başarı ile
giren Türkiye doğal taş sektörünü olumsuz yönde etkilemiştir. 2021 yılı için yapılan tahminlerin de
2019 yılının altında kaldığı göz önüne alınarak gelecek planlamalarının yapılması gerektiği düşü-
nülmektedir.

MERSEM 2021
135
11 TH INTERNATIONAL MARBLE & NATURAL STONE CONGRESS AND EXHIBITION OF TURKEY 10-11 ARALIK 2021 DIYARBAKIR
Firmalar ve içerisinde bulundukları sektörler, kurumsal kimliğe ve markalaşmaya önem veril-
mesi, AR-GE’ye yatırım yapılması ve güncel pazarlama stratejileri ile yeni pazarlara açılma çalış-
maları ile fark yaratmaktadır. Belirtilen bu kavramların önemi sektörlerin içerisine girdikleri kriz
zamanlarında daha da anlaşılmaktadır.
Kurumsallaşma, herhangi bir işletmenin üretim ve diğer tüm faaliyetlerini kişi odaklı olmaktan
çıkarıp işletmenin devamlılığının yanı sıra teknik ve ekonomik olarak gelişmesi için uygulanması
ve benimsenmesi gereken bir yapıdır. Türkiye doğal taş sektöründe hizmet veren firmalar göz-
lemlendiğine patron merkezli bir yönetim anlayışı benimsenmektedir. Küresel ölçekte değerlen-
dirildiğinde Türk doğal taş firmalarının gerek ülke içinde gerekse dünya pazarında daha rekabetçi
olabilmeleri ve bundan sonra karşılaşılabilecek olası pandemi, siyasi vb. nedenlerle doğabilecek
krizler öncesinde daha güçlü bir yapıya sahip olunmasının yolu kurumsallaşma ile olacaktır. Her bir
firmanın kurumsallaşma yolunda atacağı küçük adımlar kelebek etkisi ile firmaların ve doğal taşla-
rımızın dolayısı ile sektörün markalaşması noktasında önemli katkılar sağlayacaktır. Bu nedenlerle
kurumsallaşmanın önemi birçok platformda vurgulanmalı özellikle devlet tarafından firmaların
bu konu üzerine eğilmeleri hususunda istihdam, vergi indirimleri, enerji-akaryakıt maliyetleri ve
bürokratik kolaylıklar vb. bazı teşvik edici düzenlemeler getirilmelidir. Sektörde bu konuda çaba
harcayan ve marka değeri kazanmaya çalışan firmaları az da olsa mevcuttur ve onlar bu süreçte
attıkları bu adımlarının karşılığını almaya başlamışlardır.
Türkiye renk ve doku çeşitliliği bakımından oldukça zengin doğal taş rezervlerine sahiptir. On-
larca tanınmış doğal taşımız dünyada seçkin mekânlarda Türk taşı olarak kullanılmış olup yıllar
içerisinde mimarların gözdesi olacağı açıktır.
Türk doğal taşlarının, firmaların ve sektörün tanıtımı noktasında fuarlar oldukça büyük önem
sahiptir. Hatta Türk doğal taşlarının küresel arenada markalaşma yolunda bugüne kadar atmış ol-
duğu adımlar çok yerinde ve önemlidir. Yazılım, kodlama vs. öneminin arttığı içinde olduğumuz
dijital çağda sektörün dijital fuarlara katılıma uyumlu hale gelmesi gerektiği aşikârdır. Firmalar bu
tür fuarlara katılım gerçekleştirmeli ve gerekli teknoloji altyapısını hazırlanmalıdır. Daha büyük
hedeflere ulaşmak için dijital fuarlar ve dijital vitrinler önemli rol oynayacaktır. Pandemi süresince
anlaşılmıştır ki artık klasik ticari anlayışlar ile geleceğin yakalanması mümkün görünmemektedir.
Pandemi süreci göstermiştir ki diğer sektörlerde olduğu gibi doğal taş sektöründe yeni pazarlar
bulunmalı, alternatifler yaratılmalıdır. Yaşanan bu zorlu süreçte gözlendiği üzere en büyük alıcını-
zın herhangi bir kriz durumundan etkilenme oranına göre sektörde bir o kadar etkilenmektedir.
Oysaki alternatif pazarlar ile riski bölmek ekonomik anlamda sektörü güçlendirecektir.
Büyük umutlarla girilen 2020 yılında yaşanan pandemi nedeniyle hedeflenen rakamlara bu
yıl içerisinde ulaşılmak mümkün olmamıştır. Değişime en hızlı ve en iyi uyum sağlayanlar krizleri
fırsata çevrilebilir. Bu noktada devlet, sanayi ve akademi olarak ortak platformlarda çalışmalar
yapılmalıdır.
Bu çalışmada vurgulanmaya çalışılan hususların bir kez daha gözden geçirilmesi ile Türk doğal
taş sektörünün önümüzdeki yıllara daha güçlü gireceği, bilim ve teknoloji ışığında kurumsallaşma
ve markalaşmasını tamamlayan firma sayısının artması ve yeni uzaktan pazarlama teknikleri ile
yeni pazarlara ulaşarak sektörün herhangi bir kriz durumunda daha kuvvetli olacağı düşünülmek-
tedir.

MERSEM 2021
136
TÜRKİYE 11. ULUSLARARASI MERMER VE DOĞAL TAŞ KONGRESİ VE SERGİSİ 10-11 ARALIK 2021 DIYARBAKIR
KAYNAKLAR
Adıgüzel, M. ve Şengüler, M. (2019). Türkiye Mermer Sektörünün ve Rekabet Gücünün İncelenme-
si. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 54, 3, 1530-154.
Alndağ, R., Çiçek, U. ve Karagüzel, R. (2017). Türkiye Doğal Taş Sektörünün Ekonomik Analizi. In
N. Şengün, S. Demirdağ, R. Alndağ, İ. Uğur & S. Saraç (Eds.), Türkiye 9. Uluslararası Mermer
ve Doğaltaş Kongresi ve Sergisi (pp. 631-637), Antalya, TMMOB Maden Mühendisleri Odası.
Başol, K., Durman, M. ve Çelik, M. (2005). Kalkınma Sürecinin Lokomo; Doğal Kaynaklar. Muğla
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstüsü Dergisi, 14, 61-71.
İhracat Genel Müdürlüğü Maden, Metal ve Orman Ürünleri Dairesi (2018). Doğal Taşlar Sektör
Raporu, p. 8, Ankara, Türkiye Cumhuriye Ticaret Bakanlığı.
İstanbul Maden İhracatçıları Birliği (Erişim tarihi: 31.05.2020). Aylık Bazda Ürün Gruplarına veya
Ülkelere Göre Maden İhraca Raporları. hps://www.imib.org.tr/tr/raporlar/ihracat-ista-
skleri
Kocaman, F. (2006). Doğal Taş Sektörü ve Pazarlama stratejileri. Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar
Üniversitesi Fen Bilimleri Enstüsü, p. 93, Adana.
Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü (Erişim tarihi: 26.07.2020). Türkiye Doğal Taş Rezervleri
Haritası. hps://Www.Mta.Gov.Tr/v3.0/Sayfalar/Hizmetler/Images/B_h/Mermer.Jpg
Özoğuz, E. (2019). Türkiye Doğal Taş Endüstrisinde Uluslararası Rekabet Gücünün İncelemesi. Yük-
sek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstüsü, p. 142, Bursa.
T.C. Kalkınma Bakanlığı, 2018. On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023). Madencilik Polikaları Özel
İhsas Komisyonu Raporu, Ankara, Türkiye, Kb: 3041 - Öik: 822.
Tunca, M.Z., Aytemiz, L., Özaln, O. ve Göçmen, G. (2007). Mermer İhracatçısı İşletmelerin Mevcut
Durumlarına İlişkin Bir Araşrma. Süleyman Demirel Üniversitesi İksadi ve İdari Bilimler
Fakültesi, 12, 3, 177-192.
Türkiye İhracatçılar Meclisi (Erişim tarihi: (30.04.2020). İhracat Rakamları. hps://www.m.org.tr/
tr/ihracat-rakamlari
Yılmaz, H., ve Safel, R. (2004). Mermer Sektörü. Ankara, Türkiye Vakıar Bankası Sektör Araşrma-
ları Serisi, 31.