Potential role of polyphenolic standardized chokeberry extract (Aronia melanocarpa) on COVID-19 infection caused by SARS-COV-2 virus and its cardiometabolic complications

Abstract

The COVID-19 pandemic marks the time in which we live. More than 167 million people have been infected so far, and over 3 million people have died. The increase in cardiometabolic risk factors during COVID-19 was due, among other things, to isolation and a sedentary lifestyle, as well as higher food intake. Serbia belongs to the group of countries with a high cardiovascular risk. The meta-analysis confirmed the relationship between the severity of cardiometabolic diseases and the development of a more severe clinical sings of COVID-19, while the metabolic syndrome is a significant inducer of disease complications. Endothelial dysfunction in patients with metabolic syndrome plays an important role in the development of COVID-19 complications. Any activity that leads to a reduction in inflammatory processes in the endothelium and improvement of microcirculatory function is beneficial. Polyphenolic compounds have potential to show a beneficial effect during prevention and treatment of COVID-19. Aronia melanocarpa polyphenol extract is a product that promises. Strong anti-inflammatory action, as well as a high degree of bacteriostatic and antiviral activity, including activity against the SARS-CoV-2 virus has been proven by clinical trials. Aronia extract in in vitro experiments leads to direct inactivation of various viral cultures: influenza A (99.99%), SARS-CoV-2 virus (96.98%) and adenoviruses (93.23%). With its systemic action, aronia extract manages to significantly affect the symptoms and parameters of the metabolic syndrome, so as such it is a logical and efficacy food supplement choice in the prevention and treatment of COVID-19 including and post-COVID-19 symptoms.

Full text

PONS Med Č 2021 / PONS Med J 2021;
Potencijalna uloga polifenolnog standardizovanog ekstrakta aronije
(Aronia melanocarpa) na COVID-19 infekciju izazvanu SARS-CoV-2
virusom i njegove kardiometaboličke komplikacije
Potential role of polyphenolic standardized chokeberry ex-
tract (Aronia melanocarpa) on COVID-19 infection caused by
SARS-COV-2 virus and its cardiometabolic complications
strana / page 29
18(1):29-40
PRIMLJEN 13.05.2021.
PRIHVAĆEN 08.06.2021.
Miroslav D. Mitrović1, Nebojša Tasić2,3,
Vladimir Lj. Jakovljević4, Danijela Tasić2,3,
Nikola M. Mitrović5
1. Pharmanova, Beograd
2. Univerzitet u Beogradu, Medicinski fakultet, Katedra za internu medicinu,
Beograd
3. Kardiovaskularni institut „Dedinje“, Odeljenje za kardiologiju, Beograd
4. Univerzitet u Kragujevcu, Fakultet medicinskih nauka, Institut za fiziologiju,
Kragujevac
5. HISPA - Udruženje za prevenciju hipertenzije, infarkta i moždanog udara,
Beograd
RECEIVED 13.05.2021.
ACCEPTED 08.06.2021.
KORESPONDENCIJA / CORRESPONDENCE
Dr sci. med. Miroslav Mitrović, Pharmanova, Pivljanina Baje 1, 11010 Beograd, Tel. 069 1 221 702, E-mail: miroslav.mitrovic@pharmanova.com
Miroslav Mitrović, MD, PhD, Pharmanova, Pivljanina Baje 1, 11010 Belgrade, Serbia , Phone + 381 69 1 221 702, E-mail: miroslav.mitrovic@pharmanova.com
Miroslav D. Mitrovic1, Nebojsa Tasic2,3,
Vladimir Lj. Jakovljevic4, Danijela Tasic2,3,
Nikola M. Mitrovic5
1. Pharmanova, Belgrade, Serbia
2. University of Belgrade, Faculty of Medicine, Department of Internal Medicine,
Belgrade, Serbia
3. Cardiovascular Institute “Dedinje”, Department of Cardiology, Belgrade, Serbia
4. University of Kragujevac, Faculty of Medical Sciences, Department of
Physiology, Kragujevac, Serbia
5. HISPA-Hypertension, Infarction & Stroke Prevention Association, Belgrade,
Serbia
doi: 10.5937/pomc18-32204
UDK: 615.322:582.639.2
616.98:578.834
COBISS.SR-ID 50837257
PREGLEDNI RAD / REVIEW ARTICLE
APSTRAKT
Pandemija COVID-19 je obeležila vreme u kojem
živimo. Do sada je zaraženo više od 167 miliona ljudi, a
preko 3 miliona je umrlo. Povećanje kardiometaboličkih
faktora rizika tokom COVID-19 je nastalo, između osta-
log, i zbog izolacije i sedentarnog načina života, kao i većeg
unosa hrane. Srbija spada u grupu zemalja sa visokim kar-
diovaskularnim rizikom. Metaanalize su potvrdile vezu
između težine kardiometaboličkih bolesti i razvoja ozbiljni-
jih kliničkih pojava COVID-19, dok je metabolički sindrom
značajan induktor komplikacija bolesti. Endotelna disfunk-
cija kod pacijenata sa metaboličkim sindromom igra važnu
ulogu u razvoju komplikacija COVID-19. Svaka aktivnost
koja dovodi do smanjenja zapaljenjskih procesa u endote-
lu i poboljšanja funkcije mikrocirkulacije je korisna. Poli-
fenolna jedinjenja mogu da pokažu povoljan efekat tokom
prevencije i lečenja COVID-19. Ekstrakt polifenola aronije
melenokarpe je proizvod koji obećava. Klinička ispitivanja
su dokazala snažno antiinamatorno dejstvo, kao i visok
stepen bakteriostatske i antivirusne aktivnosti, uključujući
aktivnost protiv virusa SARS-CoV-2. Ekstrakt aronije u
in vitro eksperimentima dovodi do direktne inaktivacije
različitih virusnih kultura: gripa A (99,99%), virusa SARS-
CoV-2 (96,98%) i adenovirusa (93,23%). Svojim sistemskim
delovanjem ekstrakt aronije uspeva da značajno utiče na
simptome i parametre metaboličkog sindroma, pa je kao
takav logičan i ekasan izbor dodataka hrani u prevenciji
i lečenju COVID-19, uključujući i simptome tokom post-
COVID-19 perioda.
Ključne rеči: polifenoli; Aronia melanocarpa; COV-
ID-19; antivirusne supstance; metabolički sindrom; dodaci
ishrani.
ABSTRACT
The COVID-19 pandemic marks the time in which we live.
More than 167 million people have been infected so far, and
over 3 million people have died. The increase in cardiomet-
abolic risk factors during COVID-19 was due, among other
things, to isolation and a sedentary lifestyle, as well as higher
food intake. Serbia belongs to the group of countries with a
high cardiovascular risk. The meta-analysis confirmed the re-
lationship between the severity of cardiometabolic diseases
and the development of a more severe clinical sings of CO-
VID-19, while the metabolic syndrome is a significant inducer
of disease complications. Endothelial dysfunction in patients
with metabolic syndrome plays an important role in the de-
velopment of COVID-19 complications. Any activity that leads
to a reduction in inflammatory processes in the endothelium
and improvement of microcirculatory function is beneficial.
Polyphenolic compounds have potential to show a beneficial
effect during prevention and treatment of COVID-19. Aronia
melanocarpa polyphenol extract is a product that promises.
Strong anti-inflammatory action, as well as a high degree of
bacteriostatic and antiviral activity, including activity against
the SARS-CoV-2 virus has been proven by clinical trials. Aronia
extract in in vitro experiments leads to direct inactivation of
various viral cultures: influenza A (99.99%), SARS-CoV-2 virus
(96.98%) and adenoviruses (93.23%). With its systemic action,
aronia extract manages to significantly affect the symptoms
and parameters of the metabolic syndrome, so as such it is
a logical and efficacy food supplement choice in the preven-
tion and treatment of COVID-19including and post-COVID-19
symptoms.
Key words: polyphenols; Aronia melanocarpa; COVID-19;
antiviral agents; metabolic syndrome; dietary supplements.

30 strana / page
PONS Medicinski časopis / PONS Medical Journal
PREGLEDNI RAD / REVIEW ARTICLE
UVOD
COVID-19 pandemija je ozbiljno obeležila vreme u ko-
jem živimo. U svetu je za godinu dana postojanja više od
167 miliona osoba zaraženo, dok je umrlo preko 3 miliona
ljudi.1 Ovi brojevi se svakodnevno menjaju i imaju tenden-
ciju daljeg rasta. Broj ljudi koji je preležao bolest je sve veći,
a nalni efekati vakcinacije i sporovedenih mera zaštite se
sa zebnjom isčekuju. Denitivno, moderan svet i medicina
su se suočili sa jednim od najvećih izazova u modernoj is-
toriji. Jedno je sigurno, virus je među nama i nema namere
da nas napusti tako brzo, već naprotiv stalnim genetskim
izmenama i mutacijama dovodi naučnike i zdravstvene
radnike pred stalne i nove izazove. Rezultat borbe između
nauke i bolesti je vidljiv. Bolest se mnogo kvalitetnije dijag-
nostikuje i prepoznaje, terapijski vodiči su podložni stalnim
promenama i unapređenjima, otpočela je i vakcinacija kao
jedan od najvažnijih oružja u borbi sa bolešću. Novi anti-
virusni lekovi se intenzivno istražuju. Oboleli slično reguju
na infekciju, s tom razlikom da je, kada su u pitanju teže
forme infekcije, razvoj bolesti u početku pandemije bio
dosta nepredvidljiv i iznenađujući. To je dovelo do stanja da
je sistem organizacije zdravstva, posebno u zemljama sa ve-
likom gradskom populacijom, suboptimalno odgovorio na
izazove ove bolesti, sa velikim pritisikom na bolnički sektor
radi lečenja pacijenata.
S druge strane, početno nesnalaženje se ogledalo i u
činjenici da je veliki broj pacijenata, imao asimptomastke
ili lakše forme bolesti, uz činjenicu da je određeni broj
pacijenata imao veće ili manje izražene komplikacije koje
su zahtevale ozbiljniji i dugotrajniji tretman u bolnicama, u
nekim slučajevima i potrebu za intenzivnom terapijom. Na
primeru Republike Srbije, od ukupno 667.937 registrovanih
obolelih (zaključno sa aprilom, 2021. godine), 6512 osoba
je moralo da se hospitalizuje, dok je 6058 osoba umrlo.2
Mlađi pacijenti, bez značajno prisutnih faktora rizika, pre
svega kardiometaboličkih, po pravilu su bolest završavali
bez značajnijih komplikacija, uz simptomatsku terapiju
i lečenjem u kućnim uslovima. Stariji i gojazni pacijenti,
a posebno oni koji su imali dodatne kardiovaskularne i
metaboličke rizike, imali su značajno prisustvo komplikaci-
ja i često produženi i komplikovani oporavak. Kao posebno
rizični izdvojeni su pacijenti sa metaboličkim sindromom ili
izdvojenim elementima ovog sindroma, kao što su povećane
telesne težine, prisustvo dijabetesa, povišeni krvni pritisak i
hiperlipidemijska stanja.
Tokom COVID pandemije, jedan od ključnih postupaka
za kontrolu širenja infekcije je limitiranje kontakata među
ljudima, što je u posebno teškim okolnostima razbuktavan-
ja pandemije, završilo sprovođenjem skoro totalne zabrane
kretanja. Ovakav, neprirodni i po prvi put u modernoj ljud-
skoj istoriji viđen čin blokade komunikacije među ljudima
dao je i svoje negativne posledice, a jedna od njih je značajan
rast prosečne telesne težine. Na primeru istraživanja u USA,
uvećanje težine je bilo u proseku za 1,8 kilograma mesečno
po osobi tokom „lockdown“ procesa. Ove vrednosti su
evidentirane na osnovu 7500 merenja kod 269 učesnika
u periodu između 1. februara i 1. juna 2020. godine.3 Ovo
je veoma značajno jer je poznato da je prekomerna težina
klinički važan zdravstveni pokazatelj, a da je rast telesne
težine parametar koji je nezavisno povezan sa mortalitetom.
Povećani unos hrane (posebno visokokalorične hrane
bogate šećerima) sa evidentnim smanjenjem zičke ak-
tivnosti, uz dramatični rast stresogenih faktora na život
odraslih i dece denisani su kao neki od važnih faktora
rizika za povećanje i kardiometaboličkih komplikacija.4.
Kratkoročno posmatrano, ovaj problem nije toliko veliki
i manifestan, ali je on na duže staze evidentno multiplici-
ran i značajno usložen, sa jasnim negativnim uticajem na
zdravlje. Neaktivnost i povećani unos hrane i nemogućnost
kretanja tokom pandemije doveli su i do porasta straha,
anksioznosti i depresije među stanovništvom. Dugotra-
jni efekti ovog uticaja sigurno će biti predmet budućih
istraživanja. Naime, već sada prvi pokazatelji ukazuju na to
da su u populaciji između 18 i 47 godina značajno povećani
stres, anknsioznost i depresija i to srednjeg stepena težine
ispoljavanja. U sprovedenim ispitivanjima na ovu temu, žene
su imale viši nivo straha od COVID-19 nego muškaraci, a
studentska populacija je bila posebno vulnerabilna.5 Soci-
jalno distanciranje može učiniti da se ljudi u uslovima pan-
demije osećaju sigurnije, ali i povećava njihov osećaj izo-
lacije, stresa i frustracije i nastanak poteškoća u mnogim
životnim situacijama.6 Prevalenca stresa u 5 velikih studija
sa 9074 ispitanika je bila 29,6%, anksioznosti u 17 studija na
63,439 ispitanika je evidentirana kod 31,9%, a prevalencija
depresije u 14 studija na 44.531 ispitanika je evidentirana
kod 33,7% osoba.7
Ova veza COVID-19 infekcije i naraslih manifestaci-
ja stresa itekako može biti povezana sa rizikom od rasta
kardiovaskularnih komplikacija. Analizom 46 kohort-
nih studija sa 2.017.276 učesnika i 222.253 ispitanika sa
anksioznošću, anksioznost je bila povezana sa značajno
povišenim rizikom od kardiovaskularnog mortaliteta, ko-
ronarne bolesti srca, moždanog udara i srčane insucijen-
cije.8 Fobična anksioznost je povezana sa većim rizikom od
koronarne bolesti srca od ostalih anksioznih poremećaja, a
posttraumatski stresni poremećaj sa povećanim rizikom od
moždanog udara.8
Može se zaključiti da postoji rizik od povećanja
kardiometaboličkih faktora rizika tokom pandemije CO-
VID-19. On je evidentan po dva osnova. Prvi problem je
postojanje rizika od razvoja bolesti kod osoba koje nisu
imale prethodne probleme (usled promena načina i okol-
nosti života), a drugi, koji je mnogo opasniji, predstavlja

PONS Med Č 2021 / PONS Med J 2021; strana / page 31
PONS Medicinski časopis / PONS Medical Journal
PREGLEDNI RAD / REVIEW ARTICLE
pogoršanje već postojećeg stanja sa svim njegovim nega-
tivnim posledicama, posebno u kombinaciji sa COVID-19
infekcijom
METABOLIČKI SINDROM
Republika Srbija spada u grupu zemalja sa viskim rizikom
od nastanka neželjenih kardiovaskularnih događaja, kao
što su infarkt srca ili šlog.9 Problem gojaznosti i nepravilne
ishrane, neadekvatna i nedovoljna zička aktivnost, sed-
entarni način života i neadekvatna medicinska kontrola
šećerne bolesti, neki su od najčešćih faktora rizika koji su
u vezi sa povećanim morbiditetom od kardiometaboličkih
oboljenja. Svi ovi faktori rizika su povezani i sa razvojem
poremećaja koji je nazvan metabolički sindrom (MetS).
Rasprostranjenost ovog sindroma se drastično povećava,
posebno u zemljama u razvoju. On pogađa skoro 30%
svetske populacije i povezan je sa porastom morbiditeta i
smrtnosti za 2–3 puta u poređenju sa zdravim ljudima.10
Svi navedeni faktori rizika za nastanak MetS imaju jedan
zajednički imenitelj: generalizovani prooksidativni status
organizma. On favorizije generisanje slobodnih radikala i
nastanak oksidativnog stresa i razvoja bolesti koje su direkt-
na posledica njegovog nekontrolisanog delovanja.
Metabolički sindrom je poremećaj koji se karakteriše
skupom simptoma/manifestacija koji povećavaju rizik od
razvoja kardiovaskularnih bolesti (KVB) i dijabetes meli-
tusa tipa 2 (DM2). Jedan od glavnih mehanizama za nas-
tanak metaboličkog sindroma je pojava rezistencije na in-
sulin (IR).11 Ima više strukovno denisanih kriterijuma za
postavljanje dijagnoze ovog sindroma. Od strane Američke
asocijacije za bolesti srca (Ametican Heart Association) za
postavjanje dijagnoze MetS dovoljna je potvrda postojanja
tri ili više riziko faktora:12
1. Centralna gojaznost za stanovnike EU (na osnovu
opsega struka): vrednosti veće od 80 cm za žene i 94 cm za
muškarce;
2. Povišene vrednosti triglicerida: ≥ 150 mg/dL (1.7
mmol/L) ili postojanje farmakološkog tretmana;
3. Smanjene vrednosti HDL holesterola: < 40 mg/dL
(1.03 mmol/L) kod muškaraca i < 50 mg/dL (1.29 mmol/L)
kod žena ili postojanje farmakološkog tretmana;
4. Hipertenzija: vrednosti sistolnog pritiskaBP ≥ 130
a vrednosti dijastolnog pritiska BP ≥ 85 mm Hg ili posto-
janje farmakološkog tretmana;
5. Hiperglikemija jutarnja iz krvi: (FPG) ≥ 100 mg/
dL (5.6 mmol/L) ili prethodno dijagnostikovani DM tip 2.
METABOLIČKI SINDROM I COVID-19
Veza između metaboličkog sindroma i COVID 19 in-
fekcije, iako ne i direktno uzročno-osledična, postoji,
pre svega, u mogućnosti da se infekcija lakše razvija, a da
klinička slika bude teža. Shodno literaturnim pokazateljima
i istraživanjima, ta negativna veza je potencijalno veoma
opasna. Angiotenzin konvertirajući enzim (ACE) je ćelijski
ulazni receptor za virus SARS-CoV-2, a postoje stanja i
oboljenja za koje se zna da je kod njih ekspresija ovih recep-
tora povećana (hronična opstruktivna bolest pluća (HOBP),
osobe za prekomernom telesnom težinom, povišeni krvni
pritisak i dr.).13 Povećana ekspersija ACE 2 receptora, koji
je vezno i ulazno mesto za virus SARS - COV-2, pojačana
je kod gojaznih osoba, pa je verovatnije da će SARS-CoV-2
lakše ući u čovekovo telo kod gojaznih ljudi u poređenju
sa onima koji to nisu.14 Pojačana ekspresija ACE2 recep-
tora u metaboličkom sindromu izazvanom gojaznošću
može delimično objasniti značajnu povezanost između
metaboličkog sindroma i osetljivosti na infekciju SARS-
CoV-2.
Metastudijskim analizama je potvrđeno postojanje
veze između stepena težine određenih bolesti i postojanja
COVID 19 infekcije. Pacijenti sa teškom formom CO-
VID-19 pripadaju grupi sa visokom prevalencom dijabe-
tesa, hipertenzije, hiperlipidemija, odnosno sa postojanjem
metaboličkog sindroma.15,16 Osim povećanog rizika kod
osoba sa povećanom telesnom težinom, studijske analize
su pokazale da dodatno prisustvo dijabetesa, hipertenzije i
hiperlipidemije (koje su inače i komponente metaboličkog
sindroma) predstavljaju povećan rizik od razvoja teških
formi kliničke slike COVID-19.
Tokom metaboličkog sindroma vidljive su i povećanje
vrednosti faktora zapaljenja, merljivih kroz vrednosti in-
terleukina-6 (IL-6) i faktora nekroze tumora-alfa (TNF-a),
kao i pokazatelja nespecičnog faktora zapaljenja CrP (C
reaktivni protein). Zapaljenski procesi u jetri su, između
ostalog, i posledica prisustva nagomilane masti i evidenti-
raju se kao nealkoholna masna bolest jetre, koja je kao takva
uobičajeni simptom kod obolelih od metaboličkog sindro-
ma. Ove pojave udruženo dovode do razvoja insulinske rez-
istencije uz manifestne znake endotelne disfunkcije i pojave
koagulopatija, sa povećanjem rizika od razvoja dijabetesa i
njegovih posledica.17 Insulinska rezistencija je povezana sa
povišenim koncentracijama brinolitičkog inhibitora ak-
tivatora plazminogena-1 (PAI-1). Povećana je ekspresija i
sekrecija PAI-1 u hepatocitima i Von Villebrand-ovog fak-
tora, što ukazuje na značajnu disfunkcija endotela.18 Kod
gojaznih osoba endotelna disfunkcija i prisustvo SARS-
CoV-2 infekcije u kombinaciji sa mogućim prisustvom
simptoma metaboličkog sindroma može dodatno pojačati
i zakomplikovati postojeći zapaljenjski proces i dovesti do
težih ishoda bolesti i otežanog lečenja.

32 strana / page
PONS Medicinski časopis / PONS Medical Journal
PREGLEDNI RAD / REVIEW ARTICLE
Metastudijske analize potvrđuju da metabolički sindrom
može da bude značajan induktor pogoršanja COVID-19
infekcije. Može se zaključiti da postojeća disfunkcija endo-
tela, uočena u ranim fazama stadijuma ateroskleroze kod
pacijenata sa metaboličkim sindromom, može igrati pre-
sudnu ulogu za razvoj teške kliničke slike kod COVID-19.
Zapaljenje endotela se pogoršava pod uticajem COVID 19
infekcije, pa je svaka aktivnost koja dovodi do smanjenja za-
paljenjskih procesa na endotelu i poboljšanju mikrocirkula-
torne funkcije više nego dobro došla.19
SINDROM POSLEAKUTNOG COVID-19
Veliki broj osoba koje su preležale COVID 19 infekciju,
su pružile istraživačima dovoljno podataka da se naprave i
prvi zaključci o prolongiranom negativnom uticaju bolesti.
Skup simptoma i stanja koji su evidentirani posle završetka
akutne faze bolesti nazvan je sindrom posleakutnog COV-
ID-19 (post-acute COVID-19 syndrome). Njega karakteriše
pojava simptoma i znaka koji se mogu klasikovati u neko-
liko kategorija, shodno težini bolesti. Post COVID 19 sin-
drom se ne događa samo osobama koje su imale teži oblik
bolesti, već se često viđa i kod osoba sa blagom simptom-
atologijom. Pacijenti se mogu podeliti na sledeće kategorije:
a. Pacijenti koji posle COVID infekcije imaju oz-
biljne posledice (poput produženog trajanja teške kliničke
slike koja zahteva lečenje u bolnicama i centrima intenzivne
nege);
b. Pacijenti koji imaju komplikacije i koje ne zahteva-
ju bolničko lečenje, ali su kao takve izvor mogućih zdravst-
venih komplikacija (tromboembolijske, kardiovaskularne,
psihoneurogene sistemske komplikacije);
c. Pacijenti sa nespecičnom kliničkom slikom, kod
koje često dominiraju samo umor, otežano disanje i blagi
nedostatk daha i stanje opšteg osećaja pada kvaliteta života.
Logična su razmišljanja da je glavni razlog dugotrajnog
trajanja simptoma povezanih sa post COVID-19 sindro-
mom, prikrivena infekcija u organizmu koja dovodi do
prolongiranog imunološkog odgovora organizma. Ali, na-
vedeni blagi post COVID-19 simptomi često se mogu ja-
vljati i kod obolelih bez pozitivnog testa na korona virus,
što ukazuje na patnju organizma povezanog sa posledi-
cama negativnog delovanja same infekcije od ranije. Zato
se i stanje post COVID-19 sindroma deniše kao relativno
blaga prolongirana bolest posle završetka njene akutne faze,
a kliničko lečenje po pravilu zahteva procenu kompletnog
statusa pacijenta.20
Novija istraživanja su ukazala da se 65% ljudi posle CO-
VID-19 vraća na svoj prethodni nivo zdravlja tokom peri-
oda od 14-21 dana posle akutne faze bolesti.21 U nedostat-
ku opšte prihvaćenih denicija, predloženo je da trajanje
postakutnog COVID-19 bude denisano u stanjima tra-
janja dužim od 3 nedelje od početka prvih simptoma, a da
se kao forma hroničnih komplikacija COVID-19 deniše
vremensko trajanje duže od 12 nedelja.22 Oporavak kod
35% populacije traje duže. Nije jasno do kraja zašto se to
dešava. Mogući razlozi su produžena viremija, relaps ili re-
infekcija, prolongirana zapaljenska reakcija, posttratumats-
ki stres, dekondiciranje organizma i drugo. Ranija iskustva
sa virusnim infekcijama (SARS i MERS), opisivala su, kod
određenog broja pacijenata, postojanja produženih kom-
plikacija bolesti kao deo prolongiranog respiratornog sin-
droma, mišićno-skeletnih oboljenja, kao i kardiovaskuarnih
komplikacija zapaljenskog tipa.23 Pacijenti sa metaboličkim
sindromom spadaju u grupu onih koji su u riziku od razvoja
češćih komplikacija i razvoja težih formi klinčkih slika sa
COVID-19, s obzirom da su zbog same prirode bolesti u
značajno većem riziku. Osobe sa metaboličkim sindromom
i COVID-19 su izložene višestrukom riziku, počev od većeg
rizika za razvoj same infekcije, dužeg trajanja bolesti, težeg
oporavka, kao i značajnijeg razvoja komplikacija. Zato su
sve moguće opcije lečenja i prevencije vezane za metabolički
sindrom, sa poželjno je i terapijskim uticaja na SARS-CoV-2
virus ili njegove komplikacije, više nego potrebne i neo-
phodne.
POLIFENOLI I COVID-19
Pojavom pandemije izazvane virusom SARS-CoV-2
čovečanstvo se suočilo sa činjenicom da leka nema. Para-
lelno sa razvojem vakcina, istraživanjem i razvojem novih
antivirusnih lekova, evidentna je ekspanzija istraživanja
potencijalnih antivirusnih delovanja postojećih lekova.
Značajan broj istraživanja su okrenuta i ka mogućnostima
delovanja biljnih proizvoda, posebno ka njihovim polifenol-
nim jedinjenjima. Polifenoli su biljni proizvodi, sastavni
su deo različitih biljnih delova. Zaduženi su za zaštitu bil-
jaka od truljenja i propadanja usled oksidativnih procesa.
Karakterističnih jakih boja, broj polifenolnih jedinjenja u
prirodi je veliki i smatra se da ih ima više od nekoliko hil-
jada. Imaju mnogostruke efekte delovanja, ali dominantni
su antioksidativni i antizapaljenski mehanizmi. Polifenoli
direktno utiču na snižavanje vrednosti slobodnih radikala
i povećanje antioksidativne zaštite organizma. Sastavni su
deo pripravaka narodne medicine, a u poslednje vreme i ne-
zaobilazni delovi moderne zdrave ishrane.
Tokom COVID-19 pandemije, polifenolna jedinjenja su
zbog svog višestruko korisnog dejstva postala predmet in-
tenzivne analize i proučavanja. Mali je broj prirodnih proiz-
voda koji pokazuju korisne efekte direktnog delovanja na
SARS-CoV-2 virus, kao i na simptome i znake metaboličkog
sindroma i zapaljenjskih procesa tokom infekcije i van nje.

PONS Med Č 2021 / PONS Med J 2021; strana / page 33
PONS Medicinski časopis / PONS Medical Journal
PREGLEDNI RAD / REVIEW ARTICLE
Polifenolna jedinjenja su odlični kandidati sa potvrđenim
delovanjem i koristima. Mogu se evidentirati višestruki
pozitivni efekti određenih polifenolnih jedinjenja na supre-
siju životnog ciklusa virusa SARS-CoV-2, tako da možemo
govoriti i o direktnim uticajima na virus, kao i na simptome
oboljenja i patoziologiju same infekcije.
ANTIVIRUSNI I ANTIBAKTERIJSKI EFEKTI
POLIFENOLA ARONIJE
Aronija (Aronia melanocarpa)je biljka bogata polifenol-
nim jedinjenjima sa dokazanim snažnim antioksidativnim
delovanjem na organizam. Pored jasnog sistemskog anti-
zapaljenskog delovanja, polifenoli aronije pokazuju visok
stepen bakteriostatske i antivirusne aktivnosti protiv sojeva
bakterija kao što su Staphylococcus aureus i Escherichia
coli, kao i virusa gripa tipa A.24 Alkoholni ekstrakt aronije
(Aronia melanocarpa) pokazuje antibakterijsku ekasnost
protiv gram-pozitivnih bakterija, dovoljnu za potpunu in-
hibiciju rasta Bacillus cereus i delimične inhibicije rasta za
Staphylococcus aureus.25 Pokazano je da ekstrakt ostvaruje
dovoljne MIC vrednosti (minimalna inhibitorna koncen-
tracija) za eradikaciju biolma kod odredjenog broja sojeva
(Echerichia coli, Morganella morganii, Enterococcus faeca-
lis, Enterococcus faecium, Staphylococcus aureus.26 Dobra
aktivnost je prikazana i protiv nefermentirajućih sojeva
gram-negativnih bakterija, kao što je Pseudomonas aeru-
ginosa.26 U istoj studiji je evidentiran sinergistički efekat
ekstrakta i antibiotika (amikacin, tetraciklin, nitrofuran-
toin, imipenemi, noroksacin), koji se ogledao značajnim
povećanjem rasta zone inhibicije na podlogama sa bakteri-
jskim sojevima Pseudomonas aeruginosa, Echerichia coli i
Morganella morganii.26
Navedeni korisni antivirusni efekti su povezani sa
specičnošću strukture polifenolnih jedinjenja aronije i
direktnom vezom smanjivanja efekta hemaglutinacije i in-
hibicije replikacije nekih podvrsta virusa gripa. Prisustvo
elagične kiseline i miricetina u ekstraktu aronije, na tera-
pijskom eksperimentalnom modelu, zaštitili su miševe od
smrtonosnog delovanja virusa gripa. Istraživanja ukazuju
da postoji antimikrobni, posebno antivirusni potencijal po-
lifenola. Ekasnost polifenola je dokazana protiv različitih
patogena, posebno virusa, kao što su Epstein-Barr virus,27
enterovirus 71,28 herpes simplex virus (HSV),29 virus gripa
i drugih.30,31
Polifenoli aronije inhibiraju skoro 70% virusnih formi
gripa, uključujući i sojeve otporne na oseltamivir.32 Po-
lifenol izokvarcetin je deo estrakta aronije i on pokazuje
sinergistički efekat sa antivirusnim lekom amantadinom u
smanjivanju virusne replikacije, kao i u pomoći u lečenju
same infekcije.33 Polifenoli, uprkos različitoj strukturi, dele
iste hemijske osobine, uključujući prisustvo fenolnih pr-
stenova sa hidroksilnim grupama za koje se zna da snažno
suprimiraju mnoge bakterije i virse.34
Procena potencijalnih sinergijskih efekata između
različitih polifenola je interesantna. Različite klase poli-
fenola su karakteristično prisutni u ekstraktu dobijenom
iz određene biljke. Bez obzira na činjenicu da svaki od
njih posebno ima svoj jasan mehanizam dejstva, njihovo
zajedničko pozitivno delovanje je zapravo karakteristika
samog ekstrakta po čemu se oni najčešće determinišu i
prepozanju. Ova svojevrsna pozitivna sinergija delovanja
različitih polifenola u jednom ekstraktu evidentirana je u
studijskim analizama.35 Mešane tečne forme polifenolnih
jedinjenja iz jedne biljke, kao što je to slučaj i sa standard-
izovanim ekstraktima aronije prirodno bogatim različitim
klasama polifenola, očigledno je da mogu imati jače efekte
delovanja usled njihove sinergije delovanja, što može doves-
ti i do boljih antivirusnih i antibakterijskih efekta.
Kod respiratornih virusnih infekcija mogu se očekivati
povoljni terapeutski efekti polifenola, što je na prim-
eru ekstrakta aronije i pokazano direktnim delovanjem na
uzročnike bolesti, kao i sistemskim pozitivnim delovanjem,
odnosno, stimulacijom imunološkog sistema i jačanjem
imunološkog odgovora.36 Iz navedenih razloga može se gov-
oriti o lokalnim i sistemskim delovanjima ekstrakta aronije.
ANTIVIRUSNO DELOVANJE POLIFENOLA
ARONIJE NA SARS-COV-2
Virusna infekcija sa SARS-CoV-2 pokazuje značajnu os-
etljivost na uticaj polifenolnih jedinjenja. Sok crne aronije
(Aronia melanocarpa), sok od nara (Punica granatum) i
zeleni čaj (Camellia sinensis) imaju dokazanu in vitro vi-
rucidnu aktivnost protiv SARS-CoV-2 virusa.37 Ovaj di-
rektni antivirusni efekat daje mogućnosti za razvoj oralnih
rastvora polifenola za lokalnu primenu, koji bi mogli da
značajno smanje virusnu ekspresiju u usnoj šupljini i na
taj način, ukoliko bi se široko koristili u opštoj populaciji,
dovedu do smanjenja transmisije virusa. Ovakav način lo-
kalnog delovanja je veoma interesantan, s obzirom da se
suprimira važan prvi korak stvaranja potencijalne infekcije,
sprečavanjem ulaska virusa u organizam, preko nazofar-
ingealne i sluznice usta. Petominutna inkubacija različitih
virusnih kultura rastvorom polifenola aronije dovela je do
snažnog antivirusnog delovanja i inaktivirala virusne kul-
ture u značajno visokom procentu: inuenza A - 99,99%,
SARS-CoV-2 virus - 96,98%, adenoviruse - 93,23%.37 Od
svih analiziranih polifenolnih ekstrakta ubedljivo najbolje
delovanje na virus SARS-CoV-2 je pokazao polifenolni ras-
tvor aronije.37 Buduće in vivo studije će pokazati i praktičnu
potvrdu ovih zaključaka.

34 strana / page
PONS Medicinski časopis / PONS Medical Journal
PREGLEDNI RAD / REVIEW ARTICLE
Za mehanizam delovanja i antivirusnu aktivnost biljnih
polifenolnih proizvoda odgovorni su njihov kiseli pH (koji
može direktno inaktivirati virusne čestice), kao i uticaj po-
lifenola kao što su katehini, tanini ili avonoidi koji svoju
antimikrobnu aktivnost ostvaruju delovanjem na virusne
i ćelijske proteine.38,39 Ekstrakt polifenola aronije je bogat
navedenim formama polifenolnih jedinjenja, pa se može
koristiti veoma ekasno u sprečavanju kolonizacije i ulaska
virusa u ćelije gornjeg respiratornog sistema, čime se postiže
i logično smanjenje mogućnosti širenja virusa i razvoja
sistemskog oboljenja. Ispiranje usta rastvorom prirodnih
polifenola su poznati tradicionalni tretmani virusnih infek-
cija i za to se uobičajeno koriste različite forme rastvora ili
čajeva.
U slučaju COVID-19 pandemije lokalni način primene
rastvora polifenola aronije (grgljanje ili jednostavno ispi-
ranje sa gutanjem rastvora) predstavlja mogućnost korisne
forme prolakse (pre i posle izlaganja SARS-CoV-2). Ova-
kav način primene bio bi posebno koristan za osobe sa vi-
sokim rizikom od izloženosti virusu (npr. zdravstveni rad-
nici, putnici u avionima, javnom prevozu, đaci, studenti,
nastavnici), kao i kod osoba sa povećanim rizikom od raz-
voja težih formi infekcije (metabolički sindrom, starije os-
obe, osobe sa oslabljenim imunitetom). Potencijalne koristi
ovakvih preparata su brojne: zadovoljavajuća ekasnost,
visok sigurnosni prol, upotreba od strane skoro svih popu-
lacija stanovništva, povoljni farmakoekonomski aspekti.
Ipak, za denitivnu povrdu ovih pretpostavki, potrebna su
dalja, detaljnija klinička istraživanja.
SISTEMSKI KORISNI EFEKTI BIOKATIVNIH
POLIFENOLA EKSTRAKTA ARONIJE
Pozitivan sistemski uticaj bioaktivnih polifenolnih
jedinjenja je dokazan. Dosadašnja ispitivanja su pokazala
evidentno pozitivno delovanje na oksidativni stres i njegove
posledice, poboljšavanje funkcionisanja endotela, hiper-
lipidemijska stanja i hipertenziju, uz snižavanje insulinske
rezistencije i prevenciju dijabetes melitusa.40 Konzumiranje
polifenola iz hrane je deo zdravih dijetetskih preporuka i
kulture življenja koji podrazumevaju njihovo svakodnevno
unošenje, što podrazumeva redovni unos voća i povrća (pet
ili više porcija voća i povrća dnevno).41
Aronia melanocarpa je biljka čiji plodovi predstavlaju
jedan od najvećih poznatih prirodnih izvora antioksidans-
nih materija. Specične je tamnocrvene boje i poznatog ta-
ninskog ukusa. Sastav i zastupljenost polifenolnih jedinjenja
u svežem voću, soku i u ekstraktu aronije je sličan, ali je
različit po sadržaju i koncentraciji istih. Ekstrakt predstavlja
jedan od najboljih izvora polifenola iz aronije.42 Radi se o
snažnom izvoru biološki veoma iskorisitljivih antioksidant-
nih polifenolnih jedinjenja.
Na farmaceutskom tržištu postoji vrlo veliki broj pre-
parata iz grupe dijetetskih suplemenata koji sadrže bioak-
tivne polifenole biljaka. Međutim, biološka dejstva i poten-
cijalni korisni efekti po zdravlje najčešće nisu međusobno
direktno uporedivi zbog brojnih razloga, tako da je najbolje
da se svaki od takvih preparata analizira kao pojedinačni
entitet, a njihova ekasnost i bezbednost ispitaju u ciljanim
pretkliničkim i kliničkim studijama. Dobru osnovu za
kvalitetna studijska ispitivanja čine proizvodi čiji je specični
sadržaj polifenolnih jedinjenja, tokom procesa tehnološke
obrade, denisan procesima proizvodne standardizacije i
implementacije dobre proizvodne prakse. Dobar primer za
navedeno su podaci sprovedenih pretkiničkih i kliničkih
istraživanja sa proizvodomkoji sadrži ekstrakt Aronia mela-
nocarpa, pod nazivom Alixir 400 PROTECT®. Podaci dru-
gih i budućnih istraživanja ovog i sličnih preparata u pogle-
du biološke aktivnosti i terapijske ekasnosti i bezbednosti
u raznovrsnim eksperimentalnim uslovima i korišćenjem
raznovrsne metodologije će obogatiti informacije i sveuku-
pno znanje o bioaktivnim polifenolima i, u krajnjem, una-
prediti zdravlje i opšti kvalitet života modernog čoveka.
Količina polifenola u 30 ml rastvora preparata Alixir
400 PROTECT® je 400 mg, što odgovara i deklarisanim
dnevnim potrebama za ovim jedinjenjima. Problem je što
je, po pravilu u svakodnevnoj ishrani, unos polifenolnih
jedinjenja ograničen na 7 do 15% od dnevnih potreba, te
realno možemo govoriti o njihovom nedovoljnom unosu.43
Takođe je važno imati u vidu i činjenicu da unos svežeg voća
i povrća, zbog nemogućnosti adekvatnog kapaciteta njiho-
vog varenja, nikada ne omogući resorpciju većih koncen-
tracija polifenolnih jedinjenja, te se ona kao takva obično
nesvarena izbace van. To znači da se unosom 400 mg poli-
fenolnih jedinjenja ekstrakta aronije u preparatu Alixir 400
PROTECT® obezbeđuju količine polifenolnih jedinjenja u
meri koje su i do 10 puta veće od onih koje se unose kroz
hranu, a koja je očigledno nedovoljna. Struktura polifenola
u ekstraktu je veoma specična i njihov najveći deo pred-
stavljaju antocijani, jedinjenja dokazane kardiovaskularne i
metaboličke zaštitne uloge. Flavonoidi (rutin, hiprozid i izo-
kvarcetin) značajno su prisutni, zajedno sa ostalim forma-
ma prisutnih polifenolnih jedinjenja (ukupno11 različitih
polifenolnih jedinjenja). U Tabeli 1 prikazana je kvalitativna
i kvantitativna struktura polifenola ekstrakta aronije u pre-
paratu Alixir 400 PROTECT®.44

PONS Med Č 2021 / PONS Med J 2021; strana / page 35
PONS Medicinski časopis / PONS Medical Journal
PREGLEDNI RAD / REVIEW ARTICLE
Sastav polifenola Količine merljivih polifenola
(mg na 30 mL ekstrakta)
Ukupni avonoidi 16,03
Rutin 3,55
Hiperozid 8,12
Izokvercetin 4,36
Ukupni antocijani 109,29
Cijanidid-3-galaktozid 80,40
Cijanidid-3-glukozid 4,92
Cijanidid-3-arabinozid 19,71
Cijanidid-3-ksilozid 4,26
Tabela 1. Kvalitativna i kvantitativna zastupljenost polifenola u
ekstraktu aronije u preparatu Alixir 400 PROTECT®
PRETKLINIČKA I KLINIČKA EFIKASNOST
STANDARDIZOVANOG EKSTRAKTA
POLIFENOLA ARONIJE
Pretklinička istraživanja ekstrakta aronije preparata
Alixir 400 PROTECT® su pokazala značajan pozitivni efekat
na simptome i znake metaboličkog sindroma na eksperi-
mentalnom modelu.45 Njegova kontinuirana primena to-
kom 4 nedelja dovodi do poboljšane osetljivosti na insulin
uz smanjenje rezistencije na isti, snižavanje vrednosti glike-
mije i lipida u krvi, snižavanje vrednosti krvnog pritiska
(8-10%), jasan pad vrednosti telesne težine i obima struka.
Nivoi slobodnih radikalnih čestica su značajno smanjeni uz
statistički značajan rast vrednosti enzima antioksidativne
zaštite (superoksid dizmutaza-SOD, katalaza, glutation).45
Ova antioksidativna aktivnost je izuzetno snažna i ogleda se
dvostruko korisno: snižavanjem vrednosti praćenih slobod-
nih radikala, kao i povećanjem vrednosti antioksidativnih
enzima zaštite.45
Koristi od svih ovih bioloških efekata su pokazani ispi-
tivanjem dejstva ekstrakta na tkivo jetre, što je potvrđeno
patohistološkim analizama i značajnim poboljšanjem
stanja karakterističnim za nealkoholnu masnu bolest jetre
(Slika 1).45 Patohistološki nalaz pokazuje značajnu pro-
tekciju tkiva jetre u stanjima eksperimentalno izazvanog
metaboličkog sindroma u različitim dijetetskim režimima
ishrane (standardna dijeta ili dijeta sa masnom ishranom
koja je karakteristična za pacijente sa metaboličkim sindro-
mom MetS).45
Slika 1. KPrikaz uticaja standardizovanog ekstrakta aronije na tkivo jetre
- eksperimentalni model: CTRL - kontrolna grupa – normalna ishrana;
SAE-ekstrakt; MetS + HFD - Metabolički sindrom uz dijetu bogatu mas-
tima; MetS + HfD + SAE - metabolički sindrom sa dijetom bogatom mas-
tima + ekstrakt; MetS + SD - standardna hrana kod MetS; MeTS + Sd +
SAE - metabolički sindrom sa standardnom ishranom + ekstrakt aronije
(slike su preuzete uz saglasnost autora i vlasnika rezultata istraživanja45).
Potvrđeni su i značajni efekti ekstrakta na metabolizam gvožđa, kao i
vitalnost tela eritrocita.45 Ovo delovanje može biti korisno kao pomoć u
tretmanu anemija, posebno sportskih. Poznato je da polifenoli aronije
imaju pozitivan uticaj na nivoe proinflamatornih citokina i hepcidinskih
markera koji utiču na metabolizam gvožđa i vitalnost tela eritrocita kod
sportista, zbog čega se i koriste u tremanu takozvanih sportskih anemija,
nastalih usled fizičkog napora i teških treninga.46 Ovo je ujedno i potvrda
jakog antizapaljenjskog delovanja polifenola aronije.

Parametri praćenja Jedinica
mere I nedelja IV
nedelja
Procenat
razlike
Apsolutna
razlika
Statistička
značajnost
Obim struka cm 107,48 104,73 2,55% 2,75 p=0.042
Telesna težina kg 96,2 93,8 2,49% 2,4 p=0.032
Sistolni pritisak mmHg 141,1 128,1 9,2% 13 p=0.000
Dijastolni pritisak mmHg 87,4 79,12 9,47 8,28 p=0.015
Glikemija (MetS+
DM2) mmol/l M=7,97
Ž=8,41
M=6,82
Ž=6,40
M=14,43%
Ž= 23,9%
M=1,15
Ž= 2,01 p=0.038
Holesterol mmol/l 6,27 5,47 12,75% 0,8 p=0.032
LDL-holesterol mmol/l 3,55 3,46 9,29% 0,33 p=0.032
Trigliceridi mmol/l 2,4 1,97 17,9% 0,43 p=0.008
C-reaktivni protein mg/l 5,26 3,77 28,3% 1,49 mg/l p=0.018
Table 1. Overview of analyzed studies by: author, source, source category,
year of publication and type of study.
KLINIČKA ISTRAŽIVANJA UTICAJA
STANDARDIZOVANOG EKSTRAKTA ARONIJE
NA METABOLIČKI SINDROM
Rezultati prethodnog pozitivnog predkliničkog
istraživanja su potvrđeni u otvorenoj prospektivnoj
multicentričnoj kliničkoj studiji u organizaciji HISPA
udruženja Srbija. Na preko 140 pacijenata oba pola, sa dij-
agnostikovanim metaboličkim sindromom, praćen je efekat
četvoronedeljne primene ekstrakta aonije Alixir 400 PRO-
TECT®. Ova studija je jasno ukazala na značajnost primene
polifenola u formi ekstrakta i dokazala delovanje na više
nivoa kod ispitivanih pacijenata. Značajno je dolazilo do
pada telesne težine i vrednosti obima struka (snižavanje
težine za 2,4 kg i obima struka za 2,7 cm), vrednosti krvnog
prtiska su pali u proseku za 11,5 mm Hg, snižene su vred-
nosti glikemije, posebno kod žena (od 1,15 do 2,05 mmol/l),
kao i svih važnijih lipidnih faktora (holesterol, LDL, Tg).47
Evidentiran je brz i statistički značajan pad vrednosti CrP (C
reaktivnog proteina), počev od početka pa do kraja primene
ekstrakta, i to za 28,3 % (p = 0.018).47 Svi dobijeni rezultati
su evidentirani posle 4 nedelje svakodnevne primene 400
mg ekstrakta aronije 400 mg (Tabela 2)
M-muškarci; Ž-žene
Polifenoli aronije u formi ekstrakta ostvaruju antiza-
paljensko delovanje, vidljivo u padu vrednosti CrP protein
sa mogućim korisnim delovanjem na preveniranje i pomoć
u terapiji metaboličkog sindroma i njegovih manifestacija.47
Posebno su interesantni rezultati značajnog pada vred-
nosti glikemije. Njen pad je evidentiran kod osoba samo
sa povišenom glikemijom, posebno kod osoba ženskog
pola, dobrim delom kod pacijenata koji i nisu bili svesni
da imaju povećani rizik za nastanka dijabetesa.47 Efekat na
snižavanje krvnog pritiska, koji je inače opisivan i u rani-
jim publikovanim istraživanjima, povezan je sa delovanjem
na blokadu angiotenzin konverzirajućeg enzima, što daje
mogućnost postojanja pozitivne dimenzije u prevenciji i
pomoći u terapiji hipertenzije.47 Imajući u vidu značaj i
povezanost metaboličkog sindroma sa COVID-19 infekci-
jom i povećanjem rizika od nastanka komplikacija, primena
polifenola aronije u formi ekstrakta, shodno istraživanjima
objavljenim u studiji HISPA udruženja Srbija, može biti po-
tencijalno korisna i treba biti predmet budućih istraživanja
kako bi se dobijeni rezultati mogli jasnije denisati i kod
COVID-19 obolelih pacijenata u različitim fazama oboljen-
ja.
SARS-COV-2 INFEKCIJA I MOGUĆA ULOGA
POLIFENOLA EKSTRAKTA ARONIJE U
PREVENCIJI I LEČENJU COVID-19
Važnost polifenolnih jedinjanja kao antioksidativnih
supstanci dugo je bila u senci poznatijih vitamina i minerala
i uglavnom se vezivala za zdrav način ishrane. Tehnološki
razvoj omogućio je dobijanje visokokoncentrisanih po-
lifenolnih jedinjenja iz prirodnih izvora i njihovo kon-
zumiranje u formi koja je najbolja za njihov unos, a to je
forma ekstrakta.42 Polifenoli i njihove frakcije, kao što su i
antocijani aronije, predstavljaju potencijalno kvalitetnu i
korisnu alternativu u prevenciji i pomoći u lečenju kardio-
vaskularnih i metaboličkih poremećaja.48 Osnov za ovakve
pretpostavke su snažno antioksidativno delovanje, koje
može da utiče na poboljšanje opšteg zdravlja i boljeg funk-
cionisanja organizma, uključujući i nespecične sisteme od-
brane, posebno jer je dokazano da ima pozitivan uticaj na
imunološki odgovor.
Aktuelna istraživanja i prethodna znanja vezana za
preciziranje uloge polifenola aronije u terapiji COVID-19
infekcije naslanjaju se u pozitivnom kontinuitetu na ranija
iskustva i njihovu potvrđenu antivirusnu i antibakterijsku
ekasnost. Ova aktivnost je dokazana na virusu gripa, kao i
određenim vrstama patogenih bakterija i bila je izazov za te-
stiranje ekasnosti polifenola aronije na virus SARS-CoV-2.
Informacije prezentovane u ovom radu i podaci dostupne
literature ukazuju da polifenoli mogu da imaju direktni
negativni uticaj na razvoj i život virusa, delovanjem na
PONS Medicinski časopis / PONS Medical Journal
PREGLEDNI RAD / REVIEW ARTICLE
36 strana / page

PONS Med Č 2021 / PONS Med J 2021;
njegove proteinske strukture u omotaču, čime se ostvaruje
prekid njihove replikacije i smanjenje mogućnosti njego-
vog vezivanja za receptorna mesta AT2 receptora na ćeliji.
Mogućnost lokalnog delovanja ekstrakta aronije, samostal-
nog ili u kombinaciji sa drugim polifenolnim jedinjenjima,
pokazuje izuzetno visok stepen direktne dezintegracije viru-
sa, preko 96%, koji se ostvaruje kreiranjem lokalnog kiselog
pH okruženja, nepovoljnog po sam virus, kao i direktnim
delovanjem hemijski različtih polifenolnih hemijskih grupa
na samu strukturu virusa.37
Primena ekstrakta aronije Alixir 400 PROTECT® je
tokom pretkliničkih i kliničkih ispitivanja bila praćena
pozitivnim efektima na simptome i znake metaboličkog
sindroma, vidljivim snižavanjem štetnih vrednosti njegov-
ih parametara. Ukoliko bi se slični efekti potvrdili i kod
pacijenata sa COVID-19, to bi bio od velikog medicinskog
značaja, posebno u potencijalnom povoljnom delovanju
na procese modulacije vezivanja za AT2 receptore, kao
i korisnom antizapaljenjskom, antiagregacionom i anti-
hipertenzivnom dejstvui modulaciji simptoma i znakova
kardiometaboličkog sindroma.
Pacijenti koji imaju metabolički sindrom imaju veće
šanse za razboljevanje na osnovu veće ekspozicije recep-
tornih mesta na AT 2 receptorima ćelija, pa samim tim i
veće šanse za vezivanje virusa i njegovim ulaskom u ćelije.
Polifenoli aronije se ponašaju kao delotvorni ACE inhibi-
tori, pa se smatra se da je jedan od pozitivnog uticaja na
snižavanje krvnog pritiska ostvaruje i na taj način.49 Re-
dovno korišćenje ekstrakta aronije može se posmatrati
kao koristan zdrav dodatak ishrani koja ima potencijalne
mogućnosti u prevenciji i lečenju COVID-19. Prezentovani
publikovani rezultati studija, u kojima je korišćen ekstrakt
aronije preparata Alixir 400 PROTECT®, jedan je od dobrih
primera u tom pogledu. Širenje znanja o problemima post
COVID-19 sindromu i njegovim štetnim efektima sve više
ukazuje da je evidentna patnja organizma kod ljudi pogod-
jenim ovim stanjem, a posledice prethodnog delovanja vi-
rusa i zapaljenjskih reakcija jesu manifestne. S druge strane
generalno jačanje organizma, sa smanjenjem nivoa oksida-
tivnog stresa, zajedno sa ostalim pozitivnim elementima
uticaja na opštu vitalnost i zdravlje, daje značajnu prednost
korišćenja polifenola tokom oporavka posle COVID-19 in-
fekcije. Dalja pretklinička i klinička ispitivanja treba da do-
nesu nove dokaze i saznanja o tome, na osnovu čega se može
denisati i pravo mesto i uloga dijetetskih suplemenata koji
sadrže bioaktivne polifenole aronije, kakav je Alixir 400
PROTECT® i drugi slični proizvodi, u prevenciji i terapiji
oboljenja i stanja povezanih sa SARS-CoV-2 infekcijom.
ZAKLJUČAK
Polifenolna jedinjenj a su dugo bila u senci drugih dodata-
ka ishrani. Njihova specična hemijska struktura i raznovrs-
nost delovanja u različitim terapijskim oblastima ukazuje na
to da ih moramo posmatrati pojedinačno i kroz studijske
potvrde njihovog delovanja. Različiti načini tehnološke ob-
rade i dobijanja nalnih polifenolnih jedinjenja ukazuju i
na činjenicu da ih je veoma teško međusobno upoređivati
bez postojanja jasnih sertikata o standardizaciji, pa se često
moraju pojedinačno posmatrati, analizirati i o svakom za-
sebno donositi zaključak. Zahvaljujući jasnoj standardizaciji
u postupku proizvodnje, možemo da denisanu dozu uku-
pnih polifenola, kao i deklarisan odnos pojedničanih jedin-
jenja unutar samog standardizovanog ekstrakta, podvrgnuti
i ozbiljnim pretkliničkim i kliničkim istraživanjima. Alixir
400 PROTECT® je, kao standardizovani ekstrakt aronije,
dobar primer navedenom pristupu.50 Zahvaljujući jasnom
postupku proizvodnje i standardizaciji nalnog proizvoda,
efekat 400 mg ukupnih polifenola u jednoj dnevnoj dozi je
bilo moguće pretklinički i klinički ispitati. Na ovaj način,
poznati i literaturno opisani potencijalno korisni teraputski
efekti postaju bliže i preciznije denisani. Ovo je tim pre
važnije imajući u vidu da se radi o proizvodu koji je regis-
trovan kao dodatak ishrani u Srbiji. COVID-19 pandemi-
ja je na svoj specičan način omogućila da pokušamo da
kvalitetnije sagledamo mogućnosti primene polifenolnih
jedinjenja.
Ekstrakt aronije je dobar izvor polifenolnih jedinjenja
koji bi svojim sistemskim antioksidantnim i antizapaljens-
kim delovanjem, ali i direktnim antivirusnim i antibakteri-
jskim potencijalom, mogao da ima određene blagotvorne
efekte, korisne kao pomoć u prevenciji i lečenju COVID-19,
kao i u tretmanu njenih komplikacija, posebno kod osoba
iz rizičnih grupa kao što su oni sa prisutnim metaboličkim
sindromom.
PONS Medicinski časopis / PONS Medical Journal
PREGLEDNI RAD / REVIEW ARTICLE
strana / page 37

LITERATURA
1. COVID-19 Dashboard by the Center for Systems Sci-
ence and Engineering (CSSE) at Johns Hopkins University
(JHU). Baltimore: Johns Hopkins University of Medicine,
2021. (https://coronavirus.jhu.edu/map.html).
2. Korona virus COVID-19. Beograd: Ministarstvo
zdravlja Republike Srbije, Institut za javno zdravlje “Dr Mi-
lan Jovanović Batut”, 2021. (https://covid19.rs).
3. Lin AL, Vittingho E, Olgin JE, Pletcher MJ, Marcus
GM. Body weight changes during pandemic-related shelter-
in-place in a longitudinal cohort study. JAMA Network
Open 2021; 4(3): e212536.
4. Stress in America™ 2020. Washington, DC: Ameri-
can Pshylogocial Association, 2021. (https://www.apa.org/
news/press/releases/stress/2020/report).
5. Rodríguez-Hidalgo AJ, Pantaleón Y, Dios I, Falla D.
Fear of COVID-19, stress, and anxiety in university under-
graduate students: a predictive model for depression. Front
Psychol 2020. (doi: 10.3389/fpsyg.2020.591797).
6. Levkovich, Shinan-Altman S. Impact of the COV-
ID-19 pandemic on stress and emotional reactions in Israel:
a mixed-methods study. IntHealth 2020. (doi: 10.1093/in-
thealth/ihaa08).
7. Salari N, Hosseinian-Far A, Jalali R, et al. Prevalence
of stress, anxiety, depression among the general population
during the COVID-19 pandemic: a systematic review and
meta-analysis. Global Health 2020; 16:57.
8. Salari N, Hosseinian-Far A, Jalali R, et al. Prevalence
of stress, anxiety, depression among the general population
during the COVID-19 pandemic: a systematic review and
meta-analysis. Global Health. 2020; 16: 57.
9. Mach F, Baigent C, Catapano AL, et al.; ESC Scientic
Document Group.2019 ESC/EAS Guidelines for the man-
agement of dyslipidaemias: lipid modication to reduce car-
diovascular risk. Eur Heart J 2020; 41: 111–188.
10. Engin A. e denition and prevalence of obesity
and metabolic syndrome. Adv Exp Med Biol 2017; 960:
1–17.
11. Eckel RH. e metabolic syndrome. Lancet 2005;
365: 1415–28.
12. Metabolic Syndrome. Dallas: American Heart Asso-
ciation, 2021. (www.heart.org/en/health-topics/metabolic-
syndrome).
13. Yanai H. Signicant correlations of SARS-CoV-2
infection with prevalence of overweight/obesity and mean
body mass index in the SARS-CoV-2 endemic countries.
Cardiol Res 2020; 11:412–4.
14. Yanai H. Metabolic syndrome and COVID-19. Car-
diol Res 2020; 11:360–5.
15. Hariyanto TI, Kurniawan A. Dyslipidemia is associ-
ated with severe coronavirus disease 2019 (COVID-19) in-
fection. Diabetes Metab Syndr 2020; 14:1463–5.
16. Vaduganathan M, Vardeny O, Michel T, McMurray
JJV, Pfeer MA, Solomon SD. Renin-angiotensin-aldoste-
rone system inhibitors in patients with COVID-19. N Engl J
Med 2020; 382:1653–9.
17. Yudkin JS. Abnormalities of coagulation and brino-
lysis in insulin resistance. Evidence for a common anteced-
ent? Diabetes Care 1999; 22(Suppl 3): C25–30.
18. Grover A, Oberoi M. A systematic review and meta
analysis to evaluate the clinical outcomes in COVID-19
patients on angiotensin-converting enzyme inhibitors or
angiotensin receptor blockers. Eur Heart J Cardiovasc Phar-
macother 2021; 7: 148–57.
19. Varga Z, Flammer AJ, Steiger P, Haberecker M, An-
dermatt R, Zinkernagel AS, Mehra MR, et al. Endothelial
cell infection and endotheliitis in COVID-19. Lancet 2020;
395: 1417–8.
20. Gemelli Against COVID-19 Post-Acute Care Study
Group. Post-COVID-19 global health strategies: the need
for an interdisciplinary approach. Aging Clin Exp Res 2020;
32: 1613–20.
21. Tenforde MW, Kim SS, Lindsell CJ, et al.; IVY Net-
work Investigators; CDC COVID-19 Response Team; IVY
Network Investigators. Symptom duration and risk factors
for delayed return to usual health among outpatients with
COVID-19 in a multistate health care systems network -
United States, March–June 2020. MMWR Morb Mortal
Wkly Rep 2020; 69: 993–8.
22. Greenhalgh T, Knight M, A'Court C, Buxton M, Hu-
sain L. Management of post-acute covid-19 in primary care.
BMJ 2020; 370:3026.
23. Zhang T, Sun LX, Feng RE. Comparison of clinical
and pathological features between severe acute respiratory
syndrome and coronavirus disease 2019. Zhonghua Jie He
He Hu Xi Za Zhi 2020; 43:496–502. (in Chinese).
PONS Medicinski časopis / PONS Medical Journal
PREGLEDNI RAD / REVIEW ARTICLE
38 strana / page

PONS Med Č 2021 / PONS Med J 2021;
24. Kokotkiewicz A, Jaremicz Z, Luczkiewicz M. Aro-
nia plants: a review of traditional use, biological activities,
and perspectives for modern medicine. J Med Food 2010;
13:255-69.
25. Kim DH, Lim HW, KimSH, et al. Antibacterial activi-
ty of crude Aronia melanocarpa (Black chokeberry) extracts
against Bacillus cereus, Staphylococcus aureus, Cronobacter
sakazakii, and Salmonella Enteritidis in various dairy foods:
preliminary study. JMilk Sci Biotechnol 2018; 36: 155–63.
26. Dorneanu R, Cioanca O, Chiriuc O, et al. Synergic
benets of Aronia melanocarpa-anthocyanin rich exstract
and antibiotics used for urinary tract infections. Farmacia
2017; 65: 778–83.
27. Yiu CY, Chen SY, Chang LK, Chiu YF, Lin TP. In-
hibitory eects of resveratrol on the Epstein-Barr virus lytic
cycle. Molecules 2010; 15:7115–24.
28.Zhang L, Li Y, Gu Z,et al. Resveratrol inhibits entero-
virus 71 replication and pro-inammatory cytokine secre-
tion in rhabdosarcoma cells through blocking IKKs/NF-kB
signaling pathway. PLoS One 2015; 10: e0116879.
29.Annunziata G, Maisto M, Schisano C, et al. Resvera-
trol as a novel anti-herpes simplex virus nutraceutical agent:
an overview. Viruses 2018; 10:473.
30. Lin CJ, Lin HJ, Chen TH, et al. Polygonum cuspi-
datum and its active components inhibit replication of the
inuenza virus through toll-like receptor 9-induced inter-
feron beta expression. PLoS One 2015; 10: e0117602.
31. Valcheva-Kuzmanova SV, Belcheva A. Current
knowledge of Aronia melanocarpa as a medicinal plant. Fo-
lia Med (Plovdiv) 2006; 48:11–7.
32. Park S, Kim JI, Lee I, et al. Aronia melanocarpa and
its components demonstrate antiviral activity against in-
uenza viruses. Biochem Biophys Res Commun 2013; 440:
14–9.
33. Kim Y, Narayanan S, Chang KO. Inhibition of inu-
enza virus replication by plant-derived isoquercetin. Antivi-
ral Res 2010; 88: 227–35.
34.Annunziata G, Jimenez-GarciaM, Capo X, et al. Mi-
croencapsulation as a tool to counteract the typical low bio-
availability of polyphenols in the management of diabetes.
Food Chem Toxicol 2020; 139:111248.
35. Annunziata G, Sanduzzi Zamparelli M, Santoro C, et
al. May polyphenols have a role against coronavirus infec-
tion? An overview of in vitro evidence. Front Med (Laus-
anne) 2020; 7: 240.
36. Mohammadi Pour P, Fakhri S, Asgary S, Farzaei MH,
Echeverría J. e signaling pathways, and therapeutic tar-
gets of antiviral agents: focusing on the antiviral approaches
and clinical perspectives of anthocyanins in the manage-
ment of viral diseases. Front Pharmacol 2019; 10: 1207.
37.Carina Conzelmann, Tatjana Weil, Rüdiger Groß,
Peggy Jungke, Bruno Frank, Maren Eggers, Janis A. Müller,
Jan Münch. Antiviral activity of plant juices and green tea
against SARS-CoV-2 and inuenza virus in vitro. bioRxiv
2020. (doi: https://doi.org/10.1101/2020.10.30.360545).
(Preprint).
38. Hensel A, Bauer R, Heinrich M, et al. Challenges at
the Time of COVID-19: opportunities and innovations in
antivirals from nature. Planta Med 2020; 86:659–64.
39. Mhatre S, Srivastava T, Naik S, Patravale V. Antiviral
activity of green tea and black tea polyphenols in prophy-
laxis and treatment of COVID-19: a review. Phytomedicine
2021; 85: 153286.
40. Chu AJ. Cardioprotection by bioactive polyphenols:
a strategic view. Austin J Cardiovasc DisAtherosclerosis
2018; 5: 1034.
41. Pandey KB, Rizvi SI. Plant polyphenols as dietary
antioxidants in human health and disease. Oxid Med Cell
Longev 2009; 2: 270–8.
42. Denev PN, Kratchanov CG, Ciz M, Lojek A, Kratch-
anova MG. Bioavailability and antioxidant activity of Black
chokeberry (Aronia melanocarpa) polyphenols: in vitro and
in vivo evidences and possible. mechanisms of action: a re-
view. ComprRevFood SciFood Saf 2012; 11: 471–5.
43. Burton-Freeman B, Brzeziński M, Park E, Sandhu A,
Xiao D, Edirisinghe I. A selective role of dietary anthocya-
nins and avan-3-ols in reducing the risk of type 2 diabetes
mellitus: a review of recent evidence. Nutrients 2019; 11:
841.
44. Sertikat analize Alixir 400 PROTECT, broj 720/19.
Beograd: Pharmanova d.o.o., 2019.
45. Jakovljevic V, Milic P, Bradic J, et al. Standardized
Aronia melanocarpa extract as novel supplement against
metabolic syndrome: a rat model. Int J Mol Sci 2018; 20:6.
46. Skarpańska-Stejnborn A, Basta P, Sadowska J,
Pilaczyńska-Szcześniak L. Eect of supplementation with
PONS Medicinski časopis / PONS Medical Journal
PREGLEDNI RAD / REVIEW ARTICLE
strana / page 39

40 strana / page
PONS Medicinski časopis / PONS Medical Journal
PREGLEDNI RAD / REVIEW ARTICLE
chokeberry juice on the inammatory status and markers
of iron metabolism in rowers. J Int Soc Sports Nutr 2014;
11: 48.
47. Tasic N, Jakovljevic VLJ, Mitrovic M, et al. Black
chokeberry Aronia melanocarpa extract reduces blood
pressure, glycemia and lipid prole in patients with meta-
bolic syndrome: a prospective controlled trial. Mol Cell Bio-
chem 2021. (doi: 10.1007/s11010-021-04106-4).
48. Yang L, Ling W, Du Z, Chen Y, Li D, Deng S, Liu Z,
Yang L. Eects of anthocyanins on cardiometabolic health:
a systematic review and meta-analysis of randomized con-
trolled trials. Adv Nutr 2017; 8: 684–93.
49. TakuyaYamane T, Kozuka M, Wada-Yoneta M, et al.
Aronia juice suppresses the elevation of postprandial blood
glucose levels in adult healthy Japanese. ClinNutrExp 2017;
12: 20–6.
50. Alixir 400 PROTECT. Rešenje o upisu u Registar
dijetetskih proizvoda Ministarstva zdravlja Republike Sr-
bije, broj 14313/2019 od 22. 4. 2019. Beograd: Pharmanova
d.o.o., 2019.