Özet
Geçtiğimiz dört yıl içinde, Ortadoğu ülkeleri arasında özellikle Tunus, Mısır, Libya ve
Suriye halklarının yönetime karşı örgütlü protesto hareketleri, önemli gelişmeler, zayiatlar
ve evrilmeleri üretti. Egemen paradigmaları üreten Oryantalist Batı söyleminde Arap
Baharı yahut Uyanışı olarak adlandırılan bu toplumsal hareketler, demokrasi, özgürlükler,
iktidar bölüşümünde eşit söz hakkı gibi siyasi ve sivil haklara gönderme yapan sivil toplum
hareketleri şeklinde tanımlanmaktadır. Ancak egemen bilgi üreticilerinin denetimi altındaki
sivil toplum paradigması, bölgedeki neo-liberal rantiye devletler ve neo-kolonyal etkilerin
toplumsal tabanda yarattığı memnuniyetsizlik ve çaresizlik koşullarını örtmektedir. Bu
minvalde bu halk hareketleri, siyasi amaçlı İhvan ve Selefi grupların mobilize ettiği ve
örgütlemiş olmasından dolayı sivil ve siyasi hak talebi olarak görünse de, Ortadoğu
halklarının neo-liberal ve neo-kolonyal düzenin sunduğu sosyal ve eşit ekonomik haklardan
yoksunluğa karşı anti-kolonyalist bir başkaldırısı olarak değerlendirilebilir.
Bu çalışmanın amacı Ortadoğu’da ortaya çıkan halk hareketine dair dominant söylem
haline gelen sivil toplum, siyasi haklar ve özgürlük arayışı analizlerine alternatif bir katkı
sunmaktır. Bu amaç doğrultusunda Arap hareketleri hak temelli bir demokratikleşme
analiziyle modern vatandaşlığın gelişim sürecinde ekonomik ve sosyal hak talebi olarak
incelenmektedir. Böylelikle bu çalışma halk tabanının müdahil olduğu bu hareketleri, bir
rejim ve eşitsiz sivil-siyasi haklar sorunundan ziyade, Ortadoğu ülkelerinin geri planda
kalmış temel sorunları olan eşitsiz ve rantçı kaynak dağılımı, yolsuzluklar, çıkar ortaklığına
dayalı toplumsal tabakalaşma, işsizlik ve yoksulluk ile mücadele gibi sorunlara işaret
etmektedir.
Anahtar kelimeler: Arap Hareketleri, Neo-liberalizm, Toplumsal Değişme,
Demokratikleşme, Ekonomik ve Sosyal Hak Talebi
SOCIO-ECONOMIC AND SOCIO-CULTURAL ISSUES POINTED BY
POPULAR MOVEMENTS IN THE MIDDLE EAST
Abstract
In last four years, Middle East countries, in particular Tunisia, Egypt, Libya and Syria,
protest movements organized against the government, have produced significant
improvements, damages and transformations. These social movements called as the Arab Spring or Awakening in Western Orientalist discourse producing dominant
paradigms, are defined as civil society movements which refer to political and civil
rights, such as democracy, freedom, equal voice in distribution of power. However, the
paradigm of civil society under the control of the dominant knowledge producers
covers people’s conditions of dissatisfaction and helplessness created in social
structure by neo-liberal rentier states and neo-colonial effects in the region. In this
manner, although these people's movements seem as the quest of civil and political rights
due to the fact that masses had been mobilized and organised by politically motivated Ihvan and Salafi groups, these movements could be analyzed as an anti-colonialist unrest against the deprivation of social and equal economic rights created by neoliberal and neo-colonial order, as a quest for social and economic rights.
The objective of this study is making an alternative contribution to dominant analysis as
the quest for civil society, political rights and freedom for these people's movements
emerged in the Middle East. In accordance with this aim, Arab movements are examined
as quest for economic and social rights in the process of developing modern citizenship
with a rights-based analysis of democratization. Thus, rather than analysis as problem of
regime and unequal civil and political rights for grassroots that involved in these
movements, this study primarily is referring to the problem of struggle against unequal,
rentier distribution of resources, corruption, social stratification based on corporations of
interest, unemployment of the masses and poverty as hidden central issues of the Middle
East countries.
KeyWords: Arab Movements, Neoliberalizm, Social Change, Democratisation, Quest for
Economic and Social Rights